«Tasdiqlayman» «Ijtimoiy fanlar» kafedrasi mudiri
Ma`ruza va seminar mavzusi: Falsafa: uning predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli
Yüklə 0,75 Mb.
|
| Ma`ruza va seminar mavzusi: Falsafa: uning predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli.
№1. Manba - Falsafa. M.Ahmedova tahriri ostida. – T.: O`FMJ, 2006 1-bo`lim 1-bob, §1 1. Falsafa so`zining kelib chiqishi (etimologiyasi) qaysi javobda to`g`ri ko`rsatilgan? *A) Yunon tilidan olingan, «donolikni sevaman» ma`nosini bildiradi B) Yunon tilidan olingan, «donolikni e`tirof etaman» ma`nosini bildiradi C) Lotin tilidan olingan, «donolikni sevaman» ma`nosini bildiradi D) Inglis tilidan olingan, «donolikni sevaman» ma`nosini bildiradi 2. Quyidagi mulohaza kimga tegishli: «Hayot o`yinga o`xshaydi: ba`zilar unga musobaqalashgani kelsa, ayrimlar savdolashgani, eng baxtlilari esa tomosha qilgani keladilar; hayotda ham xuddi shunday, ba`zilar qullar kabi shuhrat va boylikka o`ch bo`lib dunyoga keladi, vaholanki faylasuflar - faqat haqiqat uchun keladi»? A) Aristotel` *B) Pifagor C) Demokrit D) Platon 3. «Men» (sub`ekt dunyosi) va «Men - emas» (sub`ektga nisbatan tashqarida bo`lgan dunyo) o`rtasidagi munosabat – bu: A) Falsafaning asosiy masalasi B) Psixologiyaning asosiy masalasi *C) Dunyoqarashning asosiy masalasi D) Axlokning asosiy masalasi 4. Tajriba – bu: A) narsalar sababi va ibtidosini umumiy bilish B) bilimlar haqiyqiyligini aniqlash C) bilimlarning dunyo bilan aynanligi *D) yakka, alohida narsalarni bilish 5. Fan – bu: *A) narsalar sababi va ibtidosini umumiy bilish B) bilimlar haqiyqiyligini aniqlash C) bilimlarning dunyo bilan aynanligi D) yakka, alohida narsalarni bilish 6. Mantiq fanining asoschisi – bu *A) Aristotel` B) Pifagor C) Sokrat D) Aristipp 7. Falsafa – bu: A) nazariy dunyoqarash B) mantiqiy tizimlashtirilgan dunyoqarash *C) ratsional-mantiqiy usul bilan tuzilgan kategoriyalar tizimi D) dunyoqarashlar tizimi 8. Falsafaning yakuniy nazariyalashtiruvchiligi nimada ifodalanadi: 1) falsafa fanining predmetining xususiyatida, 2) turli hodisa, voqea va jarayonlarning yakuniy umumiy ta`rifi va tushuntirishda. Falsafani hamma narsa emas, eng avvalo umumiy, universal hodisalar qiziqtiradi. Falsafa xususiy muammolar bilan shug`ullanmaydi. 3) falsafaning yakuniy nazariylashtirishi uning refleksiyaga – o`z-o`zini tahlil qilishga moyilligi, ya`ni o`z-o`zini bilishi, falsafiy fikrni o`ziga nisbatan qaratishi bilan xotimalanadi. A) 1,2
B) 2,3 C) 1,3
*D) 1,2,3 9. Dunyoqarash - bu: *A) insonni o`rab turgan dunyo va uning unda tutgan o`rniga nisbatan qarashlar majmuidir. B)insonning o`z hayotiga bo`lgan qarashlari mazmuni C) insonning jamiyat hayotiga va uning unda tutgan o`rniga nisbatan qarashlar majmuidir. D) insonning tabiatga va uning unda tutgan o`rniga nisbatan qarashlar majmuidir. 10. Har qanday dunyoqarash tarkibi aks ettirilgan javobni ko`rsating. A) kundalik, mifologik, afsonaviy, diniy, badiiy,falsafiy va ilmiy B) maslak, aqida, din *C) bilim, baholash, e`tiqod va aqidalar D) bilim, baholash, din 11. Har qanday dunyoqarash shaklini aks ettirilgan javobni ko`rsating. *A) kundalik, mifologik, afsonaviy, diniy, badiiy, falsafiy va ilmiy B) bilim, baholash, e`tiqod va aqidalar C) milliy, yoshga oid, jinsiy, kasbiy va b, davlat, davlatdan tashqari tuzilmalar dunyoqarashi D) maslak, aqida, din 12. Hozirgi zamon falsafasi doirasidagi mustaqil sohalarni ko`rsating: 1) falsafa tarixi, 2) ontologiya, 3) gnoseologiya (epistemologiya), 4) aksiologiya, 5) falsafiy antropologiya, 6) ijtimoiy falsafa, 7) mantiq, 8) etika, 9)estetika. A) 1, 2, 3, 4, 5, 6 B) 1, 2, 3, 4, 5 C) 7, 8, 9 *D) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 13. Barcha falsafiy muammolarni nechta asosiy guruhga taqsimlanadi va qanday savollar bilan ifodalanadi: 1. Dunyo nima? 2. Inson nima? 3. Dunyo bilan inson o`rtasidagi munosabatlar nimadan iborat? 4. Rivojlanish nima? 5. Insonning jamiyat bilan munosabatlari nimadan iborat? A) 1, 2, 3, 5 B) 1,2, 4 *C) 1, 2, 3 D) 1, 2, 3, 4, 5 14. YAngi davrda gnoseologik muammoning ustuvor markaziy masalaga aylantirgan omilni ko`rsating. A) O`rta asrlarda hukmronlik qilgan dunyoning ilohiy manzarasi o`rnini universum (dunyo)ni tabiiy-ilmiy yondoshib tushuntirish olganligi *B) sanoat hamda tabiatshunoslikning gurkirab rivojlanishi C) atomizm va mexanika ustuvorligi D) Yangi davr chuqur ijtimoiy sifat o`zgarishlari 15. Dunyo ibtidosining tabiati to`g`risidagi masalaga munosabatidan kelib chiqib ajraladigan falsafiy yo`nalishlardi ko`rsating. *A) Monizm, dualizm, plyuralizm B) Izchil materializm, idealizm, deizm, panteizm C) Empirizm, ratsionalizm, irratsionalizm D) Gnostitsizm, agnostitsizm 16. Bilish usullariga ko`ra falsafiy yo`nalishlarni ko`rsating . A) Monizm, dualizm, plyuralizm B) Izchil materializm, idealizm, deizm, panteizm *C) Empirizm, ratsionalizm, irratsionalizm D) Gnostitsizm, agnostitsizm 17. Dunyoni bilish mumkinligi to`g`risidagi masalaga munosabatiga ko`ra falsafiy yo`nalishlarni ko`rsating A) Monizm, dualizm, plyuralizm B) Izchil materializm, idealizm, deizm, panteizm C) Empirizm, ratsionalizm, irratsionalizm *D) Gnostitsizm, agnostitsizm 18. Falsafaning bilish jarayonida asosiy qurollarini ko`rsating. *A) abstraktsiya, intuitsiyadir, interpretatsiya B) empirizm, ratsionalizm, irratsionalizm C) analiz, sintez, induktsiya, deduktsiya D) modellashtirish, abstraktsiya 19. Falsafa funktsiyalarini ko`rsating: *A) dunyoqarash, tanqidiy, metodologik, aksiologik, bashoratlash, sintetik B) dunyoqarash, tanqidiy, metodologik, aksiologik, bashoratlash, bilish, tarbiyalash C) dunyoqarash, metodologik, aksiologik, prakseologik D) metodologik, aksiologik, bashoratlash, prakseologik 20. Texnika falsafasi, tazyiq o`tkazmaslik falsafasi, hayot falsafasi, modern va postmodern falsafasi, falsafiy germenevtika, falsafiy aksiologiya, falsafiy komparativistika, global etika, fanlar etikasi, konvergentsiya nazariyasi – bular: A) falsafiy ta`limotlar B) Yangi davr falsafasining asosiy yo`nalishlari C) Yangi davr falsafasining asosiy muammolari *D) falsafa va ijtimoiy-siyosiy fikrlashda yangi yo`nalishlar 21. Turli xalqlarning dunyoning kelib chiqishi, tabiat hodisalari, fantastik mavjudotlar, xudolar va qahramonlarning ishlari haqidagi tasavvurini ifodalovchi muayyan tarzda tizimga solingan dunyoqarash – bu: A) traktat B) rivoyat *C) mif D) nazariya 22. Dunyoqarashning tuzilishiga kirmaydigan elementni ko`rsating: 1) dunyoni sezish, 2) dunyoni idrok etish, 3) dunyoni tushunish. 4)dunyoni yaxshi ko`rish A) 1
B) 2 C) 3
*D) 4 23. Odamlarning g`ayritabiiy narsalar (xudolar, «oliy aql», qandaydir absolyut va sh.k.)ga bo`lgan e`tiqodiga asoslanuvchi tegishli xulq-atvori va o`ziga xos harakatlari – bu: *A) diniy dunyoqarash B) mifologik dunyoqarash C) falsafiy dunyoqarash D) ilmiy dunyoqarash 24. Dinning dunyoqarash sifatidagi qaysi funktsiyasi etishmayotgan axborot, diqqat-e`tibor, g`amxo`rlik o`rnini to`ldiradi, hayot ma`nosi, istiqbollar va shu kabilarning yo`qligini sezdirmaydi, ya`ni insonning kundalik hayotda qondirilmagan ehtiyojlari o`rnini to`ldiradi? A) dunyoqarashni shakllantirish funktsiyasi *B) kompensatorlik funktsiyasi C) tartibga solish funktsiyasi D) kommunikativ funktsiyasi 25. Quyidagilarning qaysi biri diniy dunyoqarash shakllariga kirmaydi? A) animizm, fetishizm, totemizm B) magiya, animizm *C) shovinizm, prozeletizm D) shamanizm, magiya 26. Insonda bilishga qiziqish uyg`otadigan, mifologiya, din yoki fan javoblaridan qoniqmagan insonning o`ziga ma`lum bilimlar va tajribaga, muayyan e`tiqod, ishonch va intuitsiyaga tayangan holda oqilona asoslangan javoblar berishga harakat qiladigan, savollar tug`diradigan har qanday ob`ektiv va sub`ektiv borliq – bu: A) Falsafaning maqsadi B) Falsafaning ob`ekti C) Falsafaning funktsiyalari *D) Falsafaning predmeti 27. «Materiya birlamchimi yoki ruh (ong)mi?», «Dunyoni bilish mumkinmi?» - bu: *A) falsafaning asosiy masalasi B) falsafaning predmeti C) falsafaning tadqiqot ob`ekti D) falsafaning vazifasi 28.Dunyo azaldan moddiy, ong esa bu materiyaning mahsulidir, deb hisoblovchilar – bular: A) idealistlar *B) materialistlar C) skeptiklar D) agnostiklar 29. Dunyo zamirida materiyadan oldin paydo bo`lgan va uni yaratuvchi ideal narsalar va hodisalar yotadi degan fikrni himoya qiluvchilar – bu: A) materialistlar B) skeptiklar *C) idealistlar D) agnostiklar 30. Insonning bilish imkoniyatlari umuman olganda cheklanmagan va u o`zini qiziqtirayotgan tabiat va jamiyat qonunlarini kashf etish, narsalar mohiyatini aniqlash va dunyoning haqiqiy manzarasini yaratishga ertami, kechmi albatta muvaffaq bo`ladi, deb hisoblovchilar – bu: A) materialistlar B) idealistlar C) agnostiklar *D) optimistlar 31. Dunyoni, narsalar va hodisalar mohiyatini to`la (yoki hatto qisman) bilish amalda mumkin emas, deb hisoblovchilar–bu: *A) agnostiklar B) idealistlar C) optimistlar D) materialistlar 32. Amaliy falsafa qaysi davrda vujudga kelgan? A) XVIII asrda *B) XX asrda C) XIX asrda D) XXI asrda 33. Protagor, Suqrot va Platon aytganidek, falsafadan saboq berishda ishontirish mahoratini emas, balki ... mahoratini o`rgatishga e`tabor qaratish muhim. A) to`g`ri savol qo`yish B) to`g`ri javob berish *C) to`g`ri fikr yuritish D) to`g`ri bahs yuritish 34. Qaysi yo`nalish fan, texnika taraqqiyotining ijobiy jihatlarini mutlaqlashtiradi? A) antistsientizm B) relyativizm C) gnostitsizm *D) stsientizm 35. Qaysi yo`nalish falsafiy bilishni ilmiy bilishdan ajratadi, uni ilmiy bilish bilan muvofiq emas, deb e`lon qiladi, u oqilonalikni kamsitadi va mistika, intuitsiya, iroda va shu kabilarni mutlaqlashtiradi. *A) antistsientizm B) stsientizm C) relyativizm D) gnostitsizm 36. Dunyoqarashning tarixiy shakllarini kursating: 1) mif, 2) axloq, 3) fan, 4) falsafa, 5) din A) 1, 2
*B) 1, 4, 5 C) 2, 3, 4, 5 D) 1, 2, 4, 5 37. Aqlni bilishning asosi deb biladigan metodologik tamoyil - A) skeptitsizm B) sensualizm *C) ratsionalizm D) relyativizm 38. Dunyo yoki moddiy, yoki ma`naviy bita asosga ega deb hisoblaydigan falsafiy ta`limot - A) materializm B) plyuralizm C) dualizm *D) monizm 39. Hajmi bo`yicha «falsafa» va «fan» tushunchalari aynan mi? *A) qisman B) ha
C) yo`q D) tamomila boshqacha tushunchalar 40. Materialimz – bu: A) butun dunyo, barcha narsalar va predmetlarning bir xil zarrachalardan – atomlar, molekulalardan iborat ekanligini e`tirof etish *B) tabiatning, materiyaning birlamchi ekanligini va ideal asosning, ongning ikkilamchi ekanligini e`tirof etish C) ideal asosning birlamchi va moddiylikni aniqlob beruvchi ekanligini e`tirof etish D) g`oyalarning, fikrlarning real mavjudligini e`tirof etish 41. Idealizm – bu: A) butun dunyo, barcha narsalar va predmetlarning bir xil zarrachalardan – atomlar, molekulalardan iborat ekanligini e`tirof etish B) tabiatning, materiyaning birlamchi ekanligini va ideal asosning, ongning ikkilamchi ekanligini e`tirof etish *C) ideal asosning birlamchi va moddiylikni aniqlob beruvchi ekanligini e`tirof etish D) g`oyalarning, fikrlarning real mavjudligini e`tirof etish 42. Qarama-karshilikning shakllanishi va echimini topishini rivojlanishning manbai hisoblovchi ta`limot – bu: A) materializm B) agnotstizm C) metafizika *D) dialektika 43. Materializmning vakili - *A) Demokrit, Marks B) Gegel`, Aristotel` C) Platon, Berkli D) Sokrat, YUm 44. Mif atamasi qanday ma`nolarni anglatadi? A) San`at, voqea *B) Rivoyat, afsona C) O`yin, san`at D) Afsona, urush 45. Miflar nimalar orqali ifodalanadi? A) Mehnat, ov B) Ertaklar, qo`shiqlar *S) Rivoyat, ertaklar D) Qo`shiq, kuy 46. Quyidagilarning qaysi biri dinning funktsiyasi emas? A) Dunyoqarashni shakllantirish funktsiyasi V) Tartibga solish funktsiyasi S) Kommunikativ funktsiyasi *D) Farovonlik funktsiyasi 47.Fetishizm bu? *A) U yoki bu mo``jizakor predmetning odamlar hayotida ta`sir ko`rsatishiga sig`inish V) Odamlarga sig`inish S) Ruxlar va tabiat kuchlariga sig`inish D) Bulutlarga sig`inish 48. Magiya bu? A) Hayvonlarga sig`inish *B) Ilohiy kuchlarga sig`inish C) Odamlarga sig`inish D) Tabiatga sig`inish 49. Mexanistik materializm tarafdorlari kimlar? A) Gegel`, Kant B) Fixte, YUm *C) Gol`bax, Lametri, P.Gassendi D) Berkli, Bekon 50. Antik falsafaning asosiy savoli? A) Hayot yashashga arziydimi? B) Inson nima? C) Xudoning borligini qanday asoslash mumkin? *D) Dunyo nimadan yaratilgan? 51.Ekzistentsializm tarafdorlarining eng yirik vakillari qaysi javobda to`g`ri ko`rsatilgan? *A) Kamyu, Sartr B) Fixte, Gol`bax C) Baxtin, Sartr D) Kant, Gegel` 52. Falsafaning qaysi funktsiyasida “Haqiqat nima? Uning me`zonlari qanday?” degan savollar beriladi? A) Dunyoqarash funktsiyasida *B) Gnoseologik funktsiyada C) Mifologik funktsiyasi D) Integrativ funktsiyasi 53. Falsafaning qaysi funktsiyasi etakchi o`rinni egallaydi? A) Gnoseologik funktsiyasi B) Ontologik funktsiyasi *C) Dunyoqarash funktsiyasi D) Tarbiyaviy funktsiyasi 54. 2008 yil Seul shaxrida 22 Jahon falsafasi kongressi qanday umumiy nom ostida o`tdi? A) Tarix falsafasini o`rganish B) Falsafada yangi metodni yaratish C) Falsafaning umumiy masalalari *D) Hozirgi davrda falsafani qayta anglash 55. Qadimgi mutafakkirlar har tomonlama komil insonni tarbiyalashni qanday atama bilan ifodalagan? *A) Paydeyya B) Animiya C) Idealistlar D) Sofistlar 56. Falsafiy bilimning muhim tarkibiy qismlari to`g`ri ko`rsatilgan javobni belgilang? A) Fenomenologiya, gnoseologiya, fan metodologiyasi, ijtimoiy falsafa, etika, aksiologiya, falsafiy antropologiya *B) Ontologiya, gnoseologiya, fan metodologiyasi, ijtimoiy falsafa, etika, aksiologiya, falsafiy antropologiya C) Pragmatizm, pozitivizm, strukturalizm, etika, estetika, aksiologiya, fenomenologiya D) Ontologiya, ma`naviyat asoslari, g`oyalar falsafasi, falsafa tarixi, antropologiya 57. XX asrda O`zbekistonda falsafiy fikrlarning rivojlanishi nimalar bilan bog`liq? *A) to`g`ridan-to`g`ri O`zbekiston jamiyati: a) Chor Rossiyasi tarkibidagi, b) SSSR tarkibidagi va v) mustaqil O`zbekistondagi ijtimoiy-siyosiy hodisalar bilan bog`liq. B) to`g`ridan-to`g`ri O`zbekiston jamiyati: a) SSSR tarkibidagi va b) mustaqil O`zbekistondagi ijtimoiy-siyosiy hodisalar bilan bog`liq. C) Mustaqillikka erishgandan so`ng qadriyatlarning qayta tiklanishi bilan bog`liq D) Ma`naviyat masalalarining davlat siyosatida ustuvor ahamiyatga ega bo`lganligi bilan 58. 1954-yilgacha O`zbekistonda faqat bitta falsafa kafedrasi mavjud bo`lgan. U qaysi oliy ta`lim muassasasida faoliyat yuritgan? A) Samarqand davlat universitetida *B) O`rta Osiyo (keyinchalik Toshkent) universitetida C) O`zbekiston milliy universitetida D) O`zSSR FA falsafa va huquq bo`limida 59. Qaysi yildan buyon O`zbekistondagi oliy o`quv yurtlarida falsafa kafedralari tashqil topa boshladi A) 1950 yil B) 1954 yil *C) 1955 yil D) 1963 yil 60. Qaysi yilda Toshkent universiteti tarix fakul`tetida falsafa bo`limi ochildi? A) 1950 yid B) 1954 yil C) 1955 yil *D) 1963 yil Manba: N.SHermuhammedova. Falsafa. 61. Inson sayyoramizda hayotning tadrijiy (evolyutsion) rivojlanishi ... *A) mahsuli B) sababi C) mexanizmi D) oraliq natijasi 62. Hayot tajribasi va empirik bilimlar asosida shakllanadigan dunyoqarash – bu: A) nazariy dunyoqarash *B) oddiy yoki empirik dunyoqarash C) ilmiy dunyoqarash D) nazariy va empirik dunyoqarash 63. Insonning o`zini qurshagan borliqqa va o`z-o`ziga bo`lgan munosabatga nisbatan yondashuvlar tizimi, shuningdek odamlarning mazkur yondashuvlar bilan belgilangan hayotiy ideallari, e`tiqodlari, bilish va faoliyat tamoyillari, qadriyat va mo`ljallari – bu: A) falsafa B) qadriyatlar *C) dunyoqarash D) axloq 64. Dunyoqarash nima bilan bog`liq? A) Insonda nutqning mavjudligi bilan bog`liq B) Insonda shakllangan oqilona faoliyat mavjudligi bilan bog`liq. C) Insonda shakllangan ong mavjudligi bilan bog`liq. *D) Insonda shakllangan ong va oqilona faoliyat mavjudligi bilan bog`liq. 65. Aql paydo bo`lishi bilan inson o`zini qanday mavjudot sifatida anglay boshlaydi? *A) fikrlovchi mavjudot B) o`quvli mavjudot C) ijodkor mavjudot D) faoliyat ko`rsatuvchi mavjudot 66. Dunyoqarash kaysi funktsiyani bajarmaydi? A) bilish, *B) idrok C) qadriyatlarga munosabat D) xulq-atvorni belgilash 67. Dunyoqarashning qaysi funktsiyasi insonda qiziqish uyg`otuvchi barcha savollarni, shuningdek muayyan yo`l bilan topuvchi javoblarni o`z ichiga oladi? A) xulq-atvorni belgilash B) qadriyatlarga munosabat *C) bilish D) tushunish 68. Intellektual, emotsional va ruhiy asoslar iroda bilan uyg`unlikda odamlar faol qabul qiladigan, ularning ong darajasi va hayotdagi mo`ljallariga mos keladigan qarashlarni yuzaga keltiradi. Bu qarashlar qanday nomlanadi? A) mafkura B) qadriyat C) ishonch *D) e`tiqod 69. Dunyoqarashning tuzilishiga kirmaydigan elementni ko`rsating: *A) dunyoni yaratish B) dunyoni sezish C) dunyoni idrok etish D) dunyoni tushunish 70. O`zini qurshagan dunyoni sezgilar yordamida hissiy idrok etish – bu: A) dunyoni yaratish *B) dunyoni sezish C) dunyoni idrok etish D) dunyoni tushunish 71. Atrof borliqni ideal obrazlarda tasavvur qilish – bu: A) dunyoni yaratish B) dunyoni sezish *C) dunyoni idrok etish D) dunyoni tushunish 72. Insonning va uni qurshagan dunyoning mohiyatini aniqlash, shuningdek tabiatda yuz beruvchi voqea va jarayonlarning o`zaro aloqalarini tushunishga qaratilgan aqliy-bilish faoliyati – bu: A) dunyoni yaratish B) dunyoni sezish C) dunyoni idrok etish *D) dunyoni tushunish 73. Insoniyat tarixining ilk bosqichlarida odamlar xulq-atvori va o`zaro munosabatlarini tartibga solish funktsiyasini bajargan, chunki unda axloqiy qarashlar, insonning borliqqa estetik munosabati o`z ifodasini topgan. Bu: *A) mif
B) din C) urf-odat D) an`ana 74. Mifologik dunyoqarash dunyoni yaxlit tushunish bo`lib, unda ... o`rin yo`qdir. A) emotsiyalarga *B) shubhaga C) axloqiy qarashlarga D) estetikaga 75. Inson intellektining rivojlanish darajasi va tanqidiy fikrlash qobiliyatidan qat`iy nazar, nafaqat tushunish, anglash, balki e`tiqod qilish istagi va hattoki ehtiyojining hamisha namoyon bo`lishi – bu: A) Dinning ijtimoiy ildizlari B) Dinning siyosiy ildizlari *C) Dinning psixologik ildizlari D) Dinning gnoseologik ildizlari 76. Oqilona bilim nuqtai nazaridan dunyo o`z rang-barangligida insonga cheksiz murakkab bo`lib tuyulishida namoyon bo`ladi – bu: A) Dinning ijtimoiy ildizlari B) Dinning siyosiy ildizlari C) Dinning psixologik ildizlari *D) Dinning gnoseologik ildizlari 77. Jamiyatda doimo mavjud bo`lgan tengsizlik, qashshoqlik va adolatsizlikni, odamlar qancha urinmasin o`zgartira yoki enga olmaganligi bilan bog`liq – bu: *A) Dinning ijtimoiy ildizlari B) Dinning siyosiy ildizlari C) Dinning psixologik ildizlari D) Dinning gnoseologik ildizlari 78. Odatda, turli siyosiy kuchlar dindan o`z mayda-chuyda manfaatlarida foydalanish imkoniyatini qo`ldan boy bermaydilar va shu tariqa uni bevosita yoki bilvosita qo`llab-quvvatlaydilar, uning jamiyatdagi roli va ta`sirini kuchaytiradilar – bu: A) Dinning ijtimoiy ildizlari *B) Dinning siyosiy ildizlari C) Dinning psixologik ildizlari D) Dinning gnoseologik ildizlari 79. U yoki bu predmetni mo`jizakor xislatlarga, odamlar hayotiga ta`sir ko`rsatish qobiliyatiga ega deb hisoblaydi. Bunday predmet ilohiylashtiriladi, sig`inish va topinish ob`ektiga aylanadi - A) totemizm B) magiya *C) fetishizm D) animizm 80. Nafaqat odamlar, balki hayvonlar, predmetlar va borliq hodisalarini ham go`yo ruh, jon boshqarib turishiga ishonish – bu:. A) totemizm B) magiya C) fetishizm *D) animizm 81. Uning negizini muayyan odamlar guruhining sig`inish ob`ekti sanalgan ajdod deb e`lon qilinadigan u yoki bu hayvon, o`simlik, predmet bilan umumiy kelib chiqishiga bo`lgan ishonch tashkil etadi – bu: *A) totemizm B) magiya C) fetishizm D) animizm 82. Ibtidoiy din shakllaridan biri bo`lib, uning zamirida tabiiy kuchlar yordamisiz sirli tarzda, rasm-rusumlar, o`ziga xos amallar majmui bilan narsalar, odamlar, hayvonlar va hatto g`ayritabiiy kuchlar – ruhlar, insu jinslar va shu kabilarga ta`sir ko`rsatish mumkinligiga bo`lgan ishonch. Bu: A) totemizm *B) magiya C) fetishizm D) animizm 83. Falsafa dunyoni nimaga tayangan holda tushuntiradi? A) ishonch va e`tiqodga B) e`tiqod va tuyg`ularga *C) akl va bilimga D) axloq va nafosatga 84. Nafaqat falsafiy, balki tarixiy fan hisoblanadi - A) ijtimoiy falsafa B) antropologiya C) tarix falsafasi *D) falsafa tarixi 85. Falsafaning qaysi sohasi eng yangi soha hisoblanadi? *A) globallashuv va u yuzaga keltirayotgan global muammolar falsafasi B) tarix falsafasi C) tabiat falsafasi D) ontologiya 86. Falsafaning qaysi sohasi eng eski soha hisoblanadi? A) globallashuv va u yuzaga keltirayotgan global muammolar falsafasi B) tarix falsafasi C) tabiat falsafasi *D) ontologiya 87. Qaysi yo`nalish qandaydir nomoddiy va inson ongiga bog`liq bo`lmagan (ya`ni ob`ektiv mavjud bo`lgan) narsalar va hodisalarni (Xudo, dunyoviy aql, g`oya, ruh va shu kabilar) butun borliqning asosi deb e`tirof etadi? *A) ob`ektiv idealizm B) sub`ektiv idealizm C) materializm D) volyuntarizm 88. Qaysi yo`nlishda dunyo faqat individual (sub`ektiv) ong nuqtai nazaridan qaralgan holda talqin qilinadi? A) ob`ektiv idealizm *B) sub`ektiv idealizm C) materializm D) volyuntarizm 89. Sodda materializm vakillarini ko`rsating: A) L.Feyerbax B) K.Marks, F.Engel`s *C) Geraklit, Empedokl, Demokrit, Epikur D) P.Gol`bax, P.Gassendi, J.Lametri 90. Mexanistik materializm vakillarini ko`rsating: A) L.Feyerbax B) K.Marks, F.Engel`s C) Geraklit, Empedokl, Demokrit, Epikur *D) P.Gol`bax, P.Gassendi, J.Lametri 91. Antropologik materializm vakillarini ko`rsating: *A) L.Feyerbax B) K.Marks, F.Engel`s C) Geraklit, Empedokl, Demokrit, Epikur D) P.Gol`bax, P.Gassendi, J.Lametri 92. Dialektik materializm vakillarini ko`rsating A) L.Feyerbax *B) K.Marks, F.Engel`s C) Geraklit, Empedokl, Demokrit, Epikur D) P.Gol`bax, P.Gassendi, J.Lametri 93. Qaysi davr faylasuflari uchun falsafaning asosiy muammosi: «Dunyo nimadan yaratilgan?», degan savol bilan bog`langan? A) YAngi davrda I.Kant yondoshuvida B)Ekzistentsializm falsafasida *C) Ilk antik faylasuflar D) O`rta asrlar sxolastikasi 94. Qaysi davr falsafasi nuqtai nazaridan «falsafaning asosiy masalasi» quyidagicha ta`riflanishi mumkin: «Xudoning borligini qanday qilib oqilona asoslash mumkin?» A) YAngi davrda I.Kant yondoshuvida B)Ekzistentsializm falsafasida C) Ilk antik faylasuflar *D) O`rta asrlar sxolastikasi 95. Qaysi ta`limot «Inson nima?» degan savolni mohiyat e`tibori bilan falsafaning asosiy masalasi deb hisoblaydi? *A) YAngi davrda I.Kant yondoshuvida B)Ekzistentsializm falsafasida C) Ilk antik faylasuflar D) O`rta asrlar sxolastikasi 96. Qaysi falsafiy ta`limotda har bir individ o`zi uchun o`zi hal qilishi lozim bo`lgan «Hayot yashashga arziydimi?», degan muammo asosiy masala sifatida e`tirof etiladi? A) YAngi davrda I.Kant yondoshuvida *B)Ekzistentsializm falsafasida C) Ilk antik faylasuflar D) O`rta asrlar sxolastikasi 97. Protagor, Suqrot va Platon aytganidek, falsafadan saboq berishda nimani o`rgatishga e`tibor qaratish muhimdir? A) ishontirish mahoratini B) to`g`ri xulosa chiqarish *C) to`g`ri fikr yuritish mahoratini D) axloqiy qadriyatlarni to`g`ri anglashni 98. Amaliy falsafa qaysi davrda payda bo`ldi? A) XVIII asrda B) XIX asrda *C) XX asrda D) XXI asrda 99. Quyida nimaga ta`rif berilgan: «bu butun inson faoliyati jabhasi bo`lib, uning vazifasi borliq haqidagi ob`ektiv bilimlarni o`rganish va ilmiy nazariy tizimga solishdan iboratdir»? A) gnoseologiya B) ontologiya C) falsafa *D) fan 100. XVII asr oxirida yaratilgan «Natural falsafaning matematik asoslari» deb nomlangan asarining muallifi kim? A) Kopernik B) Galileo Galiley C) Leybnits *D) N`yuton Tuzuvchi: A.Muratbaeva Ma`ruza va seminar mavzusi №2: Falsafiy tafakkur taraqqiyoti bosqichlari: SHarq falsafasi 1. XX asrda O`zbekistonda falsafiy fikrlarning rivojlanishi nimalar bilan bog`liq? *A) to`g`ridan-to`g`ri O`zbekiston jamiyati: a) Chor Rossiyasi tarkibidagi, b) SSSR tarkibidagi va v) mustaqil O`zbekistondagi ijtimoiy-siyosiy hodisalar bilan bog`liq. B) to`g`ridan-to`g`ri O`zbekiston jamiyati: a) SSSR tarkibidagi va b) mustaqil O`zbekistondagi ijtimoiy-siyosiy hodisalar bilan bog`liq. C) Mustaqillikka erishgandan so`ng qadriyatlarning qayta tiklanishi bilan bog`liq D) Ma`naviyat masalalarining davlat siyosatida ustuvor ahamiyatga ega bo`lganligi bilan 2. Falsafaning tarixiy rivojlanishidagi barcha mintaqalar uchun umumiy bosqich qanday nomlanadi? A) Ibtidoiy davr *B) Predfilosofiya (falsafa oldi) C) Sinkretik davr D) Primitiv davr 3. Peripatetizm nima? A) rasmiy katolikchilik va o`rta asr sxolastikasi B) rasmiy katolikchilik va o`rta asr sxolastikasiga muxolifatda bo`lgan «lotincha averroizm» *C) Al-Kindiy, Al-Forobiy, Ibn Sino, Ibn Tufayl, Ibn Rushd va boshqalar tomonidan yo`nalish berilgan arab tilidagi falsafa arab yoki SHarq arastuchiligi D) Qadimgi Rimda taraqqiy topgan falsafiy ta`limot 4. Animatizm nima? A) hayvonlar, o`simliklar yoki boshqa ashyolar bilan sirli qarindoshchilikka ishonish B) atrofni o`rab turgan dunyo va insonlarga ta`sir o`tkazishga qodir bo`lgan ruhlar va arvohlarga ishonish C) dunyodagi hamma narsalarning jonli ekanligiga ishonish *D) tabiatni jonli ekanligiga ishonish 5. Gilozoizm nima? *A) dunyodagi hamma narsalarning jonli ekanligiga ishonish B) tabiatni jonli ekanligiga ishonish C) atrofni o`rab turgan dunyo va insonlarga ta`sir o`tkazishga qodir bo`lgan ruhlar va arvohlarga ishonish D) hayvonlar, o`simliklar yoki boshqa ashyolar bilan sirli qarindoshchilikka ishonish 6. Animizm nima? A) tabiatni jonli ekanligiga ishonish *B) atrofni o`rab turgan dunyo va insonlarga ta`sir o`tkazishga qodir bo`lgan ruhlar va arvohlarga ishonish C) dunyodagi hamma narsalarning jonli ekanligiga ishonish D) hayvonlar, o`simliklar yoki boshqa ashyolar bilan sirli qarindoshchilikka ishonish 7. Avesto bo`yicha birinchi odam Yimadan odamlarning qanday gunohi uchun ziyonkor ruh Anxra Maynyu ularga sovuq va qor yubordi? A) ular ta`qiqlangan meva – olmani eb qo`ydilar B) ular bir-birini o`ldirib qo`ydilar *C) ular ta`qiqlangan mol go`shtini eb qo`ydilar D) ular Axura Mazdaning belgilab bergan qoidalarini buzganlar 8. Qaysig`oyalari uchin Zardushtga jamiyat tepasida turganlar qarshi chiqgan va u qonundantashqari deb e`lon qilingan, jamiyatdan haydalgan, uning mol-mulki musodara qilingan? A) Ezgu fikr, ezgu so`z, ezgu amal g`oyasi uchun B) Tabiatga, ayniqsa ba`zi hayvonatlarga munosabat haqidagi g`oyalari uchun C) Dafn marosimiga bog`liq g`oyalari uchun *D) Aynan qishloq xo`jaligi sohasidagi islohotlar g`oyasi uchun 9. Qaysi milliy dinlarda jannat va do`zox to`g`risida ta`limot mavjud? *A) Zardshtiylik, yahudiylik B) Yahudiylik C) Zardshtiylik D) Hinduizm 10. Vedalar qanday manba? A)Dunyoning kelib chiqishi va paydo bo`lishi to`g`risidagi qadimgi hind falsafiy manbasi *B) Oriy qabilalarining ibtidoiy dunyoqarashlari, diniy-afsonaviy majmua va jodugarlikni aks ettirgan manba C) Hayot charxi (sansara) haqidagi qoida va qilmishiga yarasha mukofot qonuni (karma) to`g`risidagi manbadir *D) Braxmanlarning asosiy rituallari bo`yicha amaliy qo`llanmadir 11. Falsafa taraqqiyoti nuqtai nazaridan Xitoy falsafasining eng muhim manbaini ko`rsating. A) Tarix kitobi (er.ol. 1-nchi mingyillikning boshlari) B) Tartib kitobi (er.ol. IV-I asrlar) *C) O`zgarishlar kitobi (er.ol. XII-VI asrlar) D) Ashulalar kitobi (er. oldingi XI-VI asrlar), Bahor va kuz kitobi (er.ol. VII-IV asrlar) axloqiy va rasmiy - adabiy masalalarni hal 12. «Kirin o`zida besh birlamchi unsurlar bo`lgan suv, olov, daraxt, metall va tuproqni mujassamlashtirgan bo`lib, tinchlik, shodlik, to`g`rilik va soflik ramzidir» - bu qaysi falsafaga taalluqli? A) Xitoy falsafasiga B) Buddizm falsafasiga C) Yapon falsafasiga *D) Koreys falsafasiga 13. Eramizdan oldingi birinchi ming yillik o`rtalarida Hindistonda Vedalar mafkurasidan holi bo`lgan va insonning jamiyatdagi o`rni masalasiga yangicha yondashadigan ta`limotlarning qaysi biri umumhind ahamiyatiga ega bo`lgan edi? *A) Jaynizm, buddaviylik B) Yoga. Lokayata C) Sankx`ya, vaysheshika D) Lokayata, buddizm 14. Quyidagi uchta omil - ma`rifat (pradjna), xulq-atvor (shila) va diqqat-e`tibor samadxi yoki razm solish – Qadimgi Hindistonning qaysi falsafiy ta`limotiga taalluqlidir? A) Jaynizm *B) Buddaviylik C) Braxmanlik D) Vaysheshika 15. Buddaviylik ta`limotiga ko`ra, azob-uqubatning sababi – bu: A) Inson tabiyatining ajralmas xususiyati B) Insonning nafsi *C) Quvonch va ehtiroslar orqali o`zgarishlarga, qayta tug`ilishga olib boruvchi ishtiyoq (trshna)dir D) Har bir insonning karmasi 16. Quyidagi fikrlar qaysi ta`limotni tavsiflaydi: «o`zgaruvchanlik haqidagi ta`limot, ya`ni umumiy beqarorlik, ashyolar tabiatining o`tkinchiligi haqidagi nazariya-barcha mavjud narsalar muayyan sharoitlarga ko`ra paydo bo`ladi, ularning yo`qolishi bilan barham topadi, barcha narsaning ibtidosi va intihosi bor» A) Moizm, legizm B) Braxmanlik, vaysheshika C) Konfutsiylik, daosizm *D) Jaynizm, buddaviylik 17. Qadimgi Hindistonning moddiyuncha falsafiy maktabini ko`rsating *A) Lokayata B) Vedanta C) N`yaya D) yoga 18. Qadim Xitoyning axloqiy qoidalar va ijtimoiy boshqaruv masalalariga diqqat-e`tiborni qaratadigan falsafiy ta`limoti qaysisi? A) Daosizm *B) Konfutsiychilik C) Moizm D) legizm 19. Konfutsiychilik uchun eng mukammal namuna - bu A) Xalq an`analari B) Tarix *C) O`tmish D) Itoatkorlik 20. Konfutsiychilikning asosiy axloqiy-siyosiy qoidalarini ko`rsating: 1) «xalqni shafqat bilan boshqarish va xalq ichiga xulq-atvor qoidalari yordamida tartibnijoriy qilish»; 2) «osmon irodasidan qo`rqish» va «o`lganlar ruhini hurmat bilan yodga olish»; 3) «tug`ma bilimlarga ega bo`lganlar» (mukammal donishmandlar) va «o`qish-o`rganishnatijasida bilimga ega bo`lganlar»; 4) «Oltin o`rtamiyonalik yo`li», «ikki qarama-qarshi qirrani qo`lda ushlab, ammo xalq uchuno`rtachasidan foydalanish»; 5) «o`zingga ravo ko`rmagan narsani, boshqaodamlarga ham ravo ko`rma». A) 2, 3, 4, 5 B) 1, 2, 5 C) 1, 2, 4, 5 *D) 1, 2, 3, 4, 5 21. Konfutsiychilik ta`limotida jamiyatdagi qanday besh munosabatlar haqidagi aqida mavjud? *A) shoh va fuqaro o`rtasidagi munosabat, ota-onalar bilan bolalar, er bilan xotin, katta va kichik yoshdagi aka-ukalar, do`stlar orasidagi munosabat B) Onalar va qizlar, otalar va ug`illar, er bilan xotin, katta va kichik yoshdagi aka-ukalar, do`stlar orasidagi munosabat C) ota-onalar bilan bolalar, er bilan xotin, katta va kichik yoshdagi aka-ukalar, katta va kichik yoshdagi opalarva singillar, do`stlar orasidagi munosabat D) shoh va fuqaro o`rtasidagi munosabat, shoh va amaldorlar o`rtasidagi munosabat, ota-onalar bilan bolalar, er bilan xotin, do`stlar orasidagi munosabat 22. Qadimgi Xitoy falsafiy ta`limotlarining qaysi birining diqqat markazida tabiat, koinot va inson turadi va bu ibtidolar mantiqiy-aqliy yo`l bilan emas, balki mavjudlik tabiatiga to`g`ridan-to`g`ri kirib borish yordamida bilib olinadi. Dunyo hech qanday sabablarsiz doimiy harakat va o`zgarishda bo`lib, rivojlanadi, yashaydi va sirtqi ta`sir natijasida emas, balki ichki sabab natijasida vujudga kelgan. A) Konfutsiylik *B) Daosizm C)Moizm D) Ismlar maktabi 23. Asoschisi yoki payg`ambari, biror-bir diniy aqida imon sifatida va diniy axloq mavjud bo`lmagan ta`limot - A) Paternalizm B) buddizm *C) sintoizm D) legizm 24. Kushon imperiyasida qanday holat mavjud bo`lgan: 1) buddaviylik, jaynizm, zardushtiylik, maxalliy va qabilaviy diniy e`tiqodlarning bir-birlari bilan tinch yashagan; 2) Markaziy Osiyo va Uzoq Sharq mamlakatlariga yoyilgan Mohayana shaklidagi buddaviylik alohida rivojlangan; 3)buddaviylikning yoyilishi mahalliy diniy e`tiqodlar vaan`analarning yo`q qilib yoki yutib yuborilganini anglatmaydi. A) 1, 2 B) 1, 3
