T texniki kolleci

Mövzu 21.Metalların quruluşu və kristallaşması. 
 
Metallar kristallik cisiml
ərdir. Metalları təşkil edən atomlar qaydasız halda 
düzülmüş, amor cisimləri təşkil edən atomlardan fərqli olaraq düzgün həndəsi qaydada 
düzülürlər.
Şəkil1. 
Metallarda ciddi 
qaydada düzülərək atomlar səthdə qəfəs, mühitdə isə atom-
kristal q
əfəsi yaradırlar.Bu sxemdə xətlər şərti xarakter daşıyır, həqiqətdə isə heç bir 
x
ətt yoxdur, atomlar tarazlıq halı ətrafında olurlar,daha doğrusu kristal qəfəsin 
birl
əşmələrində olurlar. Müxtəlif metalların kristal qəfəsləri müxtəlif olurlar. Ən çox rast 
g
əlinən kristal qəfəsləri həcmi mərkəzləşmiş kub kristal qəfəsi, səthi mərkəzləşmiş kub 
kristal q
əfəsi və heksoqonal sıx yığılmış qəfəsdir. Belə kristal qəfəslərinin elementar
hiss
əsi şəkil 2-də olduğu kimidir. 
Şəkil 2.
H
əcmi mərkəzləşmiş kub kristal qəfəsində atomlar kubun təpə nöqtələrində və kubun 
m
ərkəzində yerləşirlər.Belə kristal qəfəsinə xrom, vanadium,volfram,molibden və s. 
metallar malikdirl
ər. Səthi mərkəzləşmiş kub kristal qəfəsində atomlar kubun təpə 
nöqtələrində və səthlərinin mərkəzində yerləşir. Belə qəfəsə alüminium , nikel, mis, 
qurğuşun və s. malikdir. Heksoqonal kristal qəfəsində atomlar oturacaqlarının təpə 
nöqtələrində və mərkəzində prizmanın daxilində yerləşirlər. Heksoqonal kristal qəfəsinə 
maqnezium , sink v
ə s. metallar daxildir.
Kristal q
əfəslərinin nanometrlə ifadə edilən ölçüləri onun parametrləri ilə 
xarakteriz
ə edilir. (1 nm=10
-9
m).Kub kristal q
əfəsinin parametri kubun tilinin uzunluğuna 

---

b
ərabərdir və a ilə ifadə olunur. 1a=0,28-0,6 nm. Heksoqonal qəfəsi iki parametrlə, 
altıbucaqlının tərəfi və prizmanın hündürlüyü ilə a və c xarakterizə edilirlər. c/a=1,633