TarġXĠ 1941-2002-ci illər yeddġ CĠlddə
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
82
"Qafqazenerjitikinti", iri tikinti təşkilatları, "Zaqsənayetikinti" tresti ilə yanaşı, "Mingəçevirtikinti", "Daşkəsənfiliztikinti", "Kür-Araz sutikinti", "Bakı tikinti- quraşdırma" Tresti, "Azneftdəniztikinti" və başqa tikinti təşkilatları yaradıldı, çoxlu iri sənaye müəssisəsi istismara verildi, ağır sənayenin yeni sahələrinin yaradılmasına başlandı. Hələ 1944-cü ildə Sumqayıt boru-prokat zavodunun tikintisi bərpa olundu. 49
Sumqayıtda alüminium zavodunun tikintisi üçün hazırlıq işləri genişləndi. Respublikada alüminium sənayesinin yaradılması işləri hələ müharibədən əvvəl başlanmışdı. 1947-ci ilin yayında Sumqayıtda respublikanın böyük kimyasının ilki olan sintetik kauçuk zavodunun tikintisinə başlandı. Azərbaycan SSR-in məhsuldar qüvvələrinin inkişafında Zaqafqaziyada ən böyük Daşkəsən dəmir filizi yatağı əsasında filiz-mədən sənayesinin yaradılmağa başlanması böyük hadisə oldu. Burada iri filiz-mədən müəssisəsinin-Daşkəsən dəmir mədəninin əsası qoyulurdu. Rustavidəki Zaqafqaziya metallurgiya zavodu bu mədənin bazasında yaradılmışdı. Müharibə nəticəsində - Daşkəsən mədəninin tikintisi dayandırılmış və 1945-ci ilin üçüncü rübündə bərpa olunmuşdu. 50
obyektlər tikilmişdi. Lakin əsaslı tikintinin sürəti respublikanın inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyat və mədəniyyətinin tələblərinə hələ cavab vermirdi. Azərbaycanda nəqliyyat da inkişaf etməkdə idi. 1945-ci ildə SSRİ Xalq Komissarları Sovetinin qərarı ilə müstəqil Azərbaycan Dəmir Yolu İdarəsi yaradıldı. Uzunluğu 36 km olan Alabaşlı-Quşçu körpüsü dəmir yolu 1948-ci il iyulun 27-də işə salındı. 51 Elektrik dəmir yolu şəbəkəsi genişləndirildi. 1948-ci ildə Suraxanı-Qala, 1949-cu ildə Qala-Buzovna sahələri istismara verildi. 52 Dəmir yolu nəqliyyatı ilə yük daşınması artırdı. Su, avtomobil və hava nəqliyyatının inkişafında xeyli müvəffəqiyyət əldə edilmişdi. Onların texniki təchizatı yaxşılaşmışdı, bu isə
yük dövriyyəsini və sərnişin daşınmasını artırmağa imkan verirdi. Avtomobil yolları yenidən qurulur, möhkəm örtüyü olan yeni yollar çəkilirdi. Sərnişin daşımalarında avtomobil nəqliyyatının rolu daim artırdı. 1950-ci ildə ümumi istifadədə olan avtobuslarla 11 mln sərnişin daşındı, halbuki 1940-cı ildə bu rəqəm cəmi 3,8 mln idi. 1949-cu ildən əhaliyə taksilər xidmət etməyə başladı. 53 Azərbaycanın paytaxtı, respublikanın şəhərləri, ölkənin mühüm inzibati və sənaye mərkəzləri ilə hava xətlərinin sayı artırdı. Respublikanın mülki aviasiyası kənd təsərrüfatı əməkçilərinə də böyük kömək göstərirdi. Rabitə müəssisələrinin şəbəkəsi, poçt mübadiləsi genişlənirdi. Teleqraf- telefon rabitəsi yenidən qurulurdu. 1946-cı ildə Bakı-Tbilisi arasında yüksək tezlikli teleqraf magistral kanalı açıldı, sonrakı illərdə isə Bakı-Yevlax sahəsində 83
