―Tarixi olduğu kimi qəbul etmək, dərk etmək
Yüklə 4,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
84
verilməsini xah iĢ etdi. Elçi geri qayıtdıqdan sonra Katerina rahib və keĢiĢlərdən ibarət böyük bir heyətlə Diyarbəkirə gəldi və dəbdəbə ilə qarĢılandı. 1460-c ı ilin dekabrında Ro maya toplanmıĢ bir çox Qərb və ġərq hökmdarları (o cü mlədən Uzun Həsənin də elçisi) Os manlı dövlətinə qarĢı ü mu mi hərbi yürüĢə çıxmaq məsələsini mü zakirə etdilər. Su ltana qarĢı yeni səlib yürüĢünə baĢlayacaq xristian Avropa monarxları Osmanlı dövlətin in Ģ ərqindən hərbi əməliyyata baĢlamalı id ilər. Lakin Qərb hökmdarlarının təntənəli qəbul mərasimlərinə, vədlərinə baxmayaraq, bu səlib yürüĢü həyata keçmədi. II Mehmed in bütün bu məsələlərdən xəbəri vardı. O, Trab zonu fəth etmək üçün fürsət gözləyirdi. Ağqoyunlu qüvvələrinin os manlılarla ilk toqquĢması sərhəd boyunda, Qoyluhisar adlanan yerdə baĢ verdi. Bu döyüĢlərdə Osmanlı sərkərdəsi Həmzə bəyin qoĢunu ağır məğlubiyyətə düçar oldu. Vəziyyəti anlayan II Mehmed in özü böyük qüvvə ilə strateji əhə miyyətə malik olan Qoyluhisarı geri qaytarmaq üçün hərəkət etdi. Uzun Həsən vəziyyətin çətinliyin i görərək osman lılarla sülh yaratmaq qərarına gəld i və sultanı Trab zon yürüĢü fikrindən uzaqlaĢdırmaq məqsədilə anası Saray xatunu II Meh medin düĢərgəsinə göndərdi. Saray xatun II Meh medlə görüĢərək onu Trabzon yürüĢündən daĢındırmağa çalıĢdı, lakin bir nəticə əldə edə bilməd i. Nəhayət, Trabzon Ģəhəri bir aylıq mühasirədən sonra sultan qoĢunu tərəfindən tutuldu və Xıdır bəy adlı Osmanlı sərkərdəsi Trabzona caniĢin təyin olundu. Belə liklə, Bizans imperiyasının Kiç ik Asiyada son qalığı olan Trab zon çarlığı 1461-ci ildə süqut etdi. Uzun Həsənin qaynı, son Trabzon hakimi David Ko mnen Ġstanbula göndərilərək edam edildi. Trabzonu fəth etdikdən sonra II Mehmed iĢğalçılıq siyasətini davam etdirdi. O, A zərbaycan ərazisin i də öz əlinə keçirmək üçün Ağqoyunlulara qarĢı qəti mübarizəyə hazırlaĢdı. Uzun Həsən isə A zərbaycana soxulmağa çalıĢan Osmanlı qoĢununa sərhəddən uzaqlarda zərbə vurmaq niyyəti ilə tədbir görməyə baĢladı. O, bir sıra dövlətlərin (Venesiya, Po lĢa, Macarıstan, Neapol kra llığı, habelə Kipr və Qaraman) kö məyi ilə qüdrətli Os manlı imperiyasını darmadağın etmək üçün plan hazırlad ı. Osmanlılar əleyhinə ittifaq ın yaranmasından az sonra, 1471 -ci ilin aprelində Kiçik Asiya sərhədlərində osmanlıların ağır təzy iqi Ģəraitində yaĢayan tayfaların Osmanlı sultanı II Mehmed in dözülməz siyasətinə qarĢı üsyanı baĢlandı, hərəkatı yatırmaq üçün II Mehmed öz vəziri Meh med paĢanın baĢçılığı ilə böyük qüvvə göndərdi, lakin müvəffəqiyyət qazana bilmədi. Meh med paĢanm hərbi qüv -vəsi 85
