Tarixin göy qübbəsini işıqlandıranlar
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
91 asırdı. Burada iranlılar da iştirak edirdi. Makedoniya kobudluğu və ellin boşboğazlığı onlara o qədər də xoş gəlmirdi. Çətinliklər isə dildən başlanırdı. Hansısa Yevrepidin ədəbi, mifoloji insanları və qırıq-qırıq kəlmələri onu öz milli şairləri hesab edən makedoniyalı qoçaqların da yaxşı bildikləri halda, perslərə xüsusən müəmmalı gəlirdi. Ona görə də onlar özlərini təmkinli aparırdı. Marakanda qalasında toplanan hetayrlar və “çar qonaqları” cəmiyyəti belə idi. 328-ci ilin payızı idi. Klit öz yeni təyinatını bu yaxınlarda almışdı. Məclisdəkilər çox içmişdilər, şərab qonaqları kefləndirmişdi. Erida adlı qadın ortaya nifaqa səbəb olan bir söz atdı. Əvvəlcə söhbət Dioskurlardan (onlar Zevslə Ledanın əkiz oğlanları olmaqla bir neçə qəhrəmanlıqlar göstərmişdilər) və Herakldan düşdü, yaltaqlara onların əməlləri Aleksandrın müvəffəqiyyətləri ilə müqayisədə cüzi bir şey kimi gəlirdi. Çar bu ruhda olan sözləri xoşlayırdı, çünki onların yayılması adamlardan qoşunlara nisbətən daha böyük səy göstərməyi tələb etməyə imkan verirdi. Bu tərif ona ordunu gələcək yürüşlərə mənəvi cəhətdən hazırlamaqda çox kömək edirdi. Lakin narazı Makedoniya vətənpərvərlərinə kobud yaltaqlıq o qədər xoş gəlmədi. Onsuz da hiddətlənmiş Klit axırda birbaşa öz narazılığını bildirdi. Əsas bəhanə isə yunan şeir söyləyənlərinin Makedoniya köməkçi korpusunun Politimet (Zərəfşan) çayı yanında məğlubiyyətinə işarə edən istehzalı kupletləri olmuşdu. Çarın özünün də bu məğlubiyyətdə günahı vardı, çünki o, özü az qüvvə ayırmışdı və zəif komandanlar təyin etmişdi. Ona görə də ona xoş gəlirdi ki, uğursuzluqda bu işdə iştirak edən hərbi xadimlər günahlandırılsın. Lakin onlar axırıncı adama qədər vuruşmuş və qəhrəmanlıqla həlak olmuşdular. Buna təəccüblənməmək olmazdı ki, kupletçi yunan bu adamların xatirəsini ələ salırdı. Tünd soqdi şərabı əsas günahkar idi, məhz şərab çarı belə yolverilməz zarafatlarla barışdırmışdı. Yaşca böyük olan qoşun başçıları səs-küy salmağa başladılar. Onlar bərkdən şeiri qoşana və müğənniyə narazılığını bildirdilər. Buna baxmayaraq keflənmiş çar öz itaətkar dostları ilə yunanı alqışladılar və şeir söyləməyi davam etməyi xahiş etdilər. Bu Klitə toxundu. Hamı tərəfindən etiraf edilən qoçaq və atlılardan ən qüsursuzu kimi o, həlak olmuş yoldaşlarının şərəfini müdafiə etməyi lazım bildi: 92 - Düşmən ölkədə, barbarların arasında bədbəxtlik anında da yunan təlxəklərindən yüksəkdə dayanan makedoniyalılara gülmək ləyaqətsizlikdir. Aleksandr ayıq olanda da heç bir etiraza dözmürdü, indi isə adi vaxtlarda olduğundan daha çox hiddətləndi. Ona toxunulduğundan o, sözlərini ayırd edə bilmirdi və bircə şeyi istəyirdi – cavab olaraq təhqir etsin: - Kim qorxaqlığı bədbəxtlik adlandırırsa özü özünü ifşa edir. Onu döyüşün qızğın çağında ölümdən xilas edən adamı qorxaqlıqda ittiham etmək dəhşətli haqsızlıq idi. Dərindən hiddətlənən Klit ayağa durub mühakimə etmədən danışan çara dedi: - Allahların övladı, bəlkə həmin qorxaqlıqdan daşınırsan ki, sən artıq kürəyini pers qılınclarına tərəf çevirəndə həmin andakı xilasına borclusan. Makedoniyalıların qanı və bu yara yerləri Aleksandr səni indi olduğun kimi etdi, indi sən Ammonun oğulluğuna can atırsan və öz atan Fillipdən imtina edirsən. Cavab çox kinli