232
/ Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
Merçil, Erdoğan, Gazneliler Devleti Tarihi, Ankara, 1989.
Özgüdenli, Osman Gazi, Selçuklular, C.I, Ġstanbul 2013.
Turan, Osman, Selçuklular Tarihi ve Türk-Ġslam Medeniyeti, Ġstanbul 2005.
Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
/ 233
KERKÜK EDEBĠYATININ VE FOLKLORUNUN TEBLĠĞĠNDE
GAZANFER PAġAYEV‟ĠN ROLÜ
Aynur GAZANFERGIZI*
ÖZET
Kerkük edebiyatının ve folklorunun (halk edebiyatının) öğrenilmesinde ve
tebliğinde Gazanfer PaĢayev‟in hizmetleri büyüktür. Onun IrakTürkmanları
hakkında yazmıĢ olduğu kitap va makaleleri defalarca Azerbaycan‟da yayınlanmanın
yanı sıra, ABD (2003), Irak (1996), Suudi Arabistan (2007), Hindistan (2012), Suriye
(2008), Türkiye‟de (1998) deyayımlanmıĢ ve bilim adamları değerli kaynak olarak
onlardan yararlanmıĢlar. Azerbaycan‟da yayınlattığı«Kerkük bayatıları» (1968), «Arzu-
Gamber destanı» (1972), «Irak Kerkük ata sözleri» (1978), «Irak Kerkük bayatıları»
(1984), «Kerkük tapmacaları» (1984), «Kerkük folklor antologiyası» (1987),
«Nesimi‟nin Irak divanı» (1987), «Irak Türkman folkloru» (1982), ve b. kitapları,
onlarla makalesi, radyo televizyondakiröpörtajları ile o, adeta bir cereyan yaratır.
Türkman tarihini, edebiyatını, folkorunu araĢtıranlar kendilerini Gazenfer PaĢayev‟in
devamcısı sayar.
Gazenfer PaĢayev tek bir bilim dalında araĢtırma yapan bilim adamı değil.
Yaratıcılığının en önemli bölümü Ġrak Türkmanları‟nın araĢtırılmasına ve
tanıtılmasına yöneltilmiĢse de,«Nece yaĢayasan yüzü haglayasan», «Nostradamusun
möcüzeli alemi»ve Aleksandr (Baba) Düma‟nın «Kafkasya seferi» ve b. gibi çeviri
kitapları da vardır.
Gazanfer PaĢayev‟eün kazandıra eseri gençliğinde yazdığı «Altı yıl Decle ve
Ferat sahillerinde» kitabıdır. Nüfusu 7 milyon olan Azerbaycan‟da bu kitap 100 bin
sayla, bir kaç kez yayımlanmıĢtır.
O,1969 yılında “Azerbaycan dilinin Kerkük dialekti” konusunda doktora
tezini,1993 yılında “Irak Türkman folkloru” konusunda post doktorasını
*
Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi, Doktora Öğrencisi
234
/ Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
savunmuĢtur.
Bildirimizde Gazanfer PaĢayev‟in IrakTürkmanları‟nın edebiyatına ve
folkloruna sunduğu eĢsiz hizmetlerden söz edeceğiz.
Anahtar kelimeler:
Gazanfer PaĢayev, Kerkük edebiyatı ve folkloru,
IrakTürkmanları
ABSTRACT
The role and care of Gazanfer Pashayev is great in research and popularize
of Kerkuk Turks folklore and literaure. His books and articles was published in US
(2003), Irak (1996), Saudi Arabia (2007), India (2012), Syria (2008), Turkey (1998)
and researchers benefit as source of these. His books publishing in Azerbaijan –
«Kerkük bayatıları» (1968), «Arzu-Gamber destanı» (1972), «Irak Kerkük ata sözleri»
(1978), «Irak Kerkük bayatıları» (1984), «Kerkük tapmacaları» (1984), «Kerkük
folklor antologiyası» (1987), «Nesimi‟nin Irak divanı» (1987), «Irak Türkman
folkloru» (1982), also the repotages in radio and TV were created draft in the
country. The researchers of Turkman history, language and literature considered
themselves as the follower of Gazanfer Pashayev.
Gazanfer Pashayev researcher not only in one branch of science..The
obviously part of his activites is make to research and learning of Irak turkmans, but
he has also translating books called «Nece yaĢayasan yüzü haglayasan» (How can live
till the 100 year), «Nostradamusun möcüzeli alemi (The miracle world of
Nostradamus)»and «Kafkasya seferi (Caucasian travelling)» of Alexander Duma.
The book of «Altı yıl Decle ve Ferat sahillerinde (6 years around of Tigris
and Ferat)» is made Gazanfer Pashayev famous writer. This book was published a
few times a 100 thousand number of copies in Azerbaijan where live 7 million
people.
G.Pashayev has defended the thesis of “The Kerkuk dialect of Azerbaijan
language” in 1969 and “The Irak Turkman folklore” in 1993.
