T texniki kolleci

 
Mövzu 16. Alət poladları və bərk ərintilər. 
Al
ət poladları kəsici, ölçücü və ştampların hazırlanması üçün istifadə 
olunur.K
əsici alət poladları yüksək bərkliyə,yeyilməyə və istiliyə dözümlü 
olmalıdır, daha doğrusu qızdırılma zamanı onlar öz strukturlarını 
d
əyişdirməlidirlər. 
Ölçü alətləri hazırlanan alət poladları uzun müddət möhkəm olmalı, forma 
v
ə ölçülərini dəyişdirməlidirlər. 
Soyuq deformasiya ştamp poladları yüksək bərkliyə, özüllüyə malik 
olmalıdır. 
İsti deformasiya ştampları üçün istifadə olunan poladlar yüksək mexaniki 
xass
ələrə malik olmalı və yüksək temperaturda bu xassəsi dəyişməməlidir. 
 
Mövzu 17.Xüsusi xassəli ərintilər. 
Yüksək elektrik müqavimətli ərintilər elektrik qızdırıcıları, həmçinin nezistor 
v
ə reostat hissələrinin hazırlanması üçün istifadə edilir. Elektrik qızıdırıcıları üçün 
istifad
ə olunan ərintilər yüksək temperaturaya dözümlü, yüksək elektrik 
müqavimətinə, kafi plastikliyə (soyuq halda) malik olmalıdır. Bu tələbatları 
ödəyən ərintilər aşağıdakılardır: X13ЮЦ – fexral, OX23Ю5 xromal, X15Ю60- 
ferronixrom, X20H80- nixrom. M
əişət texnikası üçün istifadə edilən lent və məftil 
formasında istifadə olunan bərk ərintilər X13Ю4, X15H60,X20H80-dir.Həmçinin 
s
ənaye və laboratoriya sobaları üçün OX23 Ю5 ərintisindən istifadə edilir. 

---

Mövzu 18. Mis və onun ərintiləri. Alüminium, titan və maqnezium 
ərintiləri. 
Misin t
ətbiqini vacib edən əsas xassəsi onun çox yüksək elektrik –
istilikkeçirmə qabiliyyəti, həmçinin onun yüksək plastikliyi və yaxşı emal 
olunmasıdır. Misin ərimə temperaturu 1083

C, qaynama temperaturu is
ə 2360 

C-
dir. Misin sıxlığı 8,93 q/sm
3
, b
ərkliyi HB 35-dir. Misin ən geniş yayılmış 
ərintiləri bürünc və latundur.Latun misin sinklə ərintisidir.Onun 2 növü vardır: 
tompak-90% Cu, 10%Zn v
ə yarımtompak-79-86% Cu, qalanı Zn. Latunun əsas 
markaları Л96, Л90, Л85, Л80, Л70, Л68, Л63, Л60-dır. 
Daha 
müərkkəb tərkibli latunlarda Л hərfindən sonra legirləyici 
elementl
ərin qısa işarəsi yazılır. Məsələn, ЛMgA-57-3-1. Burada 2,5-
3,5%Mn,0,5-
1,5% alüminium olur. 
Misin qalayla olan 
ərintisi bürünc adlanır. Bronzalar rus hərfi ilə 
markalanır.БР .Bundan sonra komponentlər və onların miqdarını məsələn, БР 
ОЦ4-3- burada 4% qalay,3% sink və qalanı misdir. Alüminum müasir texnikada 
d
əmirdən sonra ən geniş yayılmış metaldır. Alüminiumun geniş tətbiq edilməsinin 
əsas səbəbi yüksək texnoloji xassələri və çox yüngül olmasıdır. Onun xüsusi 
çəkisi 

=2,q/sm
3
-dur. Onun ikinci 
ən yaxşı xassəsi yaxşı elektrik keçirmə 
qabiliyy
ətinin olmasıdır.Ərimə temperaturu 660

C, qaynama temperaturu is
ə 
2500 

C-dir.
Alüminium ərintiləri 2 qrupa – deformasiya və tökmə ərintilərinə bölünür. 
Deformasiya olunan alüminium ərintiləri yüksək olmayan möhkəmliyə, yaxşı 
plastikliy
ə malik olurlar. Bu ərintilərdən ən geniş istifadə olunan AMg 
ərintisidir.Ərintinin tərkibində 1,0-1,6% manqan vardır.Tökmə alüminium ərintiləri
iki h
ərflə -AЛ işarə edilir: AЛ2, AЛ4, AЛ9, AЛ3, AЛ5, AЛ6 və s. 
Titan gümüşü rəngli, mavivari tökməyə malikdir, sıxlığı yüksək deyil 

=4,5q/sm
3 
, 
ərimə temperaturu 1660

C, qaynama temperaturu 3260

C-dir. 
Titanın mexaniki xassələrinə onun tərkibində olan qarışıqlar təsir edir.
S
ənayedə tətbiq edilən texniki titan 2 markada BT1-DD və BT1-D buraxılır. 
Maqnezium 
– gümüşü –ağ rəngli metaldır.Onun ən yaxşı fiziki xassəsi sıxlığının 
aşağı olmasıdır.

=1,74/sm
3 
. Maqneziumun 
ərimə temperaturu 651

C-dir. 
Texniki maqnezium Mr96, Mr9.