Tarbiyaviy ishlar metodikasi ”

6a+12b+35a+5b.

Bu ifodada 6a va 35a qo'shiluvchilar o‘xshashdir, chunki ular bir-biridan faqat koeffitsiyentlari bilangina farq qiladi. 12b va 5b qo‘shiluvchilar ham o‘xshash. Shu sababli 6a+12b+35a+5b ifoda o‘rniga 41a+17b ifodani yozish, ya’ni o‘xshash hadlarni ixchamlash mumkin bo‘ladi.
Oraliq hisoblashlarni og‘zaki bajarib, almashtirishlar yozuvini qisqartirish mumkin. Masalan,
6(3x+4)+2(x+1)=18x+24+2x+2x+2=20x+26.
2. A y i r i sh
3-Masala. Toshkent va Samarqand shaharlari orasida Jizzax shahri joylashgan. Toshkentdan Samarqandgacha bo‘lgan masofa 300 km, Toshkentdan Jizzaxgacha bo‘lgan masofa esa 180 km. Jizzaxdan Samarqandgacha bo‘lgan masofani toping.
Jizzaxdan Samarqandgacha bo‘lgan masofa x kilometr bo‘lsin. U holda
180 + x = 300, bu yerdan x = 300 – 180 = 200.
J a v o b. 120 km.
180 + x = 300 tenglikdan x qo‘shish ammaliga teskari deb aytiluvchi ayirish amali yordamida topiladi.
a sondan b sonni ayirish uchun a songa b songa qarama-qarshi bo‘lgan sonni qo‘shish kifoya:

a – b = a + (–b).

Shu sababli ayirish amalining xossalarini qo‘shish amalining xossalari orqali asoslash mumkim.
Masalan:
251+(49–13)=251+49–13=287, a+(b–c)=a+b–c,
123–(23+39)=123–23–39=61, a–(b+c)=a–b–c,
123–(83–77)=123–83+77=117, a–(b–c)=a–b+c.
4-Masala. Ifodalaning qiymatini hisoblang:
4(3x–5y)+6(x–y),
bunda  .
Avval berilgan ifodani soddalashtiramiz:
4(3x – 5y) + 6(x – y) = 12x – 20y + 6x – 6y = 18x – 26y.
Hosil bo‘lgan ifodaning  dagi qiymatini hisoblaymiz:
.
Ammallarninig xossalaridan foydalanish algebrik ifodani avval soddalashtirib, so‘ngi uning qiymatni oson yo‘l bilan hisoblash imkonini beradi.