C) 2, 3 *D) 1, 2, 3 25. Eramizning II-III asrlarida quldorlik tuzumi o`zining inqiroz va buzilish bosqichida ushbu inqirozning g`oyaviy ifodasi sifatida payda bo`lgan oqimni ko`rsating: *A) Moniylik B) Mazdakizm C) Zardushtiylik D) Lokayata 26. Markaziy Osiyo va Eronda feodalizmning rivojlanib borishi va dehqonlar hayotining og`irlashishi tabaqalar o`rtasidagi qarama-qarshilikni kuchayishi, urushlar, tabiiy ofatlar, qahatchilik bu jarayonni chukurlashtirishi, dehqonlarning feodal hukmdorlardan noroziligi oshib borishi ifodasi sifatida vujudga kelgan diniy- falsafiy oqim - bu: A)Zardushtiylik *B) Mazdakizm C) Moniylik D) Lokayata 27. Qaysi g`oyalari oddiy xalq o`rtasida Mazdakning dong chiqarishiga olib keldi? A) Xayr bilan sharr o`rtasidagi kurash xayrning g`alabasi va sharrning (yomonlik) kuch ishlatish orqali yo`q qilish bilan xotima topadi. B) Mazdakiylik harakatining boshida shoh Qubod I bir tomonlama kuchayib borayotgan feodallar va zardushtiylik kohinlariga qarshi kurashda o`z hokimiyatini mustahkamlash manfaatlaridan kelib chiqib, undan foydalanishga urinishi *C) Mazdakchilarning ijtimoiy dasturidagi keskin talablar: barcha odamlarning teng huquqligi, iste`molda tenglik, barcha mulklarning va avvalo erning umum ixtiyorida bo`lishi. D) Tabiat uch unsur: suv, olov va tuproqdan tashkil topgan bo`lib, ularning ko`shilishidan ijobiy va salbiy hodisalar kelib chiqadi degan g`oyasi 28. Mulkiy va ijtimoiy tengsizlikni (jumladan, qullikni) Qur`on nima deb hisoblaydi? A) Alloh tomonidan o`rnatilgan tartibning buzilishi B) Bu to`g`risida Qur`onda so`z qilinmagan C) Insonlarning nafs va kibru-havoga berilishi natijasi *D) Alloh tomonidan o`rnatilgan tartib 29. Qur`on va Muhammad (s.a.v.) payg`ambar hadislari amriga ko`ra, insonlar o`rtasida haqiqiy va adolatli munosabatlar o`rnatishning asosiy va zaruriy sharti – bu: *A) Tinchlik B) Mehir-muruvvat C) Iymon D) siyosat 30. Islom odamlar orasida qandaydir majhul va mutlaq tenglikni emas, balki hayotning barcha muhim sohalarida, ya`ni ijtimoiy foydali mehnat, ta`lim-tarbiya olish, ijtimoiy himoyalanish, tibbiy yordamdan foydalanish va boshqa ijtimoiy xizmatlar bo`yicha barcha uchun teng imkoniyatlar yaratishni ko`zda tutadi, bu - A) Ijtimoiy muhofaza *B) Ijtimoiy adolat C) Teng huquqlilik D) Ijtimoiy siyosat 31. SHialikdagi asosiy masala - A) Tavhid (yakkaxudolik) B) adl (adolatlilik) *C) imomat (imomlar hokimiyati) D) nubuvvat (payg`ambarlik) 32. «Agar Xudoning o`zi tomonidan taqdirda belgilab qo`yilgan bo`lsa, inson qanday qilib o`zining gunohli hatti-harakatlariga javob beradi? Agar xudo yomonlik manbai bo`la olmaydigan bo`lsa, u qanday qilib insonning gunohli ishlarini oldindan belgilab qo`yadi? Insonning o`z ishlari uchun javobgarligi, uning o`z hatti-harakatlarida iroda erkinligiga egaligini ko`rsatmaydimi, va gunohli ishlar xudo tomonidan belgilab qo`yilishi mumkin emasmi?» degan masala bo`yicha bahslar VII-IX asrlar davomida kimlar o`rtasida olib borilgan edi? A) Xavorij va xanifiylar B) Sunniylar va shialar C) Ismoiliylar va qarmatlar *D) Jabariylar va qadariylar 33. Barcha mu`taziliylar uchun umumiy birday narsa deb hisoblanadigan mezon sifatidagi beshta asosiy qoida (usul)ni ko`rsating: 1. YAkkaxudolik (tavhid) , 2. Adolat (adl), 3. Va`da va qo`rqitish (al-va`d va-l-va`id), 4. O`rtacha holat (al-manzila bayna-l-manzilatayn), 5. Buyruqlar va ta`qiqlar (al-amr va-l-ma`ruf va-n-naxi`an al-munkar). 6. «Kalom». *A) 1, 2, 3, 4, 5 B) 1, 2, 3, 4, 5, 6 C) 1, 2, 3, 4 D) 1, 2, 3, 6 34. Mu`tazila ta`limotining asoschisi kim? A) Hasan al-Basriy *B) Vosil ibn Ato C) Abul Hasan al-Ashariy D) Abu Mansur al-Moturidiy 35. Ushbu ta`limotga «Kasb» nazariyasi taalluqli ediki, unga binoan qazo (qaror, hukm) Xudoning abadiy va umumiy irodasi bo`lib, qadar (hokimiyat, iroda) esa, Xudoning qarorini dunyo hodisalariga qisman qo`llanilishi edi. Inson ushbu ayrim olingan qarorni faqat o`zinikidek «kasb etadi» yoki«o`zlashtiradi». Bu nazariyaga muvofiq hatti-harakat Xudo tomonidan yaratiladi, ammo iroda erkinligiga ega bo`lgan inson tomonidan kasb etiladi va bajariladi. So`z qaysi nazariya to`g`risida bormoqda? A) Qadariya A) Qarmatlik *C) Kalam D) Jabariya 36. «Anal haq» («men-haqiqat», «Men Xudo») shiorini o`rtaga tashlab, shuni isbotlashga uringan va bid`atchi sifatida Bag`dodda pora-pora qilinib, o`tda yoqilgan sufiy kim edi? A) Al-Bistomiy B) Abu Bakr Roziy C) Abu Yusuf ibn Ishoq al-Kindiy *D) Husayn ibn Mansur Halloj 37. Bu islom doirasidagi alohida sirli, diniy-falsafiy dunyoqarash bo`lib, uning vakillarining fikricha, inson o`zining shaxsiy ruhiy tajribasi vositasida xudo bilan bevosita ruhiy aloqa (mushohada yoki qo`shilish) o`rnata oladi. Bunga jazava (ekstaz) yoki ichki porlash (ozarenie) yo`li bilan erishish mumkinki, dil porlashi yuragida xudoga nisbatan muhabbati bo`lgan va shu ishq bilan Xudo «yo`li» dan borayotgan insonga osmondan tushiriladi. Bu qaysi ta`limot? *A) Tasavvuf B) Mujohada C) Kalom
D) Muta`zila 38. Xorazmiyning asosiy kashfiyoti algoritmning mohiyati nima? A) Matematik tenglamalarni echimi *B) U barcha matematik tenglamalarni echishning umumiy vositasidir. C) Informatikaning ilk unsuri D) Kibernetika uslubi 39. «O`zlarining sababiy bog`lanishlari tufayli ushbu ibtidolar ikki ko`rinishga ajratiladilar: «vojibul vujud» - shunday narsaki, mavjudligi o`zidan kelib chiqadi; «mumkinul vujud» - shunday narsaki, uning mavjudligi boshqa narsadan kelib chiqadi. «Mumkinul vujud» o`zining bor bo`lishi uchun sababga ehtiyoj sezadi, va qachonki u paydo bo`lsa, boshqa narsa tufayli, «vojibul vujud» ga aylanadi» - ushbu mulohazalar qaysi faylasufning ta`limotiga taalluqli? A) Aristotel` B) Platon *C) Forobiy D) Ar-Roziy 40. Forobiyning fanlar tasnifida qanday guruhlar o`rin olgan: 1. Etti bo`limdan iborat til haqidagi fan, 2. Mantiq, 3. Etti mustaqil fanga bo`linadigan riyoziyot, ya`ni arifmetika, geometriya, optika, yulduzlar haqidagi fan, musiqa haqidagi fan, og`irliklar haqidagi fan va mexanika, 4. Tabiiy va ilohiy fanlar, yoki metafizika, 5. SHaharni boshqarish haqidagi fan (yoki siyosiy fan), huquqshunoslik va kalom. A) 1, 3, 4, 5 B) 1, 2, 3, 4 C) 1, 3, 4 *D) 1, 2. 3, 4, 5 41. «Al-Mantiqiy» laqabini olgan faylasuf kim edi? *A) Forobiy B) Aristotel` C) Al-Kindiy D) Ibn Sino 42. «Kamolotning yuqori cho`qqisiga erishgan jamiyatlarda kasb-hunarni ozodona tanlash imkoniyati bor. Bu erda yakkahokimlik yo`q bo`lib, haqiqiy ozodlik va tenghuquqlik hukmronlik qiladi. Bunday shaharlarning aholisi o`z boshlig`ini saylaydi, ammo uni har qachon hokimiyatdan mahrum qilishi ham mumkin. Bunday shaharlarning boshliqlari o`z faoliyatlarida adolatlilik, teng huquqlik va umumiy farovonlik qoidasidan kelib chiqadilar. Boshliq – bu o`ziga xos muallim bo`lib, o`z o`quvchilarini bilim olishga va baxt-saodatga erishish yo`llarini o`zlashtirishga o`rgatadi. Ammo barcha talablarni bir kishida mujassamlashtirish qiyin, shuning uchun guruh tomonidan bo`ladigan boshqaruvni tashkil etish mumkin. Bunday holatda jamiyatning har bir a`zosi ushbu xususiyatlardan birortasini mujassamlashtirmog`i lozim bo`ladi» . Ushbu mulohazalar qaysi faylasufning ta`limotiga xos? A) Beruniy *B) Forobiy C) Ibn Sino D) Zamaxshariy 43. Quyidagi fanlar tasnifi qaysi faylasufga tegishli: I. «SHariat» fanlari va ular bilan bog`langan «arabcha» fanlar: 1. Fiqh, ya`ni musulmon huquqshunosligi, 2. Kalom, 3. Sarf va nahv (grammatika), 4. SHe`riyat, 5. Voqeanoma (xronologiya) haqidagi fan; II. «Arabcha bo`lmagan fanlar» («yunon» va «boshqa xalqlar»): 1. Nazariy falsafa, 2. Amaliy falsafa: axloqshunoslik, uy xo`jaligi (uy-ro`zg`orni boshqarish), siyosat (shaharni, davlatni boshqarish), 3. Metafizika, 4. Riyoziyot fanlari (arifmetika, geometriya (handasa), astronomiya, musiqa haqida ilm), 5. Tabiatshunoslik fanlari (tabobat, meteorologiya, mineralogiya, alximiya, mexanika), 6. Mantiq? A) Beruniy B) Forobiy *C) Xorazmiy D) Ibn Sino 44. Atomistik ta`limot tarafdori bo`lgan `eruniy - A) Bo`shliqni e`tirof etdi B) Bo`shliq to`g`risida so`z yuritmagan C) Bo`shliqni barcha narsaning ibtidosi deb hisoblagan *D) Bo`shliqni rad etdi 45. Dunyoni Xudo yaratgan, lekin u tabiat va jamiyat hayotiga aralashmaydi, deyuvchi diniy-falsafiy oqim – bu: *A) deizm B) panteizm C) dualizm D) plyuralizm 46. Falsafaga yo`l borliqni chuqur tushunib etishga imkon beradigan tabiatshunoslik fanlari orqali o`tadi deb hisoblagan mutafakkir kim? A) Ibn Sino *B) Beruniy C) Forobiy D) Xorezmiy 47. HHarakatga ushbu tavsif kim tomonidan berilgan: «Qandaydir ashyoning har qanday holati va harakati, imkoniyatda shunday qandaydir ashyo bo`lganligi sababidan harakat deb ataladi»? A) Beruniy B) Forobiy *C) Ibn Sino D) Ar-Roziy 48. Axloqiy-nasixatomuz asarlarni ko`rsating: 1. «Qutadg`u bilig», 2. «Kitob al-adab al-kabir», 3. «Baxt to`g`risida risola», 4. «Qobusnoma», 5. «Qalbshunoslik», 6. «Xibatul-xakayiq» A) 1, 2, 3, 4, 6 B) 1, 4, 6 C) 1, 2, 3, 4, 5, 6 *D) 1, 2, 4, 6 49. YAgona maqsadni ko`zlab jamiyatning barcha tabaqalarini og`a-inilar sifatida murosaga keltirish va ana shu negizda odil, gullab yashnaydigan jamiyat barpo etish qaysi mutafakkirning axloqiy qarashlarini tashkil etadi? *A) YUsuf Xos Hojib B) Ahmad YUgnakiy C) Kaykavus D) Abdulla Avloniy 50. O`zi to`g`risida «Men hamma narsani: ikkilanishlarni, shak-shubhalarni, inkor etishlarni, e`tiqodsizlikni o`z boshimdan o`tkazdim; haqiqatni tasavvufda topdim», deb yozgan qaysi mutafakkir edi? A) Umar Hayyom *B) Abu Homid ibn Muhammad G`azzoliy C) Ahmad YAssaaviy D) Alisher Navoiy 51. G`azzoliy falsafa va diniy ta`limotlarning barcha vakillarini qanday to`rt toifaga bo`ldi: 1) mutakallimlar; 2) botiniylar; 3) faylasuflar; 4) so`fiylar; 5) oriflar. A) 1, 2, 3, 4 B) 2, 3, 4, 5 *C) 1, 2, 3, 4, 5 D) 1, 3, 4, 5 52. Kimlarning ta`limotlariga qarshi chiqib, G`azzoliy ularning «adashganliklari»ni yigirmata qoidada deb bildiki, ulardan uchtasi dinga butunlay qarshi, qolgan o`n ettitasi – «bid`at», deb tan olinishi kerak edi. Dinga butunlay qarama-qarshi bo`lgan uch qoidaga u quyidagilarni kiritdi: 1) badan o`limdan keyin tirilmaydi, mukofot va jazo ruhiy bo`lib, jismoniy xususiyatga ega emas; 2) Haqtu Alloh alohida ayrim olingan narsalar haqida emas, balki umumiy narsalar haqida bilimga ega; 3) dunyoning abadiyligi va o`lmasligi haqidagi fikr. A) Umar Hayyomning B) Platon, So`qrot qarashlariga C) Tasavvuf ta`limoti vakillarining *D) Arastu va uning Forobiy va Ibn Sino siymosidagi izdoshlarining 53. Umar Hayyomning «Borliq va majburiyat haqida risola»sida qanday masalalar muhokama qilingan? *A) Xudo bormiyoki yo`qmi, uning payg`ambariga ergashish lozimmi yoki yo`qmi degan masalalar B) Determinizm masalalari C) Borliqdagi barcha narsalarning ilk sabablari masalalari D) Rivojlanish qonuniyatlari masalalari 54. Ibn Sino falsafasining eng muhim unsurlaridan biri bo`lgan determinizmdan yuz ugurgan SHarq mutafakkiri kim edi? A) Beruniy *B) Umar Hayyom C) G`azzoliy D) Ar-Raziy 55. Qaysi ta`limot nuqtai nazaridan, yurak (qalb) dunyoda Xudoni sig`dirishga qodir bo`lgan yagona mohiyat hisoblanadi? A) Qadariya B) «Sof og`aynilar» *C) Tasavvuf D) Ismoiliya 56. Quyidagi fikr kimga taalluqli: «inson kichik olam (mikrokosm) bo`lib, o`zida katta olam (makrokosm)da nima bo`lsa, hammasiga ega va, demak, u o`zida «shafqatli, rahmdil Alloh»ning sifatlarini istisno qilganda, ilohiy xususiyatlarni ham mujassamlashtira olishi mumkin»? A) Sayfiddin Boxarziy B) Ahmad YAssaviy C) Bahovuddin Naqshbandiy *D) Najmiddin Qubro 57. U vafotidan keyin muqaddas shaxs hisoblanib, Xudo oldida vositachi, karomat ko`rsatuvchi va Buxoroning homiysi sifatlariga ega bo`ldi. Qabri ustiga o`rnatilgan maqbara ziyorat qilinadigan joyga aylandi. U kim? *A) Bahovuddin Naqshbandiy B) Najmiddin Qubro C) Ahmad YAssaviy D) Al-G`ijduvoniy 58. Ruhiy poklik, manfaatparastlikdan yuz o`girish, ko`ngilli ravishda faqirlikda yashash, hokimiyat vakillari bilan hech qanday aloqada bo`lmaslik va honaqohda yashash – qaysi tariqatning asosiy talablari edi A) YAssaviya *B) Naqshbandiya C) Qubroviya D) Malomatiya 59. Qaysi nomdagi asarni Ibn Sino va Ibn Tufayl ijodida uchratishimiz mumkin? A) «Raddiyani rad etish» B) «Mantiqqa oid asarlar» *C) «Risolaye Hay ibn Yaqzon» D) «Zamon muammosi» 60. Kimning fikricha, moddiy va faol aql insonda «ilm-fan taraqqiyoti, fanlarning yanada yuqoriroq darajalarga ko`tarilishi» natijasida birlashadi. Aql tufayli inson «moddiylikdan abadiy mavjudlikka ko`tariladi»?\ A) Ibn Bajja B) Ibn Tufayl C) Ibn Sino *D) Ibn Rushd 61. Qaysi mutafakkirlar Amir Temur va temuriylar davrida ijod qilgan? *A) Sa`duddin Taftazoniy, Mir Sayyid SHarif Jurjoniy B) Ibn Tufayl, Ibn Rushd C) Ahmad YUgnakiy, YUsuf Xos Hojib D) Ibn Sino, Beruniy 62. Naqshband o`z ta`limotida tasavvufning qaysi ikki maktabi qoidalarini bir-birlariga qo`shdi? A) Najmiddin Qubra va Ahmad YAssaviy *B) Ahmad YAssaviy va Abdulholiq al-G`ijduvoniy C) Nuriya va Zahobiya D) Zahobiya va YAssaviya 63. Navoiy nimalarga amal qilgan: 1) islom qonun-qoidalari, Qur`on va shariat; 2) tasavvufning naqshbandiylik suluki; 3) tasavvufning yassaviya suluki; 4) tasavvufning qubraviya suluki. A) 1,3 B) 1,4
*C) 1,2 D) 1
63. Islohotchilik va ma`rifatparvarlik yangi falsafasining shakllanishida qomusiy bilim sohibi, tabiiy va aniq fanlarni chuqur bilishi tufayli muhandis deb ulug`langan kim? A) M.Behbudiy B) A.Fitrat C) A.Avloniy *D) Ahmad Donish 64. Ahmad Donish nimaga qarshi chiqqan edi? A) volyuntarizm *B) fatalizm C) sensualizm D) avtoritaizm 65. Ahmad Donish qarashiga xos bo`lgan narsa: *A) Buxoro xonligining davlat boshqaruvini isloh qilishni taklif etadi B) Evropa madaniyatiga katta ahamiyat berib, ilg`or xalqlar safidan joy olish uchun yoshlarni bilim egallashga chaqiradi C) ishlab chiqarish madaniyati, savdo, boshqaruv va jamiyatning boshqa sohalarini yuksaltirish uchun Evropa tamadduni, uning texnikasi va fani yutuqlaridan foydalanish kerak D) «aqlli ilmlar» («intellektual ilmlar») tushunchasi ostida birlashtirgan tabiiy va ijtimoiy fanlarning keng majmuini o`zlashtirishni ham o`quv dasturiga kiritishni qattiq turib talab qiladi 66. Zokirjon Furqatning qarashlariga xos bo`lgan narsa: A) Buxoro xonligining davlat boshqaruvini isloh qilishni taklif etadi *B) Evropa madaniyatiga katta ahamiyat berib, ilg`or xalqlar safidan joy olish uchun yoshlarni bilim egallashga chaqiradi C) ishlab chiqarish madaniyati, savdo, boshqaruv va jamiyatning boshqa sohalarini yuksaltirish uchun Evropa tamadduni, uning texnikasi va fani yutuqlaridan foydalanish kerak D) «aqlli ilmlar» («intellektual ilmlar») tushunchasi ostida birlashtirgan tabiiy va ijtimoiy fanlarning keng majmuini o`zlashtirishni ham o`quv dasturiga kiritishni qattiq turib talab qiladi 67. A.Fitratning qarashlariga xos bo`lgan narsa: A) Buxoro xonligining davlat boshqaruvini isloh qilishni taklif etadi B) Evropa madaniyatiga katta ahamiyat berib, ilg`or xalqlar safidan joy olish uchun yoshlarni bilim egallashga chaqiradi *C) ishlab chiqarish madaniyati, savdo, boshqaruv va jamiyatning boshqa sohalarini yuksaltirish uchun Evropa tamadduni, uning texnikasi va fani yutuqlaridan foydalanish kerak D) «aqlli ilmlar» («intellektual ilmlar») tushunchasi ostida birlashtirgan tabiiy va ijtimoiy fanlarning keng majmuini o`zlashtirishni ham o`quv dasturiga kiritishni qattiq turib talab qiladi 68. M.Behbudiyning qarashlariga xos bo`lgan narsa: A) Buxoro xonligining davlat boshqaruvini isloh qilishni taklif etadi B) Evropa madaniyatiga katta ahamiyat berib, ilg`or xalqlar safidan joy olish uchun yoshlarni bilim egallashga chaqiradi C) ishlab chiqarish madaniyati, savdo, boshqaruv va jamiyatning boshqa sohalarini yuksaltirish uchun Evropa tamadduni, uning texnikasi va fani yutuqlaridan foydalanish kerak *D) «aqlli ilmlar» («intellektual ilmlar») tushunchasi ostida birlashtirgan tabiiy va ijtimoiy fanlarning keng majmuini o`zlashtirishni ham o`quv dasturiga kiritishni qattiq turib talab qiladi 69. M.Behbudiy qanday masalalarni ko`targan: 1)maorif masalalari, 2)siyosiy muammolar, 3)ma`naviyat va axloq-odob, 4)nikoh va jinsiy tarbiya masalalari, 5)tarixiy-geografik mavzular, 6)til siyosati masalalari, 7)etnografiya muammolari? *A) 1,2,3,4,5,6,7 B) 1,2,3,4,6 C) 1,3,6
D) 1,2,3,4 70. Jadidlarning qaysi biri Forobiy, Beruniy va Ibn Sino an`analarini davom ettirib, ilmlar tasnifini ishlab chiqqan? A) M.Behbudiy *B) A.Fitrat C) A.Avloniy D) Ahmad Donish 71. M.Behbudiy taraqqiyotning qaysi shaklini maqullagan? A) islohat B) revolyutsiya *C) evolyutsiya D) konservatizm 72. XIX asr ikkinchi yarmida musulmon mamlakatlaridagi intellektual va ijtimoiy-siyosiy islohotlar o`tkazish yo`lidagi izlanishlarning falsafiy asosi nima hisoblanadi? A) fan va ilg`or taraqqiyot B) ilg`or taraqqiyot C) islom va ma`naviy qadriyatlar *D) islom va ilg`or taraqqiyot 73. Jadidlarning dunyoqarashini aniqlash bilan bog`liq muhim masalani ko`rsating. *A) «SHarq va G`arb» mavzusi B) milliy maktablar mavzusi C) siyosiy boshqaruv va davlat tuzilishi masalalari D) milliy matbuot masalalari 74. Kimni sharqshunos L.Azizzoda 1926 yilda SHarqning eng buyuk gumanistlari va mutafakkirlari bilan bir qatorga qo`yib, "Agar O`zbekistonda fan va madaniyat sohasida Ulug`bek va Navoiydan keyin uchinchi bir shaxsning nomini abadiylashtirish kerak bo`lsa, bu shubhasiz … o`rnatilgan yodgorlik bo`lishi kerak" deb ko`rsatgan edi? A) A.Fitrat *B) M.Behbudiy C) A.Donish D) A.Avloniy 75. M.Behbudiy tashkil qilg`an jurnal nomini ko`rsating: A) Hurriyot B) Mushtum *C) Oyna
D) Jadid 76. Ushbu ibora kimga tegishli: «SHuni bilish kerakki, haq olinur, berilmas»? A) A.Fitrat B) A.Qodiriy C) A.Avloniy *D) M.Behbudiy 77. A.Fitratning falsafiy qarashlarida markaziy g`oyalarning biri – bul: *A) hayot B) karam C) muruvvat D) qanoat 78. Dinni talqin qilishda A.Fitrat - A) diniy murosasizlikka qarshi chiqadi *B) diniy murosasizlikka qarshi chiqib, bag`ri kenglik va insonparvarlik nuqtai nazaridan yondashadi C) bu haqda fikr bildirmagan D) diniy e`tiqod har bir insonning shaxsiy ishi deb hisoblagan 79. Jadidlar nimaning Turkistondagi milliy talablarga javob bermasligini, shu bilan birga, mamlakatga juda katta ijtimoiy-iqtisodiy zarar etkazayotganligini tushunib etganlar? A) diniy aqidaparastlik B) texnologik qaloqlik *C) mustamlakachilikka asoslangan boshqaruv tizimi D) iqtisodiy qaloqlik 80. Qaysi davrga kelib jadidchilik mafkuraviy tanqid nishoniga aylandi? A) 1920 yillarning birinchi yarmida B) 1930 yillarning ikkinchi yarmidan boshlab C) 1930 yillarning boshida *D) 1920 yillarning ikkinchi yarmidan boshlab 81. Jadidlarning diqqat markazida turgan masalalar - *A) ma`naviyat va axloq masalalari B) hokimiyatni egallash masalalari C) diniy islohat masalalari D) falsafiy nazariya masalalari 82. O`zSSR hukumatining birinchi raisi, jadidchilikka xolis baho bergan inson kim? A) Turor Risqulov *B) Fayzulla Xo`jaev C) YUldash Oxunboboev D) Muhamedjon Tinishboev 83. Sovet xukumati tomonidan jadidchilik qanday yo`nalish deb e`lon qilingan edi? A) diniy-reaktsion yo`nalish B) milliy-inqilobiy yo`nalish *C) reaktsion burjua-millatchilik yo`nalish D) reaktsion burjua yo`nalish 84. Forobiyning fikricha, shahar-davlatning ichki vazifasi – bu: A) kelajak avlod to`g`risida g`amxo`rlik qilish B) boshqa davlatlar bilan ahil qo`shnichilikni o`rnatish C) shahar mudofaasini tashqil qilish *D) aholisining baxt-saodatini ta`minlash 85. Xorazmiy talqinida qanday ruh turi mavjud emas? *A) «shakliy» B) «tabiiy» C) «hayvoniy» D) «shaxsiy» 86. O`zining «ruhlar»ni tushunishi orqali Xorazmiy kimning aqidalarni tanqid qiladi? A) Aristotel` *B) Platon C) Sokrat D) Demokrit 87. Beruniy ruhning mavjudligini - A) inkor qiladi B) shubha ostiga oladi *C) tan oladi D) bu haqida mulohaza yuritmagan 88. Beruniy o`zining Ibn Sinoga yozgan ilmiy e`tirozlarida quyidagi so`zlari bilan nimani bayon qiladi: «agar Xudo har narsaga qodir bo`lsa, u biznikidan tashqari boshqa dunyolarni ham yarata oladi». A) kreatsionizmni B) panteizmni C) dunyoning yagonaligini *D) dunyolarning ko`pligini 89. Beruniy bilimlarni kasb etish va ularni tekshirish uchun nimani qo`llashni talab qildi? *A) tajribani B) e`tiqodni C) intuitsiyani D) kuzatishni 90. Beruniy uchun tajriba: 1) amalan faqat bilimlarni kasb etish vositasi, 2) haqiqatni aniqlashning quroli, 3) haqiqatning mezonini aniqlashning hal qiluvchi quroli? A) 1,2 *B) 1,2,3 C) 2,3 D) 1,3
91. Beruniy nuqtai nazaridan, kishilar ehtiyojini qondirishga yordam beradigan hamda adolatlilikka rioya etilayotganligini nazorat qilish maqsadida, jamiyatdagi tartiblarni qo`llab-quvvatlash uchun unda … mansabi joriy etiladi. A) podsholik B) hukmronlik *C) hokimlik D) noiblik 92. Jamiyatni boshqarish, Beruniy fikriga ko`ra - A) jamiyatning hukmdorga bo`ysunishi B) hukmdorning boshqarish faoliyati C) ijtimoiy guruhlarni murosaga keltirish *D) hukmdorning jamiyatga xizmati 93. Nimani Beruniy odil hukmdorning asosiy vazifasi deb hisoblaydi? 1) yuqoridagilar bilan pastdagilar orasida adolatni, 2) kuchlilar bilan zaiflar o`rtasida tenglikni, 3) ijtimoiy guruhlarni murosaga keltirishni? *A) 1,2
B) 1,3 C) 2,3
D) 1, 2,3 94. Beruniyning fikricha, insonning oliy baxti – A) ezgulikda *B) bilimda C) adolatda D) tenglikda 95. Beruniyning talqinida riyoziyot qanday fan? A) xudoni bilish B) astronomiya *C) matematika D) geometriya 96. Beruniyning talqinida handasa qanday fan? A) xudoni bilish B) astronomiya C) matematika *D) geometriya 97. Beruniyning talqinida ilohiyot qanday fan? *A) xudoni bilish B) astronomiya C) matematika D) geometriya 98. Ibn Sino tabobat, munajjimlik, qiyofashunoslik, tush ta`biri to`g`risidagi fan, tumor, afsungarlik, alximiya haqidagi ilmlarni qanday fan tarkibiga kiritadi? A) ilohiyotga *B) tabiatshunoslikka C) metafizikaga D) amaliy fanlarga 99. Ibn Sino talqinida, bir shaxsga tegishli ruhning kuchi – bu: A) oliy aql B) mukammal aql *C) ehtimoliy aql D) faol aql 100. Ibn Sino talqinida, umumiy yoki har yoqlama narsalar (universaliyalar) 1) ashyolargacha, 2) ashyolarda, 3) ashyolardan keyin ham mavjuddirlar. A) 1,2 B) 2,3
C) 1,3 *D) 1.2.3 Tuzuvchi: A.Muratbaeva Ma`ruza mavzusi №3: Falsafiy tafakkur taraqqiyoti bosqichlari: G`arb falsafasi Seminar mavzusi №3: SHarq va G`arb falsafasida inson muammosi 1. Qadim YUnonistonda birinchi bo`lib Koinotni uyg`un ravishda tuzilgan, o`z-o`zidan rivojlanuvchi va o`zi tomonidan boshqariladigan tizim sifatida tasvirlashga uringan, Olam hech qanday xudolar va hech qanday odamlar tomonidan yaratilgan emas, u doimo mavjud bo`lishi lozim, uni boshqarayotgan qonunlarni inson tushunib etishi mumkin, ularda hech qanday tushunib bo`lmaydigan, sirli narsa yo`q, deb e`tirof qilgan ta`limot – bu: *A) Ioniya naturfalsafasi (Milet maktabi) B) Sofistlar C) Stoitsizm D) Peripatetiklar 2. Anaksimandr talqinida bu narsa - barcha mavjud narsalarning birinchi sababi va asosi; abadiy va cheksiz javhar bo`lib, sifat jihatdan uni to`rt tabiiy hodisaning birortasiga bog`lab bo`lmaydi va shu bilan birga u doimiy harakatdadir. A) Suv
*B) Apeyron C) Olov
D) Havo 3. «Hamma narsa oqimda, hamma narsa o`zgarishda», «Bir daryoga ikki marta sho`ng`ib bo`lmaydi» deb hisoblagan qadimgi yunon faylasufi – bu: A) Fales B) Anaksimandr *C) Geraklit D) Pifagor 4. Qadimgi Yunonistonning moddiyunchilik qarashlari vakillarini ko`rsating A) Empedokl va Demokrit B) Geraklit C) Fales
