Tarix fakulteti jahontarixi fanidan

Kurs ishining maqsadi: Niderlandar XVIII asrning oxiri-XIX asrning birinchi yarmida:ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy vaziyati haqida umumiy tushunchaga ega bo’lish.
Kurs ishining obyekti va predmeti: Niderlandar XVIII asrning oxiri-XIX asrning birinchi yarmida:ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy vaziyatini o’rganishda tarixiy manbalardan foydalanish.
Kurs ishining vazifalari:

• 
  Mavzuga oid manbalarni tahlil qilish va umumlashtirish.
  
• 
  Niderlandar XVIII asrning oxiri-XIX asrning birinchi yarmida:ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy vaziyati tarixini o’rganish.
  

Kurs ishining tuzilishi: Kurs ishi kirish qismi, ikki bob, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati hamda iborat


I bob.Ilk Niderlandiyaning vujudga kelishi va ijtimoiy-siyosiy hayoti
1.1 Dastlabki yillarda Niderlandiya
Niderlandiya hududida odamlar neolit davridan yashaydi; miloddan avvalgi 1-ming yillikning 2-yarmida bu yerda kelt qabilalari yashagan. 1-asr boshida bu qabilalarni olmonlar siqib chiqargan. Miloddan avvalgi 1-asrda Niderlandiya hududining bir qismini rimliklar bosib olgan. Milodiy 3—4-asrlarda Niderlandiya hududiga franklar va sakslar hamda frizlar kelib oʻrnashdilar.
Franklar davlati tuzilgach (5-asr), Niderlandiya hududi uning tarkibiga, 843-yilgi Verden shartnomasiga binoan, „Mukaddas Rim imperiyasi“ tarkibiga kirdi. 10 — 11-asrlarda Niderlandiya hududida bir necha mustaqil yer-mulklar (Flandriya, Gollandiya, Geddern, Zelandiya, Utrext grafliklari va hokazo) tashkil topdi. 12-asrdan shahar rivojlana boshladi. 15-asrning 2-choragigacha Niderlandiyada feodal tarqoqlik hukm surdi.
1433-yilda Gollandiyani, soʻngra Niderlandiyaning boshqa knyazliklarini Burgundiya gersoglari bosib oldilar. Karl V imperiyasi parchalangach, Niderlandiya (1556-yildan keyin) Ispaniyaga qaram boʻlib qoldi. 16-asr Niderlandiya inqilobi natijasida mamlakat ispanlar zulmidan ozod boʻldi va Birlashgan viloyatlar respublikasi tuzildi. 17-asrda savdo va dengizchilik rivojlanishi natijasida Niderlandiya Yevropaning rivojlangan davlatlaridan biriga aylanib, Osiyo, Amerika, Afrikada yangi yer-mulklarni qoʻlga kiritdi, Indoneziya, Gviana, Kichik Antil orollarini va Kap viloyatini oʻziga qaram qilib oldi.
1795—1813-yillarda Gollandiya qirolligi Fransiya tarkibiga kirdi. 1815-yilda Belgiya bilan birlashib, Niderlandiya qirolligi tashkil etildi. 1830-yil inqilob natijasida Belgiya Niderlandiyadan ajralib chiqdi.
1848-yilda Niderlandiya konstitutsiyasi qabul qilindi. 1840—70 yillarda sanoat tez oʻsdi. 1860-yildan davlat temir yoʻl qurishni oʻz qoʻliga oldi. 1876-yilda Amsterdam — Shimoliy dengiz, 1882-yilda Rotterdam — Shimoliy dengiz kanallari qurildi. Rotterdam Olmoniya uchun tranzit portga aylandi. 1861-yilda birinchi kasaba uyushmasi tashkil topdi. Niderlandiyada 19-asrning soʻnggi choragida sanoatlashuv jarayoni, asosan, nihoyasiga yetdi. Sanoatning yetakchi tarmoqlari (kemasozlik, toʻqi-machilik va oziq-ovqat sanoati) modernizatsiya qilindi. Neft monopoliyalari tuzildi. Qishloq xoʻjaligida ekstensiv dehqonchilik va chorvachilikdan zamonaviy ishlab chiqarishga oʻtildi. Yangi temir yoʻllar qurildi.
Niderlandlar Birlashgan Provinsiyalari Respublikasi XVIII – XX asr boshida Ingliz-golland urushlari. Jahon savdosida ustivorlikning yo‘qotilishi. Iqtisodiyrivojlanishdagi pasayishi. Niderlandlarning siyosiy tuzumi².
XVIII asrning ikkkinchi yarmida respublikada ichki siyosiy vaziyat. Nederlandlar Fransuz inqilobi va Napoleon urushlari yillarida. Batav respublikasi. Gollandiya qirolligi. Fransiya hukumronligining ag‘darilishi. Vena kongressi va Niderlandlar qirolligining barpo etilishi. Ijtimoiy-iqtisodiy vaziyat.
1830 yil inqilobi va Belgiyaning Niderlandlardan ajralib chiqishi. 1848 yil Konstitutsiyasi. Islohotlar. XIX asrning ikkinchi yarmida ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish. Siyosiy kurash. Niderlandlar XX asr boshida. Niderlandlar Birinchi jahon urushi yillarida.


