«Tasdiqlayman» «Ijtimoiy fanlar» kafedrasi mudiri

Ma`ruzamavzusi: Tarixiy jarayonda jamiyatning madaniy va ma`naviy qadriyatlari. Jamiyat tarraqqiyotini falsafiy tahlili

1. Jamiyatning vujudga kelish, faoliyat ko`rsatish va rivojlanishining umumiy va o`ziga xos ijtimoiy xususiyatlari hamda qonuniyatlari, ularning rivojlanishi, odamlarning hatti-harakatlarida, o`zaro munosabatlarida, odamlar jamoalarida va umuman jamiyatda amalga oshirilish yo`llari, shakllari va usullari to`g`risidagi fan – bu:

*A)Sotsiologiya

B) Ijtimoiy falsafa

C) Prakseologiya

D) Jamiyatshunoslik

2. Jamiyatni birbutun tizim sifatida, ya`ni uni tashkil qiluvchi elementlarning oddiy mexanik yig`indisiga bog`lab bo`lmaydigan, integral tuzilma (hosila) sifatida tadqiq etadigan fan –bu:

A) Prakseologiya

*B) Ijtimoiy falsafa

C) Jamiyatshunoslik

D) Sotsiologiya

3. Arastu asarlarida o`z aksini topgan ijtimoiy tuzumning uch bosqichini ko`rsatib bering: 1) oila; 2) jamoa; 3) davlat, 4) din.

A)1, 2, 3, 4

B) 1, 3, 4

*C) 1, 2, 3

D) 1, 2, 4

4. Jamiyatning idealistik talqini rivojiga hissa qo`shgan faylasuflarni ko`rsating.

A) T.Gobbs, Dj.Lokk, J.Viko, Vol`ter, I.Kant, Hegel, Feyerbax

B) L.Feyerbax, K.Marks, F.Engels

C) Forobiy, Ibn Sino, Aristotel`, Feyerbax

*D) T.Gobbs, Dj.Lokk, J.Viko, Vol`ter, I.Kant, Hegel

5. Jamiyatning materialistik talqini rivojiga hissa qo`shgan faylasuflarni ko`rsating.

*A) L.Feyerbax, K.Marks, F.Engels

B) T.Gobbs, Dj.Lokk, J.Viko, Vol`ter, I.Kant, Hegel

C) Forobiy, Ibn Sino, Aristotel`, Feyerbax

D) T.Gobbs, Dj.Lokk, J.Viko, Vol`ter, I.Kant, Hegel, Feyerbax

6. Quyidagi aniqlama kimga tegishli: «jamiyat – bu individlarning oddiy yig`indisidan iborat bo`lmay, maxsus xususiyatlarga ega bo`lgan, ularning birlashmasidan tashkil topgan tizim bo`lib, reallikni o`ziga xos xususiyatlarga ega bo`lgan «sui generis» aks ettiradi»?

A) M.Veber

*B) E. Dyurkgeym

C) P.A.Sorokin

D) E.Fromm

7. Qaysi faylasuf jamiyatinsonlarning o`zaro ta`siridan, ya`ni ijtimoiy xatti-harakatlardan tashkil topgan tizimbo`lib, boshqa odamlarning xatti-harakatiga qarshi javob tariqasida yo`naltirilgandir, deb hisoblaydi?.

A) P.A.Sorokin

B) E.Fromm

*C) M.Veber

D) K.YAspers

8. Kimning fikricha, jamiyat qadriyatlar va me`yorlar bilan bog`langan odamlarning munosabatiga

asolangan tizimdir?

A) E.Fromm

B) M.Veber

C) P.A.Sorokin

*D) T. Parsons

9. Odamlar birlashuvining hamma shakllari va ularning o`zaro aloqalari va o`zaro ta`sirlarining hamma usullari majmui – bu:

*A) Jamiyat

B) Davlat

C) Jamoa

D) Formatsiya

10. Iqtisodiy munosabatlar - bu:

A) Xususiy mulk bilan bog`liq munosabatlardir

*B) Kishilar o`rtasida ishlab chiqarish, taqsimlash, almashish va ne`matlarni iste`mol qilish jarayonlarida shakllanadigan iqtisodiy munosabatlardir

C) Bozor munosabatlari

D) Kishilar o`rtasida ishlab chiqarish, taqsimlash, almashish jarayonlarida shakllanadigan iqtisodiy munosabatlardir

11. Siyosat – bu:

A) Davlat boshqaruvi

B) Hokimiyatga egalik kilishga qaratilgan ongli xatti-harakat

*C) Odamlarning, siyosiy kuchlarning hokimiyatga egalik qilishi, uni saqlab turish, mustahkamlash va amalga oshirishga qaratilgan ongli xatti –harakati