*D) Miletlik Levkipp va Abderlik Demokrit 5. Afinada sofistlarning murosasiz dushmani sifatida belgili to`lgan faylasuf kim? *A) Sokrat B) Platon C) Aristotel` D) Demokrit 6. Qadim Yunonistonning qaysi faylasufi davlatning farovonligi uning fuqarolarining qanchalik tarbiya topganliklariga bog`liqdir, deb hisoblagan va bunga shunchalik katta ahamiyat berib, muayyan yoshga yetgandan keyin bolalarni ota-onalari ixtiyoridan olib, davlat tarbiyasiga berishni tavsiya etgan?. A) Sokrat *B) Platon C) Aristotel` D) Demokrit 7. Polisning (shahar-davlat) mavjud turlarini diqqat bilan ko`rib chiqqan Aristotel` nuqtai nazaridan boshqarishning to`g`ri uch shaklini ko`rsating: 1) monarxiya, 2) tiraniya, 3) aristokratiya, 4) oligarxiya, 5) politiya, 6) demokratiya A) 1, 5, 6 B) 3, 4, 5 *C) 1, 3, 5 D) 1, 3, 4 8. Seneka, Epiktet va Mark Avreliy qaysi ta`limot vakillari edi? A) Sofistika B) Relyativizm C) evdemonizm *D) Stoitsizm 9. O`rta asrlar Evropasi falsafasida ma`jusiylik dini va falsafasi, hamda bid`atchilarning adashishlariga qarshi kurashgan qadimgi antik davrning keyingi xristian yozuvchilari qanday nomlangan? *A) Apologetlar B) Patristika C) «cherkov otalari» D) sxolastika 10. Falsafa va xristianlikni bir biriga to`g`rikelmasligiga dalillar keltirib, u shundan kelib chiqdiki, xristianlik falsafiy asosgaehtiyoji yuq. Isodan keyin hech qanday bilimga qiziqishning keragi yo`q, Injildan keyin esahech qanday tadqiqotning zaruriyati yo`q, deb hisoblagan ilk o`rta asr mutafakkiri kim? A) Avreliy Avgustin *B) Kvint Tertullian C) Forma Akvinskiy D) Erazm Rotterdamskiy 11. Xristian falsafasi va ilohiyotining negizlarini shakllantirgan «CHerkov otalari»ning ijodiy xizmati davri (III-VIII aa.); ularning asarlarida yunon-rim falsafasi bilan bahsda xristian aqidalarining shakllanishi kechadi: A) apologetika B) ekzegetika *C) patristika D) sxolastika 12. O`zining butun qudratli dastgohi bilan xristianlikning diniy aqidalarini tasdiqlash uchun xizmat qilishi kerak bo`lgan falsafa qanday nom oldi? A) patristika B) nominalizm C) realizm *D) sxolastika 13. Sxolastika nuqtai nazaridan, haqiqat apriori (avvaldanoq) … berilgan va uning asoslash uchun barcha mantiqiy natijalarni to`laligicha keltirib, qiyosiy tizimdan foydalanish zarur. *A) Injil matnlarida B) Inson irodasida C) Xudo ixtiyorida D) CHerkov otalari asarlarida 14. Foma Akvinskiy tomonidan «borliqning eng zaif ko`rinishi» sifatida talqin etilgan narsa – bu: A) SHakl
*B) Modda C) Iroda
D) Ehtiyoj 15. Foma Akvinskiy ta`limotida universaliylar qanday ko`rinishda mavjud edilar: 1) «ashyolargacha» ilohiy aqlda; 2) «ashyolarning o`zida» ularning mohiyati sifatida; 3) «ashyolardan so`ng» abstrakt fikrlash natijasi sifatida inson aqlida. A) 2, 3 B) 1, 2
*C) 1, 3,3 D) 1, 3
16. O`rta asr falsafasining xususiyati: *A)teotsentrizm B) kosmotsentrizm C) antropotsentrizm D) skeptitsizm 17. Quyidagilarning qaysi biri O`rta asrlar falsafasiga xos xususiyat emas? A) Esxatologizm *B) stsientizm C) Avtoritarizm D) Ekzegetiklik 18. Teotsentrizm dunyoqarashi buyicha quyidagilarning qaysi biri markaziy (bosh) o`rinni egallaydi? *A) Xudo B) inson C) tabiat D) kosmos 19. O`rta asrlar falsafasi quyidagilarning qaysi biriga nisbatan qaram ahvolda bo`lgan? A) fanga B) psixologiyaga *C) dinga D) etikaga 20. Xudoning mohiyati va harakati haqidagi diniy aqidalar va ta`limotlar yig`indisi - A) monadologiya B) antropotsentrizm *C) teologiya D) fenomenologiya 21. Injil tarkibiga kiritilmagan, ya`ni rasmiy cherkov tomonidan «yolg`on» deb hisoblangan ilk xristian adabiyoti asarlari A) Xronikalar *B) Apologiyalar C) Evangeliya D) Apokriflar 22. Esxatologiya – bu *A) Dunyo va insonning oxirgi taqdiri haqidagi ta`limot B) Qadriyatlar haqida ta`limot C) Borliq, uning fundamental tamoyillari haqida ta`limot D) Xudolarning kelib chiqishi haqida ta`limot 23. Qutqaruvchi, balogardon, Xudoning tanlagani A) inok B) avtoritet C) igumen *D) Messiya 24. His-tuyg`ularni, ehtiroslarni, nafsini cheklash va tiyish, jismoniy og`riqlarni, yolg`izlikni ko`ngilli tanlash: A) gedonizm *B) asketizm C) ratsionalizm D) epikurchilik 25. Olamni Xudo yo`qdan (hech narsadan) yaratdi deb hisoblaydigan dunyoqarash tamoyili qanday nomlanadi? *A)Kreatsionizm B) Dialektika C) Dualizm D) Monoteizm 26. Xudo tarix va inson taqdirini oldindan belgilab berishini e`tirof etuvchi tamoyil - A) Fideizm *B) Providentsializm C) Kreatsionizm D) monoteizm 27. Modda sxolastikada – A) narsalar va olamning asosi, birlamchi sababi B) Xudo mohiyatining shakllari *C) borliqning eng zaif ko`rinishi D) ruh g`oyasining ashyolarda namoyon bo`lishi 28. Sxolastikani tizimga solgan kim? A) Avgustin Avreliy *B) Foma Akvinskiy C) Nikolay Kuzanskiy D) Petr Domiani 29. O`rta asr falsafasi haqida «Falsafa – ilohiyatning xizmatkori» deb e`lon qilgan kim? A) Avgustin Avreliy B) Foma Akvinskiy C) Nikolay Kuzanskiy *D) Petr Domiani 30. Xudo borlig`ini isbotlash kim uchun asosiy muammolarning biri bo`lgan? *A) Foma Akvinskiy B) Demokrit C) Gugo Sen-Viktorskiy D) Tertullian 31. O`rta asrlar falsafasi vakili: *A) Foma Akvinskiy B) Diogen Laertskiy C) Parmenid Eleyskiy D) Benedikt Spinoza 32. O`rta asrlar davrida qaysi falsafiy yo`nalish hukmronlik qildi? A) materialistik *B) idealistik C) dialektik D) agnostik 33. Falsafiy realizm - bu A) voqelikni to`g`ri aks ettiradigan ta`limot *B) faqat universaliylargina real mavjudlikka egadir, yagona ashyolar emas C) faqat yagona ashyolargina mavjudlikka egaligini e`tirof etuvchi ta`limot D) sezgi organlar orqali idrok etilgan borliq 34. Modda xristianlik tomonidan nima sifatida oqlangan edi? A) ashyolarning mohiyati sifatida B) dunyoning asosi sifatida *C) Iso Masihning ikki tabiatidan biri sifatida D) sezgi organlar orqali idrok etilgan borliq 35. Realistlar vakillari kimlar? A) Rostselin, P`er Abelyar B) Foma Akvinskiy, Aristotel` *C) Ioann Skot Erugena, Ansel`m Kenterberiyskiy, Foma Akvinskiy D) Ansel`m Kenterberiyskiy, P`er Abelyar 36. Nominalizm – bu quyidagini ta`kidlovchi ta`limot: *A) faqat yakka olingan narsalar mavjuddir, ulardagi umumiylik esa – nom, tushuncha B) faqat universaliylargina real mavjudlikka egadir, yagona ashyolar emas C) faqat yagona ashyolargina mavjudlikka egaligini e`tirof etuvchi ta`limot D) sezgi organlar orqali idrok etilgan borliq 36. Nominalistlar vakillari kimlar? *A) Rostselin, P`er Abelyar B) Foma Akvinskiy, Aristotel` C) Ioann Skot Erugena, Ansel`m Kenterberiyskiy, Foma Akvinskiy D) Ansel`m Kenterberiyskiy, P`er Abelyar 37. «Universaliylar faqat ashyolarning ismlaridir» degan qarash kimga taaluqli? A) Ansel`m Kenterberiyskiy B) Ioann Skott Erugena C) Djon Lokk *D) Rostselin 38. O`rta asrlarda falsafiy ta`limotlarning qaysi biri kuchliroq rivojlangan? A) empirizm i ratsionalizm; B) dialektika i metafizika; *C) realizm i nominalizm; D) skeptitsizm i agnostitsizm. 39. 1878 yil Rim Papasi echimi bilan qaysi o`rta asr mutafakkirining ta`limoti katolitsizmning rasmiy falsafasi deb e`lon qilindi? A) Tertullian B) Avgustin Blajennыy *C) Foma Akvinskiy D) Ioann Rostselin 40. Insonning o`zi ijodiy aqliy faoliyatining («inson uning aqlidir» vositasida qandaydir xudoga o`xshashekanligiga ishora qilgan mutafakkir kim? *A) Nikolay Kuzanskiy B) Avgustin Blajennыy C) Foma Akvinskiy D) Ioann Rostselin 41. Geliotsentrizm tizimini ta`kidlagan o`rta asr mutafakkiri kim? A) N.Kuzanskiy *B) N.Kopernik C) G.Galiley D) F.Bekon 42. O`yg`onish davri falsafasining xususiyati: A)teotsentrizm B) kosmotsentrizm *C) antropotsentrizm D) skeptitsizm 43. Djordano Bruno falsafiy bilimlarning maqsadi Xudo emas, balki tabiat deb hisoblab, shu bilan birga koinotda tabiatning va dunyolarning cheksizligi haqidagi tahminlarni ifodalab bergan. Uning ta`limoti qaysi yo`nalishga taalduqli? A) kosmizm B) antropotsentrizm *C) panteizm D) teleologiya 44. Hukmdor o`zida sher va tulkining xususiyatlarini jamg`argan bo`lishi kerak deb hisoblaydigan O`yg`onish davri faylasufi: A) T.Kampanella B) T.Mor *C) Makiavelli D) Bruno
45. Panteizm nimalarni aynan deb hisoblaydi? *B) Xudo va tabiatni C) inson va tabiatni D) fan va dinni 46. Ta`kidlash to`g`rimi: «O`yg`onish davri gumanistlari dahriylar bo`lgan»? A) ha *B) yo`q C) Lyuterdan boshqasi D) savol nojuya qo`yilgan 47. O`yg`onish davri faylasuflarining qarashlaridagi aksilsxolastik yo`naltirilganlik nimani anglatadi? A) cherkov obro`sini mustahkamlashni B) dahriylik e`tiqodning rivojlanishini *C) o`rta asrlar falsafasini tanqid qilishni D) xristian mafkurasini eretiklik ta`limotlardan tozalashni 48. Reformatsiya xristianliktagi qaysi yo`nalishning vujudga kelishiga etakladi? A) katolitsizm B) pravoslavie *C) protestantizm D) adventistlik 49. O`yg`onish davri nomining mohiyati nimada? Nima narsalar o`yg`ondi? *A) antik san`at, falsafa, hayot tarzi B) antik mifologiya va din C) xristian ta`limoti D) ilk o`rta asrlardagi patristika 50. CHerkov va ruhoniylarning jamiyatda ustuvorlik qilishga intilishiga qarshi yo`naltirilgan qarashlar - A) sakralizatsiya *B) antiklerikalizm C) gumanizm D) ateizm 51. Dj.Brunoning qarashlarini qaysi biri tavsiflaydi? *A) Olamning cheksizligi va unda san-sanoqsiz dunyolarning mavjudligi B) ideal davlatni qurish C) materiyaning atomnan iborat tuzilishi D) materiya va ongning ajralmasligi 52. Falsafiy qarashlarning tarixiy tiplari va qayd etilgan tavsiflar o`rtasidagi monandlikni aniqlang: 1. Antik falsafa, 2. O`rta asrlar falsafasi, 3. O`yg`onish davri falsafasi; a) kosmotsentrizm, politeizm, demifologizatsiya, b)antropotsentrizm, panteizm, v) teotsentrizm, monoteizm, sakralizatsiya *A) 1 a, 2 v, 3 b B) 1 v, 2 a, 3 b C) 1 b, 2 v, 3 a D) 1 b, 2 a, 3 v 53. Ideal davlat obrazini tasvirlagan va uni Utopiya oroliga joylashtirgan Uyg`onish davri mutafakkiri kim? A) Petrarka B) Makiavelli *C) Mor
D) Bruno 54. Falsafasi volyungarizm (o`zboshimcha irodaga ishonish), irratsionalizm, umidsizlik falsafasi sifatida maydaonga chiqkan faylasufni aniqlang: *A) Artur SHopengauer (1788-1860) B) Ogyust Kont (1798-1857) C) Djon Styuart Mill` (1806-1873) D) Gerbert Spenser (1820-1903) 55. «Ijobiy» bilimlar bayrog`i ostida maydonga chiqqan XIX asrning ikkinchi yarmi – XX asrda g`arb falsafasida eng ko`p darajada tarqalgan oqimlardan biri -pozitivizm edi. Pozitivizmning asoschisi – bu: A) Artur SHopengauer (1788-1860) *B) Ogyust Kont (1798-1857) C) Djon Styuart Mill` (1806-1873) D) Gerbert Spenser (1820-1903) 56. Uning falsafasining etakchi mavzularidan biri umumiy tadrijiy (evolyutsion) rivojlanish haqidagi ta`limot edi. U «… yoyilgan harakat hamrohligida moddani nomuayyan bog`lanmagan bir xillikdan muayyan bog`langan harxillikka o`tkazish va shuning barobarida saqlanib qoladigan moddaning harakatini qaytadan o`zgarishini amalga oshirilishi demakdir». Gap kim haqida bormoqda? A) Artur SHopengauer (1788-1860) B) Ogyust Kont (1798-1857) *C) Gerbert Spenser (1820-1903) D) Djon Styuart Mill` (1806-1873) 57. Markscha moddiyunchilikning xususiyati nimada? A) Panteizmda B) Deizmda C) Dualizm *D)Xudoga ishonmaslik ateistik moddiyunchiligi sifatida kelib chiqdi 58. Markscha moddiyunchilikning xususiyati - *A) Dialektik moddiyunchilik B) Mexanistik moddiyunchilik C) Metafizik moddiyunchilik D) Sinergetik moddiyunchilik 59. Avenarius nuqtai nazaricha, bizning tajribamiz, ashyodan kelib chiqadigan ma`no bilan bir qatorda o`zicha axloqiy va estetik baholash ko`rinishida bo`lgan appertseptsiyalar (o`zgacha tasavvurlarni olib kelish) deb atalgan narsani, hamda antropomorfik tasavvurlarni o`z ichiga oladi. Falsafaning vazifasi shundan iboratki, tajribani ushbu tashqaridan keltirgan narsalardan tozalash bilan «sof tajriba» mazmunini aniqlashdir, deb hisoblaydigan ta`limot – bu: A) Sensualizm *B) Empiriokrititsizm C) Pragmatizm D) Ekzistentsializm 60. Ushbu faylasuf nuqtai nazaricha falsafa «sof bilimning mantiqi» yoki fan falsafasidir. Agar Kant uchun makon va zamon – hissiyot shakllari bo`lsa, uning uchun tushunchalar (kategoriyalar) edi. Bilim mavzusi «ashyo» emas, balki ashyo haqida tushunchadir. Ushbu faylasuf kim edi? A) Otto Libman B) Paul` Natorp *C) Iogann Kogen D) Vil`gel`m Vindel`band 61. Fridrix Nitsshe (1844-1900), Vil`gel`m Dil`tey (1833-1911), Georg Zimmel` (1858-1918), O.SHpenglar (1880-1936), Anri Bergson (1859-1941) qaysi oqim vakillari? A) Ekzistentsializm B) Neokantchilik C) Empiriokrititsizm *D)Hayot falsafasi 62. Nitsshe falsafasida nima haqidagi ta`limot markaziy o`rinda turadi? *A) Hokimiyatga nisbatan bo`lgan iroda B) Baxt-saodatga intilish C) Hakikatni anglashga bo`lgan iroda D) YAshashga bo`lgan ishtiyoq 63. Mashhur Amerika matematigi, mantiqshunosi va faylasufi CHarlz Pirs (1839-1914) tomonidan asos solingan va o`z negizida «shubha – din» nazariyasiga tayanadigan ta`limot – bu: A) Ratsionalizm *B) Pragmatizm C) Empirizm D) Egoizm 64. «Ochiq jamiyat va uning dushmanlari» deb atalgan mashhur kitobning muallifi bo`lib, unda totalitar davlat tuzumlarini tanqid ostiga olib, ularga liberal qadriyatlarni qarama-qarshi qo`ydi. U - : A) Dezire Mers`e B) P`er Teyyar de SHarden *C) Karl Popper D) Martin Xaydegger 65. Qaysi faylasuf nuqtai nazaricha, insonning ruhiy kayfiyati uch qatlamdan tashkil topgandir. Men (ego), U (id) va Mendan yuqori turuvchi (super-ego). Men – bu ongning sohasi bo`lib, faqat ruhning arzimas oz qismini (aysberg tepasini) o`zida mujassamlashtiradi. A) Al`fred Adlar B) Karl Gustav YUng C) Erix Fromm *D)Freyd
66. Ushbu ta`limotning asosiy mavzulari – inson, hozirgi dunyodagi uning taqdiri, tanglik yuz bergan vaziyatlardagi hatti-harakati, e`tiqod, ozodlik, hayotning ma`nosi kabi muammolar edi. Uning kelib chiqish shiori shunday edi: mavjudlik mohiyatdan oldin keladi. Boshqacha aytganda, «inson avvalo mavjud bo`ladi, u uchrashadi, dunyoga keladi, va faqat shundan keyingina shakllanadi». Bu shunday ma`noni bildiradiki, inson oldindan berilgan tabiatga ega emas. Uning qandayligi, uning mavjudligi bilan belgilanadi. *A) Ekzistentsializm B) Hayot falsafasi C) Psixoanaliz D) Pragmatizm 67. Germenevtika vakillarini ko`rsating: 1) F.SHleyermaxer, 2) Erix Fromm , 3) V.Dil`tey, 4) J.P. Sartr, 5) Xans Georg Gadamer, 6) F.Sossyur, 7) K. Levi-Stross A) 6, 7 *B) 1, 3, 5 C) 2, 4 D) 1, 2, 3, 5 68. Strukturalizm vakillarini ko`rsating: 1) F.SHleyermaxer, 2) Erix Fromm , 3) V.Dil`tey, 4) J.P. Sartr, 5) Xans Georg Gadamer, 6) F.Sossyur, 7) K. Levi-Stross A) 1, 2, 3, 5 B) 2, 4 *C) 6, 7
D) 1, 3, 5 69. Nikolay Kuzanskiy (1401-1464) ta`limotiga xos jihatni ko`rsating: A) Qarama-qarshiliklarning bir-biriga o`xshashligi haqidagi dialektik g`oyani ta`kidlagan holda, u falsafiy bilimlarning maqsadi Xudo emas, balki tabiat deb hisoblab, shu bilan birga koinotda tabiatning va dunyolarning cheksizligi haqidagi taxminlarni ifodalab berdi. B) Inson maqomini yuqori ko`tarish g`oyasi uning ijodida asosiy o`rin tutadi. Inson tanlash erkinligiga ega va bu uni koinotga bog`lab qo`ymaydi va ijodiy qobiliyatini o`z-o`zicha namoyon qila olishligini ta`kidlaydi. C) Erni Koinotning markazi bo`lish imtiyozidan mahrum qilib, shunday markazni Quyoshga nisbatan saqladi. *D) Inson bilimining kuch-qudrati ta`kidlandi; insonning o`zi ijodiy aqliy faoliyatining («inson uning aqlidir») vositasida qandaydir xudoga o`xshash ekanligiga ishora qilindi. 70. Nikolay Kopernikning (1473-1543) ta`limotiga xos jihatni ko`rsating: *A) Erni Koinotning markazi bo`lish imtiyozidan mahrum qilib, shunday markazni Quyoshga nisbatan saqladi. B) Inson maqomini yuqori ko`tarish g`oyasi uning ijodida asosiy o`rin tutadi. Inson tanlash erkinligiga ega va bu uni koinotga bog`lab qo`ymaydi va ijodiy qobiliyatini o`z-o`zicha namoyon qila olishligini ta`kidlaydi. C) Inson bilimining kuch-qudrati ta`kidlandi; insonning o`zi ijodiy aqliy faoliyatining («inson uning aqlidir») vositasida qandaydir xudoga o`xshash ekanligiga ishora qilindi. D) Qarama-qarshiliklarning bir-biriga o`xshashligi haqidagi dialektik g`oyani ta`kidlagan holda, u falsafiy bilimlarning maqsadi Xudo emas, balki tabiat deb hisoblab, shu bilan birga koinotda tabiatning va dunyolarning cheksizligi haqidagi taxminlarni ifodalab berdi. 71. Djordano Brunoning (1548-1600) ta`limotiga xos jihatni ko`rsating: A) Inson bilimining kuch-qudrati ta`kidlandi; insonning o`zi ijodiy aqliy faoliyatining («inson uning aqlidir») vositasida qandaydir xudoga o`xshash ekanligiga ishora qilindi. *B) Qarama-qarshiliklarning bir-biriga o`xshashligi haqidagi dialektik g`oyani ta`kidlagan holda, u falsafiy bilimlarning maqsadi Xudo emas, balki tabiat deb hisoblab, shu bilan birga koinotda tabiatning va dunyolarning cheksizligi haqidagi taxminlarni ifodalab berdi. C) Erni Koinotning markazi bo`lish imtiyozidan mahrum qilib, shunday markazni Quyoshga nisbatan saqladi. D) Inson maqomini yuqori ko`tarish g`oyasi uning ijodida asosiy o`rin tutadi. Inson tanlash erkinligiga ega va bu uni koinotga bog`lab qo`ymaydi va ijodiy qobiliyatini o`z-o`zicha namoyon qila olishligini ta`kidlaydi. 72. YAngi zamon moddiyunchiligining otasi sifatida e`tirof etiladigan ingliz faylasufi kim? A) R.Dekart (1596-1650) B) T.Gobbs (1588-1679) *C) F.Bekon (1551-1626) D) B.Spinoza (1632-1667) 73. Harakatni u jismlarning makondagi o`rin almashishi sifatida qarab chiqdi, ya`ni mexanik sifatida, tabiatdagi barcha jismlarni nafaqat mexanizmga o`xshatib, balki inson va jamiyatni ham unga monand qildi. U - A) F.Bekon (1551-1626) B) B.Spinoza (1632-1667) C) R.Dekart (1596-1650) *D) T.Gobbs (1588-1679) 74. Dunyoviy modda cheksiz, bir xil bo`lib, bo`shliqqa ega emas va cheksiz ravishda bo`linishi mumkin. U mexanik qonunlar tomonidan belgilangan to`xtovsiz ravishda miqdoriy va sifatiy jihatdan o`zgarib turadigan holatdadir. Tirik mavjudotlar dunyosi ham ushbu qonunlarga bo`ysunadi: hayvonlar – bular murakkab mashinalardir, deb hisoblaydigan faylasuf – bu: *A) R.Dekart (1596-1650) B) T.Gobbs (1588-1679) C) F.Bekon (1551-1626) D) B.Spinoza (1632-1667) 75. «Men fikrlayapman, demak, men mavjudman!» iborasi bilan mashhur bo`lgan faylasufni ko`rsating. A) Spinoza *B) Dekart C) Leybnits D) Djon Lokk 76. Xudoni yagona cheksiz javharga qo`shdi, ya`ni g`oyaviylik va moddiylikni birlashtirdi. Ushbu javhar o`z o`zining sababi bo`lib, hech qanday boshqa sabablarga muhtoj emas. Xudo tabiatga ayniyatdadir. YAgona javhar bo`lgan Xudo -tabiat ikki sifatga - uzunlik (masofa) va ongga ega,deb hisoblagan faylasuf kim?. A) F.Bekon (1551-1626) B) T.Gobbs (1588-1679) *C) B.Spinoza (1632-1667) D) R.Dekart (1596-1650) 77. Spinozaning diqqat markazida ozodlik masalasi turadi. Uning tushunishicha, ozodlik va zaruriyat bir-birini taqozo etadi. Spinoza fikricha, zaruriyatning qarama-qarshisi - bu: A) Iroda B) Ozodlik C) Ixtiyor *D) O`zboshimchalik 78. «Ilgari his-tuyg`uda bo`lmagan hech narsa, aqlda ham bo`lmaydi», deb e`tirof etadigan faylasfni ko`rsating: *A) Djon Lokk B) Spinoza C) Leybnits D) Dekart 79. YAgonalik haqidagi ta`limot – monadologiyaning asoschisi –bu: A) Djordj Berkli (1658-1753) *B) Leybnits (1646-1716) C) David YUm (1711-1776) D) B.Spinoza (1632-1667) 80. Djordj Berkli (1658-1753) qaysi ta`limot vakillaridan biri edi? A) Realizm B) Empirizmning C) Ratsionalizm *D) Sub`ektiv idealizmning 81. Kant falsafasiga xos jihatlarni ko`rsating: A) Aynan «muhabbat axloqi»gina jamiyatda uyg`unlikka olib keladi va ijtimoiy adolatsizlikka barham beradi B) Asosida «dunyo aqli», «mutlaq g`oya» yoki «dunyo ruhi» yotgan kategoriyalar voqeylikning ob`ektiv shakllaridir. Bu-dunyoni paydo bo`lishi va rivojiga turtki bergan faol ibtidodir. C) Tabiat (yoki olam) abstrakt tushuniladigan substantsiya emas, balki o`zining butun xilma-xil va behisob ko`rinishlarida berilgan hissiy hodisadir: «tabiat tushunchasi ostida men shuni tushunamanki, - deb yozadi faylasuf, - u insonni o`zidan boshqa insoniy bo`lmagan barcha hissiy kuchlar, narsalar va mavjudotlardan farq qiladigan majmuadir… *D) Biz nimaniki tabiat qonunlari hisoblasak, aslida hodisalar dunyosiga aql orqali kiritiladigan aloqadir, yoki boshqacha aytganda, bizning aqlimiz qonunlarni tabiatga buyruq qiladi. Ammo hodisalar dunyosiga inson ongidan mustaqil bo`lgan ashyolar mohiyati bo`lgan «narsa o`zida» muvofiq keladi. Ularni mutlaq bilish mumkin emas. «Narsa o`zida» bizlar uchun noumenlar, ya`ni aql bilan bilinadigan, ammo tajribada berilmaydigan mohiyatdir. 82. Hegel falsafasiga xos jihatlarni ko`rsating: *A) Asosida «dunyo aqli», «mutlaq g`oya» yoki «dunyo ruhi» yotgan kategoriyalar voqeylikning ob`ektiv shakllaridir. Bu-dunyoni paydo bo`lishi va rivojiga turtki bergan faol ibtidodir. B) Biz nimaniki tabiat qonunlari hisoblasak, aslida hodisalar dunyosiga aql orqali kiritiladigan aloqadir, yoki boshqacha aytganda, bizning aqlimiz qonunlarni tabiatga buyruq qiladi. Ammo hodisalar dunyosiga inson ongidan mustaqil bo`lgan ashyolar mohiyati bo`lgan «narsa o`zida» muvofiq keladi. Ularni mutlaq bilish mumkin emas. «Narsa o`zida» bizlar uchun noumenlar, ya`ni aql bilan bilinadigan, ammo tajribada berilmaydigan mohiyatdir. C) Tabiat (yoki olam) abstrakt tushuniladigan substantsiya emas, balki o`zining butun xilma-xil va behisob ko`rinishlarida berilgan hissiy hodisadir: «tabiat tushunchasi ostida men shuni tushunamanki, - deb yozadi faylasuf, - u insonni o`zidan boshqa insoniy bo`lmagan barcha hissiy kuchlar, narsalar va mavjudotlardan farq qiladigan majmuadir… D) Aynan «muhabbat axloqi»gina jamiyatda uyg`unlikka olib keladi va ijtimoiy adolatsizlikka barham beradi. 83. Feyerbax falsafasiga xos jihatlarni ko`rsating: A) Biz nimaniki tabiat qonunlari hisoblasak, aslida hodisalar dunyosiga aql orqali kiritiladigan aloqadir, yoki boshqacha aytganda, bizning aqlimiz qonunlarni tabiatga buyruq qiladi. Ammo hodisalar dunyosiga inson ongidan mustaqil bo`lgan ashyolar mohiyati bo`lgan «narsa o`zida» muvofiq keladi. Ularni mutlaq bilish mumkin emas. «Narsa o`zida» bizlar uchun noumenlar, ya`ni aql bilan bilinadigan, ammo tajribada berilmaydigan mohiyatdir. *B) Tabiat (yoki olam) abstrakt tushuniladigan substantsiya emas, balki o`zining butun xilma-xil va behisob ko`rinishlarida berilgan hissiy hodisadir: «tabiat tushunchasi ostida men shuni tushunamanki, - deb yozadi faylasuf, - u insonni o`zidan boshqa insoniy bo`lmagan barcha hissiy kuchlar, narsalar va mavjudotlardan farq qiladigan majmuadir… C) Asosida «dunyo aqli», «mutlaq g`oya» yoki «dunyo ruhi» yotgan kategoriyalar voqeylikning ob`ektiv shakllaridir. Bu-dunyoni paydo bo`lishi va rivojiga turtki bergan faol ibtidodir. D) Aynan «muhabbat axloqi»gina jamiyatda uyg`unlikka olib keladi va ijtimoiy adolatsizlikka barham beradi. 84. «Ilgari his-tuyg`uda bo`lmagan hech narsa, aqlda ham bo`lmaydi», degan mulohaza qanday falsafiy pozitsiyani ifodalaydi? A) ratsionalizm B) nominalizm *C) sensualizm D) agnostitsizm 85. O`yg`onish davrining xronologik doiralari: A) VIII – X aa. *B) XI – XIII aa. C) XIV – XVI aa. D) XVI – XVIII aa. 86. F.Bekon talqinida, u shunday adashishdirki, inson tabiat haqida kishilar hayoti kabi muhokama yuritishidan kelib chiqqandir *A) nasl timsollari B) g`orlar timsollari C) bozor timsollari D) teatr timsollari 87. F.Bekon talqinida, ayrim odamlarning didi va hatti-harakatlari ko`nikmasi tufayli ta`lim-tarbiya bilan bog`liq ravishda kelib chiqqan ayrim kishi xususiyatidan paydo bo`lgan adashishlardir A) nasl timsollari *B) g`orlar timsollari C) bozor timsollari D) teatr timsollari 88. F.Bekon talqinida, bu dunyo to`g`risida mavjud bo`lgan tasavvurlar va fikrlarni ularga nisbatan tanqidiy munosabatsiz ravishda muhokama yuritish odatidir A) nasl timsollari B) g`orlar timsollari *C) bozor timsollari D) teatr timsollari 89. F.Bekon talqinida, obrumand kishilarga ko`r-ko`rona ishonchga tayanadi. A) nasl timsollari B) g`orlar timsollari C) bozor timsollari *D) teatr timsollari 90. Gobbs talqinida eng yaxshi boshqarish shakli: A) demokratiya *B) absolyutnaya monarxiya C) konstitutsionnaya monarxiya D) respublika 91. Kant fikricha, biz dunyoni qanday bo`lsa, o`shanchalikda emas, balki bizga qanday namoyon bo`lishiga qarab bilamiz. Bizning bilimimizga faqat ashyolar ko`rinishi yoki … etib keladi. A) narsa-o`zida B) noumenlar *C) fenomenlar D) kategoriyalar 92. XVII asr Evropa mutafakkiri – empirizmning asoschisi: A) Leybnits B) Spinoza C) Dekart *D) Bekon 93. XVII asr faylasufi, dualizm vakili A) Leybnits B) Spinoza *C) Dekart D) Bekon 94. Hokimiyatlarning taqsimlanishi g`oyasining muallifi: *A) Lokk B) Gol`bax C) Gobbs D) Gel`vetsiy 95. Vol`ter qaysi ta`limotning tarafdori bo`lgan? A) ateizm B) panteizm *C) deizm D) teizm 96. Frantsuz ma`rifatparvarlari Didro, Lametri, Gol`bax – qaysi ta`limotning vakillari bo`lgan? A) deizm, panteizm *B) materializm, ateizm C) ateizm, dualizm D) idealizm, deizm 97. Frantsuz ma`rifatparvarligida ustuvor bo`lgan pozitsiya – bu: *A) materialistik B) idealistik C) dialektik D) skeptik 98. Kantning «apriori» tushunchasi nimani anglatadi? A) yechilmaydigan ziddiyat B) tajribaviy bilim *C) tajribadan tashqari bilim D) dunyoni bilish imkoniyatini inkor qilish 99. Feyerbaxning dinning kelib chiqishi muammasiga nisbatan nuqtai nazari - A) Din ilk yolgonchi ilk axmoqni uchratgan paytda va joyda vujudga kelgan *B) Din – xalq uchun afiyun C) Din inson mohiyatining begonalashuvi natijasidir D) Din – jamoaviy nevrozning namoyon bo`lishi 100. Gegel` qaysi ta`limotning vakili? *A) ob`ektiv idealizm B) sub`ektiv idealizm C) metafizik materializm D) dialektik materializm Ma`ruza mavzusi №4:Borliq – falsafaning fundamental kategoriyasi. Seminar mavzusi №4: Ontologik qonun va kategoriyalarning falsafiy tahlili 1. «... – falsafiy kategoriya sifatida dunyoni, uning butun rang – barangligi va turli – tuman namoyon bo`lish shakllari bilan yaxlit aks ettirish imkonini beradi», u nima? *A) Borliq B) Yo`qlik C) Bilish D) materiya 2. Borliqning shakllari nechtaga bo`linadi? A) 3 ta *B) 4 ta
C) 2 ta D) 5 ta
3. «... – inson va uning faoliyatidan qat`iy nazar mavjud bo`lgan narsalar va jarayonlar borlig`i», u nima? A) Inson borlig`i B) Ma`naviy borliq *C) Tabiat borlig`i D) Ijtimoiy borliq. 4. Ma`naviy borliq nechtaga bo`linadi? A) 3 ta B) 4 ta
C) 5 ta *D) 2 ta
5. Individuallashgan ma`naviy borliq – u nima? *A) Insonning ichki dunyosi. B) Insonning tashqi dunyosi. S) Ijtimoiy makon va vaqt. D) Inson go`zalligi 6. Ilmiy tasavvurlarga ko`ra, biz yashayotgan sayyora taxminan necha milliard yil muqaddam paydo bo`lgan? A) 1 milliard *B) 4,5 milliard C) 3,5 milliard D) Aniqlanmagan. 7. «... – inson yaratgan narsalar borlig`i ko`p jihatdan insonning o`z borlig’i bilan bog`lanadi, zero, u bunyod etgan «...», avvalo, uning turli – tuman ehtiyojlarini qondirishga xizmat qiladi», u nima? A) Tabiat B) Narsa – buyum *C) Ikkilamchi tabiat D) Birlamchi tabiat. 8. Aristotel` va Leybnits qarashlarida uchragan «entelexiya» tushunchasi nimani anglatadi? A) Frantsuzcha, «entelechia» – «o`z-o`zida maqsadga ega bo`lgan». B) Lotincha, «entelechia» – «o`z-o`zida maqsadga ega bo`lgan». C) Inglizcha, «entelechia» – «o`z-o`zida maqsadga ega bo`lgan». *D) Yunoncha, «entelechia» – «o`z-o`zida maqsadga ega bo`lgan». 9. Qaysi falsafiy ta`limot «Hayot kuchi» mavjudligini tan olish orqali hayotni tushuntiradi? *A) Vitalizm B) Entelexiya C) Bunday ta`limot yo`q D) Germenevtika 10. Organik dunyo evolyutsiyasi haqidagi yaxlit ta`limotlar nechanchi asrda vujudga keldi? A) XVII asr *B) XIX asr boshlarida C) XV asr D) XX asr oxirida. 11. Falsafaning qaysi sohasida borliq va yo`qlik, mavjudlik va nomavjudlik muammolariga doir masalalar o`rganiladi? A) Gnoseologiyada B) Aksiologiyada *C) Ontologiyada D) Ijtimoiy falsafada 12. Qadimgi SHarqda ilk marotaba qaysi manbada borliq masalalari tahlil qilingan? A) Konfutsiy ta`limotida B) Islom falsafasida C) Daosizmda *D) Veda va Upanishadalarda 13. Qadimgi yunon faylasufi Fales borliqning birinchi sababi sifatida nimani e`tirof etgan? *A) Suv
B) Havo C) Olov
D) Yer 14. «Borliq bor, yo`qlik esa – yo`q», degan fikr kimga tegishli? A) Platonga *B) Parmenidga C) Suqrotga D) Zenonga 15. Tirik tabiat borlig`i necha darajaga bo`linadi? A) Uch
B) To`rt *C) Ikki
D) Cheksiz 16. Ontologiya tushunchasini falsafada birinchi bor kim qo`llagan? A) D.Yum B) J.Berkli C) I.Kant *D) X.Vol`f 17. Har qanday jismning ajralmas xususiyati nima deb ataladi? *A) Atribut B) Qism C) Individuallik D) Materiya 18. Qadimgi Hindiston mutafakkirlari borliq sirining tagiga etishga harakat qilar ekanlar, quyosh tunda qayerga ketadi, yulduzlar kunduzi qayoqqa yo`qoladi kabi savollarga javob topishga uringanlar va bu tasavvurlarni insoniyatga ma`lum bo`lgan eng qadimgi qaysi kitobda aks ettirganlar? A) Upanshadlarda *B) Rigvedada C) Monumentlarda D) Ramayanada 19.«Ontologiya» atamasi falsafada nechanchi asrdan boshlab qo`llanilmoqda? A) XX asrdan B) XVI asrdan *C) XVII asrdan D) XVIII asrdan 20. Dunyoni tushunish zamirida yotuvchi, nisbatan barqaror va mustaqil holda mavjud mohiyat nima deb ataladi? A) Shakl B) Vaqt.