1.2 XIX asrlarda Niderlandiyada ijtimoiy hayot
Buyuk davlatlarni mustamlakalarga intilishi ular o‘rtasida raqobat va qarama-qarshiliklarni keltirib chiqargan. XVIII-XIX asrlarda G’arbiy Yevropa davlatlarining Janubiy Afrika Respublikasida olib borgan geosiyosiy munosabatlari aks etgan. Gollandiya va Buyuk Britaniya raqobati maydoniga aylangan Janubiy Afrika hududlari.
Janubiy Afrikani mustamlaka qilish 1652-yilda gollandlar boshlab berishgan inglizlar davom ettirishi to’g’risidagi ma’lumotlar ham berib o’tilgan Muhojirlaming birinchi to'lgini 1820-yil mart oyida Stolko'rfaziga yetib keladilar. Britaniyalik gubernator Lord Somersetning ekspansionistik siyosati bilan Britaniyaning joylashuvi Algoa ko'rfaziga (Port-Elizabeth) Shargiy Kapgacha cho*ziladi. Ushbu joylashtirish siyosati tufayli 4 ming muhojir Janubiy Afrikaning qirg°oq bo'yi shaharlariga joylashtiriladi.
1820-yil iyun oyida kochib kelganlar Bathurst shahri yaginida fermer xo jaliklarini tashkil etishadi, garchi ular qishlog hayot tarziga o'rganmagan bo Isa ham. Lekin ular hayotlarini davom ettirish uchun fermerlikni tanladilar, boshqalari savdo va biznessga etibor berishdi. Buning ustiga vaziyat juda og 'ir edi masalan qurg oqchilik, ob-havo sharoiti va transportning yo'qligi yangi fermerlar uchun dehqonchilikni qiyinlashtirib go'ydi.Ko'p yillar davomida dehgonchilikni tanlagan odamlar dehqonchilikda sezilarli yaxshilanishlarga erishdilar.
Britaniyalik dehqonlar tomonidan amalga oshirilgan qishlog xo'jaligi yaxshilanishi tufayli Port-Elizabeth shahri juda tez o'sishni boshlaydi Qishlog xo'jaligida rivojlanish bilan birga ekin maydonlari mamlakatningboshga hududlari bo'ylab kengaytirila boshlanadi (Kwa/ulu Natal). Boshqa tomondan, bu yerlar mahalliy afrikaliklar (zuluslar) tomonidan boshqarilayotgandi,ingliz fermerlari dehgonchilik gilishni va verlarda yashashni podshoh Shakadanso'rashadi³.

