―Tarixi olduğu kimi qəbul etmək, dərk etmək
Yüklə 4,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
80
bacısı Mariya ilə evlən miĢdi. Qeyd etmək lazımd ır ki, Ağqoyunlu sü laləsinin məĢhur nümayəndələrindən biri olmuĢ Qara Osman onların oğludur. XIV əsrin sonu və XV əsrin əvvəllərində Ağqoyunlu tayfa ittifaq ı daxilində gedən mübarizələr kəskinləĢ məyə baĢladı. Mü xtəlif feodal qrupları Qutlu bəyin üç oğlu (Əh məd, Pirəli və Qara Os manın) ətrafına toplaĢaraq hakimiyyət i möhkəmləndirməyə çahĢdılar. Əvvəl üstünlük qazanmıĢ Əhməd və Pirəli qorxulu saydıqları Qara Osman ı məğlub edib həbsə aldılar. Lakin tezliklə Qaraqoyunlu Qara Yusifin böyük qüvvə ilə Ağqoyunlu torpaqlarına hücumu ilə ə laqədar olaraq Qara Os man həbsdən azad edildi və Qaraqoyunlular əleyhinə yaradılmıĢ qoĢunu n baĢında durdu. O, Qaraqoyunlularla olan döyüĢdə qələbə çalaraq Diyarbəkirdə möhkəmləndi və Ağqoyunlu bəyliyin in əsasını qoydu. Sonralar Ərzincan və Mardin əraziləri də Ağqoyunlu tayfa ittifaqın ın hakimiyyəti altına düĢdü. Qara Osman (1394-1435) Diyarbəkiri Ağqoyunlu tayfa ittifaqın ın mərkə zinə çevirdi, ö z adından pul kəsdirdi. O, həyata keçirdiyi b ir sıra tədbirlər vasitəsilə Ağqoyunlu tayfa ittifaqını xeyli möhkəmləndird i. Tabe o lunmuĢ ərazilərdə Ağqoyunlu tayfa ittifaqı əleyhinə baĢ vermiĢ feodal çıxıĢları Qara Os man m ağır zərbələri nəticəsində məğlub edilirdi. Osmanlı dövləti ilə həmsərhəd olan ərazilərdə Ağqoyunlu tayfa ittifaq ının getdikcə möhkəmlən məsi Os manlı sultanlığın ı təĢviĢə saldı. Sultan Bayazid Ġldırım öz qüvvələrini toplad ı və Ağqoyunlulara qarĢı mübarizəyə baĢladı. Vəziyyətin gərginliy ini hiss etmiĢ Qara Osman osmanlılar əleyhinə mübarizədə Teymurun qüvvələri ilə ə laqəyə gird i, Tey mur qoĢunlarının Kiçik Asiyaya yürüĢü zamanı onlar üçün əlveriĢli Ģərait yaratdı. Qara Os man Sivas müharibəs ində, Əlb istan və Malatiyanın alın mas ında da iĢtirak etmiĢdi. Malatiyanı zəbt etmiĢ Teymur onu Qara Osmana verdi. Tezliklə Ərzincan və Sivas da onun əlinə keçdi. Bundan sonra Teymur Suriyaya hücum etdi. Hələb müharibəsində Qara Os man və onun oğulları da döyüĢdülər. Qara Osmanın oğlu Ġbrahim bəy bu müharibədə böyük Ģücaət göstərdiyinə görə Əmir Teymur A mid (Diyarbəkir) Ģəhərini mü kafat kimi ona verdi. 1401-ci ildə Tey mur Bağdadı ələ keçird i, Qara Os man isə Mard ini zəbt etdi. Teymur 1402-c i ildə Kiçik Asiyaya yürüĢ edərkən Qara Osman, Əh məd və Pirəli də onun dəstələrinə qoĢulmuĢdular. XV əsrin əvvəllərində Ağqoyunlu tayfa ittifaqı Os manlı sultanlığ ı əleyhinə apardığı mübarizə lərlə yanaĢı, özünün keçmiĢ düĢ mənlərindən birinin - Qara Yusifin əleyhinə də kəskin mübarizə aparmalı oldu. Azərbaycanın cənub vilayətlərində möhkəmlənə bilmiĢ Qaraqoyunlular öz qonĢuluqlarında Ağqoyunlu