D) Siyosiy partiyalarning faoliyati btlan bog`liq soha

12. Jamiyat siyosiy tizimining asosi, poydevori -

A) Siyosiy partiya

B) Armiya

C) Hokimiyat

*D) Davlat

13. Davlatning asosiy belgilarini ko`rsating: 1) boshqa sotsiumlar ustidan oshkorona hukmronlik; 2) suverenitet – ma`lum hududlardagi to`liq hukmronlik; 3) hukmronlik vakolatlari amal qiladigan hududning o`zi (undan davlatni mamlakat deb tushunish kelib chiqadi); 4) huquqiy hujjatlarni chop etish va ularning bajarilishini talab qilishga bo`lgan mutlaq huquq; 5) soliqlar va yig`imlar undirish huquqi (davlat apparatini ta`minlash va boshqalar uchun).

*A) 1, 2, 3, 4, 5

B) 2, 3, 4, 5

C) 1, 3, 4, 5

D) 1, 2, 4, 5

14. Har xil ijtimoiy guruhlar, turli darajada uyushgan elatlar (ijtimoiy qatlam, strategiya, etnoslar, ijtimoiy demokrafik guruhlar, alohida jamoalar va boshqalar) o`rtasidagi munosabatlar – bu:

A) Jamiyatning siyosiy sohasi

*B) Jamiyatning ijtimoiy sohasi

C) Jamiyatning ma`naviy sohasi

D) Jamiyatning iqtisodiy sohasi

15. T.Mal`tus nazariyasi qaysi sohaga taaluqqli?

A) Oziq-ovqat

B) Migratsion

*C) Demografik

D) Geografik

16. Quyidagi sifatlar bilan farq qiladigan odamlarning katta guruhlari qanday ataladi: a) ijtimoiy ishlab chiqarish tizimidagi ma`lum o`rni; b) ishlab chiqarish vositalariga munosabati; v) mehnat taqsimoti tizimidagi roli; g) foyda olish usuli; d) ijtimoiy boylikdagi ulushi bilan?

A) Stratalar

B) Kastalar

C) Ijtimoiy guruhlar

*D) Sinflar

17. Ma`naviylik maqsadlar, mohiyatlar va qadriyatlar ierarxiyasining … bo`lib xizmat qiladi

*A) Indikatori

B) Motivatsion kuchi

C) Asosi

D) In`ikosi

18. Bu ma`naviy ishlab chiqarish (keng ma`noda tushunilganda), uning jarayoni va natijalarining birligidir. U san`at, fan, falsafa, axloq, huquqiy va siyosiy ong, dindan iboratdir. Gap nima to`g`risida?

A) Ijtimoiy soham

*B) Ma`naviy soha

C) Madaniy soha

D) Siyosiy soha

19. Quyidagi mezonlar orqali nimao`z ifodasini topadi: milliy identifikatsiya; hududiy birlikni tasavvur qilish; tili va madaniyat birligini anglash; ijtimoiy-davlatchilikka tegishli ekanini anglash; milliy manfaatlar?

A) Milliy davlatchilik

B) Milliy g`urur

*C) Ma`naviyat va milliy o`zini-o`zi anglash

D) Milliy ong

20. Madaniyatning bosh vazifalarini ko`rsating:

A) Adaptatsion (moslashuvchanlik) vazifa, informatsion (xabar etkazuvchi) vazifa, kommunikativ (munosabat o`rnatish) vazifasi, me`yoriy (boshqaruvchilik) vazifasi, sotsializatsiya (ijtimoiylashuv) vazifasi, tarbiyaviy vazifa.

B) Adaptatsion (moslashuvchanlik) vazifa, informatsion (xabar etkazuvchi) vazifa, kommunikativ (munosabat o`rnatish) vazifasi, tarbiyaviy vazifa.

C) Informatsion (xabar etkazuvchi) vazifa, kommunikativ (munosabat o`rnatish) vazifasi, me`yoriy (boshqaruvchilik) vazifasi, sotsializatsiya (ijtimoiylashuv) vazifasi, tarbiyaviy vazifa.

*D) Adaptatsion (moslashuvchanlik) vazifa, ma`rifaiy (evristik) vazifa, informatsion (xabar etkazuvchi) vazifa, kommunikativ (munosabat o`rnatish) vazifasi, me`yoriy (boshqaruvchilik) vazifasi, qadriyatlilik (baholash) vazifasi, sotsializatsiya (ijtimoiylashuv) vazifasi.

