TarġXĠ 1941-2002-ci illər yeddġ CĠlddə
Yüklə 15,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
39
77-ci Azərbaycan atıcı diviziyası 1942-ci ilin mayından avqustuna qədər 47-ci ordunun tərkibində Novorossiysk müdafiə əməliyyatında fəal iştirak etmişdi. Avqustun sonunda diviziya Neberejevsk stansiyasında baş vermiş döyüşdə düşməni geri çəkilməyə məcbur etdi. Onun döyüşçüləri Qara-Koldunda yaşayış məntəqəsi uğrunda döyüşlərdə də düşmənə zərbələr endirmişdi. 1942-ci il avqustun 19 və 21-də diviziya Krımskidən cənubda düşmənin tank və piyada hissələri ilə vuruşaraq, onları tutduqları mövqedən geri oturtmuşdu. 32 Novorossiysk uğrunda vuruşlarda 77-ci diviziya düşmənin 5 piyada alayını, 8 mindən artıq canlı qüvvəsini, 18 tankını, 40 minə qədər top və minomyotunu, hərbi texnikasını məhv etmişdi. Diviziyanın 320 döyü
şçüsü və komandiri mərdlik və igidlik göstərdiklərinə görə SSRİ-nin müxtəlif orden və medalları ilə təltif olundular. 33 Qafqaz uğrunda döyüşlərdə Azərbaycanın igid övladları hərbi rəşadətləri ilə şöhrətləndilər. Krasnodar yaxınlığında pulemyotçu Xanqulu Sadıqov bir döyüşçü ilə 1942-ci il avqustun 26-dan 29-dək mühüm yolayırıcını müvəffəqiyyətlə müdafiə etdi və sərrast atəşlə 300 faşisti öldürdü. X.Sadıqov igidliyinə görə Lenin ordeni ilə təltif edildi. 34
1942-ci ilin oktyabrında Tuapsenin şimal-qərbində dəniz piyadaları 323-cü batalyonunun rotası güclü düşmənlə döyüşə girdi. Hitlerçilərin bir neçə hücumu dəf olundu. Qafur Məmmodov səngərdən sıçrayaraq avtomatından açdığı atəşlə yarğanda gizlənmiş 13 faşisti məhv etdi. Qafur Məmmədov alman avtomatçısının rota komandiri Z.Santskini nişan aldığını görərək, sürətlə irəli atıldı və öz həyatı bahasına onu xilas etdi. 1943-cü il martın 31-də SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fərmanı ilə Q.Məmmədova ölümündən sonra Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı verildi.
35
Azərbaycan xalqının şöhrətli oğlu leytenant İdris Süleymanov da düşmənlə döyüşdə igidlik göstərmişdi. Onun xidmət etdiyi batalyon Mozdok rayonunun mühüm yaşayış məntəqəsində mövqe tutmuşdu. Faşistlər hücum edən sovet döyüşçülərini güclü atəşlə dayandırmaq istəyirdilər. Böhranlı vəziyyətdə İdris Süleymanov döyüşçülərə: "Bir addım da geri çəkilməməli, irəli, yalnız irəli!" -deyə müraciət etdi. İ.Süleymanov yaralansa da, döyüş meydanını tərk etmədi, tankların irəliləməsinə mane olan pulemyotçunu sıradan çıxardı. O, ikinci yara alandan sonra da döyüşə başçılıq edir, öz iradəsi və qəhrəmanlığı ilə əsgərləri ruhlandırırdı. Döyüş qələbə ilə başa çatdı. İ.Süleymanov SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 1942-ci il tarixli 13 dekabr Fərmanı ilə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görüldü.