qaraman lılar tərəfındən məğlub edildi. Lakin Qaraman tayfa baĢçılarından olan Pir Əh məd və Qasım yeni hücumlara keçən sultan qoĢunları ilə daha ciddi vuruĢmaq məqsədilə Uzun Həsənə müraciət edərək ondan kömək istədilər. Uzun Həsən Pir Əh məd və Qasım ilə ittifaq yaratdı, sultanla döyüĢə hazırlaĢmağa baĢladı. Kiçik Asiyada Toqat adlanan yerdə ağır döyüĢlər baĢ verdi. Qeysəriyyə Ģəhəri ətrafında və Kiçik Asiyanın digər yerlərində Ağqoyunluların qaraman lılarla birləĢmiĢ qüvvələri sultan qoĢununa güclü zərbə vura bildilər. Ağqoyunlu qüvvələrinin bu qələbələri II Meh medi qorxuya saldı. 1472-c i il avqustun 18-də Konya yaxınlığında II Meh med in oğlu Mustafanın baĢçılıq etdiyi sultan qoĢunları ilə baĢ vermiĢ döyüĢlərdə Ağqoyunlu qüvvələri məğlub o ldular. Ağqoyunlu sərkərdələrindən olan Uzun Həsənin oğlu Yusif M irzə digər iki qardaĢı ilə birlikdə əsir alındı və edam edildi. Sayca az olan Ağqoyunlu qüvvələrini məğlub etmiĢ II Mehmed özünün əsas arzusunun (Azərbaycanı tutmaq məqsədinin) həyata keçirilməsi üçün qüvvələrini yenidən təĢkil etməyə baĢladı. O, 100 minlik ordusunu Ağqoyunlulara qarĢı yeritdi. Vəziyyətin ağırlığ ını h iss etmiĢ Uzun Həsən də öz qüvvələrini yenidən topladı və düĢməni sərhəddən xeyli uzaqlarda qarĢılad ı. II Meh medin qoĢunu Qaramana yetiĢərkən Uzun Həsən də öz qüvvələri ilə Fərat çayı sahillərinə çatdı və döyüĢə hazırlaĢ mağa baĢladı. 1473-cü il avqust ayının 4-də Malat iya yaxn lığ ında II Meh medin sərkərdəsi Xasmurad ın qoĢunları ilə Uzun Həsənin hərbi qüvvələri arasında döyüĢ baĢlandı. Ağqoyunlu qoĢunu düĢməni aldatmaq məqsədilə bir az geriyə çəkildi. Bu hərəkəti zəiflik sanan Xasmurad ın qüvvələri mühasirəyə alındılar, Uzun Həsən qalib gəldi, Osmanlı sərkərdəsi isə həmin döyüĢdə öldürüldü. Lakin Uzun Həsənin osmanlılara qarĢı apardığı hərbi əməliyyatlar nəticə etibarilə uğursuz oldu. 1473-cü il avqustun 11-də Tərcanda (Ot luqbeli adlanan yerdə) Osmanlı qüvvələri Ağqoyunluları məğ lub etdi. Ağqoyunlu qüvvələrinin məğ lubiyyətinin bir səbəbi Uzun Həsənin ordusunda kifayət qədər odlu silahın olmaması id i. Osman lılar əleyhinə ittifaqa daxil olmuĢ Avropa dövlətlərinin mənafeyi də bir-biri ilə toqquĢduğu üçün bu ittifaq Uzun Həsənə kö mək edə bilmədi. Ağqoyunlu qoĢununun məğlubiyyətinin əsas səbəblərindən biri də Uzun Həsənin osmanlılara qarĢı mübarizə aparmaqda olan Misir və Suriya qüvvələrindən istifadə edə bilmə məsi ilə izah olun ma lıd ır. O, hətta Ağqoyunlu dövləti ilə iqtisadi, siyasi və diplomatik əlaqə saxlayan qonĢu Gü rcüstanla osmanlılar əleyhinə ittifaq yarada bilməd i. Yüklə 4,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|