21. Voqelikdagimuayyanhodisalarningqimmatinibelgilashuchunxizmatqiluvchifalsafiykategoriyabo`lib, umazkurhodisaningsub`ekttomonidanaksettirilishinatijasidapaydobo`ladi. Bu –

*A) qadriyat

B) ne`mat

C) tamoyil

D) ehtiyoj

22. Qadriyatlarhaqidata`limot – bu:

A) ontologiya

*B) aksiologiya

C) gnoseologiya

D) prakseologiya

23. Qadriyatlarningnimavanimagaasosanbaholanishigaqarabajratiladiganturlariniko`rsating:

A) individualqadriyatlar, guruhiyqadriyatlar, umuminsoniy

B) axloqiy, badiiy, utilitar, ilmiy, diniy

*C) predmetli qadriyatlar, sub`ektli qadriyatlar

D) mutlaqyokiboqiyqadriyatlar (konstantalar), vaziyatli, o`tkinchiqadriyatlar, qadriyaviymezonlariningmuayyantarixiyshakllari (empiriko`zgaruvchanqadriyatlar).

24. Qadriyatlarningsotsiuminingqandaysohasibilanbog`liqekanligigaqarabfarqlanadiganturlariniko`rsating:

A) predmetliqadriyatlar, sub`ektliqadriyatlar

B) individualqadriyatlar, guruhiyqadriyatlar, umuminsoniy;

C) mutlaqyokiboqiyqadriyatlar (konstantalar), vaziyatli, o`tkinchiyokiqadriyatlar, qadriyaviymezonlariningmuayyantarixiyshakllari (empiriko`zgaruvchanqadriyatlar).

*D) axloqiy, badiiy, utilitar, ilmiy, diniy

25. Qadriyatlarningumumiylikdarajasigaqarabfarqlanadiganturlariniko`rsating:

*A) individualqadriyatlar, guruhiyqadriyatlar, umuminsoniy;

B) axloqiy, badiiy, utilitar, ilmiy, diniy

C) predmetliqadriyatlar, sub`ektliqadriyatlar

D) mutlaqyokiboqiyqadriyatlar (konstantalar), vaziyatli, o`tkinchiqadriyatlar, qadriyaviymezonlariningmuayyantarixiyshakllari (empiriko`zgaruvchanqadriyatlar).

26. Qadriyatlarninginsonhayotivafaoliyatiningnegizlariuchun, uningehtiyojlarivamo`ljallariningmohiyatiniifodalashuchunqaydarajadaqimmatgaegaekanligigaqarabfarqlanadiganturlariniko`rsating:

A) predmetliqadriyatlar, sub`ektliqadriyatlar

*B) mutlaq yoki boqiy qadriyatlar (konstantalar), vaziyatli, o`tkinchi qadriyatlar, qadriyaviy mezonlarining muayyan tarixiy shakllari (empirik o`zgaruvchan qadriyatlar)

C) axloqiy, badiiy, utilitar, ilmiy, diniy

D)individual qadriyatlar, guruhiy qadriyatlar, umuminsoniy;

27. Jamiyatnibirbutuntizimsifatida, ya`niunitashkilqiluvchielementlarningoddiymexanikyig`indisigabog`labbo`lmaydigan, integraltuzilma (hosila) sifatidatadqiqetadi – u:

A) antropologiya

B) Sotsiologiya

*C) Ijtimoiyfalsafa

D) Aksiologiya

28.Odamlarbirlashuvininghammashakllarivaularningo`zaroaloqalarivao`zarota`sirlarininghammausullarimajmuidir – bu:

A) jamoa

B) davlat

C) ijtimoiyguruh

*D) jamiyat

29. Jamiyatningushbusohasi «tabiatbilaninsonlaro`rtasidaindividvakishilarguruhiningonglifaoliyatiorqalio`zaroaloqalarini» aksettiradi. Bu-

*A) iqtisodiy soha

B) ma`naviysoha

C) ijtimoiysoha

D) siyosiysoha

30. Kishilaro`rtasidaishlabchiqarish, taqsimlash, almashishvane`matlarniiste`molqilishjarayonlaridashakllanadiganmunosabatlar – bu:

A) ma`naviymunosabatlar

*B) iqtisodiy munosabatlar

C) ijtimoiymunosabatlar

D) siyosiymunosabatlar

31. Jamiyatningqaysisohasidaodamlarning, siyosiykuchlarninghokimiyatgaegalikqilishi, unisaqlabturish, mustahkamlashvaamalgaoshirishgaqaratilganonglixatti-harakatiamalgaoshiriladi?

