Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler
Yüklə 7,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu / 785 Tarih-i Alem Ara-yi ġah Ġsmail᾿de I. ġah Ġsmail döneminde Ustaçlulardan 13 kiĢinin isimi sıralanır: Muhammed Han, Kara Han, Abudllah Han, Hızır ağa, Süleyman Bey, ġahruh Sultan (Kör ġahruh), Sarı Pire, Köpek Sultan, Mahmut Bey, MenteĢe Sultan, Murad Bey, Çayan Sultan, Muhammed Sultan Sufioğlu. 50 Bu isimlerle birlikte Tarih-i KızılbaĢan᾿da adları sıralanan ve Ġran᾿da önemli bölgelerde hakim olan diğer emirler aĢağıdaki tabloda verilmiĢtir. Tablo: 4. Ustaçlu Emirleri ve Atandıkları Bölge ve Görevler 51
Emirleri Atandıkları bölge ve görevler Han Muhammed I.ġah Ġsmail zamanında Diyarbakır hakimi 52
Kara Han (Muhammed hanın kardeĢi) Diyarbakır emirü᾿l-ümerası Çayan Sultan (Muhammed bey) I. ġah Ġsmail᾿in emirü᾿l-ümerası, Hüseyin bey laladan sonra Köpek Sultan (Mustafa Sultan - Çayan Sultanın kardeĢi) Vekillik makamı üzerinde mücadelede öldü Abdulla Han (I.ġah Ġsmail᾿in bacısı oğlu ve ġah Tahmasp᾿ın bacısının eĢi)
53
Çuha Sultan᾿ın ölümünden sonra Hüseyin han ġamlu ile ortak ġah Tahmasp᾿ın emirü᾿l-ümerası olmuĢ, daha sonra ise ġirvan hakimi olmuĢ MenteĢe Sultan Azerbaycan emirü᾿l-ümerası (ġ.Tahmasp)
50 Namık Musalı, I. ġah Ġsmail᾿ in Hakimiyeti, Elm ve Tehsil NeĢriyatı, Bakü 2011, s. 386. 51 Ustaçlu boyunun emirleri ile ilgili bkz: Tarih-i KızılbaĢan, s. 28-31; Ayrıca bkz: Sümer, Safevi Devletinin KuruluĢu …, s. 46–47; Efendiyev, a.g.e., s. 193; 52 Muhammed Han – 1507/8 senesinde ġah Ġsmail tarafından Diyarbakır hakimi olarak atanmıĢ bu zat, Alauddevle᾿ yi (muhtemelen Dulkadirli) ortadan kaldırdı. Dıyarbakır᾿ da o denli güçlenmiĢti ki, Sultan Selim᾿ i tehdit eder nitelikte mektuplar yazmıĢtır. Bkz: Kazvini, a.g.e., s. 30. 53 Abdullah Han – Muhammed Han᾿ ın kardeĢi Kara Han᾿ ın oğlu. 932/1526 yılında Köpek Sultan Ustaçlu᾿ nun Rumlulara ve Tekelülere karĢı mücade sırasında ismi geçer. Bkz: ġah Tahmasp-ı Safevi, Tezkire, s. 21-22. Ulema᾿ nın karĢılığında ġeref Bey᾿ i vermek konusunda anlaĢmak için gönderilen elçilik grubunda da ismi geçmektedir. Bkz: ġah Tahmasp-ı Safevi, Tezkire, s. 31. 786
Bedr (Bedir) Sultan Divanbeyi/ordu serdarı (ġ.Tahmasp) ġahkulu Sultan MeĢhet hakimi, Ġsmail Mirzanın lalası, Çukursaad emirü᾿l-ümerası Muhammed Han Tokmak Çukursaad hakimi ġahali Sultan Astrabad hakimi Sadreddin Han Astrabad hakimi – Ġsmail Mirza᾿nın lalası Muhammed Han AsayiĢoğlu Astrabad hakimi Ahmed Sufioğlu Kerman hakimi ġahkulu Sultan Yekan Herat hakimi – M. Hudabende᾿nin lalası Murat Han - MenteĢe Sultan᾿ın torunu Lahican valisi Piri Bey Rey hakimi Muhammed Sultan Çukursaad emirü᾿l-ümerası Timur Han - MenteĢe Sultan᾿ın oğlu Sistan hakimi Veli Bey 54
Horasand᾿da Hüseyin Bey YüzbaĢı Sarayda görevli Allahkulu Sultan Horasan hakimi Ġbrahim Bey Horasan Hakimi Pirkulu Bey Horasan᾿da Muhammed Bey NiĢapur᾿da
54 Veli Bey Ustaçlu - Tahmasp᾿ a sığınan ġehzade Bayezid᾿ in teslim edilmesi olayında geçer. Bu nedenle Rum᾿ a (Osmanlı᾿ ya) elçi olarak gönderildiği anlatılır. Bkz: ġeref Han, ġerefname Osmanlı-Ġran Tarihi, Ant Yayınları, istanbul 1971, s. 218. Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu / 787 Çırak Sultan ve Mustafa bey Hoy᾿da
MürĢitkulu Sultan ve Ġbrahim Sultan (ġahkulu Sultan Yekan᾿ın oğlular) Horasan᾿da bağımsızlık mücadelerinde isimleri geçer.
Hasan Han Hemedan valisi Alihan Sultan (Mahmud Sultan Sufioğlu᾿nun oğlu Büyük emirlerden
boylardan birisi de Rumlulardır. Bu boyun mensuplarının Tokat, Sivas, Amasya, Farava, MeĢhedvali 55 vs. Rum Ģehirlerinde yaĢadığı kaydolunur. 56
F.Sumer᾿in belirttiği üzere de Sivas‟ın Koyulhisar (Koylahisar) ve Karahisar (ġebin) kazaları ile yine Sivas‟a bağlı diğer yöreler ve Tokat, Amasya bölgeleri Rumluların yaĢadığı bölgelerdi. 57
oluĢturulan bir boy olduğu da kaydedilmektedir. ġöyle ki, Emir Timur onları Sadreddin Musa᾿nın (ġeyh Safi᾿nin oğlu) isteği üzerine serbest bırakınca onlar da Sadreddin᾿in bu iyiliğinin karĢılığında onun saflarına geçmiĢ ve Rumlu sufilerini oluĢturmuĢlar. 58
kentlerde yerleĢikti. Onların büyük emiri CihanĢah olmuĢtur. O, Timurlu Sultan Ebu Sait᾿in (1452-1469) katledilmesinden sonra Akkoyunlu Hasan padiĢahın (1453-1478) sarayına gelerek, emirlik rütbesi almıĢtır. Diğer bir Rumlu emiri Hacı Hüseyin Bey᾿dir. O, Karakoyunlu CihanĢah᾿ın (1405-1467) oğlu Hasanali᾿nin adından Kazvin hakimliği yapmıĢtır. 59
55 Farava ve MeĢhedvali (MeĢhed) Ġran᾿ da bulunmasına rağmen burada Rum (Osmanlı- Z.V.) kentleriyle birlikte anılmaktadır. Muhtemelen burada Rumlu boyuna ait kentler sıralanmaya çalıĢılmıĢtır. 56 Tarih-i KızılbaĢan, s. 6. 57 Sümer, Safevi Devletinin KuruluĢunda …, s. 43. 58 Kazvini, a.g.e., s. 31. 59 Tarih-i KızılbaĢan, s. 6. Yüklə 7,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|