T. U. Usmonov, B. C. Mirzayev, I. S. Hasanov mutaxassislikka
YOSHLARIMIZNING ODOB-AXLOQ MADANIYATI
|
| 1.3. YOSHLARIMIZNING ODOB-AXLOQ MADANIYATI
Axloq ijtimoiy ong shakllaridan biri bo‘lib, uning kelib chiqish mohiyati va rivojlanishi to‘g‘risida kishilik jamiyatining turli bosqichlarida yuzlab olimlar, mutafakkirlar o‘zlarining fikrlarini bildirganlar. Haqiqatan ham axloq doimo o‘zgarib turadi. Bu o‘zgarish ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarga bogiiq ekan, axloq ham ustqurmaning boshqa elementlari kabi o‘z-o‘ziga yoki jamiyat moddiy sharoitining o‘zgarishi bilan bir vaqtda o‘zgarmaydi, balki birmuncha kechikib o‘zgaradi. Shuning uchun ham yangi ijtimoiy jamiyat barpo etilgani bilan uning ichida eski axloq tasavvurlari qoldiqlari saqlanib qoladi va ma’lum vaqtlargacha mavjud bo‘ladi. Kishilarning, jumladan yoshlarning axloq mezonlari xulq- atvorida, ularning davlatga, xalqqa, ijtimoiy mulkka, mehnatga, buyumlarga, madaniyatga, do‘stlik, insonparvarlik, bir-biriga va o'ziga bo‘lgan munosabatida namoyon boiadi. Bizning har bir harakatimiz axloq mezonlarining u yoki bu turi bilan bevosita bogiiq boiadi va har birimiz ularni stixiya ravishda emas balki ongli va tushungan holda amalga oshiramiz. Bunday xususiyat va fazilatlar yoshlikdan shakllantirilib boriladi. 16 Afsuski, o'zini jamoat ishidan chetga tutuvchi, o‘zingni bil, o‘zgani qo‘y tarzida ish ko‘ruvchi, davlat mulkiga o'z rnulki deb qaraydigan kishilar ham uchraydi. Masalan, ba’zilar kitoblarni, jumladan kutubxonalardan olingan kitoblarni toza tutmaydilar, ayrim sahifalarini yirtib oladigan, siyoh bilan so‘zlarning tagiga chizadilar, varaqlarini buklab qo‘yadilar. Bunday hoi stol, stullardan foydalanishda ham yuz beradi. Ularga siyohlar bilan turli yozuvlar yoziladi, ba’zan pichoq bilan o‘yib yozish, rasm chizish holatlari ham uchraydi. Bularning hammasiga talaba yoki o‘qituvchining ma’naviy qiyofasida eskilik sarqitlarining mavjudligidan dalolat beradi. Ba'zan tarbiyachi muallimlar ham bunday kishilarni to'g‘ri yo‘lga sololmaydilar, ularga tanbeh bermaydilar. Bunday nojo‘ya ishlarni qilganlar ham, ularni ko'rib, ko‘rmaslikka olgan kishilar ham aybdordirlar. Chunki har bir buyum inson mehnatining mevasi bo‘lib, ular uchun yaratilgandir. Ularni talabalar ko‘z qorachig‘idek saqlashlari, tarbiyachilari esa ularga ko‘z quloq bo‘lib turishlari lozim. 0 ‘zbek xalqi doimo ozodalikni yaxshi ко’radi. Chunki ozodalik salomatlik garovidir. Lekin bunga rioya qilmaslik hollari ham uchraydi. Bunga o‘quv xonalariga yoki bino koridoriga (yoiaklari, auditoriyalarga, ma’ruza zallariga) qog‘oz yirtib tashlash, loy oyoq kiyimi bilan kirib kelish, tamaki chiqindilari va turli qog‘ozlarni to'g'ri kelgan joyga tashlab ketaverishni misol tariqasida keltirish kifoyadir. Bunga tarbiyachilar va jamoat tashkilotlaridagi ayrim kishilarning murosa bilan munosabatda boiishlari ham salbiy holdir. Ayniqsa, kasaba qo‘mitasi va «Kamolot» yoshlar ijtimoiy harakati hamda gruppaga birikitirilgan rahbarlar bunday shaxslarni o‘z vaqtida ogohlantirishlari, tanbeh berishlari, zarur bo‘lganda tegishli chora ko‘rishlari lozim. Kamtarlik o‘zi bajargan ishni bo‘rttirib ko'rsatmaslikka, gerdayib ketmaslikka, muvaffaqiyatlaridan esankiramaslikka, yutuqlar bilan ortiqcha mag'rurlanmaslikka intilishda ifodalanadi. Kamtar kishi o‘z-o‘zini tanqid asosida ish tutadi, u avvalo o'ziga talabchan bo‘Iadi, o‘z muvaffaqiyatlarini xolis baholay biladi. 17 Mehnatda erishgan yutuqlariga mahliyo bo‘lib qolmasdan, yangi- yangi mehnat zafarlariga otlanadi. Kamtar kishi omma, jamoa bilan doimo birgalikda ish olib boradi. U o‘z muvaffaqiyatlarini avvalo umumiy ish bilan bog‘laydi. Jamoaning yutug‘i umum xalq ishining boTagi deb hisoblaydi. Kishilardagi xushmuomalalik, oddiy kiyinish, ortiqcha yasan- tusanga berilib ketmaslik, samimiy kulgu, yurish-turishlari, harakatlari ham ularning axloq madaniyatlari bilan bevosita bogiiqdir. Halqimizning moddiy va ma’naviy tomondan yuksak darajaga ko'tarilishi, ularning odob-axloq madaniyati taraqqiyoti uchun davlatimiz doimo g‘amxo‘rlik qilib kelmoqda. Hozirga qadar eski jamiyat sarqiti sifatida ayrim shaxslarda uchrab turuvchi ba’zi ko‘ngilsiz v o q e a la r-o ‘z manfaatini o‘ylash, xushmuomalalikni unutib qo‘yish, mehnatga sidqidildan munosabatda bo‘lmaslik, o‘z bilim saviyasini oshirib bormaslik, davlat va jamoat mulkini ko'z qorachig‘idek asramaslik, urug'chilik. qavm-qarindoshlikka moyil bo‘lish, o‘rtoqlariga nisbatan hamma vaqt samimiy bo‘lmaslik holatlari tobora barham topmoqda, yaqin kelajakda bunday yaramas xususiyatlar butunlay yo‘qolib ketishi shak-shubhasizdir. Buning uchun sohadagi ishlarni yanada kuchaytirish lozim. Yüklə Dostları ilə paylaş:
|