Qishloq xo jaligidagi ilg'or texnologiyalar tufayli ingliz dehgonlariga Zulu qiroli tomonidan bu yerda yashash va fermer xo jaliklariga ruxsat beriladi. xo'jaligini olib kirishga erishishgan. Inglizlar Janubiy Afrikada dehgonchilik bilan shugullangan birinchi chet ellik bo 'Imaganlar; Gollandiyaliklar Kapga birinchi bo'lib kelganlar va shaharda fermer xo jaliklarini tashkil etishgan.Inglizlar mamlakatning ichki gismlarida ekin maydonlarini kengaytirgan hamda mahalliy zulularga ilg'or qishloq xo jaligini joriy qilganlar. Angliyaning Janubiy Afdehgonchilik gilishni boshlashi bilan ular avval Angliya iglimida o'sishi bo'Imagan ckinlarni etishtirishga kirishdilar.

Bundan tashqari, 1898-yilda inglizlar tomonidan tashkil etilgan Elsenburgqishlog xo'jaligi instituti mamlakatning birinchi qishloq xo jaligi kolleji bo'lgan.Keyinchalik 1926-vilda Stellenbosch universiteti tashkil etiladi va gishlogxo jaligining turli usullari bo yicha kurslar berishni boshlaydi.
Ushbu ilg'or yutuqlar tufayli qishlog xo jaligi Janubiy Afrika uchun muhim sohaga aylanadi. Biroq, Janubiy Afrikada Britaniyaning dehqonchilikka bo'lgan yana bir manfaati mamlakatning igtisodiy xatti-harakatlarini shakllantirish edi, ammo Janubiy Afrikada verlardan erkin foydalanish imkoniyati yo'q edi. Bundan tashqari, mustamlaka Angliya hukmronligi davrida fermer xo jaliklarida ishlagan ko plab mahalliy afrikaliklarning qul bo'lishiga sabab bo' ldi. Buyuk Britaniyaning Janubiy Afrika qishlog xo jaligiga ta'siri bilan mamlakat qishloq xo jaligi jihatidan ancha tajribali, rivojlangan va sanoatlashgan.
Shubhasiz, 30-yillarda Janubiy Afrika tomonidan import qilingan qishlog xo jalik tovarlari miqdoridan gishloq xo jaligining hissasi butun mamlakat YalMning 20 foizini tashkil etgan. Inglizlar ilk bor Janubiy Afrikaga XX-asrning oxirida Kapni birinchi Angliya bosib olgan paytda kelgan (1795-1803).
1795-yilda Kapdagi birinchi ingliz ma'muriyati Golland qonunlari, byurokratiyasi, valyuta va vazn va o Ichovlaridan foydalanganlar. Buyuk Britaniya hukumati dastlab Kapni strategik mulk sifatida gabul qiladi Mustamlaka sifatida emas, balki ingliz tilida So’zlashuvchilarning yangi hamjamiyati ma'murlar, askarlar,va savdogarlardan iborat bo'lishgan. Ingliz tilining paydo bo'lishi Janubiy Afrikalik gollandlar bilan ustunlik uchun kurash boshlaydi (keyinchalik afrikaliklar) deyarli ikki asr davom etadi.
Afrika tillari tegishli mustahkamligi va qudrati masalasi muhim deb gabul gilinmadi XIX asring ikkinchi o'n yilligidan boshlab ingliz tili asta-sekin rivojlana boshlaydi Kapda rasmiy va tijorat alogalari tili sifatida ustunlik qiladi.
1827 - vilda Gollandiyaning hugugiy tizimi landdrost va heemraden o'rnini resident magistratlar va fugarolik komissarlari egallaydi.Bu janubda joylashgan gishlog joylarida ayniqsa norozilikni keltirib chiqaradi sababi bu yerlarda gollandlar va fransuzlar yashar edi⁴.
1853-yildagi Kap konstitutsivasiga binoan ingliz tili maxsus himoya bilan ta'minlangan. 1870-yillarning o'rtalarida Afrikaliklarni siyosiy va madaniy tiklanishi afrika tilini targ'ib qilishni o'z ichiga olgan edi. Afrikaliklar Gollandiyani Kap maktablarida ingliz tili bilan birga o qitish vositasi sifatida gabul qilishlari uchun kurashdilar. 1880-yillarda Transvaal Respublikasida xuddi shunday kurash ko'chib kelganalar tomonidan ingliz nomidan olib borilgan (chet el) aholi.