36
Mozdok rayonunda 402-ci Azərbaycan atıcı diviziyasının 833 saylı alayının komandiri Akim Abbasovun döyüşçüləri düşmənin 100-ə qədər tankının hücumunun qarşısını alaraq, 96 tank, 2 zirehli maşın və çoxlu faşist məhv etmişdi. Göstərdikləri igidliyə görə alayın 72 döyüşçüsü orden və medallarla, mayor
40
A.Abbasov "Qırmızı Bayraq" ordeni ilə təltif olunmuş, ona podpolkovnik rütbəsi verilmişdi. 37
Qafqazın müdafiəsində əsasən Zaqafqaziya xalqlarından təşkil olunmuş 18 milli və 15 qarışıq diviziya iştirak etmişdi. Bunlardan 77, 223, 402 və 416-cı diviziyalar milli Azərbaycan diviziyaları idi. 227, 271-ci diviziyaların isə şəxsi heyətinin 30 faizdən 70 faizə qədərini azərbaycanlı döyüşçülər təşkil edirdi. 38
itirilmişdi. Qafqaz cəbhəsində sovet ordusunun ciddi müqaviməti və alman qoşunlarına vurduğu zərbələr düşmənə manevr etməyə, qüvvələrin bir hissəsini Stalinqrad qoşunlarına köməyə göndərməyə imkan vermədi. 39
Faşistlərin Stalinqrad ətrafında məğlubiyyətindən sonra Şimali Qafqazda Sovet Hərbi Qüvvələrinin düşmənə qarşı geniş hücumu başlandı. Cənub və cənub- qərb cəbhələri qoşunlarının Rostov və Donbas istiqamətində şiddətli hücumu düşmənin Qafqaz ordu qrupu üçün təhlükə yaratdı. Mühasirəyə düşmək qorxusu düşməni 1943-cü il yanvarın ilk günlərində yeni müdafiə sədlərinə çəkilməyə məcbur etdi. Zaqafqaziya cəbhəsinin Şimal, daha sonra isə Qara dəniz qrupu müvafiq olaraq Krasnodar istiqamətlərində hücuma keçdilər. Fevralın əvvəllərində Şimali Qafqazın, demək olar ki, bütün ərazisi -Kubanın aşağı hissəsi, Novorossiysk, Taman faşist işğalçılarından azad edildi. Qafqazın müdafiəsi uğrunda döyüşlərdə leytenant Ziya Bünyadovun bölməsi düşmənin xeyli canlı qüvvə və texnikasını məhv etmişdi. Mozdok rayonunda gedən döyüşlərdə Z.Bünyadov dörd əsgərlə birlikdə düşmənin benzin anbarını partlatmış və iki tankını yandırmışdı. Z.Bünyadov bu əməliyyata görə "Qırmızı Ulduz" ordeni ilə təltif olunmuşdu. 40
edən milli diviziyaların fəal iştirakı ilə gedirdi. 1942-ci il noyabrın 30-da 416-cı diviziya 44-cü ordunun tərkibində iki günlük döyüşdən sonra İşçersk stanitsası rayonunda düşmənin müdafiə xəttini yararaq Novolednyov və Kapustino yaşayış məntəqələrini azad etmişdi. Bu döyüşlərdə azərbaycanlılar böyük dəyanət və igidlik göstərmişlər. Döyüşçü M.Cabbarov üç düşmən tankını sıradan çıxarıb. Ağır yaralanmış bölmə komandiri kiçik leytenant K.Hacıyev topdan atəşlə hitlerçilərin hücumunun qarşısını almış, 41 onun yaralı yoldaşı İ.Məmmədov düşmən tankını sıradan çıxararaq qəhrəmancasına həlak olmuşdu. Leytenant V.Mirzəyev dörd faşist tankını məhv edərək, sovet qoşunlarına irəliləmək üçün yol açmışdı. Döyüşçü A.Salayev düşmənin müdafiə xəttini keçmiş, qırx metrlik məsafədən atəş açaraq 15 faşisti məhv etmişdi. O, bu xidmətlərinə görə "Qırmızı Ulduz" ordeni ilə təltif olunmuşdu. 416-cı diviziya 1942-ci ilin dekabrında hərbi bölmələrlə birlikdə Starolednev şəhərini azad etmiş, düşmənin Kapustino rayonundakı müdafiə xəttini
Yüklə 15,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|