TarġXĠ 1941-2002-ci illər yeddġ CĠlddə
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
86
Respublikanın neft sənayesinin inkişafı üçün onun təşkilat quruluşunun yaxşılaşdırılması mühüm əhəmiyyətə malik idi. 1953-ci ilin sonunda neftçıxarma sənayesinə rəhbərlik edən üç birlik -"Azdənizneft", "Azneftkəşfiyyat", "Azneft" birlikləri "Azneft" Birliyində birləşdirildi. 75 1954-cü il avqustun 1-dən Azərbaycan SSR Neft Sənayesi Nazirliyi yaradıldı. 76 Nazirlik müəssisələrin strukturunda dəyişikliklər apardı. Məsələn, neftçıxarma trestləri neft-mədən idarələrinə (NMİ) çevrildi. 77
inkişaf etdirilməsinə dair tədbirlər haqqında" qərar qəbul etdi. Əsas diqqət SSRİ- nin yeni neft rayonlarının inkişafına yönəldildi. Lakin 1955-ci il üçün Azərbaycan SSR-in neft sənayesinə ayrılan əsaslı vəsait əvvəlki ilə nisbətən 2 dəfədən çox azaldıldı. Azərbaycan neft hasilatı üzrə SSRİ-nin ən perspektivsiz rayonları sırasına daxil edildi. Respublika üçün neft hasilatı planı isə əvvəlki kimi 15 milyon ton həcmində saxlanıldı. Bütün bunlara baxmayaraq, Azərbaycan neftçiləri fədakarlıqla işləyirdilər. 78
1955-1957-ci illərdə Əli Bayramlı şəhəri yaxınlığında, Kürçayı ətraf düzənlikdə iri neft yataqları Gürovdağ və Mişovdağ kəşf edildi və mənimsənildi. 1957-1958-ci illərdə Zəyli-Zeyvə yatağının istismarına başlandı. 79 1959-cu ildə Kənizdağ yatağı sənaye miqyasında işlənməyə verildi. 80
Xəzər dənizində neftli sahələrin işlənməsi geniş vüsət aldı. Darvin bankası (1950-1951-ci illər), Çilov adası (1951-ci il), Neft daşlarının şimal-şərq hissəsi (1954-cü il), Qum adası (1956-cı il) yataqlarının mənimsənilməsi nəticəsində dənizdə neft hasilatı sürətlə artdı. 1958-ci ildə dəniz neft yataqlarından 1950-ci ilə nisbətən 2,5 dəfə çox neft çıxarılmışdı. 81
Neft yataqlarının mənimsənilməsində yeni mütərəqqi üsullar tətbiq edilməyə başlandı. 1951-ci ildən neft laylarına süni təsir göstərmək üsulları tətbiq olundu. Təkrar neft hasilatı, layların su ilə parçalanması və quyuların turşu ilə yuyulması metodlarının sənaye miqyasında tətbiqinin böyük səmərəsi olmuşdu. Təkcə 1951-1955-ci illərdə təkrar neft hasilatı metodlarının tətbiqi nəticəsində əlavə olaraq dörd milyon tondan çox neft hasil edilmişdi. 82
Qaz sənayesi də tərəqqi edirdi: 1954-1955-ci illərdə Qaradağ qaz-kondensat yatağının, 1958-1959-cu illərdə isə qazlı-neftli Zirə yatağının kəşfi və sənaye miqyasında işlənməsi ilə qaz sənayesi daha çox inkişaf etdi. Nəticədə yüksək kalorili yanacaq və qiymətli kimya xammalı olan qazın hasilatı artdı. 1960-cı ilin əvvəlində Bakı-Tbilisi-Yerevan magistral qaz kəmərinin tikintisi başa çatdı. Lakin hər il Azərbaycan SSR-in xalq təsərrüfatına qoyulan vəsaitin 80 faizi neft hasilatı və emalına sərf edilsə də, dəniz yataqlarının mənimsənilməsinə başlansa da, istənilən nəticə əldə olunmurdu. 1960-cı ildə neft hasilatı (17,8 mln 87
