TarġXĠ 1941-2002-ci illər yeddġ CĠlddə
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
92
Lakin inkişafa əngəl törədən maneələr də az deyildi. Sənayenin ərazi prinsipi üzrə idarə olunmasının ciddi nöqsanları getdikcə daha çox özünü büruzə verməyə başladı. Bu nöqsanlar sahənin hərtərəfli və səmərəli inkişafına mane olmağa başladı. İqtisadiyyata qeyri-iqtisadi, amiranə metodlarla rəhbərlik şəraitində planlaşdırma mexanizmini yaxşılaşdırmaq, onu həvəsləndirici amilə çevirmək cəhdləri də çox az səmərə verdi. Elmi-texniki mərkəzlərlə əlaqələrin zəifliyi də sənaye müəssisələrinin işinə mənfi təsir göstərirdi. Azərbaycan SSR Ali Soveti (sentyabr, 1965-ci il) Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı Şurasının ləğvi haqqında qərar qəbul etdi. 122
İttifaq-respublika nazirlikləri bərpa edildi. 123
texniki tərəqqi sayəsində geoloji-kəşfiyyat işləri yaxşılaşmışdı. 1965-ci ildə Dəniz Neft və Qaz Yataqları Kəşfiyyatı İdarəsi yaradıldı. Quruda Qarabağlı, Kürsəngi, dənizdə Cənubi Bankə, Sanqaçal və Duvannı yataqları istismara verildi. Müəssisələr yenidən qurularaq, qazma işində qabaqcıl üsullar tətbiq olunurdu. "Abşeron", "Azərbaycan" və "Bakı" üzən qazma qurğuları vasitəsilə 15-60 metrlik su qatının altında 1600-1800 metr dərinlikdə kəşfiyyat quyularının istismara verilməsi nəticəsində neft hasilatı artdı. 1960-cı ildə 17,8, 1970-ci ildə isə 20,2 milyon ton neft çıxarılmışdı. Qaz hasilatı ildə təxminən 5,5 milyard kub.m həcmindən yuxarı qalxmırdı. 124
Əsas səbəblərdən biri qazma qurğularının yeni avadanlıqla kifayət qədər təmin olunmaması idi. Mədənlərdə geoloji və mühəndis işi aşağı səviyyədə idi, istehsalat və əmək intizamı zəifləmişdi. Neftçilərin sosial- məişət şəraitinin yaxşılaşdırılmasına da lazımi qayğı göstərilmirdi. Beləliklə, 60-cı illərin sonlarında neft və qaz hasilatı aşağı düşmüş, neft sənayesində səmərəlilik müharibədən sonrakı bütün beşilliklərdəkinə nisbətən ən aşağı səviyyədə olmuşdu. 60-cı illərdə neft emalı, neft-kimya və kimya sənayesinin əsaslı surətdə yenidən qurulmasına başlanılmışdı. Neft emalı sənayesinin qurğuları təkmilləşdirilmiş, təbii qaz kondensatı emalı qurğusu işə düşmüşdü. 1961-1965-ci illərdə neft emalı 25 faiz artdı. 125 Lakin neft və qaz hasilatı aşağı düşdüyündən neft emalı zavodlarının gücündən tam istifadə olunmurdu, yağların istehsalı da xeyli azalmışdı. 126 Bu illərdə kimya sənayesi inkişaf etməkdə idi. Sumqayıt superfosfat zavodu işə düşmüş, spirt istehsalı sahəsi istismara verilmişdi. Bakı şin zavodunun ikinci istehsal sahəsi fəaliyyətə başlamışdı. 1967-ci ildə Mingəçevirdə şüşə lif zavodu fəaliyyətə başladı, zavodda toxuculuq istehsalı yaradıldı, sintetik yuyucu maddələr istehsalına başlanıldı. Sənayenin aparıcı sahələrindən olan metallurgiyada 1960-cı illərdə polad istehsalı 84 faiz, qara metal prokatı 6 faiz, dəmir filizi çıxarılması 19 faiz 93
