T. U. Usmonov, B. C. Mirzayev, I. S. Hasanov mutaxassislikka

3.13. ASOSIY ATAMA VA TUSHUNCHALAR
Avtomatizatsiya 
- ishlab 
chiqarish 
korxonalarida 
qurilish 
m ashinalari asbob uskunalarning nazorati va boshqarishda qo‘lla- 
niladigan texnik vositalar va tizim i bo‘lib, ishchilarni texnologik 
jarayonlardan qisman yoki to‘liq ozod etishda qo‘llaniladi.
A g r e g a t- 
(lat.aggrego-ulayman), m ashinaning to‘la o‘zaro 
alm ashinadigan va texnologik jarayonda m a iu m vazifani bajara- 
digan yiriklashgan, unifikatsiyalashgan elementi, birgalikda ishlay­
digan bir qancha m ashinalarning birikmasi.
Agregatlash 
- alohida vazifalarni bajaradigan o‘zaro almashi- 
nuvchi unifikatsiyalangan o‘zellar (vig'm a birikm alar)dan iborat 
sanoat buyum lari (mashinalar, asboblar va boshqalar)ni bir-biriga 
birxktirish usuli. Agregatlash qo‘llaniladig^n o‘zellarni tiplari va 
modellari sonini eng takom illashgan konstruksiyalar m inim um i
134

---

bilan chegaralashga imkon beradi, bu esa ularni ishlab chiqarishga 
sarflangan mablag
1
samaradorligini oshirishga yordam beradi. Ayni 
paytda agregatlash buyum larni ekspluatatsiya va remont qilish, 
shuningdek, m a’naviy eskirgan ayrim o‘zellarni takom ilashtirishni 
ancha osonlashtiradi.
A nalog — funksional vazifasi va qo’llash sharoitiga ega b o igan 
o'xshash, Tenglashtirilayotgan mashinaga mos chet el yoki vatanimiz 
mashmasfdir. (rx sh a sh lik ish uskium kin va yurish jihozlari 
bilan belgilanadi. Bosh param etrning o'/uaruvchanligi ±15%dan 
oshmasligi kerak.
Asos (bazaviy) mashinasi 
- ayni guruhdagi mahsulotning 
konstruktiv m exanik tasnifini (xarakteristkasini) ifodalovchi asosiy 
mashinadir.
M ashina bajargan ish hajmi (virabotkasi) 
- natural o‘lchamda 
bajarilgan ish hajmi bo‘lib, m ashinaning o‘rtacha soni yoki uning 
bosh param etriga to‘g‘ri keladi 
(1
m
3
cho‘m ichning hajmi, 
1
t yuk 
ko‘tarish qobiliyati va hokazo).