C) Harakat *D) Substantsiya 21. Empedokl «borliq» atamasini bevosita ishlatmagan bo`lsa ham, «barcha narsalarning nechta negizi» haqida so`z yuritargan? *A) 4
B) 3 C) 2
D) 5 22. Qadimgi yunon faylasufi Geraklit qachon yashab ijod etgan? A) Mil. av. 644-583 yillar *B) Mil. av. 544-483 yillar C) Mil. av. 744-683 yillar D) Mil. av. 344-283 yillar 23.Qaysi faylasuf «haqiqiy borliq» - «ob`ektiv mavjud g`oyalar dunyosi»ni farqladi va uni «hissiy borliq»qa qarama-qarshi qo`ydi? A) Aristotel` B) Geraklit *C) Platon D) Sukrot 24. Markaziy Osiyoning eng qadimiy qaysi kitobida borliq harakatdagi dunyo, butun jonli va jonsiz narsalarning uyg`unligidagi mavjudlik deb ifodalanadi? A) Hadisda B) Qur`onda C) Injilda *D) Avestoda 25. Substantsiyaning qaysi xususiyati hech narsaga bog`liq bo`lmagan, barqaror, o`zgarmas va mutlaqlikni ifodalaydi? *A)Universallik B) O`z – o`zini belgilash C) Go`zallik D) Yagonalik 26. Substantsiya nima? A) Birinchi negizining yagonaligi *B) Borliqning eng asosiy va quyi qatlami C) Mohiyat va mavjudlikning birligi D) asos
27. Substantsiya barcha o`zgarishlar va o`z-o`zini sababchisi sifatida tushunish kim tomonidan yuksak baholangan? A) Gegel` B) Suqrot *C) Kant D) Platon 28. “Men fikrlayapman demak, demak men mavjudman” iborasi muallifi kim? A) Spinoza B) Kant
C) F. Nitsshe *D) Dekart 29. Dualizm atamasini falsafaga kiritgan faylasuf kim? *A) Vol`f B) Lametri C ) Kant D) Nitsshe 30. Dualistik ta`limotga ko`ra dunyoning asosi nechta? A) 1 *B) 2
C) 3 D) Cheksiz 31. Falsafada o`zining mavjudligi uchun o`zidan boshqa hech narsaga muhtoj bo`lmagan birinchi asosni nima deyiladi? A) Aktsidentsiya B) Reallik *C) Substantsiya D) Dalil 32. Substantsiyani «causa sui» – «o`z-o`zining sababchisi» deb atagan faylasufni toping? A) Dekart B) Kant
C) Fixte *D) Spinoza 33. Falsafa fanining borliq haqidagi masalalarni o`rganuvchi qismi qanday nomlanadi? *A) Ontologiya B) Gnoseologiya C) Prakseologiya D) Aksiologiya 34. Borliqning asosiy shakliga nimalar kirmaydi? A) olam borlig’i yoki tabiat *B) iqtisodiy borliq C) inson borlig’i D) ma’naviy borliq 35. Substansiya nima? A) lotincha so’z bo’lib, shakl degan ma’noni bildiradi B) lotincha so’z bo’lib, me’yor, usul,obraz degan ma’noni bildiradi *C) butun borliqning bosh asosini bildiruvchi atama D) yunoncha so’zdan olingan bo’lib, yakka,bir butun degan ma’noga ega 36. «Ontologiya» atamasi falsafafani tarixida ilk bora kim tomonidan ishlatilgan? A) Kant, Gegel` B) Aristotel`, Platon C) Sokrat, Platon *D) R.Goklenius, X.Vol`f 37. Qaysi faylasuf ontologiyaga yagona borliqning mohiyatini ochib beruvchi ta`limot sifatida yondashgan? *A) Forobiy B) Aristotel` C) X.Vol`f D) Foma Akvinskiy 38. Qaysi davrda ontologiya teologiya bilan chambarchas bog`lab tushuntiriladi? A) Qadim SHarq falsafasida *B) O`rta asrlar G`arb falsafasida C) Nemets mumtoz falsafasida D) Antik davr falsafasida 39. Borliqning ayni paytda va shu joydagi voqelikda namoyon bo`lib turgan va shu voqelik bilan aloqadorlikdagi qismi – bu: A) Real borliq B) Potentsial borliq *C) Aktual borliq D) Virtual borliq 40. Borliqning biz uchun mavjud qismi – bu: A) Aktual borliq B) Potentsial borliq C) Virtual borliq *D) Real borliq 41. Dunyoning asosida bitta manba (bitta substantsiya) yotadi va bu manba moddiy manbadir deb hisoblaydi - *A) Materialistik monizm B) Idealistik monizm C) Dualizm D) Plyuralizm 42. Dunyoning asosida bitta manba (bitta substantsiya) yotadi va bu manba g`oyaviy negiz, g`oyaviy, ma`naviy, ilohiy substantsiyadir deb hisoblaydi - A) Materialistik monizm *B) Idealistik monizm C) Dualizm D) Plyuralizm 43. Dunyoning asosida ikkita mustaqil negiz: ham moddiy, ham g`oyaviy (ma`naviy, ilohiy) negiz yotadi, deb hisoblaydi - A) Materialistik monizm B) Idealistik monizm *C) Dualizm D) Plyuralizm 44. Ikkilamchi tabiat doirasida borliqning qanday ko`rinishlarini kuzatish mumkin: 1) inson borlig`i, 2) ma`naviy borliq, 3) sotsial borliq A) 1, 2 B) 2, 3
C) 1, 3 *D) 1, 2, 3 45. Moddiy borliqning harakat shakllarini ko`rsating: 1) mexanik harakat; 2) fizik harakat; 3) ximiyaviy harakat; 4) biologik harakat; 5) sotsial (yoki ijtimoiy) harakat; 6) Ideal harakat *A) 1, 2, 3, 4, 5 B) 1, 2, 3, 4, 5, 6 C) 1, 2, 3, 4, 6 D) 1, 2, 3, 4 46. Borliqning muhim atributlarini ko`rsating A) In'ikos, ong, harakatsizlik *B) Harakat, fazo, vaqt C) Sukunat, materiya, ongsizlik D) Narsalar, harakat 47. Harakatning 2 muhim tavsifi - A) hodisalarning sifat holati o`zgarishi B) barqarorlik nisbiylik *C) o`zgaruvchanlik, rivojlanish D) beqarorlik, uzluklilik 48. Borliqning asosida ko`plab, bir-biridan mustaqil moddiy va g`oyaviy negizlar yotadi deb hisoblaydi - A) Materialistik monizm B) Idealistik monizm C) Dualizm *D) Plyuralizm 49. Tabiiy jarayonlar va hodisalar holatlarining har qanday o`zgarishi bu - *A) Harakat B) Taraqqiyot C) Rivojlanish D) O`zgarish 50. Materiya to`g`risidagi falsafiy ta`limotning asosiy tomonlari quyidagilardan iboratdir: 1) materiya kategoriyasining universalligini, yalpi umumiyligini tan olish; 2) materiya kategoriyasining falsafiy abstraktsiya ekanligini tan olish;3) materiya va moddiy sistemalarning ob`ektivligini tan olish; 4) materiyaning rivojlanishini va moddiy sistemalarning evolyutsiyasini tan olish; 5) materiya va moddiy sistemalarning nihoyasizligini, bitmas-tuganmasligini, cheksizligini tan olish. A) 1, 2, 3, 4 *B) 1, 2, 3, 4, 5 C) 1, 2, 3, 5 D) 1, 2, 4, 5 51. Noorganik daraja («notirik tabiat»), organik daraja («tirik tabiat») va sotsial daraja («jamiyat») – bular: A) Materiyaning miqyosiy-struktura darajalari. B) Matriyaning fazoga bog`liq darajalari *C) Materiyaning tashkiliy-struktura darajalari D) Materiyaning vaqtga bog`liq darajalari 52. Vaqtning o`ziga xos xususiyati - A) ijtimoiy jarayonlarga bogliqlilik B) ma'naviyatga ta'sir C) assimetrlilik va qaytmaslik *D) Ob'ektivligi, umumiyligi, uch ulchovligi 53. Makon va zamonning eng umumiy xususiyatiga nimalar kirmaydi? *A) moddiy sistemalarga bog’liq bo’lmaslik B) obyektivlik C) absolyutlik D) uzluklilik va uzluksizlik birligi 54. Yo`qlik – A) absolyut *B) nisbiy C) doimiy D) barqaror 55. Mikrodunyo, makrodunyo va megadunyo – bular: A) Materiyaning tashkiliy-struktura darajalari B) Matriyaning fazoga bog`liq darajalari *C) Materiyaning miqyosiy-struktura darajalari. D) Matriyaning vaqtga bog`liq darajalari 56. Islom falsafasida daxriylar nimaning manguligini isbotlashga uringan? A) G`oyaning B) Tabiyatning C) Xudoning *D) Materiyaning 57. Ongimizdan tashqarida va unga bog`liq bo`lmagan holda mavjud bo`lgan reallik – *A) ob`ektiv reallik B) sub`ektiv reallik C) tabiiy borliq D) ijtimoiy borliq 58. Reallikning inson ongi bilan bog`liq bo`lgan va ongning mahsuli hisoblangan qismi – A) ob`ektiv reallik *B) sub`ektiv reallik C) tabiiy borliq D) ijtimoiy borliq 59. Falsafiy tushunchasi barcha narsalar voqeligi, moddiy voqelikni o`ziga qamrab oluvchi, yalpi umumiylik (universallik) belgilariga egalik qiluvchi, butun ob`ektiv reallikni ifodalovchi kategoriya – bu: A) substantsiya B) substrat *C) materiya D) apeyron 60. Makon va vaqt kontseptsiyalarining tarixda shakllangan ikki muhim va bir-biridan butunlay farq qiladigan yo`nalishlari qaysi javobda to`g`ri ko`rsatilgan? A) Chiziqli va nochiziqli B) Ratsional va irratsional C) Chekli va cheksiz *D) Substantsial va relyatsion 61. Qaysi kontseptsiyada makon va vaqt materiya va ongga bog`liq bo`lmagan mustaqil mohiyatlar sifatida qaralgan? *A) Substantsial B) Relyatsion C) Ratsional D) Irratsional 62. Makon va vaqtni mustaqil mohiyatlar sifatida emas, balki real dunyo ob`ektlari va jarayonlari o`rtasidagi alohida munosabatlar sifatida tushunish makon va zamonning qaysi kontseptsiyaga xos? A) Substantsial *B) Relyatsion C) Chiziqli D) Cheksiz 63. Materiya borlig`ining barcha ob`ektlar mavjudligining davomiyligini va keyingi holat o`zgarishlarini tavsiflovchi shakl sifatida qaysi falsafiy kategoriya ta`riflanadi? A) Makon
B) Zamon *C) Vaqt
D) Jism 64. Dunyoda mavjud barcha jismlar makonda necha o`lchamga ega? A) Ikki B) Ko`p o`lchamga ega C) To`rt *D) Uch
65. Materiya borlig`ining ko`lamlilik, tarkibiylik kabi xossalari va uning o`zaro ta`sirlarini ifodalovchi shakl sifatida qaysi falsafiy kategoriya ta`riflanadi? *A) Makon B) Zamon C) Vaqt
D) Jism 66. Falsafa tarixida vaqt tartibi hamda yo`nalishini tushunib yetishning qanday kontseptsiyalari shakllangan? A) Substantsial va relyatsion B) Chekli va cheksiz *C) dinamik va statik D) Ratsional va irratsional 67. Insonning dunyoga munosabati bilan belgilangan, inson faoliyati va amaliyotining o`ziga xos xususiyatlariga tarixiy bog`liq bo`lgan makon – bu: A) onglilik makoni B) insoniy makon *C) ijtimoiy makon D) gumanistik makon 68. Inson real borliqda harakat qilayotgani illyuziyasini komp`yuterda yaratish imkonini beruvchi interfaol texnologiya – bu: A) texnik borliq B) ijtimoiy borliq *C) virtual borliq D) potentsial borliq 69. Ijtimoiy vaqt ham o`ziga xos xususiyatga ega bo`lib, u, biologik va planetar-kosmik vaqtdan farqli o`laroq A) barqaror B) o`zgarmas C) ikki o`lchamli *D) notekis oqadi 70. «Dixotomiya», «Axill», «Stadiy» kabi mashhur aporiyalar muallifi kim? *A) Zenon B) Geraklit C) Protagor D) Parmenid 71. «Miqdor uchun - ko`payish va kamayish, sifat uchun – o`zgarish, makon uchun – ko`chib yurish, mohiyat uchun – vujudga kelish va yo`q bo`lish mavjud»- bu kimning fikri? A) Platon B) Geraklit *C) Aristotel` D) Suqrot 72. «...Harakat vaqt bilan belgilangan. Harakat ibtido va intiho bilan chegaralanmagan» - bu kimning fikri? A) Aristotel` B) IbnSino C) Suqrot *D) Forobiy 73. Ibn Sino fikricha, harakat nima? *A) «Vujudi mumkin» ning ichki mohiyatidan kelib chiqadi. B) «Vujudi mumkin» ning tashqi mohiyatidan kelib chiqadi. C) Vaqt birligi. D) Makon birligi. 74. Harakatni tushuntirishda «panpsixizm» – butun olamni ilohiylashtirish ta`limotiga qaysi davr mutafakkirlari asoslandilar? A) O`rta asr mutafakkirlari *B) Uyg`onish davri mutafakkirlari C) Yangi davr mutafakkirlari D). Antik davr mutafakkirlari 75. «Harakat – materiyaning muhim xossasi» - bu kimning fikri? A) D.Didro B) P.Gol`bax *C) J.Toland D) J.J.Russo 76. P.Gol`bax harakat mexanizmini nechta turini farqlagan? A) 5ta B) 4ta
C) 3ta *D) 2ta
77. Harakatning asosiy tiplari qanday? A) Progress va regress *B) Sub`ektiv va ob`ektiv C) Ichki va tashqi D) Salbiy va ijobiy. 78. Orqaga qaytmaslik va muayyan yo`nalishga egalik xos bo`lgan harakat tipi nima deb ataladi? A) Regress *B) Progress (rivojlanish) C) Turg`unlik D) ijobiy. 79. Barkamolroq va rivojlanganroq shakllardan uncha rivojlanmagan shakllarga, murakkabdan oddiyga qarab yuz berayotgan bo`lsa, bu nima? A) Progress (rivojlanish) B) Turg`unlik *C) Regress D) Salbiy 80. Harakat shakllari nechtaga bo`linadi? A) 2 ta B) 3 ta
C) 4 ta *D) 5 ta
81. «Atribut» deganda nimani tushunasiz? A) Har qanday jismning ajralmas xususiyati *B) Muayyan jismning aynan shu jism ekanligini belgilovchi xususiyat C)Biron bir jismni aniqlovchi xususiyat D) Har qanday xususiyat 82. Borliq hodisalari va unda hukm suruvchi munosabatlarning muhim, tipik mazmunini o‘zida aks ettiradigan keng tushuncha bu - ... A) Kategoriya B) Atama
C) Xulosa *D) Tushuncha 83. Borliqning umumiy, muhim tomonlari, xossalari, aloqalari va munosabatlari haqida fikrlash uchun qo‘llaniladigan o‘ta keng tushunchalar majmui, bu - ... *A) Falsafiy kategoriyalar B) Fan kategoriyalari C) Umumiy kategoriyalar D) Atamalar 84. Falsafiy kategoriyalar va formal mantiq kategoriyalari o‘rtasida farqning yuzaga kelishiga qaysi faylasufning ijodi tasir qilgan? A) Aristotel *B) Spinoza C) Gegel D) Kant
85. I.Kant kategoriyalarning necha turini farqlaydi va ular qaysilar? *A) Uch, hissiyot, idrok va aql B) Ikki, sezgi va tafakkur C) To‘rt, hissiy, ratsional, irratsional va transsendental D) Faqat bitta 86. Monizmning asosiy mohiyatini tushuntiring – *A) dunyoning asosida bitta manba (bitta substantsiya) yotadi deb hisoblash B) dunyoning asosida ikkita mustaqil negiz: ham moddiy, ham g`oyaviy(ma`naviy, ilohiy) negiz yotadi, deb hisoblash C) borliqning asosida ko`plab, bir-biridan mustaqil moddiy va g`oyaviy negizlar yotadi, deb hisoblash D) borliqning asosida bita asos – Xudo yotadi deb hisoblash. 87. Dualizmning asosiy mohiyatini tushuntiring – A) dunyoning asosida bitta manba (bitta substantsiya) yotadi deb hisoblash *B) dunyoning asosida ikkita mustaqil negiz: ham moddiy, ham g`oyaviy(ma`naviy, ilohiy) negiz yotadi, deb hisoblash C) borliqning asosida ko`plab, bir-biridan mustaqil moddiy va g`oyaviy negizlar yotadi, deb hisoblash D) borliqning asosida bita asos – Xudo yotadi deb hisoblash. 88. Plyuralizmning asosiy mohiyatini tushuntiring – A) dunyoning asosida bitta manba (bitta substantsiya) yotadi deb hisoblash B) dunyoning asosida ikkita mustaqil negiz: ham moddiy, ham g`oyaviy(ma`naviy, ilohiy) negiz yotadi, deb hisoblash *C) borliqning asosida ko`plab, bir-biridan mustaqil moddiy va g`oyaviy negizlar yotadi, deb hisoblash D) borliqning asosida bita asos – Xudo yotadi deb hisoblash. 89. O‘zini qurshagan dunyodagi narsalar va hodisalarni sezgilar orqali idrok etishga nima deb ataladi? *A) Persepsiya B) Appersepsiya C) Fatalizm D) Formalizm 90. Borliqni anglashning g‘oyalarda ifodalashi nima deyiladi? *A) Appersepsiya B) Persepsiya C) Fatalizm D) Formalizm 91. Borliqning asosiy mavjudlik usuli – *A) harakat B) vaqt C) rivojlanish D) in`ikos 92. Moddiy harakatning eng sodda shakli *A) mexanik harakat B) fizik harakat C) ximiyaviy harakat D) biologik harakat 93. Inson aql-zakovati hamda axborot jarayonlari bilan bog`liq bo`lgan ideal, g`oyaviy, ma`naviy ko`rinishdagi harakat shakllari - A) mexanik harakat B) fizik harakat *C) sotsial harakat D) biologik harakat 94. Hayotiy jarayonlar – bul A) mexanik harakat B) fizik harakat C) ximiyaviy harakat *D) biologik harakat 95. Falsafada harakatning qanday turlarini farqlab bo’lmaydi? A) mexanik harakat *B) umuminsoniy harakat C) fizik harakat D) ximik harakat 96. Borliqga nimalar kirmaydi? *A) subyektiv harakatsiz olam B) obyektiv reallik C) mavjud va mavjud bo’lmagan olam D) moddiylik va ma’naviylik 97. Ontologiyanıng asosiy kategoriyasi nima? *A) «borliq» va «yo‘qlik» B) «sifat» va «miqdor» C) «makon» va «zamon» D) «mohiyat» va «hodisa» 98. Islom falsafasida materiyaning manguligini isbotlashga urinuvchi faylasuflarni qanday deb atashgan? A) moddiyunchilar *B) daxriylar C) ateistlar D) mutazalitlar 99. Moddiy ob`ektlarni birlashtiruvchi tushuncha - A) sustantsiya B) substrat *C) materiya D) borliq 100. Dunyoni tashkil etuvchi ob`ektlar va ularning tarkibiy nuqtalarining o`zaro joylashish tartibi, ko`lami va miqyosini ifoda etuvchi tushuncha – bu: A) vaqt
*B) fazo C) harakat D) in`ikos Tuzuvchi: B.Kazbekov Ma`ruza mavzusi: Tarixiy jarayonda jamiyatning madaniy va ma`naviy qadriyatlari. Jamiyat tarraqqiyotini falsafiy tahlili Seminar mavzusi: Jamiyat taraqqiyotining falsafiy tahlili 1. Jamiyatning vujudga kelish, faoliyat ko`rsatish va rivojlanishining umumiy va o`ziga xos ijtimoiy xususiyatlari hamda qonuniyatlari, ularning rivojlanishi, odamlarning hatti-harakatlarida, o`zaro munosabatlarida, odamlar jamoalarida va umuman jamiyatda amalga oshirilish yo`llari, shakllari va usullari to`g`risidagi fan – bu: *A)Sotsiologiya B) Ijtimoiy falsafa C) Prakseologiya D) Jamiyatshunoslik 2. Jamiyatni yaxlit tizim sifatida, ya`ni uni tashkil qiluvchi elementlarning oddiy mexanik yig`indisiga bog`lab bo`lmaydigan, integral tuzilma (hosila) sifatida tadqiq etadigan fan –bu: A) Prakseologiya *B) Ijtimoiy falsafa C) Jamiyatshunoslik D) Sotsiologiya 3. Arastu asarlarida o`z aksini topgan ijtimoiy tuzumning uch bosqichini ko`rsatib bering: 1) oila; 2) jamoa; 3) davlat, 4) din. A)1, 2, 3, 4 B) 1, 3, 4 *C) 1, 2, 3 D) 1, 2, 4 4. Jamiyatning idealistik talqini rivojiga hissa qo`shgan faylasuflarni ko`rsating. A) T.Gobbs, Dj.Lokk, J.Viko, Vol`ter, I.Kant, Hegel, Feyerbax B) L.Feyerbax, K.Marks, F.Engels C) Forobiy, Ibn Sino, Aristotel`, Feyerbax *D) T.Gobbs, Dj.Lokk, J.Viko, Vol`ter, I.Kant, Hegel 5. Jamiyatning materialistik talqini rivojiga hissa qo`shgan faylasuflarni ko`rsating. *A) L.Feyerbax, K.Marks, F.Engels B) T.Gobbs, Dj.Lokk, J.Viko, Vol`ter, I.Kant, Hegel C) Forobiy, Ibn Sino, Aristotel`, Feyerbax D) T.Gobbs, Dj.Lokk, J.Viko, Vol`ter, I.Kant, Hegel, Feyerbax 6. Quyidagi aniqlama kimga tegishli: «jamiyat – bu individlarning oddiy yig`indisidan iborat bo`lmay, maxsus xususiyatlarga ega bo`lgan, ularning birlashmasidan tashkil topgan tizim bo`lib, reallikni o`ziga xos xususiyatlarga ega bo`lgan «sui generis» aks ettiradi»? A) M.Veber *B) E. Dyurkgeym C) P.A.Sorokin D) E.Fromm 7. Qaysi faylasuf jamiyat insonlarning o`zaro ta`siridan, ya`ni ijtimoiy xatti-harakatlardan tashkil topgan tizimbo`lib, boshqa odamlarning xatti-harakatiga qarshi javob tariqasida yo`naltirilgandir, deb hisoblaydi?. A) P.A.Sorokin B) E.Fromm *C) M.Veber D) K.YAspers 8. Kimning fikricha, jamiyat qadriyatlar va me`yorlar bilan bog`langan odamlarning munosabatiga asolangan tizimdir? A) E.Fromm B) M.Veber C) P.A.Sorokin *D) T. Parsons 9. Odamlar birlashuvining hamma shakllari va ularning o`zaro aloqalari va o`zaro ta`sirlarining hamma usullari majmui – bu: *A) Jamiyat B) Davlat C) Jamoa D) Formatsiya 10. Iqtisodiy munosabatlar - bu: A) Xususiy mulk bilan bog`liq munosabatlardir *B) Kishilar o`rtasida ishlab chiqarish, taqsimlash, almashish va ne`matlarni iste`mol qilish jarayonlarida shakllanadigan iqtisodiy munosabatlardir C) Bozor munosabatlari D) Kishilar o`rtasida ishlab chiqarish, taqsimlash, almashish jarayonlarida shakllanadigan iqtisodiy munosabatlardir 11. Siyosat – bu: A) Davlat boshqaruvi B) Hokimiyatga egalik kilishga qaratilgan ongli xatti-harakat *C) Odamlarning, siyosiy kuchlarning hokimiyatga egalik qilishi, uni saqlab turish, mustahkamlash va amalga oshirishga qaratilgan ongli xatti-harakati D) Siyosiy partiyalarning faoliyati bilan bog`liq soha 12. Jamiyat siyosiy tizimining asosi, poydevori - A) Siyosiy partiya B) Armiya C) Hokimiyat *D) Davlat 13. Davlatning asosiy belgilarini ko`rsating: 1) boshqa sotsiumlar ustidan oshkorona hukmronlik; 2) suverenitet - ma`lum hududlardagi to`liq hukmronlik; 3) hukmronlik vakolatlari amal qiladigan hududning o`zi (undan davlatni mamlakat deb tushunish kelib chiqadi); 4) huquqiy hujjatlarni chop etish va ularning bajarilishini talab qilishga bo`lgan mutlaq huquq; 5) soliqlar va yig`imlar undirish huquqi (davlat apparatini ta`minlash va boshqalar uchun). *A) 1, 2, 3, 4, 5 B) 2, 3, 4, 5 C) 1, 3, 4, 5 D) 1, 2, 4, 5 14. Har xil ijtimoiy guruhlar, turli darajada uyushgan elatlar (ijtimoiy qatlam, strategiya, etnoslar, ijtimoiy demokrafik guruhlar, alohida jamoalar va boshqalar) o`rtasidagi munosabatlar – bu: A) Jamiyatning siyosiy sohasi *B) Jamiyatning ijtimoiy sohasi C) Jamiyatning ma`naviy sohasi D) Jamiyatning iqtisodiy sohasi 15. T.Mal`tus nazariyasi qaysi sohaga taaluqqli? A) Oziq-ovqat B) Migratsion *C) Demografik D) Geografik 16. Quyidagi sifatlar bilan farq qiladigan odamlarning katta guruhlari qanday ataladi: a) ijtimoiy ishlab chiqarish tizimidagi ma`lum o`rni; b) ishlab chiqarish vositalariga munosabati; v) mehnat taqsimoti tizimidagi roli; g) foyda olish usuli; d) ijtimoiy boylikdagi ulushi bilan? A) Stratalar B) Kastalar C) Ijtimoiy guruhlar *D) Sinflar 17. Ma`naviylik maqsadlar, mohiyatlar va qadriyatlar ierarxiyasining … bo`lib xizmat qiladi *A) Indikatori B) Motivatsion kuchi C) Asosi D) In`ikosi 18. Bu ma`naviy ishlab chiqarish (keng ma`noda tushunilganda), uning jarayoni va natijalarining birligidir. U san`at, fan, falsafa, axloq, huquqiy va siyosiy ong, dindan iboratdir. Gap nima to`g`risida? A) Ijtimoiy soham *B) Ma`naviy soha C) Madaniy soha D) Siyosiy soha 19. Quyidagi mezonlar orqali nimao`z ifodasini topadi: milliy identifikatsiya; hududiy birlikni tasavvur qilish; tili va madaniyat birligini anglash; ijtimoiy-davlatchilikka tegishli ekanini anglash; milliy manfaatlar? A) Milliy davlatchilik B) Milliy g`urur *C) Ma`naviyat va milliy o`zini-o`zi anglash D) Milliy ong 20. Madaniyatning bosh vazifalarini ko`rsating: A) Adaptatsion (moslashuvchanlik) vazifa, informatsion (xabar etkazuvchi) vazifa, kommunikativ (munosabat o`rnatish) vazifasi, me`yoriy (boshqaruvchilik) vazifasi, sotsializatsiya (ijtimoiylashuv) vazifasi, tarbiyaviy vazifa. B) Adaptatsion (moslashuvchanlik) vazifa, informatsion (xabar etkazuvchi) vazifa, kommunikativ (munosabat o`rnatish) vazifasi, tarbiyaviy vazifa. C) Informatsion (xabar etkazuvchi) vazifa, kommunikativ (munosabat o`rnatish) vazifasi, me`yoriy (boshqaruvchilik) vazifasi, sotsializatsiya (ijtimoiylashuv) vazifasi, tarbiyaviy vazifa. *D) Adaptatsion (moslashuvchanlik) vazifa, ma`rifaiy (evristik) vazifa, informatsion (xabar etkazuvchi) vazifa, kommunikativ (munosabat o`rnatish) vazifasi, me`yoriy (boshqaruvchilik) vazifasi, qadriyatlilik (baholash) vazifasi, sotsializatsiya (ijtimoiylashuv) vazifasi. 21. Voqelikdagi muayyan hodisalarning qimmatini belgilash uchun xizmat qiluvchi falsafiy kategoriya bo`lib, u mazkur hodisaning sub`ekt tomonidan aks ettirilishi natijasida paydo bo`ladi. Bu – *A) qadriyat B) ne`mat C) tamoyil D) ehtiyoj 22. Qadriyatlar haqida ta`limot – bu: A) ontologiya *B) aksiologiya C) gnoseologiya D) prakseologiya 23. Qadriyatlarning nima va nimaga asosan baholanishiga qarab ajratiladigan turlarini ko`rsating: A) individual qadriyatlar, guruhiy qadriyatlar, umuminsoniy B) axloqiy, badiiy, utilitar, ilmiy, diniy *C) predmetli qadriyatlar, sub`ektli qadriyatlar D) mutlaq yoki boqiy qadriyatlar (konstantalar), vaziyatli, o`tkinchi qadriyatlar, qadriyaviy mezonlarining muayyan tarixiy shakllari (empirik o`zgaruvchan qadriyatlar). 24. Qadriyatlarning sotsiumining qanday sohasi bilan bog`liq ekanligiga qarab farqlanadigan turlarini ko`rsating: A) predmetli qadriyatlar, sub`ektli qadriyatlar B) individual qadriyatlar, guruhiy qadriyatlar, umuminsoniy; C) mutlaq yoki boqiy qadriyatlar (konstantalar), vaziyatli, o`tkinchi qadriyatlar, qadriyaviy mezonlarining muayyan tarixiy shakllari (empirik o`zgaruvchan qadriyatlar). *D) axloqiy, badiiy, utilitar, ilmiy, diniy 25. Qadriyatlarning umumiylik darajasiga qarab farqlanadigan turlarini ko`rsating: *A) individual qadriyatlar, guruhiy qadriyatlar, umuminsoniy; B) axloqiy, badiiy, utilitar, ilmiy, diniy C) predmetli qadriyatlar, sub`ektli qadriyatlar D) mutlaq yoki boqiy qadriyatlar (konstantalar), vaziyatli, o`tkinchi qadriyatlar, qadriyaviy mezonlarining muayyan tarixiy shakllari (empirik o`zgaruvchan qadriyatlar). 26. Qadriyatlarning inson hayoti va faoliyatining negizlari uchun, uning ehtiyojlari va mo`ljallarining mohiyatini ifodalash uchun qay darajada qimmatga ega ekanligiga qarab farqlanadigan turlarini ko`rsating: A) predmetli qadriyatlar, sub`ektli qadriyatlar *B) mutlaq yoki boqiy qadriyatlar (konstantalar), vaziyatli, o`tkinchi qadriyatlar, qadriyaviy mezonlarining muayyan tarixiy shakllari (empirik o`zgaruvchan qadriyatlar) C) axloqiy, badiiy, utilitar, ilmiy, diniy D) individual qadriyatlar, guruhiy qadriyatlar, umuminsoniy; 27. Jamiyatni yaxlit tizim sifatida, ya`ni uni tashkil qiluvchi elementlarning oddiy mexanik yig`indisiga bog`lab bo`lmaydigan, integral tuzilma (hosila) sifatida tadqiq etadi – u: A) antropologiya B) Sotsiologiya *C) Ijtimoiy falsafa D) Aksiologiya 28. Odamlar birlashuvining hamma shakllari va ularning o`zaro aloqalari va o`zaro ta`sirlarining hamma usullari majmuidir – bu: A) jamoa
