TarġXĠ 1941-2002-ci illər yeddġ CĠlddə
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
102
ci ildən 1970-ci ilədək fəhlə və qulluqçuların orta aylıq əmək haqqı 1,5 dəfə artıb 109,6 manata çatmışdı. 189
Kənd təsərrüfatı istehsalının artması, heyvandarlıq məhsulları tədarükünün mütləq normalarının azaldılması, kənd təsərrüfatı məhsullarının tədarük və satınalma qiymətlərinin artırılması kolxozçuların maddi
vəziyyətinin yaxşılaşmasına kömək edirdi. 1949-cu ildə Azərbaycan kolxozçularının pul gəliri 1940-cı ildəkindən 1,5 dəfə çox idi. 1960-cı illərdə kolxozlarda əmək haqqı 2,6 dəfə artıb 80 manata çatmışdı. 190
dayandırılması əhalinin real gəlirinin artmasına kömək etdi. 191
Fəhlə və qulluqçuların fərdi əmək haqlarına, habelə kolxozçu kəndlilərin gəlirlərinə mühüm əlavə sosial-mədəni tədbirlərə sərf edilən dövlət xərcləri idi. 1960-cı ildə Azərbaycan SSR-in dövlət büdcəsindən sosial-mədəni tədbirlərə xərclər 1940-cı ildəkindən 4,4 dəfə çox idi. 192
60-cı illərdə ictimai istehlak fondlarından ödəmə və güzəştlər 2,6 dəfə artıb, 1970-ci ildə 972,9 mln manata çatmışdı. 193
Əhalinin maddi təminatında təqaüdlərin əhəmiyyəti böyük idi. 1970-ci ildə Azərbaycanda 643 min təqaüdçü var idi. SSRİ Ali Soveti 1956-cı il iyulun 14-də dövlət təqaüdçüləri haqqında Qanun qəbul etdi. Qanuna əsasən qocalığa görə təqaüdlərin həcmi iki dəfədən çox, əlilliyə görə təqribən 50 faiz artırılırdı. Ailə başçısını itirmiş
ailələrin müavinətlərinə 60 faiz əlavələr edilirdi. İctimai istehlak fondlarından uşaqların məktəbəqədər tərbiyə
müəssisələrində təminatına, uşaqların yay pioner düşərgələrində
istirahətinin təşkilinə, çoxuşaqlı və tək analara yardım göstərilməsinə xeyli vəsait ayrılırdı. Əmək qabiliyyətini müvəqqəti itirən bütün fəhlə və qulluqçular sosial sığorta hesabına müavinət alırdılar. 1957-ci il fevralın 1-dən əmək stajından asılı olmayaraq bu müavinətlər əmək haqqından 100 faiz həcmində verilirdi. 194
min əmanətçi əmanət kassalarında 524 milyon manat pul saxlayırdı. 195
Sənaye və kənd təsərrüfatı istehsalının, eləcə də əhalinin real gəlirinin artmasına müvafiq olaraq Azərbaycan SSR-də dövlət və kooperativ ticarətində pərakəndə mal dövriyyəsinin ümumi həcmi əvvəlki səviyyəni ötüb keçmişdi. 196
Əhaliyə ərzaq mallarının satışı durmadan artırdı. 1950-ci ildə adambaşına ərzaq satışı 1940-cı il səviyyəsini 2 dəfə ötüb keçmişdi. 50-60-cı illərdə bu göstərici 1,9 dəfə artmışdı. 197
Ərzaqla təchizatın yaxşılaşmasına ictimai iaşə müəssisələri kömək edirdi. 1970-ci ildə respublikada 6209 ictimai iaşə müəssisəsi var idi. 198
Lakin ictimai iaşə 103
şəbəkəsi hələ kifayət qədər inkişaf etməmişdi. İctimai iaşənin bir çox müəssisələrində xidmət mədəniyyəti aşağı səviyyədə idi. Əhalinin ərzaq məhsullarına olan tələbatının ödənilməsində onların şəxsi və kollektiv çoxsahəli yardımçı təsərrüfatları, eləcə də kolxoz ticarəti mühüm rol oynayırdı. 50-60-cı illərdə kolxoz bazarlarında mal satışı 2,5 dəfə çoxalmışdı. 199
təchizatının xeyli yaxşılaşmasına baxmayaraq, onlar tərəfindən ət və süd məhsullarının, yumurta, şəkər, tərəvəz və digər ərzaq növlərinin istehlakı kifayət qədər olmayıb, elmi cəhətdən əsaslandırılmış normalardan aşağı idi. Fəhlə və qulluqçuların əmək şəraitinin yaxşılaşdırılmasına böyük qayğı göstərilirdi. Xalq təsərrüfatı mütəmadi olaraq yeni texnika ilə təchiz edilir, mexanikləşmənin və elmin nailiyyətlərinin istehsalata tətbiqi, ağır, çox zəhmət tələb edən işlərin avtomatlaşdırılmasından qismən istifadə işçilərin əmək şəraitinin yaxşılaşdırılmasına səbəb olmuşdu. SSRİ Ali Sovetinin 1956-cı il 26 mart tarixli Fərmanı ilə ana qadın əlavə 112 günlük (56 gün doğumdan qabaq və 56 gün doğumdan sonra) pulu ödənilən məzuniyyət alırdı. 200 Yeniyetmələrin və gənclərin iş şəraitini və mühafizəsini yaxşılaşdırmaq üçün mühüm tədbirlər görülmüşdü. SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 1955-ci il 15 avqust tarixli Fərmanı ilə 14-16 yaşlı şagirdlər üçün istehsalatda dörd saatlıq iş günü tətbiq edilmişdi. 1956-cı ildən 16 yaşından 18 yaşına qədər fəhlə və qulluqçular üçün 6 saatlıq iş günü müəyyən olunmuşdu. Zərərli istehsalatların fəhlələri üçün əlavə məzuniyyət və qısaldılmış iş günü tətbiq edilirdi. İstirahət günləri qabağı və bayramqabağı günlər iş günü əmək haqqı tam saxlanılmaqla 4 saata qədər azaldıldı. Əhalinin məişətinin yaxşılaşmasında tikinti sənayesinin sürətlə artması mühüm rol oynadı. Təkcə dövlət və kooperativ təşkilatları tərəfindən 1945-1955-ci illərdə respublikada 1779 min kvadrat-metr mənzil sahəsi istifadəyə verilmişdi. 201
Mənzil tikintisinin genişləndirilməsi və təkmilləşdirilməsi üçün Sov.İKP MK-nın və SSRİ Nazirlər Sovetinin 1957-ci il 31 iyul tarixli "SSRİ-də mənzil tikintisinin inkişafı haqqında" qərarının müstəsna əhəmiyyəti oldu. 202
7425 min, 1961-1970-ci illərdə isə 16010 min kvadrat metr mənzil sahəsi istifadəyə verilmişdi. 203
yaşayış evlərinin tikintisində fəhlə və qulluqçuların şəxsi əməyindən istifadə olunurdu ki, bu da onlara həmin evlərdə mənzil sahəsi almaq hüququ verirdi. Göstərilən işdə bir sıra sənaye müəssisələrinin və tikinti təşkilatlarının fəhlə və qulluqçularının evləri öz qüvvələri ilə - "xalq tikintisi üsulu" ilə tikmək təşəbbüsü mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi. 204
Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|