artmışdı. 127 Azərbaycanın boru-prokat zavodlarında "250-2" prokat dəzgahı işə salınmışdı. 160 min ton polad boru istehsal edə bilən bu zavodda iki marten sobası var idi. 1964-cü ildə alüminium almaq üçün xammal verən Zəylik alunit mədəni işə düşmüşdü. Respublikada ağır sənayenin inkişafında maşınqayırma sənayesi mühüm rol oynayırdı. Maşınqayırma müəssisələrində istehsal olunan məhsulların texniki səviyyəsini yüksəltmək, köhnəlmiş texnikanı daha təkmil olan yenisi ilə əvəz etmək üçün yeni tədbirlər həyata keçirilmişdi. 60-cı illərin sonlarında respublikanın neft maşınqayırma sənayesi SSRİ-də neft-mədən maşınqayırma məhsulunun üçdə birini verirdi. 128
"Azneft-mədənmaşın"ın müəssisələri istehsalını artırmışdı. 60-cı illərin sonlarında maşınqayırma müəssisələri 353,9 milyon manatlıq maşın və avadanlıq istehsal etmişdi ki, bu, 1965-ci ilə nisbətən 1,57 dəfə, 1950-ci ilə nisbətən isə 10 dəfədən çox idi. 129
ölkənin iri müəssisələri üçün elektrik sobaları və digər elektrotexniki avadanlıq istehsal olunurdu. Elektrotexnika sənayesi 1965-ci ilə nisbətən iki dəfə çox məhsul istehsal etmişdi. 130
Cihaz istehsalının ümumi həcmi 1970-ci ildə 1950-ci ilə nisbətən 61,4 dəfə artmışdı. Respublikada energetika sənayesi sahəsində 150 min kilovat gücü olan "Şimal" elektrik stansiyası, hər biri 150 min kilovat güclü dördbloklu, SSRİ-də ilk açıqtipli Əli Bayramlı elektrik stansiyası, 75 min kilovat gücündə 1 saylı Gəncə elektrik stansiyası istifadəyə verilmişdi. Sumqayıt elektrik stansiyasının gücü iki dəfə artırıldı, Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistan enerji sistemlərinin birləşdirilməsi başa çatdırıldı. Yüngül və yeyinti sənayesində də irəliləyişlər baş verdi. Gəncə xalça kombinatı işə düşdü. 132 İstehlak malları istehsalı artdı. Belə ki, pambıq lif istehsalı 1960-cı ildə 104,4 min ton, 1970-ci ildə 131,4 min ton, xam ipək sap istehsalı 1960-cı ildə 347 ton, 1970-ci ildə 409 ton, yun iplik istehsalı 1960-cı ildə 1,7 min ton, 1970-ci ildə 4,3 min ton, alt trikotaj 1960-cı ildə 10,3 milyon ədəd, 1970-ci ildə 15,9 milyon ədəd, üst trikotaj 1960-cı ildə 0,5 milyon, 1970-ci ildə 4,6 milyon ədəd, xalça-palaz 1960-cı ildə 54 min kv.m, 1970-ci ildə 823 min kv.m olmuşdu. 133
Lakin yüngül sənaye sahələrində respublikanın xammal ehtiyatlarından pis istifadə olunurdu, bir çox malların növləri və keyfiyyətləri istehsalçıların tələblərini təmin etmirdi. Yeyinti sənayesinin inkişafında müəyyən irəliləyişlər var idi. 1960-cı illərdə dörd süd, üç konserv zavodu, ət kombinatı, iki çörək zavodu, tütün kombinatı və quşçuluq fabriki işə düşmüşdü. Kolbasa-vetçina məhsulları, bitki, konserv, qənnadı məmulatı istehsalı çoxalmışdı. 1960-cı ilə nisbətən ət istehsalı 12,3 min ton, bitki yağları istehsalı 8 dəfə artmışdı. 134
Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|