B) davlat C) ijtimoiy guruh *D) jamiyat 29. Jamiyatning ushbu sohasi «tabiat bilan insonlar o`rtasida individ va kishilar guruhining ongli faoliyati orqali o`zaro aloqalarini» aks ettiradi. Bu- *A) iqtisodiy soha B) ma`naviy soha C) ijtimoiy soha D) siyosiy soha 30. Kishilar o`rtasida ishlab chiqarish, taqsimlash, almashish va ne`matlarni iste`mol qilish jarayonlarida shakllanadigan munosabatlar – bu: A) ma`naviy munosabatlar *B) iqtisodiy munosabatlar C) ijtimoiy munosabatlar D) siyosiy munosabatlar 31. Jamiyatning qaysi sohasida odamlarning, siyosiy kuchlarning hokimiyatga egalik qilishi, uni saqlab turish, mustahkamlash va amalga oshirishga qaratilgan ongli xatti-harakati amalga oshiriladi? A) ma`navi ysoha B) ijtimoiy soha *C) siyosiy soha D) iqtisodiy soha 32. P.Sorokin talqinida, ierarxiya darajasiga qarab differentsiya qilingan odamlar (aholi)ning bir guruhlaridir. Uning statusi va mohiyati huquq va imtiyozlarning, javobgarlik va vazifalarning nomutanosib taqsimlanganligi, ijtimoiy qadriyatlarning mavjudligi yoki yo`qligi, u yoki bu hamjamiyatga kiruvchi guruhlarni hokimiyati va a`zolar o`rtasidagi ta`sirini bor-yo`qligidan iborat. A) strukturalizatsiya B) identifikatsiya C) sinflargabo`linish *D) stratifikatsiya 33. Davlatning asosiy vazifasi - *A) siyosiy hokimiyat va siyosiy boshqarishni ta`minlash B) jamiyatning harbiy muhofazasinita`minlash C) iqtisodiyotni boshqarish D) xalq suverenitetini ta`minlash 34. Hozirgi zamon jamiyat falsafasida ijtimoiy strukturani o`rganishda qanday yondashuv mavjud? A) strukturaviy *B) straktifikatsiyaviy C) funktsional D) iqtisodiy-ijtimoiy 35. U yoki bu hodisalarni baholash tadbirini o`tkazishda asos bo`lib xizmat qiluvchi usullar va mezonlar. Ularga quyidagilar kiradi: me`yoriy taqdimnomalar sifatida bayon etilgan ko`rsatmalar, baholar, imperativlar, maqsadlar, loyihalar. Bu - A) Predmetli qadriyatlar B) Mutlaq yoki boqiy qadriyatlar (konstantalar) *C) Sub`ektli qadriyatlar D) Umuminsoniy qadriyatlar 36. Individual darajada olganda qadriyaviy orientatsiyalar tizimining shakllanishi shaxsning qaysi tomonini anglatuvchi ko`rsatkich hisoblanadi? A) shaxsning yaxlitligini anglatuvchi B) shaxsning barkamolligini shakllantiruvchi omillarni anglatuvchi C) shaxsning ozodligini anglatuvchi *D) shaxsning etukligini, uning butunligini anglatuvchi 37. Ijtimoiy-iqtisodiy formatsiya – bu *A) jamiyatning muayyan tarixiy tipi, ishlab chiqarishning muayyan usuliga asoslangan va ijtimoiy taraqqiyot bosqichi sifatida amal qiladigan yaxlit ijtimoiy tizim B) turli mamlakatlarda ula rrivojlanishining muayyan bosqichida ijtimoiy hayotga xos bo`lgan umumiy jihatlar C) sifat jihatidan aniq, yaxlit ijtimoiy tizim bo`lib, uning muhim elementi odamlarning hayot faoliyati jarayonida ular o`rtasida o`rnatiladigan moddiy (iqtisodiy), ma`naviy (mafkuraviy) va boshqa aloqalar va munosabatlardir. D) jamiyat rivojlanishining muayyan bosqichidir. 38. K.Marks jami formatsiyalarning qanday tiplarini farqlagan: 1) ibtidoiy jamoa, 2) quldorlik, 3) feodalizm, 4) kapitalizm, 5) imperalizm, 6) sotsializm, 7) kommunizm, 8) informatsion jamiyat? A) 1, 2, 3, 4, 6, 7 *B) 1, 2, 3, 4, 7 C) 1, 2, 3, 4, 7, 8 D) 1, 2, 3, 5, 6, 7 39. Tarix falsafasini tushunishga nisbatan sivilizatsion yondashuv qachon vujudga kelgan? A) XVII-XVIII asrlarda B) XVIII - XIX asrlarda *C) XIX-XX asrlarda D) XX-XXI asrlarda 40. Sivilizatsion yondoshuv to`g`risida bayon qilingan fikrlarning qaysi biri noto`g`ri? A) U asosan ko`p sonli madaniyatlar va sivilizatsiyalar mavjudligi, ularning lokalligi va har xilligi haqidagi g`oyani ilgari surishi bilan tavsiflanadi. B) Madaniy-tarixiy tiplar, biologik organizmlar kabi, tashqi muhit va bir-biri bilan uzluksiz kurash jarayonida bo`ladi va vujudga kelish, voyaga yetish, qarish va halok bo`lish bosqichlaridan o`tadi. C) Mazkur yondashuv asoschilari N.Danilevskiy, O.SHpengler. A.Toynbi (1822-1885) bo`lgan *D) Mazkur yondashuv asoschilari G.Spenser, Ogyust Kont 41. Danilevskiy talqinidagi sivilizatsiyalarning to`rtta asosini ko`rsating: 1) tabiyiy, 2) madaniy. 3) siyosiy, 4) ijtimoiy-iqtisodiy. 5) ma`naviy, 6) diniy *A) 2, 3, 4, 6 B) 1, 2, 3, 4, 6 C) 1, 2, 3, 4 D) 1, 2, 3, 4, 5, 6 42. Ijtimoiy-tarixiy taraqqiyot o`z mohiyatiga ko`ra - A) ziddiyatsiz *B) ziddiyatli C) konkret D) nomukammal 43. Gegel butun jahon tarixiy taraqqiyotida muayyan tarixiy xalqlar «ruhining» hukmronlik davrlari mavjudligi haqida fikr yuritib, uni qanday 4 ta bosqichga ajratgan? A) Misr, yunon, rim va german davrlari B) Xitoy, yunon, rim va german davrlari *C) sharq, yunon, rim va german davrlari D) Bobil, yunon, rim va german davrlari 44. Tarixiy materializm asoschilari kim? A) L.Feyerbax, Hegel B) Veber, Montesk`yo C) Hegel, K.Marks, F.Engel`s *D) K.Marks, F.Engel`s 45. Tarix rivojiga davriy yondoshuv vakillari kimlar? *A) SHpengler, Toynbi, P. Sorokin B) Hegel, K.Marks, F.Engel`s C) L.Feyerbax, Hegel D) Veber, Montesk`yo 46. Ijtimoiy rivojlanishning ustivor omili, deb ishlabchiqarish usulini tan oluvchi va shu tamoyil asosida insoniyat tarixi rivojini birining o`rnini keyingisi egallaydigan ibtidoiy jamoa tuzumi,quldorlik, feodalizm, kapitalizm va kommunizmning o`rnatilishi bilan bog`laydigan yondoshuv – bu: A) Postindustrial jamiyat kontseptsiyasi *B) Formatsion yondoshuv C) CHiziqli (yoki progressistik - taraqqiyotparvarlik) yondoshuv D) Plyuralistik yondoshuv 47. Texnikani insoniyat tarixining asosiy omili, deb hisoblaydi va jamiyat tarixini birining o`rnini keyingisi egallaydigan 3 ta bosqichga bo`ladi. Bular: an`anaviy (sanoatlashgungacha), sanoatlashgan va postsanoatlashgan (informatsion) jamiyatlar. Bu A) Plyuralistik yondoshuv B) CHiziqli (yoki progressistik - taraqqiyotparvarlik) yondoshuv *C) Postindustrial jamiyat kontseptsiyasi D) Formatsion yondoshuv 48. Qaysi yondoshuv insoniyat tarixining birligini inkor etib, o`zaro bog`liq bo`lmagan yoki kam bog`liq bo`lgan ko`plab o`zaro teng qadrli tarixiy tuzilmalar – sivilizatsiyalarningmavjudligini tan oladi, shu asosda insoniyat tarixi rivojlanishining yagona taraqqiyotjarayoni ekanligini inkor etadi. A) Postindustrial jamiyat kontseptsiyasi B) CHiziqli (yoki progressistik - taraqqiyotparvarlik) yondoshuv C) Formatsion yondoshuv *D) Plyuralistik yondoshuv 49. «Tom ma`noda tarix yakuniga etdi: mafkuraviy evolyutsiya tugadi va boshqaruvning so`nggi shakli sifatida g`arb liberal-demokratiyasining universallashuvi boshlandi» - ushbu misralar qaysi asardan olingan va uning muallifi kim? *A) «Tarixning intihosi» («Konets istorii»), F.Fukuyama B) «Sivilizatsiyalar to`qnashuvi» («Stolknovenie tsivilizatsiy») S.Xantington C) «Katta shaxmat taxtasi. Amerika hukmronligi va uning geostrategik imperativlari» (Velikaya shaxmatnaya doska. Gospodstvo Ameriki i ego geostrategicheskie imperativы), Z.Bjezinskiy D) «Bir qutblilik. YAngicha dunyoviy tartibotning markazlashgan strukturasi va Rossiya» («Odnopolyarnost`. Kontsentricheskaya struktura novogo mirovogo poryadka i Rossiya». L.Ayru Straus. 50. «Sivilizatsiya to`qnashuvi» modeli - A) sivilizatsion bag`rikenglikni mustahkamlaydi *B) sivilizatsion bag`rikenglikka rahna soladi C) sivilizatsion bag`rikenglikni inkor etadi D) sivilizatsion bag`rikenglikning yangi qirralarini yoritadi 51. Quyidagi savollar falsafaning qaysi sohasida o`rganiladi: «tarixiy rivojlanishning biron-bir maqsadi mavjudmi; jahon tarixi qaysi yo`nalishda harakatlanadi; tarix biron-bir muayyan mazmunga egami»? A) jamiyat falsafasi B) falsafiy antropologiya *C) tarix falsafasi D) qadriyatlar falsafasi 52. Tarix falsafasining asosiy vazifalaridan biri – A) Har bir inson va kishilik hamjamiyati hayotining burilish davrlarida uning oldida hayot mazmuni nimada degan savol qo`yish B) tarixning uzluksiz takrorlanib turadigan jarayonlarini tushuntirish C) Tarixning mazmun va mohiyatini anglab yetish *D) o`zgaruvchan va murakkab ijtimoiy dunyoda hayot mazmuniga doir mo`ljallarni topish, insoniyat mavjudligining har bir muayyan davrida uning oldida turgan ustuvor vazifalarni belgilash 53. Tarixning uzluksiz takrorlanib turadigan jarayonlarini «abadiy ortga qaytish» sifatida tushuntirgan faylasuf kim? *A) F.Nitsshe B) Ibn Xaldun C) Gegel` D) AvreliyAvgustin 54. Uning fikricha, Iso Masih insoniyatga boqiylik sari yo`l ko`rsatgan. Tarixning mazmuni – boqiylikka eltuvchi yo`ldan borishda, inson hayotining mazmuni esa – Xudoga xizmat qilish, gunohlardan forig` bo`lishdadir. A) Gegel` *B) Avreliy Avgustin C) F.Nitsshe D) Ibn Xaldun 55. Tarixning mazmuni haqida mulohaza yuritar ekan, «Bu fanning ikki jihati bor. Birinchisi, qadimgi mamlakatlar va davlatlar haqida hikoya etuvchi tashqi tomoni bo`lsa, ikkinchisi tadqiqotlarning tarixi va yangi fikrlarni kashf etishi mumkin bo`lgan ichki tomonidir. Tarix Olam asoslari sababiyatini aniq izlaydigan fan. Bu voqealar va ularning sabablari haqidagi chuqur ilm» deb ta`kidlagan kim? A) Gegel` B) F.Nitsshe *C) Ibn Xaldun D) Avreliy Avgustin 56. Uning fikricha, tarixiy jarayon «aqlga muvofiq», ya`ni tasodiflardan yoki ayrim shaxslarning o`z boshimchaligidan qat`iy nazar o`ziga yo`l ochadigan ob`ektiv qonuniyatlar bilan belgilanadi. Tarixning mazmuni mutlaq ruh o`zini o`zi anglab yetishidadir. U kim? A) AvreliyAvgustin B) Ibn Xaldun C) F.Nitsshe *D) Gegel` 57. Qaysi narsa, Yaspersning fikricha, insoniyat birligining kafili hisoblanadi? *A) huquqiy davlat B) totalitar davlat C) ijtimoiy davlat D) avtoritar davlat 58. Kont jamiyatda qanday muhim institutlarni farqlaydi? A) oila, madaniyat, din *B) oila, din, davlat C) din, madaniyat, davlat D) axloq, huquq, davlat 59. Kont talqinida jamiyat rivojlanishining uch bosqichi qonuni berilgan. Ular orasida qaysi bosqich mavjud emas? A) teologik bosqich B) metafizik bosqich *C) huquqiy-demokratik bosqich D) pozitiv bosqich 60. Yaspersning fikricha, qaysi bosqichda insoniyatning birligi vujudga keladi? A) tillarning vujudga kelishi, mehnat qurollari ixtiro qilinishi, olovdan foydalanishga kirishilishi bosqichida (Prometey davri) B) Qadimgi davrning buyuk madaniyatlari bosqichida C) Insoniyat borliginiӊ ma`naviy asosi davrida (vaqt o`qi) *D) texnika taraqqiyoti davrida 61. Jamiyatning umumiy iqtisodiy asosda shakllanadigan va «alohida, o`ziga xos xususiyat»ga ega bo`lgan tipi - bu: *A) Ijtimoiy-iqtisodiy formatsiya B) Ijtimoiy evolyutsiya bosqichlari C) sivilizatsiya D) madaniyat 62. Jamiyatning ziddiyatli birlikni tashkil etadigan barcha tarkibiy qismlari moddiy ishlab chiqarish munosabatlari bilan belgilanadi. Mazkur munosabatlar majmui bazisni, ya`ni jamiyatning iqtisodiy negizini tashkil etadi, deb hisoblagan faylasuflarni ko`rsating: A) Ogyust Kont *B) Karl Marks va Fridrix Engel`s C) Emil` Dyurkgeym D) Gerbert Spenser va Ogyust Kont 63. K.Marks va F.Engel`s talqinida – A) Eng moslashuvchan jamiyatlarning yashash uchun kurashi ijtimoiy taraqqiyotning asosiy qonuni B) ijtimoiy evolyutsiya mehnat taqsimoti bilan bog`liq *C) Ijtimoiy-iqtisodiy formatsiyalarning o`zgarishi pirovard natijada ishlab chiqarish kuchlari va ishlab chiqarish munosabatlarining dialektikasi bilan belgilanadigan qonuniy, tabiiy-tarixiy jarayon D) Oqilona ishlab chiqilgan konstitutsiya, huquq, oqilona yaratilgan qoidalarga qarab mo`ljal oladigan mutaxassis-amaldorlardan iborat siyosiy institut sifatidagi davlat faqat G`arbda mavjud. 64. U sotsiologiyada organik yo`nalish asoschisi, jamiyatga individlar birlashmasi sifatida yondashadi. Uning fikricha, mazkur individlarning rivojlanishidagi farqlar jamiyat evolyutsiyasining dastlabki shartlari hisoblanadi. U kim? A) Ogyust Kont B) Kar lMarks va Fridrix Engel`s C) Emil` Dyurkgeym *D) Gerbert Spenser 65. Spenser talqinida – *A) Eng moslashuvchan jamiyatlarning yashash uchun kurashi ijtimoiy taraqqiyotning asosiy qonuni B) ijtimoiy evolyutsiya mehnat taqsimotibilan bog`liq C) Ijtimoiy-iqtisodiy formatsiyalarning o`zgarishi pirovard natijada ishlab chiqarish kuchlari va ishlab chiqarish munosabatlarining dialektikasi bilan belgilanadigan qonuniy, tabiiy-tarixiy jarayon D) Oqilona ishlab chiqilgan konstitutsiya, huquq, oqilona yaratilgan qoidalarga qarab mo`ljal oladigan mutaxassis-amaldorlardan iborat siyosiy institut sifatidagi davlat faqat G`arbda mavjud. 66. Dyurkgeym talqinida – A) Eng moslashuvchan jamiyatlarning yashash uchun kurashi ijtimoiy taraqqiyotning asosiy qonuni *B) ijtimoiy evolyutsiya mehnat taqsimoti bilan bog`liq C) Ijtimoiy-iqtisodiy formatsiyalarning o`zgarishi pirovard natijada ishlab chiqarish kuchlari va ishlab chiqarish munosabatlarining dialektikasi bilan belgilanadigan qonuniy, tabiiy-tarixiy jarayon D) Oqilona ishlab chiqilgan konstitutsiya, huquq, oqilona yaratilgan qoidalarga qarab mo`ljal oladigan mutaxassis-amaldorlardan iborat siyosiy institut sifatidagi davlat faqat G`arbda mavjud. 67. Uning fikricha ijtimoiy evolyutsiya mehnat taqsimoti bilan bog`liq. Mehnat taqsimoti individlar o`rtasidagi farqlarni belgilaydi va shaxs shakllanishining omili hisoblanadi. U - A) Ogyust Kont B) Gerbert Spenser *C) Emil` Dyurkgeym D) Karl Marks 68. U hozirgi zamon xo`jalik hayotida hukm surayotgan kapitalizmning o`ziga xos xususiyatiga mos keladigan xo`jalik yurituvchi sub`ektlar –tadbirkorlar va ishchilar shakllanishi natijasida vujudga kelganini qayd etadi - A) Ogyust Kont B) Gerbert Spenser C) Emil` Dyurkgeym *D) Maks Veber 69. M.Veber talqinida – *A) Oqilona ishlab chiqilgan konstitutsiya, huquq, oqilona yaratilgan qoidalarga qarab mo`ljal oladigan mutaxassis-amaldorlardan iborat siyosiy institut sifatidagi davlat faqat G`arbda mavjud. B) ijtimoiy evolyutsiya mehnat taqsimoti bilan bog`liq C) Ijtimoiy-iqtisodiy formatsiyalarning o`zgarishi pirovard natijada ishlab chiqarish kuchlari va ishlab chiqarish munosabatlarining dialektikasi bilan belgilanadigan qonuniy, tabiiy-tarixiy jarayon D) Eng moslashuvchan jamiyatlarning yashash uchun kurashi ijtimoiy taraqqiyotning asosiy qonuni 70. «Inson uchun tarixidan judo bo`lish – hayotdan judo bo`lish demakdir», «Tarixiy xotirasi bor inson irodali inson», «O`zlikni anglash tarixni bilishdan boshlanadi», degan fikrlar kimga tegishli? A) Abu Nasr Forobiy *B) I.A.Karimov C) Alisher Navoiy D) Narzulla Jo`raev 71. Qaysi javobda N.Jo`raev talqinidagi tarix falsafasining vazifasi noto`g`ri ko`rsatilgan? A) insoniyat tarixi rivojlanish qonuniyatlarini, ularning manbalari va mohiyatini o`rganish B) insoniya ttarixida to`plangan moddiy, ma`naviy va madaniy qadriyatlarning tarixiy tahlili orqali mantiqiy va falsafiy asoslarini o`rganish *C) insonlar o`rtasidagi ijtimoiy aloqalarni tartibga soluvchi mezonlarni ishlab chiqish D) sivilizatsiyalar va madaniyatlar yuzaga kelishining yaxlit tizimini ishlab chiqish, ular inqirozi sabablarini chuqur tahlil etish; 72. «Tarix falsafasi» atamasini ilk bor kim ishlatgan? A) Makiavelli B) Frensis Bekon C) Fransua Gizo *D) Vol`ter 73. Falsafaning tarixiy jarayon mazmuni,uning qonuniyatlari va asosiy yo`nalishlarini tushuntirish bilan shug`ullanuvchi, shuningdek uni bilish metodlarini asoslovchi bo`limi – bu: *A) tarix falsafasi B) jamiyat falsafasi C) falsafiy antropologiya D) qadriyatlar falsafasi 74. Tarix falsafasining tarixiy borliq muammolari, chunonchi: tarixning mazmuni va yo`nalishi, ijtimoiy taraqqiyot, ijtimoiy determinizm, yagona tarixiy makonning vujudga kelishi, jahon tarixining yagonaligi asoslarini, insonning koinotdagi o`rnini aniqlash, tarixiy vaqt masalasi va hokazolarni o`rganish bilan shug`ullanuvchi tarkibiy qismi – bu: A) Tarix falsafasi antropologiyasi *B) Tarix falsafasi ontologiyasi C) Tarix falsafasi tarixi D) Tarix falsafasi gnoseologiyasi 75. U asosiy e`tiborni tarixiy bilish muammolariga, tarixiy faktlar va voqealarni o`rganish, tahlil qilish va tushuntirish, tarixiy bilimning o`ziga xos xususiyatlarini aniqlash, shuningdek tarixiy bilishda haqiqatning tagiga etishga qaratadi. A) Tarix falsafasi antropologiyasi B) Tarix falsafasi ontologiyasi *C) Tarix falsafasi gnoseologiyasi D) Tarix falsafasi tarixi 76. Tarix falsafasining vujudga kelishi va rivojlanishi, tarix falsafasi predmetining shakllanishi muammolarini, tarix falsafasining turli yo`nalishlar va oqimlar vujudga kelishiga sabab bo`lgan ichki differentsiatsiyalanish jarayonini o`rganadi. A) Tarix falsafasi antropologiyasi B) Tarix falsafasi ontologiyasi C) Tarix falsafasi gnoseologiyasi *D) Tarix falsafasi tarixi 77. U insonning tarixiy jarayondagi o`rnini, bu jarayonda tarix sub`ektlarining rolini aniqlaydi va «Tarixni kim harakatga keltiradi?», degan savolga javob beradi. *A) Tarix falsafasi antropologiyasi B) Tarix falsafasi ontologiyasi C) Tarix falsafasi tarixi D) Tarix falsafasi gnoseologiyasi 78. Quyida tarix falsafasining qaysi funktsiyasi aks ettirilgan: «uinson jarayonning yagonaligi va rang-barangligiga, uning mazmuni va yo`nalishiga,insonning undagi o`rni, roliga va hokazolarga nisbatan umumiy munosabatni shakllantiradi»? A) Tarix falsafasining metodologik funktsiyasi *B) Tarix falsafasining dunyoqarashga doir funktsiyasi C) Tarix falsafasining nazariy funktsiyasi D) Tarix falsafasining prognostik funktsiyasi 79. Quyida tarix falsafasining qaysi funktsiyasi aks ettirilgan: «u tarixiy jarayonni teran anglab yetish va u haqda nazariya, ya`ni tarixiy jarayonning mavjudligi, mazmuni, rivojlanish yo`nalishi haqidagi qarashlar tizimi darajasida xulosa chiqarish imkonini beradi»? A) Tarix falsafasining metodologik funktsiyasi B) Tarix falsafasining dunyoqarashga doir funktsiyasi *C) Tarix falsafasining nazariy funktsiyasi D) Tarix falsafasining prognostik funktsiyasi 80. Quyida tarix falsafasining qaysi funktsiyasi aks ettirilgan: «Tarix falsafasining ushbu funktsiyasi uning qoidalarini tarixiy o`tmishning u yoki bu ijtimoiy fanlar doirasida o`rganiluvchi ayrim hodisalari va voqealarini o`rganish jarayonida amalga tatbiq etish imkoniyatidan iborat»? A) Tarix falsafasining prognostik funktsiyasi B) Tarix falsafasining dunyoqarashga doir funktsiyasi C) Tarix falsafasining nazariy funktsiyasi *D) Tarix falsafasining metodologik funktsiyasi 81. Quyida tarix falsafasining qaysi funktsiyasi aks ettirilgan: «Tarix falsafasining ushbu funktsiyasi shundan iboratki, tarixiy jarayon qonuniyatlarini bilish jamiyat, uning ayrim kichik tizimlarining rivojlanish tendentsiyalarini, tarix voqealari, kishilar faoliyatining yaqin va uzoq kelajakdagi oqibatlarini bashorat qilishga yordam beradi»? *A) Tarix falsafasining prognostik funktsiyasi B) Tarix falsafasining dunyoqarashga doir funktsiyasi C) Tarix falsafasining nazariy funktsiyasi D) Tarix falsafasining metodologik funktsiyasi Seminar mavzusiga oid testlar 1. Quyida keltirilgan tushunchalar jamiyat to`g`risidagi qanday qarashlarni tavsiflaydi: 1) Jamiyat – bu odamlar (ya`ni bir odam emas, balki ko`pchilik); 2) Ushbu odamlar nimalar bilandir bog`langan, birlashgan va ushbu nimadir «bizning» kishilarni «bizniki emas» kishilardan ajratish imkoniyatini beradi; 3) Odam jamiyatda yashashi zarur; bunda jamiyat odamga mistik, majburiy va total ta`sir o`tkazadi, odam esa jamiyatga – amaliy, saylanma va lokal»?. *A) jamiyat to`g`risidagi kundalik qarashlarni B) jamiyatni sotsiologik tushunishni C) jamiyatni falsafiy tushunishni D) jamiyatni ilohiy tushunishni 2. Qanday nuqtai nazardan jamiyat deganda quyidagilarni tushunish o`rin olgan: «1) Mulokat va qandaydir faoliyatni birgalikda bajarish uchun birlashgan odamlar guruhini; 2) Muayyan xalq yoki mamlakatning tarixiy rivojlanishidagi konkret bosqich; 3) Odamlarning o`z-aro ta`sirlarining o`z strukturasi va institutlariga ega bo`lgan murakkab tashkillashgan tizimini»? A) diniy yondoshuv nuqtai nazaridan *B) sotsiologik yondoshuv nuqtai nazaridan C) falsafiy yondoshuv nuqtai nazaridan D) siyosiy yondoshuv nuqtai nazaridan 3. Muayyan chegaralarga va davlat suverenitetiga ega bo`lgan dunyoning yoki hududning qismi- bu: A) jamiyat B) davlat *C) mamlakat D) hudud
4. Mamlakatning siyosiy tashkiloti, u hokimiyat rejimining muayyan tipiga (monarxiya, respublika), boshqaruv idoralari va strukturasiga (hukumat, parlament) ega – bu: A) jamiyat B) hudud C) siyosat *D) davlat 5. Mamlakatning ijtimoiy tashkiloti, uning asosini ijtimoiy struktura tashkil etadi – bu: *A) jamiyat B) davlat C) stratifikatsiya D) hudud
6. Ijtimoiy birlashik jamiyat deb hisoblanishi uchun qanday shartlarga javob berishi kerak: 1) muqim hudud, 2) jamiyatning asosan farzand tug`ilishi hisobidan to`liqtirilishi, 3) yuksak rivojlangan madaniyat, 3) siyosiy mustaqillik? A) 1,2,3 *B) 1,2,3,4 C) 2,3,4 D) 1,3,4 7. Jamiyatning vujudga kelishida inson mehnatining ahamiyatini yuqori baholaydigan kontseptsiya – bu: A) instrumental kontseptsiya B) tabiiy kontseptsiya *C) kratik kontseptsiya D) genderlik kontseptsiya 8. Jamiyatning vujudga kelishida inson mehnati qurollarining ahamiyatini yuqori baholaydigan kontseptsiya – bu: A) genderlik kontseptsiya B) tabiiy kontseptsiya C) kratik kontseptsiya *D) instrumental kontseptsiya 9. Jamiyatning vujudga kelishida jinsiy munosabatlar va ularni tartibga soluvchi me`yorlarning ahamiyatini yuqori baholaydigan kontseptsiya – bu: *A) jinsiy kontseptsiya B) genderlik kontseptsiya C) tabiiy kontseptsiya D) ilohiy kontseptsiya 10. Jamiyatning vujudga kelishida jinslar o`rtasidagi ijtimoiy rollarning taqsimlanishining ahamiyatini yuqori baholaydigan kontseptsiya – bu: A) tabiiy kontseptsiya *B) genderlik kontseptsiya C) kratik kontseptsiya D) instrumental kontseptsiya 11. Jamiyatning vujudga kelishida etakchilikning, tengsizlik munosabatlarini saqlovchi va qo`llab-quvvatlovchi me`yorlarning ahamiyatini yuqori baholaydigan kontseptsiya – bu: A) semantik kontseptsiya B) tabiiy kontseptsiya *C) kratik kontseptsiya D) genderlik kontseptsiya 12. Jamiyatning vujudga kelishida tilning ahamiyati yuqori baholovchi kontseptsiya - bu: A) tabiiy kontseptsiya B) kratik kontseptsiya C) genderlik kontseptsiya *D) semantik kontseptsiya 13. Oddiy jamiyat qachon paydo bo`lgan? *A) 50-40 ming yil avval B) 30-20 ming yil avval C) 10-6 ming yil avval D) 250 yil avval 14. Murakkab jamiyat qachon paydo bo`lgan? A) 50-40 ming yil avval *B) 10-6 ming yil avval C) 6 ming yil avval D) 250 yil avval 15. Industriallikkacha jamiyat qachon paydo bo`lgan? A) 50-40 ming yil avval B) 30-20 ming yil avval *C) 6 ming yil avval D) 250 yil avval 16. Industrial jamiyat qachon paydo bo`lgan? A) 50-40 ming yil avval B) 30-20 ming yil avval C) 6 ming yil avval *D) 250 yil avval 17. Jamiyatlarning turlarini ishlab chiqarish qurollariga bo`lgan mulkchilik shakllaridan va ijtimoiy strukturadan kelib chiqib ajratadigan yondoshuv qanday deb nomlanadi? *A) formatsion yondoshuv B) tsivilizatsion yondoshuv C) strukturaviy yondoshuv D) iqtisodiy yondoshuv 18. Jamiyatlarning turlarini ularning iqtisodiy xarakter iva rivojlanish darajasidan chiqib ajratadigan yondoshuv qanday deb nomlanadi? A) formatsion yondoshuv *B) tsivilizatsion yondoshuv C) strukturaviy yondoshuv D) iqtisodiy yondoshuv 19. Postindustrial jamiyat qachon paydo bo`lgan? A) XX asrda B) XIX asrda *C) XX asrning oxirgi choragida D) XX asrning o`rtalarida 20. Jamiyatning qaysi soxasi universal xarakterga ega va jamiyatning barcha bosqichlariga kirib boradi? A) ijtimoiy, siyosiy B) ijtimoiy, siyosiy, ma`naviy C) iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy *D) siyosiy, ma`naviy 21. Kanday jamiyat uchun bilim va axborotning rolining keskin oshishi xosdir? *A) postindustrial jamiyatlar uchun B) industrial jamiyatlar uchun C) an`anaviy jamiyatlar uchun D) ibtidoiy jamiyatlar uchun 22. Ijtimoiy struktura tushunchasi jamiyatni … sifatida tushgunish bilan bog`liq A) ijtimoiy guruh *B) ijtimoiy tizim C) ijtimoiy-madaniy voqelik D) ijtimoiy hamjamiyat 23. Ijtimoiy tizim nima bilan tavsiflanadi? A) ijtimoiy birlik B) ijtimoiy status *C) ijtimoiy struktura D) ijtimoiy konflikt 24. Jamiyat keng ma`noda – bu: A) butun moddiy dunyo B) butun insoniyat C) kelib chiqishi, umumiy manfaatlari va maqsadlari bilan birlashgan odamlarning birligi, hamjamiyati *D) moddiy dunyoning tabiatdan ajratilgan kimi, lekin u tabiat bilan tig`iz bog`liq, o`z ichiga odamlarning o`z-ara ta`sirining shakllari va turlarini qamrab oladi 25. T.Parsons fikricha, ijtimoiy tizimning asosiy elementi - *A) me`yoriy talab B) milliy an`analar C) qarindoshlik D) mafkura 26. P.Bergerning fikricha, jamiyat - bu ijtimoiy voqelik, u odamlardan tashqarida ham, ularning ichida ham … turida mavjuddir. A) ijtimoiy guruh va birlashma *B) ijtimoiy institut C) jamoatchilik tashkiloti D) interiorizatsiyalangan qadriyatlar va me`yorlar 27. Jamiyatning potentsial barqarorligiga tahdid soladigan omil – bu: A) ko`ppartiyaviylik B) texnika va texnologiyalarning jadal rivojlanishi *C) znachimoy chasti lyumpenlarning muhim qismining mavjudligi D) ijtimoiy nazorat 28. Tizimli tahlilda jamiyat - A) uni boshqarish metodlari tizimi sifatida qaraladi B) yaxlit struktura sifatida qaraladi C) tizimli, har tomonlama qaraladi *D) uning barcha elementlari va sub`ektlari o`rtasidagi o`z-aro munosabatlar tizimi sifatida qaraladi 29. Kuyidagi aniqlama qaysi tushunchaga taalluqli: «O`z ha yotiy ehtiyojlarini qoniqtirilishini ta`minlaydigan yagona tizim, ijtimoiy institut va jamoalar va umumiy hudud bilan birlashgan kishilarning ijtimoiy tizimi»? *A) jamiyat B) millat C) davlat D) mamlakat aholisi 30. An`anaviy jamiyatlar uchun xos bo`lgan ikkita belgini ko`rsating: 1) o`z-aro ta`sirning rollik xarakteri; 2) birlashmalarning tashkil qilinishining «oilaviy» tipi; 3) hokimiyatning vorisiyligi, oqsoqollarning boshqaruvi; 4) mehnatning kasbiy-kvalifikatsion asosda taqsimlanishi. A) 1,2