yeni teleqraf aparatları tətbiq olundu. 1949-cu ildə Bakıda ilk dəfə olaraq əl sistemli abonent teleqraf stansiyası quruldu. 54 Radiorabitə də xeyli inkişaf etdi. Beləliklə, 1946-1950-ci illər Azərbaycanın xalq təsərrüfatının müvəffəqiyyətlə bərpa edilməsi, dördüncü beşilliyin əsas istehsal tapşırıqlarının yerinə yetirilməsi, sənayenin, kənd təsərrüfatının, tikintinin, nəqliyyat və rabitənin texniki səviyyəsinin daha da yüksəlməsi ilə əlamətdar oldu. 1945-1950-ci illərdə respublika sənayesinin ümumi məhsulu 78 faiz artdı. 55 Sənayedə müharibədən sonrakı birinci beşillik plan 4 ilə yerinə yetirildi. 56
Azərbaycan neft sənayesi xeyli inkişaf etdi. Plan tam yerinə yetirilməsə də, neft hasilatı 28 faiz artdı. Qaz çıxarılması isə 26 faiz çoxaldı. 57 1950-ci ildə 14822 min ton neft çıxarıldı. 58
Neft emalı zavodlarının istehsal gücü artırıldı, məhsulların çeşidləri genişləndi və keyfiyyəti yaxşılaşdı. 1946-1950-ci illər ərzində neft emalının həcmi 1,3 dəfə, bütün əlvan neft məhsullarının istehsalı 14 dəfə, o cümlədən aviasiya benzini növləri 7,5 dəfə, dizel yanacağı 6,5 dəfə, bütün növ yağların istehsalı 1,75 dəfə çoxaldı. 59
Sənayenin digər sahələri qısa müddətdə bərpa olundu və inkişaf etdi. 1946- 1950-ci illərdə polad istehsalı 89 faiz, prokat istehsalı 79 faiz, elektrik enerjisi istehsalı 76 faiz, maşınqayırma və metal emalı məhsulu istehsalı 149 faiz, sement istehsalı 48 faiz artdı. 60
61 1950-ci ildə Naxçıvan MSSR-də sənayenin ümumi məhsulu 1940-cı il səviyyəsini 44 faiz, Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətində isə 74 faiz ötüb keçdi. 62
ilə nisbətən 47 min hektar artdı, 63 ümumi məhsul istehsalının həcminə görə isə 1940-cı ilin səviyyəsindən 32 faiz çox oldu. Beşillik ərzində xam pambıq istehsalı 64 min tondan 283,6 min tona çatdı. Eyni zamanda hər hektardan götürülən məhsul 2,8 dəfə artaraq, 1950-ci ildə 18,7 sentnerə çatdı. 64
Kolxoz və sovxozlarda ictimai mal-qaranın sayını artırmağa dair dördüncü beşilliyin planı artıqlaması ilə yerinə yetirilmişdi. 65 Lakin heyvandarlığı inkişaf etdirmək üçün kolxoz və sovxozların böyük imkan və ehtiyatlarından tam istifadə olunmamışdı. Kolxozçuların, fəhlə və qulluqçuların şəxsi istifadəsindəki mal- qaraya münasibətdə ciddi pozuntular olmuşdu. Bunun nəticəsində zəhmət adamlarının yardımçı təsərrüfatında inək, camış, qoyun, keçi və donuzların sayı kəskin surətdə azalmışdı. Azərbaycanda tikinti işlərinin genişlənməsi, dördüncü beşillikdə tikinti təşkilatlarının yeni texniki bazasının inkişafı, işçilərin ixtisasının artırılması nəticəsində 485 mln manatlıq tikinti-quraşdırma işləri görülmüşdü. 66 34 iri yeni dövlət sənaye müəssisəsi istifadəyə verilmişdi. 67 Yaşayış evlərinin, məktəblərin və Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|