81
tayfa ittifaqının getdikcə yüksəlməsini özləri üçün böyük təhlükə hesab edir, onları zəiflətməyə çahĢırdılar. Bu iĢin həyata keçirilməsində Qara Yusif daha fəal cəhdlər göstərmiĢdi. Öz niyyətini həyata keçirməyə çalıĢan Qara Yusif hiylə iĢlədərək Ağqoyunlu tayfa ittifaqlarına tabe edilmiĢ ərazilərin feodal hakimləri ilə əlaqə yaratdı. 1408-ci ildə Ağqoyunlu tayfa ittifaqı əleyhinə Qaraqoyunlularla mardinlilər arasında ittifaq əmələ gəld i. Qara Yusif hazırlıq gördükdən sonra həmin ilin yaz aylarında böyük hərbi qüvvə ilə Ağqoyunluların mərkəzi o lan Diyarbəkir ü zərinə hücuma keçdi. Diyarbəkir yaxınlığında Ağqoyunlularla Qarağoyunlular arasında gərgin döyüĢlər getdi. 20 gün davam edən bu vuruĢma Qaraqoyunlu qüvvələrinin qələbəsi ilə nəticələndi. Ġki tərəf arasında bağlanmıĢ sülh müqaviləsinə əsasən Mardin vilayəti Ağqoyunlu tayfa ittifaqının hakimiyyəti alt ın dan çıxdı və müstəqil oldu. Qaraqoyunlu Qara Yusif böyük qənimət əldə edərək Təbrizə qayıtdı. Bu hadisədən bir qədər sonra Təbriz yaxın lığ ında Qaraqoyunlu qüvvələri ilə Teymuri Ģahzadələrindən Əbubəkr Mirzənin qoĢunu arasında baĢ verən toqquĢmadan istifadə edən Qara Osman öz qüvvələrin i cəmləĢdirib Mardin üzərinə hücuma keçdi. Mard in ətrafında Ağqoyunlularla mard inlilər arasında gərgin döyüĢlər getdi. Bu döyüĢlərdə Qara Osman ın oğlu öldürüldü, lakin döyüĢ Ağqoyunlu qüvvələrinin qələbəsi və Mard inin iĢğalı ilə nəticələndi. 1420-c i ildə Qa raqoyunlu hökmdarı Qara Yusifin vəfatında n sonra onun yerinə keçmiĢ Qara Ġsgəndərin dövründə Qaraqoyunlu-Ağqoyunlu münasibətləri və onlar arasında gedən mübarizə daha da kəskin ləĢdi. Ömrünü müharibə və döyüĢlərdə keçirmiĢ Qara Osman 1435-ci ildə, 90 yaĢında ikən Qaraqoyunlu döyüĢçüləri ilə vuruĢmalardan birində ağır yaralandı və öldü.
XV əsrin 40-50-ci illərində Ağqoyunlu tayfa ittifaqında hakimiyyət uğrunda gedən mübarizənin ardı-arası kəsilməd i. Qara Osmanın dövründə qüvvətli mövqe tutmuĢ Ağqoyunlu tayfa ittifaqında baĢlanan arasıkəsilməyən daxi li mübarizə Osmanlı dövlətinin diqqətini yenidən cəlb etdi. Osmanlı sultanlığ ı Ağqoyunlular əleyhinə bir sıra tədbirlər həyata keçirməyə cəhd etdi, lakin əhəmiyyətli nəticələr əldə edə bilmədi. Qara Os mandan sonra Ağqoyunlu tayfa ittifaqının baĢçısı olmuĢ oğlu Əli bəy (1443-1444) daxili və xarici mübarizədə müəyyən üstünlüklər əldə edə bildi, lakin təkbaĢına ta m qə ləbə çala b ilməyəcəyini an layaraq Misir sultanlığ ı ilə yaxınlaĢ mağa çalıĢdı. Ġki tərəf arasında baĢlanan danıĢıqlar müsbət nəticələndi. Ağqoyunlu tayfa ittifaqı ilə M isir sultanlığ ı arasında bağlanmıĢ müqavilədə qarĢılıq lı kö mək məsələsi nəzərdə tutulurdu. Bu müqaviləyə əsasən Misir hakimi Yüklə 4,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|