*B) 2,3 C) 3,4
D) 3,4 31. Davlat qarorlarini qabul qilishda qanday jamiyat jamoatchilik fikrini inobatga oladi: 1)huquqiy; 2) demokratik; 3) totalitar; 4) har qanday; 5) avtoritar A) 1 B) 2
*C) 1,2 D) 1,4
32. Fuqarolik jamiyatini tavsiflaydigan ikkita majburiy belgini ko`rsating: 1) fuqarolarni ularning hayotiga davlatning bevosita aralashishidan himoyalash; 2) ishlab chiqarish qurollariga jamoat mulkining mavjudligi; 3) erkli ravishda tuzilgan assotsiatsiyalar va tashkilotlarning mavjudligi; 4) hamma uchun umumiy ijtimoiy tenglik. A) 2,3
B) 1,2 C) 2,4
*D) 1,3 33. Ilmiy iste`molga «industrial jamiyat» tushunchasining kiritilishini kimning ismi bilan bog`laydi? *A) A. de Sen-Simona B) SH. Fur`e C) O.Konta D) R.Ouena 34. Fuqarolik jamiyati qanday struktura hisoblanadi? A) nosiyosiy, jamoatchilik *B) nosiyosiy, nodavlat C) davlat, siyosiy D) nodavlat, notijorat 35. An`anaviy jamiyat tushunchasi, odatda, anglatadi: A) iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishning yuqori darajasiga ega zamonaviy jamiyat B) iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishning past darajasiga ega zamonaviy jamiyat *C) agrar tipdagi jamiyat D) bizning zamonamiz uchun tipik bo`lgan jamiyat 36. Qaysi davlat industrial jamiyatga misol bo`la oladi? A) Siriya B) Ukraina C) Meksika *D) Janubiy Koreya 37. Postindustrial jamiyat kontseptsiyasining muallifi kim? *A) Dj. Gelbreyt B) G. Kissenjer C) T.Kun D) T.Parsons 38. Fuqarolik jamiyat tushunchasi qachon paydo bo`lgan? A) har doim mavjud edi *B) G`arbiy Evropa mamlakatlari va AQSH dagi revolyutsiyalar natijasida C) XX asrning oxirida D) XX asrning boshida 39.Fuqarolik jamiyati – bu: A) fuqarolar jamiyati B) siyosatdan tashqarida turadigan va tabyuiiy qonunlar bo`yicha yashaydigan etnik hamjamiyat *C) siyosiy hokimiyatdan beg`araz faoliyat ko`rsatadigan va unga ta`sir o`tkazishga qobil bo`lgan ijtimoiy munosabatlar va institutlar yig`indisi D) avtonom sub`ektlar hamjamiyati 40. Jamiyatning ijtimoiy strukturasi – bu: A) ijtimoiy institutlar va ular o`rtasidagi o`z-aro ta`sirlarning barqaror tizimi B) ko`pdarajasi differentsial jamiyatlar C) jamiyatning sinflarga bo`linishi *D) uning elementlarining yig`indisi va ular o`rtasidagi munosabatlar sohasi 41. Jamiyatning ijtimoiy strukturasini tushunishga bo`lgan ikki asosiy yondoshuvni ko`rsating *A) ob`ektivistik, sub`ektivistik B) idealistik, materialistik C) funktsional, strukturaviy D) statuslik, rollik 42. Parsonsning jamiyat strukturasiga bo`lgan qarashlariga muvofiq, iqtisodiyot jamiyat va tabiat o`rtasidagi almashish vositasi bo`lgan xolda quyidagi funktsiyani bajaradi: A) maqsadni belgilash *B) adaptatsiya C) siyosiy sotsiallashuv D) axborot 43. Jamiyatning marksistik tahliliy sxemasida bazis – bu: A) jamiyatni boshqarish tanadigan fundament B) ishlab chiqarish munosabatlari va ishlab chiqarish qurollari *C) ishlab chiqaruvchi kuchlar va ishlab chiqarish munosabatlarining yig`indisi D) ishlab chiqaruvchi kuchlar va ishlab chiqarish kapitali 44. Axolining ijtimoiy tarkibi – bu: A) kichik ijtimoiy guruhlar yig`indisi B) ishchilar guruhlari C) ko`p farzandli oila *D) yirik ijtimoiy guruhlar (to`ldirilgna statuslar) yig`indisi 45. Tizimning o`z strukturasini qayta ishlab chiqib va muvazanatni saqlab yashash qobiliyati – bu: *A) barqarorlik B) ochiqlik C) o`zgarmaslik D) yopiqlik 46. O.Kontning sotsiologik nazariyasida jamiyatning ijtimoiy strukturasini … o`rganadi A) dinamika *B) statika C) reputatsiya D) injeneriya 47. Qaysi ta`limotda jamiyatga deterministik yondoshuv yorqin namoyon bo`ladi? A) evolyutsionizmda B) G.Sperser qarashlarida *C) marksizmda D) frantsuz sotsiologiyasida 48. Kimning ta`limotida jamiyatga funktsional yondoshuv yorqin namoyon bo`lgan? A) O.Kontning B) K.Marksning C) M.Veberning *D) G.Sperserning 49. G.Spenserning fikricha, ijtimoiy tizimlarning barqarorligining saqlanishini ta`minlovchi element – bu: *A) ijtimoiy nazorat B) ijtimoiy rag`bat C) ijtimoiy kuzatish D) ijtimoiy institut 50. G.Spenseraning fikricha, «tiriklar oldidagi qo`rquv» nimani keltirib chiqargan? A) armiyani *B) davlatni C) cherkovni D) hokimiyatni 51. G.Spenseraning fikricha, «o`liklar oldidagi qo`rquv» nimani keltirib chiqargan? A) armiyani B) davlatni *C) cherkovni D) hokimiyatni 52. Sotsiologiyaga disfunktsiya tushunchasini kim kiritgan? A) T.Parsons B) G.Spenser C) E.Dyurkgeym *D) R.Merton 53. Disfunktsiya – bu qanday funktsiya? *A) buzg`unchi B) o`rnini bosuvchi C) almashtiruvchi D) qo`shimcha qiluvchi 54. XX asrning 80-yillarida fuqarolik jamiyatini kanday jamiyatga qarshi ijtimoiy namuna sifatida tushuntirgan? A) avtoritar *B) totalitar C) demokratik D) liberal 55. Kooperativ tashkilotlar, aktsionerlik jamiyatlar, korporatsiyalar fukarolik jamiyatining qaysi sohadagi belgilari hisoblanadi? A) siyosiy B) ma`naviy *C) iqtisodiy D) ijtimoiy 56. Oila, siyosiy partiyalar, ijtimoiy tashkilotlar va harakatlar fukarolik jamiyatining qaysi sohadagi belgilari hisoblanadi? A) siyosiy B) ma`naviy C) iqtisodiy *D) ijtimoiy 57. So`z, vijdon erkinligi, o`z fikrini ochiq ifodalash fukarolik jamiyatining qaysi sohadagi belgilari hisoblanadi? *A) siyosiy B) ma`naviy C) iqtisodiy D) ijtimoiy 58. Industriallikgacha bo`lgan (agrar) jamiyatning asosiy maqsadi – A) avtoritet *B) hokimiyat C) pul
D) bilim 59. Industrial jamiyatning asosiy maqsadi - A) avtoritet B) hokimiyat *C) pul D) bilim
60. Postindustrial jamiyatning asosiy maqsadi - A) avtoritet B) hokimiyat C) pul
*D) bilim 61. Industriallikgacha bo`lgan (agrar) jamiyatga xos bo`lgan ijtimoiy tashkilotni ko`rsating: *A) cherkov va armiya B) korporatsiya C) universitet D) hokimiyat 62. Industrial jamiyatga xos bo`lgan ijtimoiy tashkilotni ko`rsating: A) cherkov va armiya *B) korporatsiya C) universitet D) hokimiyat 63. Postindustrial jamiyatga xos bo`lgan ijtimoiy tashkilotni ko`rsating: A) cherkov va armiya B) korporatsiya *C) universitet D) hokimiyat 64. Industriallikgacha bo`lgan (agrar) jamiyatga xos bo`lgan ijtimoiy strukturani ko`rsating: A) biznesmenlar B) olimlar va menejer-konsul`tantlar C) yuristlar va sud`yalar *D) ruhoniylar va feodallar 65. Industrial jamiyatga xos bo`lgan ijtimoiy strukturani ko`rsating: *A) biznesmenlar B) olimlar va menejer-konsul`tantlar C) yuristlar va sud`yalar D) ruhoniylar va feodallar 66. Postindustrial jamiyatga xos bo`lgan ijtimoiy strukturani ko`rsating: A) biznesmenlar *B) olimlar va menejer-konsul`tantlar C) yuristlar va sud`yalar D) ruhoniylar va feodallar 67. Nimani K.Marks «tarix lokomotivlari» deb nomlagan? A) adaptatsiyani B) islohatlarni *C) revolyutsiyani D) modernizatsiyani 68. Olimlarning qaysi biri jamiyat rivojida madaniy-tarixiy tiplar nazariyasini ishlab chiqqan? A) R.Aron, U.Rostou B) D.Bell, Z.Bjezinskiy, A.Toffler C) K.Marks, F.Engel`s *D) N.YA.Danilevskiy, A.Toynbi, O.SHpengler 69. Olimlarning qaysi biri jamiyat rivojida ijtimoiy-iqtisodiy formatsiyalar nazariyasini ishlab chiqqan? *A) K.Marks, F.Engel`s B) D.Bell, Z.Bjezinskiy, A.Toffler C) R.Aron, U.Rostou D) N.YA.Danilevskiy, A.Toynbi, O.SHpengler 70. Industrial jamiyat nazariyasini kim ishlab chiqqan? A) K.Marks, F.Engel`s *B) R.Aron, U.Rostou C) D.Bell, Z.Bjezinskiy, A.Toffler D) N.YA.Danilevskiy, A.Toynbi, O.SHpengler Tuzuvchilar: A.Muratbaeva Ma`ruza va seminar mavzusi: Falsafiy antropologiya (Inson falsafasi) 1. Kreatsionizm nima? *A) Barcha mavjudotlarning, shu jumladan insonning ham Xudo tomonidan yaratilganligi haqida ta`limot B) Insonning boshqa sayyoraliklar tomonidan yaratilganligi to`g`risida ta`limot C) Mifik qahramonlarning transformatsiyasi haqida ta`limot D) Turlarning tadrijiy rivojlanishi to`g`risidagi ta`limot 2. Antropogenezning mehnat nazariyasi asoschisi kim? Nazariyaning mohiyati «Mehnat - insonni yaratdi» degan formulada ifoda etilgan edi. A) CH.Darvin *B) F.Engel`s C) K.Marks D) I.Kant 3. Umurtqalilar kichik turiga, sut emizuvchilar sinfiga, primatlar guruhiga, gominoidlarning katta oilasiga, gominidlar oilasiga, Homo turiga mansub jonzot – bu: A) Individ B) SHaxs *C) Odam
D) gumanoid 4. Inson muammosining falsafaga oid asosiy masalalarini ko`rsating: 1) inson mohiyati; 2) insonda ijtimoiylik va biologik (tabiiylik)ning nisbati; 3) shaxsning erkinligi; 4) insonning mavjud bo`lishi (borlig`i) va mohiyatining dialektikasi; 5) inson hayotining maqsad va ma`nosi. A) 1, 2, 4, 5 B) 1, 2, 3, 5 C) 1, 2, 3, 4 *D) 1, 2, 3, 4, 5 5. Ҳозирги замон креацианизми қанси ёндашувга асосланади6 1) одамнинг азалдан мавжуд бўлганлиги ғояси, 2) инсоннинг ва қазилмалар орқали топилган приматларнинг тадрижий тараққиётида қандайдир оралиқ бўғинлар бўлганлигини инкор этиш, 3) етарли маълумотлар бўлмаганлиги учун гипотеза сифатида қаралувчи антропогенезга оид бир қатор назарияларнинг танқид қилиниши. *A) 1, 2, 3 B) 1, 2
C) 2, 3 D) 1, 3
6. Бугунги кунда АҚШ таълим тизимида қайси нарса кескин курашларга олиб келмоқда? A) инсоннинг келиб чиқиши тўғрисидаги креационистик қарашларни ўқитиш масаласи *B) инсоннинг келиб чиқиши тўғрисидаги креационистик ва эволюцион қарашларни мактабларда ўқитиш масаласи C) инсоннинг келиб чиқиши тўғрисидаги эволюцион қарашларни ўқитиш масаласи D) инсоннинг келиб чиқиши тўғрисидаги антропологик қарашлар масалалари 7. 8. A) B) C) D) 9. A) B) C) D) 10. A) B) C) D) A) B) C) D) 5. Antik davrda insonga bo`lgan munosabatning mohiyati - *A) Antik falsafa insonga mikrokosm, kosmosning bir qismi, ya`ni makrokosm – umuman dunyo bilan doimiy aloqada bo`lib turuvchi qism sifatida qaragan. B) Antik falsafa insonni unda ikki negiz: oliy (ruh) va past (tan) bir-biri bilan uzluksiz kurash olib boruvchi mavjudot sifatida qaradi. C) Inson taqdiri oldindan belgilab qo`yilgan, shu sababli insonning qo`lidan keladigan birdan-bir ish - bu o`zini ana shu taqdirda belgilab qo`yilganidek tutish. D) U inson o`lik mexanizm (tana) bilan irodaga va fikrlash qobiliyatiga ega bo`lgan substantsiya (ruh)ning qo`shiluvidan tashkil topgan, deb hisobladi. 6. Sub`ekt – bu: A) Konkret shaxs *B) Ayrim olingan individ ham va qandaydir jamoa (guruh, sotsium va xatto umuman insoniyat) C) Ijtimoiy guruh D) Jamiyat 7. Antik davr mutafakkirlari nazarida chinakam shaxs - bu: A) Jamiyatning tabaqalanganligi, kastalarga bo`linishi va qat`iy korporativlik ayrim olingan inson shaxsining qimmati, avtonomligi, o`ziga xosligi B) Ijtimoiy faollik, tadbirkorlik, ongli va foydali faoliyat, mustaqillik, individualizm, shaxsiy mas`uliyat, o`z qadr-qimmatini bilish tuyg`usi *C) U axloqli, aql-idrok egasi, boshqalar bilan muloqotga kirishadigan, siyosiy va davlat mavjudotidir. D)sotsiumga ko`proq qaramlik, ijtimoiy muhit bilan aloqaning ko`pligi 8. O`rta asrlarga xos shaxs tipi: A) U axloqli, aql-idrok egasi, boshqalar bilan muloqotga kirishadigan, siyosiy va davlat mavjudotidir. B) Ijtimoiy faollik, tadbirkorlik, ongli va foydali faoliyat, mustaqillik, individualizm, shaxsiy mas`uliyat, o`z qadr-qimmatini bilish tuyg`usi C)sotsiumga ko`proq qaramlik, ijtimoiy muhit bilan aloqaning ko`pligi *D) Jamiyatning tabaqalanganligi, kastalarga bo`linishi va qat`iy korporativlik ayrim olingan inson shaxsining qimmati, avtonomligi, o`ziga xosligi 9. SHaxsning sharq tipiga xos asosiy xususiyatlari – bu: *A) Mas`uliyat va majburiyatlarning inson huquqlari oldida ustuvorligi, xulq-atvordagi traditsionalizm, hulq-atvorning, jamoaviy modellarining individual me`yorlardan ustunligi, sotsiumga ko`proq qaramlik, ijtimoiy muhit bilan aloqaning ko`pligi. B) Ijtimoiy faollik, tadbirkorlik, ongli va foydali faoliyat, mustaqillik, individualizm, shaxsiy mas`uliyat, o`z qadr-qimmatini bilish tuyg`usi C) U axloqli, aql-idrok egasi, boshqalar bilan muloqotga kirishadigan, siyosiy va davlat mavjudotidir. D) Jamiyatning tabaqalanganligi, kastalarga bo`linishi va qat`iy korporativlik 10. Quyidagilar orqali tabiatning qanday ma`nosi ifodalanadi: 1) iqlim; 2) joyning tuzilishi; 3) yerning hosildorlik darajasi; 4) o`simlik va hayvonlar; 5) foydali qazilmalar va boshqa xom ashyo manbalarining mavjudligi; 6) suv resurslari va boshqalar A) «cheksiz o`zgarmas materik bo`laklardan tortib kosmik tizim va hayvonot olami hamda ijtimoiy hayotni» *B) inson yashashi uchun yaratilgan jamiyatdan tashqari mavjud butun moddiy dunyo C) jamiyatni o`rab turgan tabiiy borliq D) Butun borliq 11. Falsafaning inson faoliyatini o`rganuvchi bo`limi qaysi javobda to`g`ri ko`rsatilgan? A) Sotsiologiya B) Psixologiya *C) Praksiologiya D) Gnoseologiya 12. XX asrda kim insonning eng muhim xususiyati, uning o`ziga xos belgisi uning faoliyati deb ta`kidlagan? A) Eynshteyn B) BillGeyts C) I.Fixte *D) E.Kassirer 13.“Amaliyot o`zgartirilgan tabiat predmetlarini insonning ko`zgusidagi aksiga o`xshaydi”. Fikr muallifi kim? *A) I.Fixte B) Eynshteyn C) D. YUm D) Aflotun 14. Praksiologiyada “faoliyat” tushunchasiga qanday ta`rif berilgan? A) O`z imkoniyatlari chegarasidan chiqish *B) O`z imkoniyatlarini ro`yobga chiqarish C) Fikrda mavjud holatlarni amalga oshirish D) Tushunchalarni amalga oshirish 15.“Quruq qo`l ham, o`z ixtiyoriga tashlab quyilgan aql ham katta kuchga ega emas”. Fikr muallifi kim? A) J.Lokk B) I.Fixte *C) F.Bekon D) Aflotun 16. “Oqilonalik – inson faoliyatining barcha turlariga amalda xos bo`lgan jihat”. Fikr muallifi kim? A) F.Bekon B) J.Lokk C) I.Fixte *D) E.Kassirer 17.I.G.Fixte insonning ma`naviy burchi deb nimani nazarda tutadi? *A) Tabiat va jamiyatni o`zgartirishni B) Jamiyat strukturasini o`zgartirish C) Davlat va inson o`rtasidagi munosabatlarni o`zgartirish D) To`g`ri javob ko`rsatilmagan 18. Har qanday maqsadsiz faoliyat ongsiz faoliyat bo`ladimi? A) ongsiz faoliyatning o`zi yo`q *B) Faoliyat turiga qarab farqlanadi C) Ha D) Yo`q
19. Continuum - ? A) Qisqacha to`plam B) Falsafiy to`plam *C) Uzluksiz to`plam D) Ilmiy to`plam 20. “Inson madaniyatini hech shubhasiz har xil maqsadlarni ko`zlab, turli yo`llardan rivojlanadigan faoliyatning har xil turlari tashkil etadi". Fikr muallifi kim? A) F.Bekon B) J.Lokk C) I.Fixte *D) E.Kassirer 21."Inson yomonlik qilar ekan, uning o`zi ham yanada tubanlashib boradi”. Fikr muallifi to`g`ri berilgan qatorni aniqlang? *A) E.From B) F.Bekon C) J.Lokk D) Aflotun 22. N.A.Berdyaev ijodning xususiyatlariga qanday tushunchalar ni kiritgan? A) Elitar, unitar *B) Elitar, aristokratik C) Aristokratik, demokratik D) Demokratik, unitar 23.“ …-bu nafaqat madaniyat predmetlarini yaratish, balki har qanday inson hayotini tashkillashtirish hamdir”. Nima haqida fikr yuritilmoqda? A) Erkinlik B) Adabiyot *C) Ijod D) Badiiy asar (kitob) 24.“ … - barkamollik va etuklikning hayoliy obrazi, kamolotga etkazish, uyg`unlashtirishga bo`lgan ehtiyojlarning ma`naviy ifodasi”. Nima haqida fikr yuritilmoqda? A) Reallik B) Buyuklik C) imkoniyat *D) Ideallik 25.“ … - shaxsning borliq hodisalariga bo`lgan munosabatini belgilaydigan estetik komillikning o`ziga xos me`yori”. Nima haqida fikr yuritilmoqda? *A) Did
B) Farosat C) Aql
D) Iroda 26. Insonni faoliyatga undovchi sabablarni ko`rsating? A) Maqsadlar *B) Ehtiyojlar C) Orzular D) Hayollar 27. Quyidagi fikr muallifini toping: “Amaliyot o`zgartirilgan tabiat predmetlarini insonning ko`zgudagi aksiga o`xshaydi.”? A) Kant
B) Leybnits *C) Fixte D) Spinoza 28.Faoliyatning eng muhim atributlari qaysi javobda to`g`ri ko`rsatilgan? A)Moddiylik va ma`naviylik B)Sub`ektlilik va doimiylik C)CHeklilik va muayyanlik *D) Moddiylik va sub`ektlilik 29. Praksiologiya so`zining lug`aviy ma`nosi? *A) yunon. praktikos – faol B) lot. praktikos – faol C) ing. praktikos – faol D) fran. praktikos – faol 30. Interiorizatsiya tushunchasi nimaga xizmat qiladi? A)Insonqaytarzdaishko`rmasin, o`zfaoliyatidagiqaysidirvazifalariuchunxizmatqiladi *B) Faoliyatningtabiatansirtqijarayonlariniichda, avvaloongdayuzberadiganjarayonlargao`tishiniifodalashuchunxizmatqiladi C)Individualvaumuminsoniyrivojlanishjarayonidafaoliyatningmustaqilsohasigaxizmatqiladi D)Barchajavoblarto`g`ri 31. Insonninginsonsifatidagisifatlarifaqatijtimoiysabablarbilanshartlangan. Bundaypozitsiyaqanlaynomlanadi? A) ideologizm B) liberalizm *C) sotsiologizm D) etatizm 32. Inson borlig`i ko`p qirralidir. Uning eng muhim xususiyati - A)xarakter B) temperament C) axloqiy tamoyillari *D) ijtimoiy roli 33. Z.Freyd fikricha, «inson-mashina» jinsiy quvvatning nisbatan barqaror . Bu majmua nima? *A) libido B) eros C) tonatos D) arxitip 34. Ijtimoiy muhim sifatlar: qarashlar, qobiliyatlar, manfaatlar – insonning sifatlaridandir. Ular insonning qanday mohiyatini tasvirlaydi? A) individ *B) shaxs C) individuallik D) lider
36. Insoniyatning o`z rivojlantirishining tarixiy hayotiy mazmunini ifodalovchi qadriyatlar tizimi mavjud. Bu qanday qadriyatlar? A) individual B) madaniy C) milliy *D) umuminsoniy 37. Materialistikfalsafanuqtainazaridannimanarsaabadiydir? *A) ijtimoiylik B) ma`naviyat C) genetik D) biologik 38. Tirikorganizmlarierarxiyasidatur (homosapiens) muayyano`rinegallaydi. Unga qaysitushunchamoskeladi? A) persona *B) inson C) shaxs
D) individ 39. Hayotfaoliyatidavomidainsonjamiyatqonun-qoidalarini, me`yorlarinio`zlashtiribboradi. Ushbujarayonqandaynomlanadi? A) vospitanie B) gumanizatsiya *C) sotsializatsiya D) ontogenez 40. Falsafa e`tiboriniatrof-muhitdaninsongaqaratganjarayonantropologikburilishdebnomlanadi. Uniamalgaoshirgankim? A)Epikur
B)Aristotel` C)Platon
*D)Sokrat 41.Qadimgi yunon faylasuflaridan qaysi biri "inson - aqlga ega bo’lgan ijtimoiy hayvondir"-degan? *A)Arastu B)Pifagor C)Aflotun D)Zenon
42.Dunyoqarash deganda nimani tushunasiz? A)Inson olamni umumiy tushunishida aniqlab beruvchi qarashlar va tamoyillar majmui *B)Insonning dunyo haqidagi qarashlari tizimi C)Odamlarning dunyoni bilish to’g’risidagi tasavvurlari D)bilimlarning ma’lum bir shakli 43."Ikkinchi tabiat" tushunchasi nimani bildiradi? A)jamiyatning ijtimoiy hayoti B)moddiy ishlab chiqarish C)insonning atrofni o’zgaruvchilik faoliyati *D)inson mehnat faoliyatiga jalb etilgan tabiiy hodisalar majmui 44.Jamiyatga nisbatan tabiat nimani anglatadi: 1)obyektiv olamning barcha ko’rinishlari, 2)inson hayotining tabiiy shart sharoitlar majmui, 3)insonni o’rab turgan obyektiv reallik? A) 1,2
B) 2,3 C) 1,3
* D) 1,2,3 46.Insondagi informasion bioenergiya munosabatlarini bo’zilishi nimaga olib keladi? A)inson ma’naviyatini inqirozga yo’l to’tishiga olib keladi* B)inson ma’naviyatini yuksalishiga olib keladi C)jamiyatni yuksalishiga olib keladi D)ijtimoiy munosabatlarni barqarorlashishiga olib keladi 47.O’rta asr G’arb falsafasi qaysi muammolarga ko’proq e’tibor qaratgan? A)kosmologik muammolar B)tabiiy-ilmiy muammolar C)ilohiyot muammolari* D)insoniylik munosabatlari 48."Men fikrlayapman, demak, men mavjudman" degan ibora qaysi faylasufga tegishli? A)Bekon B)Dekart* C)Lokk D)Yum
49.Feyerbax materializmining asosiy xususiyati nimadan iborat? A)ateizm
B)dualizm C)antropologizm* D)metafizik materializm 50.Borliqning eng murakkab turi: A)ma’naviy borliq B)ijtimoiy borliq C)tabiat borlig’i D)inson borlig’i* 51.Inson irodasi nimada o’zini namoyon etadi? A)Fikrni chuqurligida B)Hissiyotni o’ta kuchliligida C)Ko’zlangan maqsadga erishishda shoshilmasdan borishda D)Insonda aql kuchini intensivligida* 52.Inson jismonan sog’lom bo’lishining asosiy sababi nimada? A)Uning ruhiy, aqliy va axloqiy sog’lomligida* B)To’yimli ovqatlanishida C)Ona sutini to’yib iste’mol qilganligida D)Ko’proq badiiy kitob o’qib, ma’naviy dunyosini boyitishida 53.Odam mevali daraxtga o’xshaydi, "Kimdir daraxt soyasidan, kimdir mevasidan va kimdir husnidan baxramand bo’ladi" degan fikrni kim aytgan? A)Ibn Sino B)Aristotel C)Farobiy D)B.Naqshband* 54.Nemis klassik faylasuflaridan qaysi biri falsafani asosiy masalasi narsalar dunyosini o’rganish emas, balki inson tabiatini bilish faoliyatini, uning aqliy qonunlarini bilish kerakdir, degan edi? A)I.Kant* B)O.Kont
C)Spinoza D)Nitsshe 55.Ezgu so’z, ezgu fikr, ezgu amal talimoti qaysi falsafiy oqim namoyondalariga mansub? A)Zardo’sht ta’limotiga* B)Aflotun ta’limotiga C)Konfusiy ta’limotiga D)So’fiylik ta’limotiga 56.Yaxshilik va yomonlikni odamlar bilan muloqot orqali bilish mumkin, degan ta’limotni kim aytgan? A)Platon B)Aristotel 57. Fan dindan ajralishi, tabiat va inson fanning o’rganish obyekti bo’lishi kerak, degan fikrni uyg’onish davri yevropa faylasuflaridan kim aytgan? A)N.Kopernik B)R.Dekart C)G.Galiley* D)F.Bekon 58.Inson ilohiy ruhni bitta zarrachasi, u o’lganidan keyin o’sha ilohiy ruhga ko’shilib ketadi, degan g’oyani qaysi oqim tarafdorlari aytgan? A)Mutakolomlar B)Mutazaliylar C)Nominalistlar D)Sufiylar* 59.Inson hamma narsaning me’yori, har qanday narsa insonni qoniqtirsa yaxshilik, qoniqtirmasa azoblashga olib kelsa bu yomonlikdir, degan g’oyani kim aytgan? A)Fales
B)Protagor* C)Sokrat
D)Aristotel 60.Insonnni ichki dunyosi ruhiy modeli uch qismdan iborat degan g’oyani kim bergan? A)Z.Freyd* B)Nitshye C)C.Kyerkegor D)Pirs
61.Insonning faoliyat olib borish doirasini qanday ilmiy-falsafiy tushuncha orqali ifoda etiladi? A)biosfera B)atmosfera C)statosfera D)noosfera* 62.”Osmon-kuch, oliy haqiqat, adolat, yerdagi odamlarning ham sababchisidir”-kimning fikri? A)Laodzi B)Geraqlit C)Empidokl D)Konfusiy* 63.Insonning o’z xatti-harakatlarini ongli ravishda tartibga solish va ko’zlangan maqsadni amalga oshirishda uchraydigan to’siqlarni yengishda bo’lgan qobiliyat nima? A)tafakkur B)ruhiyat C)iroda*
D)idrok 64.Ekzistensializmning mohiyatini ko`rsating ? A)inson muommosiga jiddiy e'tibor beradi* B)inson sezgilari bilimning manbai C)inson tabiatning mahsuli D)insonning ruhiyatini o’rganish 65.Inson va olamning qadrini anglash bilan boglik turtta eng muxim tushuncha A)yaxshilik, yomonlik, go’zallik, xunuklik * B)foydalilik, manfaat, ehtiyoj, egoizm C)iqtisodiyot, manfaat, intilish D)qadr-qimmat, manfaat, ehtiyoj 66.Inson borligi nima ? A)odamning uziga xos bulgan insoniy borligi* B)insonning narsalar olamidagi borligi C)insonning tabiatga ta'siri D)insonning jamiyatda tutgan urni 67.Inson va tabiat o’zaro ta'sirining asosi A)inson faoliyati* B)moddiy dunyoning birligi C)gumanizm D)ekologik munosabat 68.Inson faoliyatidan tashkari turuvchi va unga boglik bulmagan tabiat nima A)ikkinchi tabiat B)tabiiy muhit C)birinchi tabiat* D)sun'iy muhit 69.Insonning tabiatga munosabati asosini ko`rsating A)dunyoqarash* B)tadqiqotning maqsad va vazifalari C)olimlar kelishuvi D)borliq shakli 70.Insonning tabiatga munosabatining asosiy shakllarini ko`rsating A)yaqshi va yomon B)mifoologik ,ilmiy ,diniy C)bilish ,baholash va uzgartirish* D)estetik ,etik,falsafiy 71.Ixtieriy ulim huquqi A)empirizm B)ratsionalizm C)strukturalizm D)Evtanaziya* 72.Insonning moxiyati A)ijtimoiy munosabatlar yig`indisi* B)abstrakt xodisa C)aloxida individga tegishli D)jamiyatga boglik emas 73.O’z mohiyatiga ko’ra inson A)abstrakt B)universal C)individual D)Ijtimoiy* 74.Mavjudligiga ko’ra inson A)individual* B)abstrakt C)ijtimoiy D)universal 75.Inson nimaning mahsuli A)biologiklikning B)ijtimoiylikning C)ma'naviylikning D)biologik va ijtimoiylikning* 76.Insonni nima hayvonot donyosidan ajratib turadi A)mehnat qurollarini tayyorlash B)sun'iy vosita tizimi va mehnat qurollarini yaratish C)barcha javoblar tugri* D)voqelikni qayta o’zgartirish 77.Shaxsni hosil qiluvchi omillar A)barcha javoblar to’gri* B)biogenetik asos C)ijtimoiy omil D)psixosotsial yadro “men” 78.Ijtimoiy rivojlangan inson A)individ B)individuallik C)mavjudot D)Shaxs*
79.Qaysi mavjudot o’z o’limini mulohaza predmeti qila oladi A)asab sistemasi bo’lgan hayvonlar B)Inson* C)irodasi bor bo’lgan mavjudotlar D)to’gri javob yo’q 80.Tabiatning bir qismi sifatida inson nimaga bo’ysunadi A)tabiat qonunlariga* B)jamiyatga C)tabiatga D)insoniyatga 81.Insonparvarlik maqsadlarini tadqiqotdan yuqori quyishni talab qiluvchi soha A)ekologiya* B)anatomiya C)filosofiya D)bioetika 82.O’limni haqiqiy borliqqa chiqish deb qarovchi faylasufni ko’rsating A)Platon* B)Feyerbax C)Ekxart D)Freyd
