Tarjima nazariyasi fanining rivojlanish bosqichlari

RIVOJLANISHI

• Mamlakatimizda tarjima nazariyasi mustaqil filologiya fani sifatida asosan XX asrning 50-yillarida shakllana boshlagan, biroq tarjima amaliyoti bir necha ming yillik tarixga ega. Bundan tarjima ming yillar davomida nazariyasiz rivojlanib kelgan, degan xulosaga kelmaslik kerak. Arab, fors, hind, ozarbayjon, turk, rus tillaridan ko‘plab ilmiy, tarixiy, siyosiy, diniy, falsafiy va badiiy kitoblarni o‘z tillariga o‘girgan tarjimonlarimiz asrlar davomida qabul qilingan va amalda bo‘lgan taniqli tarjimonlardir. ularning e'tiqodlari va qoidalariga asoslanadi.
• Shunisi quvonarliki, mamlakatimizda joriy asrning boshidanoq bilvosita tarjimadan to‘g‘ridan to‘g‘ri tarjimaga o‘tishga urinishlar bo‘lgan. Bugungi kunda tarjimonlarimiz chet el matnlarini bevosita ona tilimizga, ona tilimizdan esa chet tiliga tarjima qilmoqda.

TARJIMA NAZARIYASI PREDMETI VA UNING VAZIFALARI

• Tarjima nazariyasi predmeti tarjima amaliyoti, tarjima asarlari, tarjima jarayonlari, tarjimon faoliyati, tarjima tarixi va ularni oʻrganish asosida tug'ilgan til bilan chambarchas bogʻliq, tarjimaning qonun- qoidalari, yo'l- yo'riqlarini aks ettiradi va umumlashtiradi. Tarjima nazariyasi tarjimaning keng jonli amaliyoti bilan bogʻliq boʻlgan qarashlar, nuqtai nazarlar, kuzatishlar, rang- barang tajribalarni ilmiy- tanqidiy oʻrganadi, tarjima qoidalari va tamoyillarini, ularning chegaralari, me'yorlarini bayon qiladi.

Ertalab quyosh chiqib, ufqdan bosh ko'targanda, u okeanning koʻz ilg'amas muhitida aks etadi.

• Ertalab quyosh chiqib, ufqdan bosh ko'targanda, u okeanning koʻz ilg'amas muhitida aks etadi.

Quyoshning okeandagi jilvalangan aksi bu quyoshning ayni o'zi emas. Lekin biz buni ayni o'zi deb o'rganib qolganmiz. Quyoshning aksi to'lqinlarda tovlanadi, alvon ranglar hosil qiladi, uning jilvalarida milliardlab mayda baliqlar raqsga tushadi. Asliyat matni, tili bilan tarjima matni tili o'rtasida quyosh bilan uning okeandagi aksi o'rtasidagi farqqa o'xshash o'zgachaliklar bo'ladi. Adaptatsiya, adekvatlik, ekvivalentlik va oʻzga turfa transformatsiyalarda, transpozitsiyalarda, interferensiyalarda shunday farqlar va muvofiqliklar, muodilliklar aks etib turadi. Nazariy qoidalarni murakkablashtirmay ularni ko'proq amaliy rang- barang misollar bilan tushuntirish va talqin, tahlillarda teranlikka erishish- nazariyaning vazifasidir.