idi, qorxaqlıq barədəki əsassız tənə Aleksandrın özünə qayıtdı. Lakin Klit həm də çar üçün müqəddəsdən müqəddəs olan bir şeyə - onun özünü allahların siyahısına mistik qaydada daxil etməsinə toxunmuşdu. İndi nə o, nə də o biri özünü saxlaya bilmədi. Çar qəzəblə dedi: - Əclaf, sən fikirləşirsən ki, sənin cəzasız olaraq daim belə sözlər danışmağın və makedoniyalıları itaətsizliyə çağırmağın mənim üçün xoşdur? Buna Klit cavab verdi: - Öz səylərimizə görə biz onsuz da kifayət qədər cəzalanmışıq. Makedoniyalıların Midiya çubuğu ilə döyülməsini və onların sənin yanına düşmək üçün pers saray adamlarına necə müraciət etmələrini görməyən ölülərə adam həsəd aparır. Bu vaxt Klit ciddi surətdə qadağan edilən bir şeyə toxundu – xalqların birləşdirilməsi siyasətinə xidmət edən tədbirləri tənqid etdi. Burada məclis iştirakçıları sözləşməyə müdaxilə etdi. Çarın yaxın adamları Klitin sözünü kəsirdilər, yaşca böyük olanlar isə ağıllı qaydada mübahisəni söndürmək istəyirdilər. Klitdən üzünü döndərən Aleksandrda hətta ayılmaq anı yarandı və o, istehza ilə yaxınlıqda oturmuş iki yunana dedi: 93 - Ellinlər makedoniyalıların arasında özünü yırtıcı heyvanların arasındakı yarımallahlar kimi hesab etməməlidirlərmi? Bu anda dalaşma qurtara bilərdi, lakin Klit fürsətdən istifadə edib ürəyində yığılmışların hamısını demək istədi. Çoxdan saxlanan sözlər onun sərxoş nitqindən axmağa başladı: - Çara, əlbəttə, utanmaq lazım deyildir, o, nə fikirləşirsə danışa bilər, lakin qoy bilsin ki, ona öz süfrəsinə azad və sərbəst nitqə adət etmiş adamları dəvət etmək lazım deyildir. Ona barbarlar və qullar arasında yaşamaq yaxşıdır, çünki onlar pers qurşağı və pers paltarı qarşısında səcdə edirlər. Artıq çar özünü saxlaya bilmədi. Qəzəblə o, Klitin üstünə alma atdı və əli xəncəri axtarmağa başladı. Kimsə bıçağı ehtiyat üzündən götürmüşdü. Bu vaxt yaxın adamları Aleksandrı əhatəyə aldılar və ehtiyatla onu düşünülməmiş hərəkətdən saxlamaq istədilər. Onların davranışı onun fikirlərini gözlənilməz istiqamətə yönəltdi. Silah oğurlanmışdır, o, mühasirəyə alınmışdır. Məgər Bess üstünə atılanda Dara da belə vəziyyətdə olmamışdımı? Təhlükə! Qəflətən onu qorxu bürüdüyündən Aleksandr gözətçiləri çağırdı və böyük həyəcan siqnalını verməyi əmr etdi. Truba çalan ləngidiyindən çar onun üstünə atılıb yazığı döyməyə başladı. Ağıllı saray adamları bu dəqiqədən istifadə edib inadkarlıq edən Kliti zorla zaldan çıxarmaq istədi. Ayıq Ptolemey onu qaladan kənara çıxardı və bundan sonra geri qayıtdı. Tək qalan və gecə havasından daha da keflənən Klit onu ağuşuna almış fikri özünə təlqin etdi. Onun yadına Yevripidin şeiri düşdü, bu sözlər həmin ana çox uyğun gəlirdi və çox sərrastlıqla Aleksandra dəyirdi. Sərxoş inadkarlığı ilə o, saraya qayıtdı, gözətçilərin yanından keçib yenə çarın qabağında dayandı. Ona tərəf irəliləyərək hədyan tonda “Andromaxa”dan şeir oxudu. Bu şeirdə başqalarının qazandığı qələbəni öz adına çıxan hökmdarın özündən razılığından danışılır: “Necə səfeh adət vardır ellinlərdə...” Bu vaxt özünü ələ ala bilməyən Aleksandr gözətçinin əlindən nizəni qapıb onu Klitin bədəninə sancdı. Qan və sükut çarı ayıltdı. O, nə etdiyini başa düşdü. Klitin bədənindən nizəni çıxarıb onunla özünü vurmaq istədi. Silahı güclə onun əlindən aldılar. Ölünü apardılar. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|