We will talk about the cares of Gazanfer Pashayev to Irak Turkamn‟s
folklore and literature.
Key Words:
Gazanfer Pashayev, the literature and folklore of Kerkuk, Irak
Turkmans
GĠRĠġ
IrakTürkmanları ile Azerbaycan Türkleri aynı medeniyetin
taĢıyıcılarıdır. Tarihin bazı dönemlerinde aynı devletin hükmranlığı altında
yaĢarlar. Yüzyıllarca her sene Azerbaycan‟dan bınlerlekiĢiIrak‟ınKerbela
kentine, sevimli peygamberimiz Muhammed Aleyhisselamın torunu Ġmam
Hüseyin‟in mezarını ziyarete gitseler de, dini kimlik milli kimliği
üstelediğinden onlar Irak‟ta yaĢayan Türkmanlar hakkında pek değerli eserler
Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
/ 235
ortaya koymaz. Ġslam‟ın güçlü etkisi altında kaldıklarından, dili, dini, kökeni
bir olan IrakTürkmanları‟nı umursamaz, oradan daha çok Muhammet
Süleyman oğlu Füzuli‟nin “Hakikatül seda eserini” okur, ve
yayarlar.BolĢevikler 1917 yılıEkim‟in 25‟de darbe ile hükumeti ele aldıktan
sonra 1920 yılı Nisan‟ın 28‟de Azerbaycan Halk Cümhuriyetini iĢgal eder,
sınırları kapatır, böylelikle, iki halk arasında medeni uçurum derinleĢir.
Uzun
süreli
suskunluğun
ardından
Sovyet
kuruculuğu
dönemindeAzerbaycan medyasındaIrak Türkmanları‟nın hoyrat ve manileri
hakkında ilk ilmibilgi veren Emin Abid olur. O, 1928 yılıEkim ayında
tamamladığı “Türk halgları edebiyyatında manı türü ve Azerbaycan
bayatılarının hüsusiyyeti. (BeĢ bin bayatı-mani üzerinde yapılmıĢ bir
tetebböname)” makalesinde Turfan, Altay, Özbek, Mısır, Kazan, Kırım,
Gagauz, Anadolu, Ġran, Dağıstan‟dan toplanmıĢ dörtlüklerin yanı
sıra,IrakTürkmanları‟nın hoyratları hakkındayazar, diğer türk halklarının
bayatı, manileri ilekıyaslama yapar(Abid Emin, 1930). 1937 yılında Sovyetleri
sarmıĢ repressiya Emin Abid ve onun gibi düĢünenlerin kurĢuna dizilmesi ile
sonuçlanır. Bilim adamlarının, aydınların “pantürkçü” adlandırılarak kurĢuna
dizilmesi toplumda bir korku yaratır(ġamil Ali, 1997:50).
1960‟lı yıllarda bu korkuyu aĢmıĢ azsayıda kiĢilerden biri de bu gün
aramızda olan Gazanfer PaĢayevdir.
1960‟lı yıllarda Sovyetler sosyalizm düĢüncelerini Ġrak‟ta ve Ortadoğu
ülkelerindeyaymak için,özellikle,dedeleri müslümanolan kadroları buraya
yollar. Azerbaycan‟dan Ġrak‟a giden çevirmenler sırasına Gazenfer PaĢayevde
katılır. Bu sefer Gazenfer PaĢayev‟e uğur kazandırmanın yanı sıra, Azerbaycan
için de, Ġrak Türkmanları için de Allahın bir lütfuna dönüĢür. Milli köklerine
sadıkkalan Gazanfer PaĢayevkısa bir zamanda Irak‟la Azerbaycan arasında
medeni, manevi köprü rolunu oynayarakher iki halk arasında birlik yaratmağı
baĢarır(ġamil Ali, 2000:111-118).Onun sayesindeIrakTürkmanları‟na sadece
Azerbaycan‟da deyil, hatta diğer Türk devletlerinde de ilgi oluĢmaya baĢlar.
Belirtelim ki, onunla beraberIrak‟a Özbekistan, Türkmenistan, Kazakistan ve
s. ülkelerden de kadrolar gönderilir. AncakGazanfer PaĢayev milli kimliği ile
onların arasından seçilır veyıldız gibi parlar.
Gazenfer PaĢayev Ġrak Türkmanları‟nı araĢtırdığı ve tanıttığı dönemde
Türk halklarının çoğunluğu, Tatarlar, Özbekler, Kazaklar, Kırgızlar, BaĢkırtlar
da Sovyetler Birliği‟nin sınırları içinde idi. Azerbaycan‟da cumhuriyeti olan,
nufus sayısı Ġrak Türkmanların‟dan defalarca fazla olan hiç bir Türk halkı Ġrak
Türkmanları kadar tanıtılmadı. Bu Gazenfer PaĢayev‟in büyük baĢarısı idi.
Dostları ilə paylaş: |