83.Quyidagi so‘zlar muallifi kim: «Inson o‘zini dunyodan oldinroq va ko‘proq biladi, ayni shu sababli u dunyoni o‘zidan keyin va o‘zi orqali anglab yetadi...”? A) N.A.Berdyaev * B)V.Solovev C) V.Kuznetsov D) A.Chumakov 84.«Inson-mashina» asarining muallifi kim? A) J.Lametri* B) Dj.Berkli C) Dj.Bruno D) B.Spinoza 85.Insonning paydo bo‘lishi haqidagi evolyusion konsepsiya asoschisi kim? A) Ch.Darvin * B) K.Linney C) Ch.Pirs D) A.Eynshteyn 86.Insonni o‘rganishning introvertiv yondashuvi vakillari to‘g‘ri ko‘rsatilgan javobni toping? A) M.Sheler, A.Gelen, K.Lorens B) N.A.Berdyaev, A.Gelen, K.Lorens * C) S.L.Frank, L. P.Karsavin, S.N.Bulgakov D) N.O.Losskiy, L. P.Karsavin, S.N.Bulgakov 87.Falsafa tarixida inson haqidagi qarashlarni «antropologik materializm» sifatida baholagan faylasuf kim? A) L.Feyerbax* B)I.Kant C) V.Gegel D) F.Nitsshe 88.Quyidagi so‘zlar muallifi kim: “Odamlar o‘zlarining xos xususiyatlariga va tabiiy ehtiyojlariga ko‘ra jamiyat tuzadilar. Ularning harakat va fe'llarini dastavval bora-bora odatlarga aylanadigan tabiiy qobiliyatlar belgilaydi”. A) Farobiy B)Beruniy * C) Navoiy D) Ibn Sino 89.Quyida keltirilgan fikrlardan qaysi biri antik davrda Delfidagi Apollon ibodatxonasiga kiraverishda ustunga o‘yib yozilgan? A) «O‘z-o‘zingni anglash»* B)«Boshqalarni biluvchi – oqil, o‘zini biluvchi – donishmanddir» C) «Kimki o‘zini bilsa, u o‘z Allohni ham bilgaydir» D) «Inson barcha narsalar mezonidir» 90.Quyidagi so‘zlar muallifi kim: «Inson barcha narsalar mezonidir»? A) Protagor * B)Aflotun C) Lao Zi D) Suqrot 91.Sharq mutafakkiri kim jahon fanida birinchi marta inson va tabiat, odam va olam o‘rtasidagi munosabatlarni dunyoviy fan nuqtai nazaridan o‘rganadi? A) Beruniy * B) Ibn Sino C) Farobiy D) Navoiy 92.Falsafa tarixida insonni “tabiat xalturasi” deb atagan faylasuf? A) A.Shopengauer * B)K.Linney C) P.T.de Sharden D) A.Eynshteyn 93.Insonni o‘rganishga doir asosiy yondashuvlar? A) Ekstravertiv va introvertiv * B)Reduksiya C)Kontrreduksiya D)Sistemali yondashuv 94.Insonning ong, jon, ruhiyat, instinktlar, nuqsonlar, fazilatlar kabi muhim xususiyatlarini tahlil etib, uni «ichdan» tushunish, anglab yetishni nazarda tutadigan falsafiy qarash? A) Introvertiv B) Ekstravertiv * C) Sotsiologizatorlik D) Biologizatorlik 95.Insonni o‘rganishning ekstravertiv yondashuvi vakillari to‘g‘ri ko‘rsatilgan javobni toping? A) N.A.Berdyaev, S.N.Bulgakov, S.L.Frank, N.O.Losskiy * B) N.A.Berdyaev, A.Gelen, K.Lorens, M.Sheller C) S.L.Frank, L. P.Karsavin, S.N.Bulgakov, K.Lorens D) N.O.Losskiy, L. P.Karsavin, S.N.Bulgakov, A.Gelen 96.Inson mohiyatini tahlil qilish go‘yoki «sirtdan» amalga oshiriladigan, buning natijasida diqqat markazidan uning ijtimoiy va tabiiy mohiyati o‘rin oladigan falsafiy qarashni aniqlang? A) Ekstravertiv B) Introvertiv * C) Kontrreduksiya D) Sistemali yondashuv 97.Insonning ichki dunyosini birinchi o‘ringa qo‘yish qaysi falsafiy konsepsiyaga xos deb xisoblaniladi? A) antropotsentrizm* B) Teotsentrizm C) Kosmotsentrizm D) Ssientrizm 98.Quyida keltirilgan mualliflardan qaysi biri o‘z asarida inson haqida fundamental fan yaratish lozimligi qayd etiladi va uni falsafiy bilish dasturi taklif qilinadi? A. M.Sheler *B. D.Yum C. J.J.Russo D. R.Chellen 99.Insonlar o’z hatti-harakatlari uchun, yaxshi harakati uchun ham, yomon harakati uchun ham, inson o’z qilmishi uchun haq oldida javob beradi, degan ta’limotni kimlar ilgari surgan? A)Xorijiylar B)Ismoiliylar C)Mutazaliylar D)Mutakallimlar* 100.“Individ” tushunchasiga to‘g‘ri ta'rif berilgan qatorni aniqlang? A. muayyan insonning umumiy obrazi *B. Muayyan o‘ziga xos xususiyatlar C. Ijtimoiy mavjudot D. Muayyan insonning umumiy obrazi va xususiyatlari E.biologik mavjudot Tuzuvchi: B.Kazbekov Ma`ruza mavzusi: Globallashuv va global muammolarning falsafiy jihatlari Seminar mavzusi: Globallashuvning falsafiy muammolari 1. Davlatlar hayotini geografik muhit va klimat orqali asoslab beruvchi ta`limot – bu: *A) Geografik determinizm B) Geosiyosat C) Antropologik determinizm D) Iqtisodiy determinizm 2. Qaysi davrdan boshlab sayyoramizdagi o`zgarishlarning butun majmui, shuningdek ularning sabablari «globallashuv» deb nomlanadi? A) 1985-1990 y.y. B) 1980 yy. C) 2000 yy. *D) 1990 yy. 3. «»Globallashuv» termini qaysi so`zdan kelib chiqqan? *A) lotin tilidan globus – Yer kurrasi B) lotin tilidan global - universal C) yunon tilidan global – keng qamrovli D) yunon tilidan globus – yerlik 4. Globallashuv jamiyat hayotining turli jabhalarida butun Er sayyorasi uchun yagona bo`lgan … shakllanishi, universallashuv jarayonidir. A) tuzilmalar B) aloqalar C) munosabatlarning *D) barcha qayd etilganlar 5. Globalistika zamirida qanday jarayonlar yotadi? *A) Qarama –qarshi jarayonlar va integratsiya. B) Ilmiy bilishning tabaqalashuvi C) Turdosh fanlarning tutashishi. D) A va B 6. Globalistika mustaqil ilmiy yo`nalish va ijtimoiy amaliyot jabhasi sifatida nechanchi yildan shakllana boshlagan? A) 1960-yillardan *B) 1990-yillardan C) 1980-yillardan D) 1970-yillardan 7. Hozirgi globallashuv jarayonlarining ilk nishonalari nechanchi asrlardan boshlab kuzatilgan? A) XVIII asr boshidan B) XVIII asro`rtalaridan *C) XV asr oxirlaridan D) XIX asrdan 8. Globallashuv jarayonlarining amalda real shakl-shamoili qachondan boshlab ko`zga ko`ringan? A) XV asroxirida B) XVIII asrda C) XVIII asrda *D) XIX asr boshida 9. Fundamental globallashuvning ilk alomatlari qachondan kuzatilgan? *A) XIX asrning 2-yarimi B) XX asr o`rtasi C) XIX asr oxiri D) XVIII asr 10. Fundamental globallashuvning to`la darajada borliqqa aylanishi qachondan kuzatiladi? A) XIX asr oxirida *B) XX asr o`rtalarida C) XVIII asr oxiri D) XVIII asr boshida 11. Qaysi davr oralig`ida globallashuv jarayonlari yanada kuchliroq namoyon bo`ldi? A) I va II jahon urushi oralig`ida B) XV asr oxiri XX asr 20-yillari *C) XX asr boshidan XXI asr boshigacha D) XIX asr oxiriva XX asr 2-yarimi 12. Qaysi omil dunyoning rang-barangligiga ta`sir o`tkazmaydi? A) Tabiyiy sharoitlar B) yashash muhiti S) tarixiy muhit D) vaqt davri 13. Vesternizatsiya – bu: *A) G`arb qadriyatlarining butun dunyoga tarqalishi B) XX asrning 80 yillaridagi falsafiy yo`nalish S) Markaziy Evropa aholisi uchun xos bo`lgan dunyoqarash V) «Yovvoyi G`arb»ning AQSHga qo`shib olinishi 14. Osiyo mo`jizasiga nima kirmaydi? A) YApon mo`jizasi *B) Hind mo`jizasi S) Xitoy mo`jizasi D) Koreys mo`jizasi 15. Mulohazalarning qaysi biri to`g`ri: 1) Harbir davlat an`anaviy jamiyat bosqichini bosib o`tgan; 2) Industrial jamiyat XV asrning birinchi choragida paydo bo`lgan? A) faqat 1 to`g`ri B) faqat 2 to`g`ri *S) ikkalasi ham noto`g`ri V) ikkalalasi ham to`g`ri 16. Industrial jamiyatning xususiyatiga nima kiradi? A) urf-odat va an`analarning barqarorligi B) tovarlar va xizmatlarning individuallashuvi S) ommaviy komp`yuterizetsiya *D) urbanizatsiyaning o`sishi 17. Globallashuvning asosiy jihatlariga kiritilmaydi? *A) ijtimoiy B) texnologik S) siyosiy D) madaniy 18. «Globallashuv» tushunchasi qaysi asrda paydo bo`lgan? A) XXI *B) XX
S) XIX D) XVIII
19. Hozirgi zamon global muammolariga kiritiladi: A) tarixiy meros yodgorliklarining yo`q bo`lib ketishi B) sotsiomadaniy aloqalarning past darajasi *C) Shimol va Janub o`z-aro munosabatlari D) zamonaviy davlatlarning xulq-atvorining colonial tipi 20. Globallashuv nimalar bilan tavsiflanadi: 1) global makonning tutashligi, 2) yagona jahon xo`jaligi, 3) umumiy ekologik o`zaro aloqadorlik, 4) global kommunikatsiyalar? A) 1, 2 B) 2, 3, 4 C) 1, 2, 4 *D) 1, 2, 3, 4 21. Rim kulibining birinchi majlisi nechanchi yilda bo`lib o`tgan? *A) 1968-yilda B) 1965-yilda C) 1977-yilda D) 1970-yilda 22. Rim klubining asoschisi kim? A) D.Bell *B) Aurelli Pechchi S) A.Turen D) O.Toffler 23. Birinchi va Ikkinchi jahon urushlari oralig`i davridagi globallashuvning asosiy belgilari: A) biosferaga antropogen ta`sirning kuchayishi va insonning real «geologik kuch»ga aylanishi B) «ommaviy madaniyat»ning faol rivojlana boshlashi; televizorning ixtiro etilishi, vaqt o`tishi bilan u ommaviy madaniyatning asosiy targ`ibotchisiga va globallashuv ramziga aylanishi; C) makon va vaqtni ilk bor insonning kundalik hayoti ko`rsatkichlariga qadar uzil-kesil«qisqarishi» *D) barcha qayd etilganlar 24. Mohiyat e`tibori bilan, ikkala urush ham ayni bir masalalarni echishga qaratilgan edi. U qanday masala edi? *A) XX asr boshida bo`lib olingan, yaxlit va o`zaro bog`langan dunyoni qayta bo`lib olish B) dunyo xalqlariga o`z ta`sirini o`tkazish C) dunyo xalqlarini yagona davlat atrofida jipslashtirish D) urush boshlovchilarining iqtisodiy, harbiy ustunligiga erishish 25. Qaysi narsa Ikkinchi jahon urushida aloqa va kommunikatsiya vositalaridan keng foydalanish bilan ko`p karra kuchaytirildi? A) texnik jihozlanish darajasi va miqyosi *B) mafkuraviy ta`sir C) fan-texnika taraqqiyoti D) urush atom va reaktiv qurol yaratish borasidagi tadqiqotlar va amaliy ishlarni rag`batlantirdi 26. Birinchi va ikkinchi jahon urushlarining urush olib borishdagi farqli tomonini ko`rsating: *A) texnik jihozlanish darajasi va miqyosi B) mafkuraviy ta`sir C) fan-texnika taraqqiyoti D) urush atom va reaktiv qurol yaratish borasidagi tadqiqotlar va amaliy ishlarni rag`batlantirdi 27. Ikkinchi jahon urushi urushdan keyingi dunyoviy tartibning o`ziga xos xususiyatiga aylangan qanday olamshumul oqibatlarga olib keldi? A) texnik jihozlanish darajasi va miqyosi B) mafkuraviy ta`sir C) fan-texnika taraqqiyoti *D) urush atom va reaktiv qurol yaratish borasidagi tadqiqotlar va amaliy ishlarni rag`batlantirdi 28. Qaysi narsa Ikkinchi jahon urushining jamiyat hayotining ijtimoiy-siyosiy sohasidagi olamshumul oqibati bo`ldi? A) G`arbiy Berlin bo`yicha SSSR, AQSH, Buyuk Britaniya, Frantsiya o`rtasidagi kelishuv B) birinchi Xalqaro harbiy tribunal *C) Birlashgan Millatlar Tashkilotining tuzilishi D) Evropa qo`shma SHtatlarini tuzish 29. Globallashuv serqirraligi bosqichiga xos xususiyatni aniqlang: A) dunyo miqyosidagi tahdidlar va globallashuv jarayonlarini aholining keng qatlamlari anglab etishi B) jahon hamjamiyati va unga mos keluvchi madaniyat, turmush tarzining shakllanishi C) jahon hamjamiyati va unga mos keluvchi qadriyatlarga munosabatning shakllanishi *D) barchasi to`g`ri 30. 1970-yillarda axborot-texnologiya inqilobining rivojlanishi jadallashdi, mif, din, falsafa, fan, ekologiya bilan bir qatorda … ijtimoiy ongning yana bir shakli sifatida paydo bo`ldi. A) universal ong *B) global ong C) umumiy ong D) virtual ong 31. Globallashuvning serqirragi jahon bozoriga qanday o`zgarishlar olib kirdi? A) «rezonans effekti»ning paydo bo`ldi B) turli tovarlar va xizmatlar jahon bozorlari yaratildi C) ko`rsatilgan tovarlar va xizmatlarga jahon narxlari shakllandi *D) barchasi to`g`ri 32. Iqtisodiy yuksalishlar yoki tangliklar bir mamlakatdan u bilan uzviy bog`liq bo`lgan boshqa mamlakatlar va mintaqalarga o`tishi – bu: *A) «rezonans effekti» B) «parnik effekti» C) iqtisodiy globallashuv D) kapitalning globallashuvi 33. Globallashuv davrining xarakterli belgilarini ko`rsating: 1) dunyo doirasida axborot makoni; 2) kapital, tovar va ishchi kuchi bozoridagi integratsiya; 3) atrof muhitga texnogen ta`sirning kuchayishi; 4) ommaviy madaniyat namunalarining keng tarqalishi; 5) informatsion-mafkuraviy va diniy-ekstremistik xurujlar tahdidining o`sib borishi. A) 1, 2, 3, 4 *B) 1, 2, 3, 4, 5 C) 1, 2, 3 D) 2, 3, 4 34. Globallashuvning namoyon bo`lishining zamonaviy shakllarini ko`rsating: 1. Global kommunikatsiya, 2. Global iqtisodiyot, 3. Global siyosat, 4. Global madaniyat, 5. Global fan, 6. Global til, 7. Global turmus ta`rizi. A) 1,2,5,6,7 B) 1,2.3.4,5,6 *C) 1,2,3,4,5,6,7 D) 1,2.3,4,5,7 35. Quyidagi iboralar globallashuvning zamonaviy ko`rinishining qaysi birini tavsiflaydi: «Geografik to`siqlar va davlat chekaralari chekinadi. Makon va vaqt qisiladi, odamlar va xalqlar yaqinlashadi»? *A) global kommunikatsiya B) global iqtisodiyot C) global siyosat D) global madaniyat 36. Quyidagi iboralar globallashuvning zamonaviy ko`rinishining qaysi birini tavsiflaydi: «Borgan sari ko`p sonli tovarlar ko`pchilik mamlakatlarning kuch solishlari orqali ishlab chiqarila boshlaydi. Lekin undagi transmilliy korporatsiyalar (TMK)ning aksariyati AQSH, G`arbiy Evropa va YAponiya kapitaliga tegishli. Ular o`rtacha yoki katta bo`lmagan mamlakatlarning iqtisodiyotlarini ikkinchi planga surib tashlaydi yohud o`zlariga bo`ysuntirib oladi»? A) global kommunikatsiya *B) global iqtisodiyot C) global siyosat D) global madaniyat 37. Quyidagi iboralar globallashuvning zamonaviy ko`rinishining qaysi birini tavsiflaydi: «Uning eng ta`sirchan va qudratli sub`ekti AQSH hisoblanadi. G`arb davlatlari o`zlarining iqtisodiy va harbiy qudratiga tayana o`tirib, yoki o`zlarining juda ta`sirchan xalqaro tashkilotlarini tuzadi, yoki ularni o`zlarining aytganiga yurgizadi»? A) global kommunikatsiya B) global iqtisodiyot *C) global siyosat D) global madaniyat 38. Quyidagi iboralar globallashuvning zamonaviy ko`rinishining qaysi birini tavsiflaydi: «global unifikatsiyalashga bo`lgan barqaror tendentsiya ko`zga tashlanmoqda: yer kurrasining turli xil burchaklarida kishilar birdek taomlarni yeb, birdek kiyimlarni kiymoqda, birdek musiqani tinglab, birdek kinolarni ko`rmoqda. Axborotlarni ham bir xil OAVdan olmoqda. Bundek global unifikatsiya hayotning barcha jabhalarida milliy o`zlikni, mahalliy xususiyatni yo`q etadi»? A) global kommunikatsiya B) global iqtisodiyot C) global siyosat *D) global madaniyat 39. Globallashuvning iqtisodiy sohadagi salbiy oqibatlarini ko`rsating: *A) rivojlangan davlatlardan orqada qolish, ishlab chiqarishning ba`zi sohalarini (asosan xom ashyo, yarimfabrikat va qishloq xo`jaligi mahsulotlari) rag`batlantirish tufayli xalq xo`jaligi balansining buzilishi B) «miyalar oqimi», tabiiy muhitning qayta tiklanmaydigan darajada buzilishi, qayta tiklanmaydigan resurslarni giperiste`moli, iqtisodiyotning an`anaviy sohalarining yemirilishi, bu esa an`anaviy hayot tarzining yemirilishi, ishsizlik C) xalq ommalarining aksariyat qismining marginallashuvi va demorallashuvi; milliy o`zlikni yo`qotish, boshqa mamlakatlarga kuch bilan liberal-kapitalistik qadriyatlarni tiqishtirish D) ijtimoiy kollektivizm o`rniga jangovar individualizm, umumiy ezgulik g`oyasi o`rniga tajovuzkor manfaatdorlik va ochko`zlik, diniy e`tiqod o`rniga ma`naviyatsiz sekulyarizatsiya 40. Globallashuvning ijtimoiy sohadagi salbiy oqibatlarini ko`rsating: A) rivojlangan davlatlardan orqada qolish, ishlab chiqarishning ba`zi sohalarini (asosan xom ashyo, yarimfabrikat va qishloq xo`jaligi mahsulotlari) rag`batlantirish tufayli xalq xo`jaligi balansining buzilishi *B) «miyalar oqimi», tabiiy muhitning qayta tiklanmaydigan darajada buzilishi, qayta tiklanmaydigan resurslarni giperiste`moli, iqtisodiyotning an`anaviy sohalarining yemirilishi, bu esa an`anaviy hayot tarzining yemirilishi, ishsizlik C) xalq ommalarining aksariyat qismining marginallashuvi va demorallashuvi; milliy o`zlikni yo`qotish, boshqa mamlakatlarga kuch bilan liberal-kapitalistik qadriyatlarni tiqishtirish D) ijtimoiy kollektivizm o`rniga jangovar individualizm, umumiy ezgulik g`oyasi o`rniga tajovuzkor manfaatdorlik va ochko`zlik, diniy e`tiqod o`rniga ma`naviyatsiz sekulyarizatsiya 41. Globallashuvning ma`naviy-axloqiy sohadagi salbiy oqibatlarini ko`rsating: A) ijtimoiy kollektivizm o`rniga jangovar individualizm, umumiy ezgulik g`oyasi o`rniga tajovuzkor manfaatdorlik va ochko`zlik, diniy e`tiqod o`rniga ma`naviyatsiz sekulyarizatsiya B) «miyalar oqimi», tabiiy muhitning qayta tiklanmaydigan darajada buzilishi, qayta tiklanmaydigan resurslarni giperiste`moli, iqtisodiyotning an`anaviy sohalarining yemirilishi, bu esa an`anaviy hayot tarzining yemirilishi, ishsizlik C) xalq ommalarining aksariyat qismining marginallashuvi va demorallashuvi; milliy o`zlikni yo`qotish, boshqa mamlakatlarga kuch bilan liberal-kapitalistik qadriyatlarni tiqishtirish *D) A va C 42. Degloballashuv – bu: *A) globallashuvning amerikancha variantining (vesternizatsiyaning) teskari tomoni B) AQSH uchun bu vaqtincha va beqaror globallashuv C) globallashuvning yangi shakli D) bunaqa termin yo`q 43. Antiglobalizmning G`arb mamlakatlaridagi ijtimoiy bazasi: 1) kichik va o`rta biznes; 2) ishlab chiqarishning vaqti-vaqti depressiyaga uchrab turadigan an`anaviy shakllari (metallurgiya, to`qimachilik, tikish, tamaki ishlab chikarish, klassik mashinasozlik) bilan bog`liq kompaniyalar, 3) Rivojlanayotgan mamlakatlardan kirib kelgan arzon ishchi kuchi bilan raqobatdan zarar ko`radigan yollanma ishchilar, 4) Ba`zi ishlab chiqarish turlarining rivojlangan mamlakatlardan rivojlanayotgan mmlakatlarga ko`chirilishi oqibatida ishidan ajragan ishsizlar *A) 1,2,3,4 B) 1,2,3
C) 1,2,4 D) 1,3,4
44. Antiglobalizmning rivojlanayotgan mamlakatlardagi ijtimoiy bazasi: 1) Kichik va o`rma kapital, 2) iqtisodiyotda an`anaviy uklad vakillari, 3) jamiyatning an`anaviy qatlamlari, 4) Ba`zi ishlab chiqarish turlarining rivojlangan mamlakatlardan rivojlanayotgan mmlakatlarga ko`chirilishi oqibatida ishidan ajragan ishsizlar A) 1,2,3,4 *B) 1,2,3 C) 1,2,4
D) 1,3,4 45. Bugungi kunda global til – bu? A) BMT tillari B) frantsuz tili *C) inglis tili D) xalqaro tashkilotlar tili 46. M.Xaydegger «Uy-joysizlik zamonaviy dunyoning taqdiriga aylanmoqda» deganda nimani nazarda tutmoqda? A) bipatridlikni B) apatridlar taqdirini C) vatanparvarlik tuyg`ularining yo`qolib ketishini *D) kosmopolitizm g`oyalarining kuchayib borishini 47. 1999-yilda noyabr` oyida Sietl shahrida qanday norozilik bildirish mitinglari bo`lib o`tdi? *A) antiglobalistlar B) globalizm tarofdarlari C) terrorizmga qarshi D) evro valyutasiga qarshi 48. Jahon iqtisodiy forumi qaysi shaharda o`tkaziladi? A) N`yu-York *B) Davos C) Sietli D) Bryussel` 49. Globallashuv jarayonining institutsionallashuvi nimada namoyon bo`ladi? A) Turli davlatlarning hamkorligida B) BMT tuzilishida *C) xalqaro tashkilotlarning vujudga kelishida D) davlat manfaatlarining xalqaro miqiyosda himoya qilinishida 50. Iqtisodiy jarayonlarning globallashuvining o`ziga xos xususiyati – bu: A) iqtisodiy tomondan zaif davlatlarning iqtisodiy taraqqiy topgan davlatlarga o`z ta`sirini o`tkazishi B) iqtisodiy yuksalishning amalga oshirilishi C) iqtisodiy inqirozlarning oldining olinishi *D) iqtisodiy tomondan kuchli davlatlarning iqtisodiy zaif davlatlarga o`z ta`sirini o`tkazishi 51. Ma`naviy jarayonlarning globallashuvining o`ziga xos xususiyati – bu: *A) ma`naviyati past mamlakatlarning, xalqlarning ma`naviyati boy mamlakatlarga, xalqlarga ta`sir o`tkazishi B) kuchli ma`naviyatga ega mamlakatlarning, xalqlarning ma`naviyati zaif mamlakatlarga, xalqlarga ta`sir o`tkazishi C) odob-axloqning susayib ketishi D) axloqiy qadriyatlarning qadrsizlanishi 52. Komp`yuter inqilobidan ancha oldin «XX asrda umumjahon tarixi boshlandi» degan xulosaga kelgan olim – bu: A) K.YAspers *B) A.Toynbi C) O.SHperngler D) T.Veblen 53. 1948 yilda e`lon qilingan «Tarix kurtaklari va uning maqsadi» asari muallifi – u: *A) K.YAspers B) A.Toynbi C) O.SHperngler D) T.Veblen 54. Rim klubi qachon tashkil etildi? A) 1960 yili *B) 1968 yili C) 1969 yili D) 1970 yili 55. Rim klubi qanday tashkilot? *A) xalqaro tashkilot B) milliy tashkilot C) davlatlararo tashkilot D) davlat tashkiloti 56. Globallashuv – bu: *A) insoniyatning katta qismining telekommunikatsiya va informatsion texnologiyalar asosida moliyaviy-iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy va madaniy aloqalarning yagona tizimiga tortilishi B) insoniyatning katta qismining telekommunikatsiya va informatsion texnologiyalar asosida moliyaviy-iqtisodiy aloqalarning yagona tizimiga tortilishi C) insoniyatning katta qismining telekommunikatsiya va informatsion texnologiyalar asosida ijtimoiy-siyosiy aloqalarning yagona tizimiga tortilishi D) insoniyatning katta qismining telekommunikatsiya va informatsion texnologiyalar asosida madaniy aloqalarning yagona tizimiga tortilishi 57. Insoniyatning katta qismining telekommunikatsiya va informatsion texnologiyalar asosida moliyaviy-iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy va madaniy aloqalar ning yagona tizimiga tortilishi - bu: A) integratsiya *B) globallashuv C) unifikatsiya D) konsolidatsiya 58. Globallashuv fenomenining vujudga kelishining zamini: 1) ilmiy bilimlarning rivojlanishi, 2) texnikaviy bilimlarning rivojlanishi, 3) texnikaning rivojlanishi A) 1, 2
B) 2, 3 C) 1, 2, 3 D) 1, 3 59. Globalilashuv murakkab integratsion jarayonlarning yig`indisi bo`lib, u insoniyat jamiyatining … sohasini qamrab oladi. A) iqtisodiy B) ijtimoiy-siyosiy C) madaniy *D) barchasi 60. «Global informatsion hamjamiyat» fenomenining vujudga kelishiga sabab bo`ladi - *A) Informatsion globallashuv B) iqtisodiy globallashuv C) ijtimoiy-siyosiy globallashuv D) ilmiy globallashuv 61. Globallashuv qanday jarayon sifatida tavsiflanishi mumkin? A) makon distantsiyasining siqilishi B) vaqt distantsiyasining siqilishi *C) makon va vaqt distantsiyasining siqilishi D) madaniy distantsiyaning siqilishi 62. Iqtisodiy globallashuv sabablarini ko`rsating: 1) dunyoning kommunikatsion bog`liqligining yuqorilashi; 2) Ishlab chiqarishning milliy doiralardan chetga chiqishi; 3) global etikaning shakllanishi, 4) qashshoq, lekin odam resurslari bilan boy bo`lgan Uchinchi dunyo mamlakatlaridan Evropa, AQSH ga past kvalifikatsiyali ishchi kuchining isport qilinishi, 5. «milliy vokeliklar»ning uzluksiz aralashtirilishi. A) 1,2,3,4,5 B) 3, 4, 5 C) 1,2,5
*D) 1, 2 63. Iqtisodiy sohaning rivojlanishidagi globallashuvning zamonaviy bosqichining tavsifini ko`rsating: 1) dunyoning kommunikatsion bog`liqligining yuqorilashi; 2) Ishlab chiqarishning milliy doiralardan chetga chiqishi; 3) global etikaning shakllanishi, 4) qashshoq, lekin odam resurslari bilan boy bo`lgan Uchinchi dunyo mamlakatlaridan Evropa, AQSH ga past kvalifikatsiyali ishchi kuchining import qilinishi, 5. «milliy vokeliklar»ning uzluksiz aralashtirilishi, 6) yirik transmilliy korporatsiyalar (TMK)ning paydo bo`lishi, 7) nodovlat moliyaviy manbalarining vujudga kelishi A) 1,2,3,4,5 *B) 3, 4, 5, 6, 7 C) 1,2,5 D) 1, 2
64. Transmilliy korporatsiyalar – bu .. davlatlardir A) «geografik» B) «moliyaviy» *C) «iqtisodiy» D) «ijtimoiy» 65. Xalqaro valyuta fondi, Jahon rekonstruktsiya va taraqqiyot banki kabi nodavlat moliyaviy manbalar – bu … davlatlardi. A) «geografik» *B) «moliyaviy» C) «iqtisodiy» D) «ijtimoiy» 66. Ko`lamli iqtisodiy va siyosiy jarayonlarga real ta`sir o`tkaza oladigan kishilarning tor doirasining shakllanishi – bu: A) past kvalifikatsiyali ishchi kuchining import qilinishi B) yuqori kvalifikatsiyali ishchi kuchining import qilinishi *C) xalqaro elitaning shakllanishi D) Bolon`e jarayoni natijasi 67. Evropa va AQSH ishchi kuchining Uchinchi dunyo mamlakatlari odam resurslari bilan to`liqtirilishi – bu: A) past kvalifikatsiyali ishchi kuchining import qilinishi *B) yuqori kvalifikatsiyali ishchi kuchining import qilinishi C) xalqaro elitaning shakllanishi D) Bolon`e jarayoni natijasi 68. Evropa va AQSH ishchi kuchining Uchinchi dunyo mamlakatlari odam resurslari bilan to`liqtirilishining sababi - A) informatsion jamiyatning liberalistik qadriyalari B) inson huquq va erkinliklarining rivojlanishi C) texnologiyalarning rivojlanishi *D) demografik pasayish 69. G`arb pattrnlarining (hayot tarzlarining) Janub va SHarqka joriy etilishi – bu: *A) vesternizatsiya B) orientalizatsiya C) globallashuv D) integratsiya 70. G`arb tsivilizatsiyasiga SHarq va Janub patternlarining joriy etilishi – bu: A) vesternizatsiya *B) orientalizatsiya C) globallashuv D) integratsiya 71. Insoniyatning g`arbiya bo`lmagan areallari iqtisodiy globallashuvning … aylanmoqda globalizatsii A) predmetiga B) sub`ektiga *C) ob`ektiga D) asosiy kuchiga 72. Siyosiy sohadagi globallashuvning zamini: 1) 1950-60 yillardagi texnologik revolyutsiya, 2) iqtisodiyotning milliy doiralardan tashqari chiqishi, 3) dunyoning informatsion aloqadorligining kuchayishi. *A) 1, 2