ton) 1940-cı il səviyyəsinin (22,2 mln ton) cəmi 80 faizini təşkil edirdi. 1950-ci ilə nisbətən isə cəmi (14,8 mln ton) 20 faiz artmışdı. 83 Buna müharibədən qabaqkı dövrdə və müharibə illərində Bakı rayonunda neft yataqlarının gərgin istismarı təsir etmişdi. Sahəyə rəhbərlikdəki nöqsanlar, elmi-texniki nailiyyətlərin ləng tətbiq olunması, qazmanın geri qalması da hasilatın artım sürətinə mənfi təsir göstərirdi. Neftayırma sənayesi daha da inkişaf etməkdə idi. 1953-1954-cü illərdə 2 köhnə mazutayıran qurğu və təmizləmə sexləri yenidən quruldu. AzNİİ-4 (1952-ci il) aşqarı istehsal edən ikinci qurğu; qudronu asfaltsızlaşdıran qurğu (1953-cü il); AzNİİ-5 aşqarı istehsal edən qurğu (1958-ci il); yağları selektiv təmizləyən ikinci qurğu (1959-cu il); AzNİİ-7 aşqarı istehsal edən qurğu (1960-cı il) tikilib istifadəyə verildi.
84 Beləliklə, 50-ci illərin sonuna yaxın respublikanın neftayırma sənayesi 80 adda neft məhsulları hazırlayan iri istehsalat kompleksinə çevrildi. 85
Neft maşınqayırma sənayesi üzrə yeni məhsulların istehsalı ildən-ilə artırdı: məsələn, qazma dəzgahları, ikilüləli qazma üçün vışkalar, səyyar və stasionar qaldırıcılar, üçpərli baltalar, qaldırıb-endirmə əməliyyatları üçün avtomatlar istehsal olunurdu. Azərbaycanın neft maşınqayırma zavodları öz məhsullarını təkcə respublika üçün deyil, həmçinin bütün ölkəyə ixrac edirdi. Ölkə üzrə istehsal olunan neft maşınqayırma avadanlıqlarının 75 faizə qədəri Azərbaycan müəssisələrinin payına düşürdü. Respublikada maşınqayırmanın yeni sahələri meydana çıxdı. 1954-cü ildə "Mingəçevirtikinti" təmir zavodu əsasında "Mingəçevirkəndmaş" kənd təsərrüfatı maşınqayırma zavodu yaradıldı, elektrotexnika sənayesinin "Azərkabel" zavodunun tikintisinə başlanıldı. 1956-cı ildə Bakıda güclü ekskavator təmiri zavodu tikildi. Həmin ildə "Azdənizneftkəşfiyyat" təmir-mexaniki zavodu bazasında "Bakı qazaparat" zavodu inşa edildi. 1957-ci ildə Keşlə maşınqayırma zavodunun və səyyar qazma maşınları zavodunun birləşdirilməsi ilə özüyeriyən neft-mədən maşınları istehsalı üzrə iri ixtisaslaşdırılmış müəssisənin yaradılmasının əsası qoyuldu. 1957-ci ildə Bakıda elektrik təmiri zavodu yaradıldı. 87
Azərbaycanın enerji bazası qüvvətlənirdi. 1954-cü il yanvarın 10-da Mingəçevir SES-in birinci növbəsi işə düşdü. İki güclü turbogeneratorun hərəkətə gəlməsi ilə yaranan ilk sənaye cərəyanı Bakıya və Gəncəyə daxil olmağa başladı. 88
1954-cü ilin sonuna qədər digər dörd aqreqatın işə düşməsindən sonra SES-in gücü 356 min kilovata çatdı. 89
suvarılması, Kür çayında ilboyu gəmiçiliyin təmin olunması, kənd təsərrüfatına Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|