A) ma`naviysoha

B) ijtimoiysoha

*C) siyosiy soha

D) iqtisodiysoha

32. Jamiyatsiyosiytiziminingasosi, poydevori -

A) siyosiy institutlar

B) siyosiypartiya

C) xalq

*D) davlat

33. Davlatningasosiyvazifasi -

A) jamiyatningharbiymuhofazasinita`minlash

*B) siyosiyhokimiyatvasiyosiyboshqarishnita`minlash

C) iqtisodiyotn I boshqarish

D) xalqsuverenitetinita`minlash

14. Davlatningasosiybelgilariniko`rsating: 1) boshqasotsiumlarustidanoshkoronahukmronlik; 2) suverenitet – ma`lumhududlardagito`liqhukmronlik; 3) hukmronlikvakolatlariamalqiladiganhududningo`zi (undandavlatnimamlakatdebtushunishkelibchiqadi); 4) huquqiyhujjatlarnichopetishvaularningbajarilishinitalabqilishgabo`lgan

mutlaqhuquq; 5) soliqlarvayig`imlarundirishhuquqi (davlatapparatinita`minlashvaboshqalaruchun)

A) 1, 2, 3, 5

*B) 1, 2, 3, 4, 5

C) 2, 3, 4, 5

D) 1, 2, 4, 5

34. Harxilijtimoiyguruhlar, turlidarajadauyushganelatlar (ijtimoiyqatlam, strategiya, etnoslar, ijtimoiydemokrafikguruhlar, alohidajamoalarvaboshqalar) o`rtasidagimunosabatlar – bu:

A) ma`naviysoha

*B) ijtimoiysoha

C) iqtisodiysoha

D) siyosiysoha

35. Hozirgizamonjamiyatfalsafasidaijtimoiystrukturanio`rganishdaqandayyondashuvmavjud?

A) strukturaviy

B) funktsional

*C) straktifikatsiyaviy

D) iqtisodiy-ijtimoiy

36. P.Sorokintalqinida, ierarxiyadarajasigaqarabdifferentsiyaqilinganodamlar (aholi)ningbirguruhlaridir. Uningsosivamohiyatihuquqvaimtiyozlarning, javobgarlikvavazifalarningnomutanosibtaqsimlanganligi, ijtimoiyqadriyatlarningmavjudligiyokiyo`qligi, uyokibuhamjamiyatgakiruvchiguruhlarnihokimiyativaa`zolaro`rtasidagita`sirinibor-yo`qligidaniborat.

A)strukturalizatsiya

B) identifikatsiya

C) sinflargabo`linish

*D) stratifikatsiya

37. Ma`naviyishlabchiqarish (kengma`nodatushunilganda), uningjarayonivanatijalariningbirligidir. Usan`at, fan, falsafa, axloq,

huquqiyvasiyosiyong, dindaniboratdir. Bu -

*A) ma`naviysoha

B) ijtimoiysoha

C) iqtisodiysoha

D) siyosiysoha

38. Milliyidentifikatsiya; hududiybirliknitasavvurqilish; tilivamadaniyatbirliginianglash; ijtimoiy-davlatchilikkategishliekaninianglash; milliymanfaatlar – ushbutushunchalarnimaningelementlari?

A) Milliy-ma`naviyqadriyatlartizimining

*B) Milliyo`zini-o`zianglashtizimining

C) Insonningijtimoiyqadriyatlaritizimining

D) Milliy-ijtimoiybirlikning

39. Qadriyatlar haqida ta`limot – bu:

A) Prakseologiya

B) Gnoseologiya

C) Sotsiologiya

*D) Aksiologiya

43. Individual darajada olganda qadriyaviy orientatsiyalar tizimining shakllanishi

shaxsning qaysi tomonini anglatuvchi ko`rsatkich hisoblanadi?

A) shaxsning yaxlitligini anglatuvchi

B) shaxsning barkamolligini shakllantiruvchi omillarni anglatuvchi

C) shaxsning ozodligini anglatuvchi

*D) shaxsning etukligini, uning butunligini anglatuvchi

41. Voqelikdagi muayyan hodisalarning qimmatini belgilash uchun xizmat qiluvchi falsafiy kategoriya bo`lib, u mazkur hodisaning sub`ekt tomonidan aks ettirilishi natijasida paydo bo`ladi. Bu -

*A) Qadriyatlar

B) Ehtiyojlar

C) Talablar

D) Ustuvorliklar

42. U yoki bu hodisalarni baholash tadbirini o`tkazishda asos bo`lib xizmat qiluvchi usullar va mezonlar. Ularga quyidagilar kiradi: me`yoriy taqdimnomalar sifatida bayon etilgan ko`rsatmalar, baholar, imperativlar, maqsadlar, loyihalar. Bu -

A) Predmetli qadriyatlar

*B) Sub`ektli qadriyatlar

C) Mutlaq yoki boqiy qadriyatlar (konstantalar)

D) Umuminsoniy qadriyatlar