TarġXĠ 1941-2002-ci illər yeddġ CĠlddə
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
88
ciddi ziyan vuran sellərin və daşqınların qabağının alınması kimi mühüm xalq təsərrüfatı vəzifəsinin həllinə kömək etdi. 1954-cü ilin əvvəllərində Şüvəlanda "Şimal" DRES-i işləyən müəssisələr sırasına daxil oldu. O, SSRİ-də ilk açıqtipli enerji qurğusu idi. 90
1956-1957-ci illərdə Varvara SES tikildi. 1959-cu ildə Əli Bayramlıda yeni istilik elektrik stansiyasının tikintisinə başlanıldı. 91
Bir sıra kommunal elektrik stansiyaları da işə düşdü. "Şimal" DRES-i və Sumqayıt istilik elektrik mərkəzi öz gücünü artırdı. 1960-cı ildə "Şimal" DRES-də güclü enerji qurğusu istismara verildi. 92
Respublikada ilk dəfə 220 kilovatlıq Mingəçevir-Xırdalan elektrik verilişi xətti çəkildi. 1954-cü ilin dekabrından Azərbaycandan Gürcüstan SSR-ə elektrik enerjisi verilməyə başlandı. 93 1960-cı ilin sentyabrında Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistan elektrik sistemlərinin birləşdirilməsi başa çatdırıldı 94 . Azərbaycanda qaz və neftayırma sənayesi bazasında kimya istehsalatı yaradıldı və sürətlə inkişaf etməyə başladı. 1952-ci ildə katalizator fabriki işə düşdü. 1953-cü il aprelin 1-dən isə Yeni Bakı neftayırma zavodu (YBNZ) fəaliyyətə başladı. Bu zavod sənayenin yeni sahəsinin - neft-kimya sənayesinin inkişafının başlanğıcını qoydu. 1952-ci ilin avqustunda Sumqayıt sintetik kauçuk zavodunun istismara verilməsi kimya sənayesinin inkişafında yeni mərhələ oldu. Sovet İttifaqında ilk dəfə olaraq bu zavod neft qazlarından etil spirti istehsal etməyə başladı. 1957-ci ilin sentyabrında zavodun ikinci növbəsi, 96 1959-cu ildə isə onun butan qrupu işə salındı. 97 1959-cu il noyabrın 5-də Bakı şin zavodunun birinci növbəsi istifadəyə verildi. 98
50-ci illərdə respublikada yeni kimya məhsullarının, o cümlədən heksaxloran və xlorun istehsalı təşkil edildi. Buruq sularından yod və brom, habelə kaustik soda, xlorlu turşu, müxtəlif əczaçılıq dərmanlarının istehsalı genişləndirildi. 1958-ci ildə kimya və neft-kimya sənayesinin ümumi məhsulunun həcmi 1950-ci ilə nisbətən 8,9 dəfə artdı. 99
1951-1960-cı illər filiz-mədən sənayesinin sürətli inkişafı ilə əlamətdar olmuşdur. 1954-cü ilin aprelində Daşkəsən dəmir mədəninin tikintisi başa çatdırıldığı vaxtdan respublikanın iqtisadiyyatında filiz-mədən sənayesi mühüm rol oynamağa başladı. Daşkəsəndəki Azərbaycan filizsaflaşdırma kombinatında 1960- cı ildə dəmir filizi çıxarmaq üçün əlavə qurğular işə salındı 100
. Şimal-qərb və şimal-şərq mədənlərindən açıq üsulla çıxarılan dəmir filizi 1955-ci ildə işə düşmüş saflaşdırıcı fabrikə gətirilirdi. 101
Daşkəsənin filizsaflaşdırma kombinatı Quşçu körpüsü dəmiryolu stansiyası ilə iki xətdən ibarət 6 km uzunluğunda hava kanat yolu ilə birləşdirildi. Həmin filiz Alabaşlı-Quşçu dəmir yolu ilə Gürcüstanın Rustavi şəhərindəki Zaqafqaziya 89
metallurgiya zavoduna daşınırdı. Bu zavod isə, öz növbəsində, filizin bir hissəsini Sumqayıtdakı Azərbaycan boru-prokat zavoduna göndərirdi. Kifayyət qədər dəmir filizi ehtiyatları olan Azərbaycanda böyük tələbata uyğun olaraq tam istehsal dövriyyəli metallurgiya kombinatının yaradılması zərurəti meydana çıxdı. Hətta müharibədən əvvəl bu mühüm sənaye sahəsinin respublikada inkişaf etdirilməsinin yolları barədə əsaslanmış müxtəlif təklif və layihələr də irəli sürülmüşdür. Lakin keçmiş totalitar sistemdə istehsalın öz inkişaf tələblərinə məhəl qoymayaraq, Azərbaycanın dəmir filizi ehtiyatları əsasında Gürcüstan SSR-də fəhlə sinfinin sıralarını artırmaq pərdəsi altında iradi olaraq, xammal və yanacaq mənbəyindən xeyli uzaqda yerləşən Rustavidə bu müəssisənin tikilməsi qərarlaşdırıldı. Nəticə etibarilə həmin kombinat bütün Sovet İttifaqında ən bahalı metallurgiya məhsulları buraxan müəssisələrdən birinə çevrildi. Daşkəsən dəmir mədəninin işə salınması, elektrik dəmir yolunun çəkilməsi Zəylik alunit yatağının alüminium filizindən istifadə
etməyə imkan yaratdı. Azərbaycan SSR-də yeni filiz mədənləri və saflaşdırıcı fabriklərin sayı çoxaldı. Ordubad rayonunda əvvəllər yaradılmış Parağaçay molibden mədəni və saflaşdırıcı fabrik ilə yanaşı, 1954-cü ilin
sonunda Noraşen (indiki Şərur) rayonunda gümüşlü qurğuşun yatağının sənaye miqyasında işlənilməsinə başlandı. 102
kükürd kolçedanı çıxarılması, daş duz və digər mineralların hasilatı artdı. Yeni metallurgiya müəssisələri istifadəyə verildi. 1952-ci il dekabrın 31-də Sumqayıt boru-prokat zavodu ilk məhsulu istehsal etdi. 1953-cü ilin noyabrında burada iki marten sobası istifadəyə verildi. 103 Sonrakı illərdə zavodda yeni boruyayma maşınları, marten sobaları, habelə sexlər işə salındı. Azərbaycanda sənayenin yeni sahəsi - əlvan metallurgiya sənayesi inkişaf etməyə başladı. 1955-ci il martın 8-də işə düşən 104
Sumqayıt alüminium zavodunun "SAZ" markalı metalı az müddətdə nəinki SSRİ-də, həm də onun hüdudlarından uzaqlarda şöhrət qazandı. 1955-ci ildə respublikanın əlvan metallurgiyasının ən iri müəssisələrindən birinin – Gəncə gil-torpaq zavodunun tikintisinə başlanıldı. 105
verildi. 106
50-ci illərdə respublikada inşaat materialları sənayesi də sürətlə inkişaf etməyə başladı. Yeni müəssisələr - Qaradağ sement və Zığ kərpic zavodları, Mingəçevir plitəblok zavodu, Gəncə bərkidici materiallar zavodu işə salındı. Qaradağ və Tovuz sement zavodlarında 6-7 növ markalı sement istehsal olunurdu. 1960-cı ildə Bakıda iripanelli evtikmə kombinatları fəaliyyətə başladı. 107
ilin əvvəlində Bakı zərif mahud kombinatı işə düşdü 108
. 1954-cü ildə Horadiz Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|