Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler
Yüklə 7,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tablo 5: Rumlu Emirleri ve Atandıkları Bölge ve Görevler
788
II. ġah Ġsmail döneminde Rumluların Ģahı desteklemesi sebebiyle nüfuzları artmıĢtır. Ahsenü‟t Tevarih‟in yazarı Hasan Bey Rumlu 60 da Ģaha bağlılığı yüzünden eserini II. ġah Ġsmail᾿e ithaf etmiĢtir. 61
Tablo 5: Rumlu Emirleri ve Atandıkları Bölge ve Görevler 62
Emirleri Atandıkları bölge ve görevler Div Sultan 63
Badıncan Sultan 64
Erdebil valisi Hüseyinkulu Halife Sarayda görevli/halifetü᾿l-hülefa Deli Budak Hoy hakimi 65
Kurban Sultan Sarayda görevli Div Sultan, Nurali Halife, Halil Ağa, Sufiyan Halife, Badincan (Badımcan) Sultan, Karagüne Sultan᾿ın isimleri Tarih-i Alem Ara-yi ġah Ġsmail᾿de Rumlu emirler arasında geçmektedir. 66 Yukarıdakiler dıĢında Piri Bey, Kazak Sultan ve Aygud Bey᾿in isimleri de Rumlular arasında geçmektedir. 67 Rumluların ileri gelenlerinden bir diğeri de ġirvan emirü‟l- ümerası Araz Han olmuĢtur. 68
c.5. AfĢar – Oğuz boyları arasında yer alan AfĢarlar XII. yüzyıldan itibaren Ġran coğrafyasında Huzistan eyaletinde, Arslanoğlu Yakup ve daha
60 Hasan Bey Rumlu kendisinin Emir Sultan᾿ ın torunu olduğunu yazar. Bkz: Hasan-ı Rumlu, a.g.e., s. 3. Emir Sultan᾿ ın ismi ise Hınıslular arasında geçer. Bkz: Tarih-i KızılbaĢan, s. 15
61 Hasan-ı Rumlu, a.g.e., s. 6. 62 Rumlu boyunun emirleri için bkz: Tarih-i KızılbaĢan, s. 6. 63 Div Sultan - onun ismi Tekelüler arasında da geçmektedir. Div Sultan‟ın asıl adı Div Ali (Bey)‟dir. Kendisinin Tokat bölgesi halkından olduğu düĢünülür. Devletin kuruluĢuna katılmıĢtır. Dirliği (tiyulu) Çukursaad‟da (Erivan bölgesinde) olup, emirü᾿ l-ümeralığa sadece Ģahsı kabiliyetleri sayesinde yükselmiĢtir. Bkz: F. Sümer, Safevi Devletinin KuruluĢunda …, s.43. 64 Badıncan Bey – Erdebil valisi. Bkz: Sümer, Safevi Devletinin KuruluĢunda …, s.43. 65 Deli Budak – Hoy hakimi. Bkz: Efevdiyev, a.g.e., s. 194. 66 Musalı, a.g.e., s. 386. 67 Sümer, Safevi Devletinin KuruluĢunda …, s.43. 68 Efendiyev, a.g.e., s. 194. Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu / 789 sonra ġumla ve oğulları idaresinde yaĢamıĢlardır. 69 XIV. yüzyılda, Suriye‟nin kuzeybatısında rastlanan AfĢarlar önceleri Halep‟in askeri valisi Çakam‟ın aĢiret karĢıtı siyasallarından kaçarak, 1407‟de Kara Osman‟a sığınmıĢ ve Akkoyunlulara bağlanmıĢlardır. AvĢarların bir kolu olan Kutlubeyluların 1434‟e kadar Kara Osman‟ın hizmetinde oldukları da kaydediliyor. Uzun Hasan ve onun oğulları döneminde egemen olan Bayındır ailesine hizmet eden Mansur Beyin (Kuh Giluye hakimi) 70 yönetimindeki AfĢarlar, Safevi döneminde Murad Han᾿ın (AvĢarlardan olan Araslu kolunun reisi) ġah Ġsmail tarafından idamına kadar Safevilere direnmiĢlerdi. AfĢarlar daha sonraları KızılbaĢ konfederasyonuna dahil olmuĢlardır. 71 XV. yüzyılın sonlarına doğru ise Safevi devletinin kuruluĢu üzerine Halep Türkmenlerinden ve Dulkadirli ulusundan olmak üzere Azerbaycan‟a ve Ġran‟a yeni AvĢar oymakları gitmiĢtir. 72 Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan Bey᾿in sarayına gelen bir Venedikli elçi de Save – Sultaniye yolunda AvĢar adlı bir yerin bulunduğundan bahseder. 73 Ayrıca Safeviler devrinde Fars ve Huzistan‟daki AvĢar oymaklarından bir kısmının Azerbaycan‟a ve bilhassa Urmiya havalisine gelip yerleĢtikleri de tahmin edilmektedir. 74
olan” Ģeklinde izah edilmekte ve diğer boylar gibi bu boyun emirleri de itina ile sıralanmaktadır. Uzun Hasan zamanından Kuh Giluye hakimliyi bu boyun emirlerinin elinde olmuĢtur. ġöyle ki, Mansur bey AvĢar Kasım Bey Pornak᾿ı yendikten sonra onların Kuh Giluye hakimliyi devri baĢlamıĢtır. Safevi
69 Tarih-i KızılbaĢan, s. 32. 70 Mansur Beyin, Uzun Hasan‟ın, henüz Akkoyunluların baĢı olmadan önce, onun yakın nökerleri arasında bulunduğu ve Suriye AvĢarlarından olduğu düĢünülür. Hasan Beye sadakatle hizmet ettikten sonra Ġran‟ın fethi üzerine buyruğundaki AvĢarlar ile bu ülkeye gelmiĢ ve kendisine Kuh-Giluye valiliği verilmiĢtir. Uzun Hasan Bey᾿ in oğlu Fars valisi Halil Mirza‟nın 1476‟da yaptırdığı geçit resminde Mansur Beyin askeri birliği ile bulunduğu kaydedilir. 1497‟de Akkoyunlu tahtını ele geçirmek için harekete geçen Muhammedi Mirza, ġiraz‟ı Purnak Kazım Bey᾿ in elinden alarak, AvĢar Mansur Bey᾿ e vermiĢti. Purnak Kasım Bey Azerbaycan‟a hakim olan Akkoyunlu Elvend ve beylerbeyisi Ġbe Sultan tarafından Fars‟a gönderilmiĢ ise de AvĢarlar Purnakları yenmiĢler ve hatta Kasım Beyi tutsak almıĢlardır. Yine Muhammedi Mirza‟nın emirlerinden Piri Bey adlı bir AvĢar beyin Muhammedi Mirza ile Sultan Murad arasında yapılan bir savaĢta öldüğü kaydedilir. Bkz: Sümer, Oğuzlar, s. 281. 71 Woods, a.g.e., s.335. 72 Sümer, Oğuzlar, s. 281. 73 Sümer, F., “Azerbaycan‟ın TürkleĢmesi Tarihine Umumi Bir BakıĢ”, Belleten XXI, 83.TTK Basımevi, Ankara 1957, s. 444 – 445. 74 Köprülü, “AvĢar”, Ġ.H. C. II. s.31–32. Yüklə 7,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|