B) 1,3 C) 1, 2, 3 D) 2, 3 73. Siyosiy globallashuvda davlat A) iqtisodiy, ijtimoiy sohalardagi almashuvni to`lik nazorat qila olmaydi B) o`zining ilgargi xalqaro munosabatlarning bosh sub`ekti sifatidagi monopolistik rolini yo`qotadi C) siyosiy sohadagi almashuvni to`liq nazorat qilishga qobiliyatsiz bo`lib qoladi *D) barcha javoblar to`g`ri 74. Siyosiy globallashuv sharoitlarida, neoliberalizm tarafdorlari nuqtai nazaridan, xalqaro munosabatlarning to`liq huquqli sub`ktlari sifatida kimlar yuzaga chika oladi: 1) transmilliy kompaniiyalar, 2) nodavlat tashkilotlar, 3) alohida shaharlar yoki boshqa hududiy birliklar, 4) turli xil ishlab chiqarish, savdo va boshka korxonalar, 5) yakka individlar *A) 1, 2, 3, 4, 5 B) 1, 2, 3, 4 C) 1, 2, 3, 5 D) 1, 3, 4 75. Siyosiy globallashuvda davlatlar o`rtasidagi an`anaviy munosabatlarga nimalar qo`shiladi? A) ushbu davlatlarning diniy doiralari o`rtasidagi turli xil munosabatlar B) ushbu davlatlarning professional, profsoyuz doiralari o`rtasidagi turli xil munosabatlar C) ushbu davlatlarning sport, biznes doiralari o`rtasidagi turli xil *D) yuqorida qayd etilganlarning barchasi 76. Globallashuvda xalqaro xavfsizlikning eski muammolarining o`rniga qanday muammo kirib keldi? A) global isish muammosi *B) xalqaro terrorizm C) diniy aqidaparastlik D) uchinchi dunyo mamlakatlaridag qashshoqlik muammosi 77. SHakllanyotgan global madaniyat o`z mazmuniga ko`ra … A) inglis madaniyati B) evropa madaniyati *C) amerika madaniyati D) jahon madaniyati 78. Globallashuvning muhim mahalliy o`zgarishlar bilan qabul qilinganligi hodisasi – bu: A) transformatsiya B) gibridizatsiya C) universalizatsiya *D) lokalizatsiya 79. «Madaniy gibridlar va yangi global madaniy tarmoqlarning oqibati sifatida madaniyatlar va xalqlarning aralashuv» bilan tavsiflanadigan global madaniyat modeli – bu: A) isternizatsiya *B) gibridizatsiya C) universalizatsiya D) lokalizatsiya 80. Madaniy globallashuvning muhim shakllaridan biri «teskari globallashuv», ya`ni madaniy ta`sir vektorining markazdan periferiyaga emas, balki teskari yo`naltirilishi – bu: *A) isternizatsiya B) gibridizatsiya C) universalizatsiya D) lokalizatsiya 81. Insonning o`zini nafaqat o`z davlatining, balki butun dunyoning fuqarosi sifatida his etishi qanday termin bilan ifodalanadi? A) individualizm *B) kosmopolitizm C) sotsiallashuv D) transmilliylashish 82. Globallashuv jarayonining dezintegratsiyaon sifatida talqin qilinishiga nima narsa sabab bo`ladi? A) integratsiya *B) unifikatsiya i degumanizatsiya C) universalizatsiya D) gomogenizatsiya 83. Diniy globallashuvda qanday muammolar ko`zga tashlanmoqda: «globalistik qadriyatlar» buzadi 1) din bilan bog`liq mafkurani, 2) etnoslarning milliy o`zligini anglash xarakterini, 3) dinning jamiyat hayotidagi o`rni va rolini. A) 1, 2 B) 2, 3
C) 1, 3 *D) 1, 2, 3 84. Globallashuv jarayonlarida nima narsa dinga chaqiriq tashlaydi (tahdid qiladi)? A) madaniyatning unifikatsiyasi va gomogenlashuvi B) ijtimoiy-ma`naviy vokelikning o`zgarishi *C) din asoslanadigan mafkura va ijtimoiy munosabatlarning buzilishi D) dunyoning milliy asoslarining buzilishi 85. Globallashuv jarayonlarini qanday parametrlar tavsiflaydi: 1) universallashuv, 2) integratsiya, 3) gomogenlashuv, 4) birlashish *A) 1, 2, 3 B) 2, 3,4 C) 1,3 D) 1, 3, 4 86. Dinning an`anaviy konfession, siyosiy, madaniy va tsivilizatsion chekaralar ustidan sochilib ketish hodisasi qanday nomlanadi? A) dinning baynalmilallashuvi *B) dinning deterritorializatsiyasi C) dinning transmilliylashuvi D) dinning gumanizatsiyasi 87. Dinning deterritorializatsiyasi sub`ektlari kimlar? A) muayyan diniy yoki etnomadaniy an`analariga taalluqligidan qat`iy nazar diniy tashkilotlar B) muayyan diniy yoki etnomadaniy an`analariga taalluqligidan kelib chiqib alohida shaxs *C) muayyan diniy yoki etnomadaniy an`analariga taalluqligidan qat`iy nazar alohida shaxs D) butun xalqlar, ijtimoiy guruhlar 88. Diniy sohadagi globallashuvga an`anaviy madaniyatlarning reaktsiyalarining asosiy tiplari qanday: 1) tajovuzkor qarshilik, 2)adaptatsiya,3) sekulyarizatsiya, 4) an`anaviy dinni, uning global me`yorlarni va qadriyatlarni saqlash tomoniga evolyutsiya qilishi bilan asrab qolinishi? A) 1, 2
B) 1, 2, 3 C) 2, 3, 4 *D) 1, 2, 3, 4 89. An`anaviy mamlakatlarning diniy sohadagi globallashuvga reaktsiyasi deganda nimani tushunish kerak? *A) ularning boshqa dinlarga munosabatini, birinshi navbatda protestantlikka B) ularning boshqa dinlarga munosabatini, birinshi navbatda xristianlikka C) ularning boshqa dinlarga munosabatini, birinshi navbatda islomga D) ularning boshqa dinlarga munosabatini, birinshi navbatda buddaviylikka 90. Jamiyat hayotida dinning rolining pasayishi – bu: A) ateizatsiya *B) sekulyarizatsiya C) politizatsiya D) pragmatizatsiya 91. So`nggi davrda butun dunyoda globallashuv davrining diniy jarayonlarini tavsiflaydigan qanday jarayonlar kuzatilmoqda? A) diniy ildizlarni anglashning yuksalishi B) milliy o`zlikni anglashning yuksalishi *C) diniy aqidaparastlik harakatlarining yuksalishi D) milliy-diniy aynanlikni anglashning yuksalishi 92. Nima uchun so`nggi davrda diniy aqidaparastlik jiddiy e`tiborga olinmoqda? A) chunki u o`tmishga yuzlangan va aqidaviy soflik uchun kurashmoqda *B) chunki u jamiyatdagi keskin tajovuzkor kuchlar bilan tig`iz bog`lanmoqda C) chunki u jamiyatdagi jinoiy kuchlar bilan tig`iz bog`lanmoqda D) chunki u jamiyatdagi ijobiy kuchlar bilan tig`iz bog`lanmoqda 93. Diniy aqidarastlik globallashuvning ajralmas yo`ldoshiga aylanib qolgan … g`oyaviy-mafkuraviy, axloqiy-qadriyaviy, diniy-huquqiy asosiga bo`ldi. A) dogmatizmning B) konservatizmning *C) terrorizmning D) liberalizmning 94. Diniy aqidarastlik terrorizmning qanday asosiga aylandi: 1) g`oyaviy-mafkuraviy, 2) axloqiy-qadriyaviy, 3) diniy-huquqiy? A) 1, 2
B) 2, 3 C) 1, 3
*D) 1, 2, 3 95. Xalqaro xavfsizlik bilan bog`liq global muammolar guruhini ko`rsating: *A) termoyadroviy urushning oldini olish, yadro qurollarisiz kuch ishlatilmaydigan dunyoni yaratish B) G`arb va Osiyo, Afriva va Lotin Amerikasi mamlakatlari o`rtasidagi iqtisodiy va madaniy rivojlanish darajasidagi o`sib borayotgan tavofutlarni bartaraf qilish, ochlikni, qashshoqlikni va savodsizlikni bartaraf qilish, insoniyatni tabiiy resurslar, shu jumladan oziq-ovqat, xom ashyo va energiya manbai bilan ta`minlash C) insonning biosferaga kirib borishining katastrofik oqibatlari keltirib chiqarayotgan inqirozni yengib o`tish D) rivojlanayotgan mamlakatlardagi aholining keskin o`sishini to`xtatish, iqtisodiy rivojlangan mamlakatlardagi demografik inqirozni yengib o`tish 96. Demografiya bilan bog`liq global muammolar guruhini ko`rsating: A) termoyadroviy urushning oldini olish, yadro qurollarisiz kuch ishlatilmaydigan dunyoni yaratish B) G`arb va Osiyo, Afriva va Lotin Amerikasi mamlakatlari o`rtasidagi iqtisodiy va madaniy rivojlanish darajasidagi o`sib borayotgan tavofutlarni bartaraf qilish, ochlikni, qashshoqlikni va savodsizlikni bartaraf qilish, insoniyatni tabiiy resurslar, shu jumladan oziq-ovqat, xom ashyo va energiya manbai bilan ta`minlash C) insonning biosferaga kirib borishining katastrofik oqibatlari keltirib chiqarayotgan inqirozni yengib o`tish *D) rivojlanayotgan mamlakatlardagi aholining keskin o`sishini to`xtatish, iqtisodiy rivojlangan mamlakatlardagi demografik inqirozni yengib o`tish 97. Ekologiya bilan bog`liq global muammolar guruhini ko`rsating: A) termoyadroviy urushning oldini olish, yadro qurollarisiz kuch ishlatilmaydigan dunyoni yaratish B) G`arb va Osiyo, Afriva va Lotin Amerikasi mamlakatlari o`rtasidagi iqtisodiy va madaniy rivojlanish darajasidagi o`sib borayotgan tavofutlarni bartaraf qilish, ochlikni, qashshoqlikni va savodsizlikni bartaraf qilish, insoniyatni tabiiy resurslar, shu jumladan oziq-ovqat, xom ashyo va energiya manbai bilan ta`minlash *C) insonning biosferaga kirib borishining katastrofik oqibatlari keltirib chiqarayotgan inqirozni yengib o`tish D) rivojlanayotgan mamlakatlardagi aholining keskin o`sishini to`xtatish, iqtisodiy rivojlangan mamlakatlardagi demografik inqirozni yengib o`tish 98. Global iqtisodiyot bilan bog`liq global muammolar guruhini ko`rsating: A) termoyadroviy urushning oldini olish, yadro qurollarisiz kuch ishlatilmaydigan dunyoni yaratish *B) G`arb va Osiyo, Afriva va Lotin Amerikasi mamlakatlari o`rtasidagi iqtisodiy va madaniy rivojlanish darajasidagi o`sib borayotgan tavofutlarni bartaraf qilish, ochlikni, qashshoqlikni va savodsizlikni bartaraf qilish, insoniyatni tabiiy resurslar, shu jumladan oziq-ovqat, xom ashyo va energiya manbai bilan ta`minlash C) insonning biosferaga kirib borishining katastrofik oqibatlari keltirib chiqarayotgan inqirozni yengib o`tish *D) rivojlanayotgan mamlakatlardagi aholining keskin o`sishini to`xtatish, iqtisodiy rivojlangan mamlakatlardagi demografik inqirozni yengib o`tish 99. Xalqaro terrorizm qachon payda bo`lib boshladi? A) XX asrning oxirida B) XIX asrning oxirida *C) XX asrning 60-yillarida D) XXI asrning boshida 100. Xalqaro terrorizmning belgilarini ko`rsating: 1. Globallashuv, 2. Professionallashuv, 3. Ekstremistik mafkuraga tayanish, 4. Kamikadze-terroristlarni foydalanish, 5. Konventsional bo`lmagan (yadroviy, kimyoviy yoki bakteriologik) qurollarni foydalanish xavfi, 6. Ratsional yondoshuv A) 1,3,4,5 B) 1,2,3,4,5 C) 1,2,5,6 *D) 1,2,3,4,5,6 101. Markaziy Osiy hududida vujudga kelgan ekologik muammolar va tashvishlarni ko`rsating: 1. Orol dengizining qurib ketishi, 2. Sariosiyo ko`lidagi dambaning portlash ehtimoli, 3. O`tgan yillar davomida yadro va atom sinovlari hamda qayta ishlangan radioaktiv moddalar chiqindilari, 4. Suv resurslarini aqlga muvofiq foydalanish, 5. Atrof muhitga suv saqlagichlar va gidroelektrostantsiyalarning salbiy ta`siri *A) 1,2,3,4,5 B) 1,2,3,4 C) 1,2,5 D) 1, 2, 4 Tuzgan: A.Muratbaeva Mantiq ilimining predmeti, asosiy qonunlari. Tushuncha tafakkur shakli sifatida 1.“Mantiq” atamasi kelip chiqishi qaysi variantta to`g`ri ko`rsatilgan? *A) yunoncha, «fikr», «so`z», «aql», «qonuniyat» B) inglizchа, «aql», «qonuniyat» C) fransuzcha, «so`z», «aql» D) lotincha, «qonuniyat» 2.Mantiq so`zi qaysi ma`noda ishlatiladi: 1) ob`ektiv olam konuniyatlarini, 2) tafakkurning mavjud bo`lish shakllari va taraqqiyotini, shu jumladan, fikrlar o`rtasidagi aloqadorlikni xarakterlaydigan qonun-qoidalar yig`indisini, 3) tafakkur shakllari va qonunlarini o`rganuvchi fanni ifoda etish A) 2, 3 *B) 1, 2, 3 C) 1, 3 D) 1, 2
3.Mantiq qaysi fanning uzviy bo’lagi hisoblanadi? *A) falsafaning B) matematika C) semiotika D) kibernetika 4.Mantiq ilmining o`rganish ob`ekti - A) Til va tafakkur bog`liqligi B)Fikr
*C) Tafakkur D) Inson miyasi faoliyati turlari 5.Insonning bilish jarayoni o’z mohiyati va harakteri jihatidan necha bosqichdan iborat? A) bir bosqichdan: sezgilardan *B) ikki bosqichdan: hissiy va aqliy bosqichdan C) uch bosqichdan : sezgi, tasavvur, aqliy D) bir bosqichdan : aqliy 6. Inson bilimining manbai nima? A) tafakkurdir *B) sezgidir C) idrokdir D) fahmdir 7. Aqliy bilish nimadan iborat? A) muhokamadan,his qilishdan B) xulosa chiqarisdan, tasavvurdan *C) tafakkurdan D) analogiyadan 8. Idrok nima asosida vujudga keladi? A) xotira asosida *B) sezish asosida C) tasavvur asosida D) intuisia 9. Idrokning sezishdan farqi nima? A) turli-tumanligida B) tashqi ta’sir bo’lishligida *C) narsa butun holda yaxlit obrazli bo’lishligida D) obrazli xotira 10.Predmet va hodisalarning mohiyatini tushunishga nimaning yordamida amalga oshiriladi? A) Tushuncha *B) Tafakkur C) Hukm D) tasavvur 11.Tafakkurning asosiy xususiyatlari: 1. Tafakkurda voqelik abstraktlashgan va umumlashgan holda in`ikos qilinadi, 2. Tafakkur borlikni bilvosita aks ettira oladi, 3. Tafakkur insonning ijodiy faoliyatidan iborat, 4. Tafakkur til bilan uzviy aloqada mavjud, 5 . Tafakkur doimo obrazlar orqali ifodalanadi A) 1, 2, 3, 4 B) 1, 2, 3, 5 *C) 1, 2,3, 4, 5 D) 1, 2, 3 12. Tafakkur shakllari - A) Tushuncha, fikr, me`yor B) Analogiya, induktsiya, deduktsiya C) Sezgi, idrok, tasavvur *D) Tushuncha, hukm, xulosa chiqarish 13.Fikrning mazmunini tashkil etuvchi elementlarning bog`lanish usuli, uning strukturasi? *A) Taffakkur shakli B) Fikrlash elementlari С) Taffakkur qonuni D) Tushuncha 14.Predmetning fikrda ifoda qilingan belgilari haqidagi axborotlar tushuniladi? A) Taffakkur shakli *B) Fikrlash elementlari С) Taffakkur qonuni D) Tushuncha 15. Muhokama yuritish jaraonida fikrlar (fikrlash elementlari) o`rtasidagi mavjud zaruriy aloqalardan iborat? A) Taffakkur shakli B) Fikrlash elementlari *С) Taffakkur qonuni D) Tushuncha 16. To`g`ri tafakkur shakllari va qonunlarini urganuvchi falsafiy fan? A) Dialektik mantiq B) Мatematik mantiq С) Gnoseologik mantiq *D) Formal mantiq 17. Mantiqiy tafakkur qanday turdagi qonunlarga bo`ysunadi? *A) Dialektika va formal mantiq qonunlari B) gnoseologiya va epistemologiya qonunlari C) ontologiya va aksilogiya qonunlari D) antropologiya va aksiologiya qonunlari 18. Quyida qaysi qonun ifodalangan: «Ma`lum bir predmet yoki hodisa haqida aytilgan ayni bir fikr ayni bir muhokama doirasida ayni bir vaqtda o`z-o`ziga tengdir»? A) Uchinchisi istisno qonuni *B) Ayniyat qonuni C) Nozidlik qonuni D) Yetarli asos qonuni 19. Ayniyat qonuni formal mantiq ilmida qanday formula bilan ifodalanadi? A) «А va В, va В emas bo`la olmaydi» B) «Agar В mavjud bo`lsa, uning asosi sifatida A ham mavjud» *C) «А-А» D) to`gri javob yoq 20. Bir vaqtning o`zida bir predmetga ikki zid xususiyatning taallukli bo`lmasligi – bu: A) Ayniyat qonuni B) Uchinchisi istisno qonuni C) Yetarli asos qonuni *D) Nozidlik qonuni 21. Nozidlik qonuni qanday formula orqali beriladi? *A) «А va В, va В emas bo`la olmaydi» B) «Agar В mavjud bo`lsa, uning asosi sifatida A ham mavjud» C) «А-А» D) to`gri javob yoq 22. Alohida olingan yakka buyumga nisbatan bir xilvaqt va munosabat doirasida o`zaro zid fikr bildirilganda qaysi konun qo`llaniladi? A) Ayniyat qonuni *B) Uchinchisi istisno qonuni C) Nozidlik qonuni D) Yetarli asos qonuni 23. Uchinchisi istisno qonuni: 1) Ikki zid yakka mulohzalarga nisbatan 2) umumiy tasdiq va juz`iy inkor mulohazalarga nisbatan 3) Umumiy inkor va juz`iy tasdiq mulohazlarga nisbatan qo`llaniladi A) 1
B) 2,3 *C) 1,2,3 D)1,3 24.Chinligi avvaldan ma`lum bo`lgan va o`zaro mantiqiy bog`langan mulohazalarga asoslaniladi, ya`ni bayon qilingan fikrning chinligi avvaldan ma`lum bo`lgan, chinligi tasdiqlangan boshqa bir fikr, mulohaza bilan taqqoslanadi – bu: A) Ayniyat qonuni B) Uchinchisi istisno qonuni C) Nozidlik qonuni *D) Yetarli asos qonuni 25. Yetarli asos qonuni qanday formula orqali ifodalanadi? *A) «Agar В mavjud bo`lsa, uning asosi sifatida A ham mavjud» B) «А va В, va В emas bo`la olmaydi» C) «А-А» D) to`gri javob yoq 26. Hech qanday muhokama va isbotlarsiz to`g`ridan-to`g`ri haqiqatga erishish qobiliyatini ifodalaydi? A) Tushuncha *B) Intuiciya C) hukm D) mantiq 27. Bahs-munozara jarayonida qanday qilib bo`lsa ham raqibni aldash va yutibchiqish maqsadida ayniyat qonunining talablarini ataylab buzuvchilar - A) Logiklar B) Skeptiklar *C)Sofistlar D) agnostiklar 28. Formal mantiq … paydo bo`lgan A) O`rta asrlarda B) YAngi davrda C) O`yg`onish davrida *D) Antik davrda 29. Mantiqda tilning asosiy ikki turi – bu: *A) Tabiiy va sun`iy B) Og`zaki va yozma C) Milliy va xalkaro D) Tabiiy va sintetik 30. Qaysi biri mantiq qonuni emas? A) Uchinchisi istisno qonuni *B) Ob`ektiv va sub`ektiv sababiyat qonuni C) Nozidlik qonuni D) Ayniyat qonuni 31. Tafakkur bilan uzviy bog`langan, fikrimizning bevosita mavjud bo`lishini ta`minlaydigan va kishilar o`rtasida aloqa o`rnatishga xizmat qiladigan axborot belgilari tizimi? A) Tafakkur B) Belgi *C) Til
D) Tushuncha 32.Bilish jarayonida boshqa bir predmetning vakili vazifasini bajaruvchi hamda u haqda ma`lum bir xabarlar berish, uni saqlash, qayta ishlash va uzatishga imkoniyat yaratuvchi moddiy predmet? A) Tafakkur B) Tushuncha C) Til *D) Belgi 33. U ifoda qilayotgan, ko`rsatayotgan obiekt tashkil etadi? *A) Til belgisining mazmuni B) Til belgisining ma`nosi C) Til ko`lami D) Til hajmi 34.U ifoda qilayotgan obiektning harakteristikasi tashkil etadi? A) Til belgisining mazmuni *B) Til belgisining ma`nosi C) Til ko`lami D) Til hajmi 35. Til belgisining mazmuni bu? A) U belgil bilan u ifoda qilayotgan obiekt o`rtasidagi munosabatni o`rganadi B) U belgilar o`rtasidagi munosabatlarni (tilni qurish qoidalari) o`rganadi *C) U ifoda qilayotgan, ko`rsatayotgan obiekt tashkil etadi D) U ifoda qilayotgan obiektning harakteristikasi tashkil etadi 36.Til belgisining ma`nosi bu? A) U belgil bilan u ifoda qilayotgan obiekt o`rtasidagi munosabatni o`rganadi B) U belgilar o`rtasidagi munosabatlarni (tilni qurish qoidalari) o`rganadi C) U ifoda qilayotgan, ko`rsatayotgan obiekt tashkil etadi *D) U ifoda qilayotgan obiektning harakteristikasi tashkil etadi 37. Semiotikaga asos solgan kim? *A) Sharl`z Pirs B) Еriх Frоm C) Jоrj Bаyrоn D) А.Shimmеl 38.Belgilar haqidagi fan? A) Semantika *B) Semiotika C) Sintaksis D) Pragmatika 39. Semiotika bu? A) Tushuncha haqidagi fan B) Hukma haqidagi fan *C) Belgilar haqidagi fan D) Tilni qurish qoidalari 40. U belgil bilan u ifoda qilayotgan obiekt o`rtasidagi munosabatni o`rganadi? A) Pragmatika B) Semiotika C) Sintaksis *D) Semantika 41. U kishilarning belgilarga munosabatini hamda belgilar yordamida kishilar o’rtasida vujudga keladigan munosabatlarni o`rganadi? *A) Pragmatika B) Semiotika C) Sintaksis D) Semantika 42. U belgilar o`rtasidagi munosabatlarni (tilni qurish qoidalari) o`rganadi? A) Pragmatika *B) Sintaksis C) Semiotika D) Semantika 43. Sintaksis bu? A) Belgilar haqidagi fan B) U belgil bilan u ifoda qilayotgan obiekt o`rtasidagi munosabatni o`rganadi *C) U belgilar o`rtasidagi munosabatlarni (tilni qurish qoidalari) o`rganadi D) U kishilarning belgilarga munosabatini hamda belgilar yordamida kishilar o’rtasida vujudga keladigan munosabatlarni o`rganadi 44. Pragmatika bu? A) Belgilar haqidagi fan B) U belgil bilan u ifoda qilayotgan obiekt o`rtasidagi munosabatni o`rganadi C) U belgilar o`rtasidagi munosabatlarni (tilni qurish qoidalari) o`rganadi *D) U kishilarning belgilarga munosabatini hamda belgilar yordamida kishilar o’rtasida vujudga keladigan munosabatlarni o`rganadi 45. Semantika bu? *A) U belgil bilan u ifoda qilayotgan obiekt o`rtasidagi munosabatni o`rganadi B) U belgilar o`rtasidagi munosabatlarni (tilni qurish qoidalari) o`rganadi C) Belgilar haqidagi fan D) U kishilarning belgilarga munosabatini hamda belgilar yordamida kishilar o’rtasida vujudga keladigan munosabatlarni o`rganadi 46. Tarixan shakllangan tovushlar (nutq) va grafika (yozuv)ning axborot belgilari tizimidan iborat? A) Suniy til *B) Tabiiy til C) Ilmiy til D) Belgi
47. Tabiyiy til negizida yaratilgan yordamchi axborot belgilari tizimidan iborat bo`lib, u mavjud xabarlarni aniq hamda tejamli bayon qilish va uzatish uchun xizmat qiladi? A) Tabiiy til B) Ilmiy til *C) Suniy til D) Belgi 48. Intuiciya – bu? A) U belgil bilan u ifoda qilayotgan obiekt o`rtasidagi munosabatni o`rganadi B) U belgilar o`rtasidagi munosabatlarni (tilni qurish qoidalari) o`rganadi *C) Hech qanday muhokama va isbotlarsiz to`g`ridan-to`g`ri haqiqatga erishish qobiliyatini ifodalaydi D) U kishilarning belgilarga munosabatini hamda belgilar yordamida kishilar o’rtasida vujudga keladigan munosabatlarni o`rganadi 49. Tabiiy til, suniy til va maxsus atamalardan tashkil topgan bo`ladi? A) Belgi B) Tabiiy til C) Suniy til *D) Ilmiy til 50.Tilni qurish qoidalari – bu? *A) Sintaksis B) Semiotika C) Semantika D) Pragmatika 51. Tasavvurning o’ziga hos hususiyati nima? *A) mavhum tafakkurga yaqinligi B) hissiy bilish ekanligi C) predmetli bo’lishligi D) fahmli bo’lishligi 52.Aqliy bilish hissiy bilishsiz bo’lishi mumkinmi? A) ha, bo’lishi mumkin B) ha, faqat insonlarda *C) yo’q, birisiz ikkinchisining bo’lishi mumkin emas D) ha, faqat qisman 53. Insondagi nutq, tafakkur,fikrlash qobiliyati nimaning natijasi? A) sezgilarning *B) mehnatning C) tasavvurning D) aqlning 54. Mavhum tafakkur voqelikni qanday aks ettiradi? *A) bilvosita B) bevosita C) predmetli D) obrazli 55. Voqelikni tafakkur orqali bilishdagi vosita xalqasi nima? A) tafakkurning o’zi B) fakt, dalillar *C) sezgilar D) hissiyotlar 56. Tafakkur orqali biror narsani bilish uchun avvalo nima qilish kerak? A) ko’rish kerak *B) narsa haqida tushuncha hosil qilish kerak C) idrok qilish kerak D) his qilish kerak 57. Tafakkurning muhim hususiyati nimada? A) bilimlarning ko’pligida B) jarayonlarning murakkablashtirishida *C) uning til bilan uzviy bog’langanligida D) mavhumligida 58. Tafakkurning ish natijasi nimada mustahkamlanadi? *A) tilda B) idrokda C) xotirada D) tasavvurda 59. Tafakkurni takomillashtirish,mavhumlashtirish,umumiylashtirish va juz’iylashtirish quroli nima? A) formallashtirish *B) til C) fikr
D) nutq 60. Tafakkur va tilning muhim hislati nimada? A) juz’iylashtirishda B) konkretlashtirishda *C) aniq maqsadli faoliyatlar ekanligida D) umumiylashtirishda 61. Tafakkur jarayonida biz qanday vazifa qo’yamiz? A) tasavvur hosil qilishni *B) aniq bilish maqsadini C) mavhumlashtirishni D) yakkalashtirishni 62. Tafakkurning moddiy qobig’i nima? *A) til B) idrok
C) narsa va hodisalar D) nutq
63. Til qanday shakllarda bo’ladi? A) belgili, og’zaki, mantiqli B) yozma, ichki, imo-ishorali *C) ovozli, ovozsiz, ichki, og’zaki, yozma D) tabiiy va sun’iy 64. Til va tafakkur qanday xarakterga ega? A) biluvchanlik B) bir xil xarakterga ega-voqelikni aks ettirish xususiyatiga ega? C) fikrlarning rostligini D) mos keluvchanli 65.Bilishning dastlabki va zaruriy bosqichi – bu A) tasavvur B) Sezgi C) Idrok
*D) Hissiy bilish 66.Hissiy bilish shakllarini ko`rsating: *A) sezgi, idrok va tasavvur B) Sezgi, tasavvur, obraz C) Sezgi, idrok, obraz D) Sezgi, tasavvur, tushuncha 67.Predmetning birorta tashqi xususiyatini aks ettiruvchi yaqqol obraz? A) idrok
*B) sezgi C) tasavvur D) tafakkur 68.Predmetning yaxlit yaqqol obrazi bolib, u mazkur predmet haqidagi turli xil sezgilarni sintez qilish natijasida hosil bo`ladi? A) sezgi B) tasavvur *C) idrok D) tafakkur 69. Tasavvur nimaning ta`sirida paydo bo`ladi? A) Inson xotirasining xususiyatlari tufayli B) Inson irodasi kuchi bilan xotirasini ishga tushurganida C) Istalgan paytda sirtqi ta`sirsiz *D) ma`lum bir signallar (berilgan predmet bilan ma`lum bir umumiylikka ega bo`lgan) ta`sirida 70. Tasavvur nima? A) sezgilar orqali bilish *B) obrazli xotira, obrazli eslash C) tafakkur bilan bilishdir D) hissiyot orqali bilish 71.Hissiy bilishning barcha shakllariga xos bo`lgan xususiyatlari: 1) Hissiy bilish obiektining subiektga bevosita ta`sir etishi 2) Hissiy bilish shakllari predmetning tashqi xususiyatlari va monosabatlarini aks ettiradi 3) Hissiy obraz predmetning yaqqol obraziden iborat 4) Hissiy bilish konkret individla tomonidan amalga oshirilganligi uchun ham har bir alohida holda konkret insonning sezish qobiliyati bilan bog`lik tarzda o`ziga xos xususiyatga ega bo`ladi 72) Hissiy bilish bilishning dastlabki va zaruriy bosqichi xisoblanadi *A) 1,2,3,4,5 B)1,3,5
Mulohaza. Xulosa chiqarish 1. Prеdmеtgа mа`lum bir bеlgining хоsligi yoki хоs emаsligini ifоdаlоvсhi tаfаkkur shаkli? *А) Hukm B) Tushunсhа C) Bеlgi D) Mulоhаzа 2. Hukmlаr tuzilishigа ko`rа qаndаy turlаri bo`lаdi? А) birlаshtiruvсhi, аyiruvсhi *B) оddiy vа murаkkаb hukmlаr C) shаrtli, ekvivаlеntlik D) to`liq vа to`liqsiz 3. Tаrkibidаn yanа bir hukmni аjrаtib bo`lmаydigаn mulоhаzа? А) to`liq B) murаkkаb hukm *C) оddiy hukm D) to`liqsiz 4. Tаrkibidаn ikki yoki undаn оrtiq hukmni аjrаtish mumkin bo`lgаn mulоhаzа? А) оddiy hukm B) ekvivаlеntlik hukm C) shаrtli hukm *D) murаkkаb hukm 5. Bu nimа: «S-P»? *A) Оddiy qаt`iy hukmning fоrmulаsi B) Murаkkаb hukmning fоrmulаsi C) to`liqsiz hаjm D) to`liq hаjm 6. Bir vаqtning o`zidа hаm umumiy, hаm tаsdiq bo`lgаn fikrni ifоdаlаydi? А) Umumiy inkоr hukmlаr *B) Umumiy tаsdiq hukmlаr C) Juz`iy tаsdiq hukmlаr D) Juz`iy inkоr hukmlаr 7. Umumiy tаsdiq hukmlаr lоtin аlifbоsidаgi qаysi hаrfi bilаn bеlgilаnаdi? А) Е B) I
*C) А D) O
8. Bir vаqtning o`zidа hаm umumiy, hаm inkоr bo`lgаn fikrni ifоdаlаydi? А) Umumiy tаsdiq hukmlаr B) Juz`iy inkоr hukmlаr C) Juz`iy tаsdiq hukmlаr *D) Umumiy inkоr hukmlаr 9. Umumiy inkоr hukmlаr lоtin аlifbоsidаgi qаysi hаrfi bilаn bеlgilаnаdi? *А) Е B) А
C) I D) O
10.Bir vаqtning o`zidа hаm juz`iy, hаm tаsdiq bo`lgаn fikrni ifоdаlаydi? А) Umumiy tаsdiq hukmlаr *B) Juz`iy tаsdiq hukmlаr C) Umumiy inkоr hukmlаr D) Juz`iy inkоr hukmlаr 11. Juz`iy tаsdiq hukmlаr lоtin аlifbоsidаgi qаysi hаrfi bilаn bеlgilаnаdi? А) А B) Е
*C) I D) O
12. Bir vаqtning o`zidа hаm juz`iy, hаm inkоr bo`lgаn fikrni ifоdаlаydi? А) Umumiy tаsdiq hukmlаr B) Umumiy inkоr hukmlаr C) Juz`iy tаsdiq hukmlаr *D) Juz`iy inkоr hukmlаr 13. Juz`iy inkоr hukmlаr lоtin аlifbоsidаgi qаysi hаrfi bilаn bеlgilаnаdi? *А) O B) Е
C) I D) А
14. Hukmlаrdа tеrminlаr sub`еkt vа prеdikаt qаndаy hаjmdа оlingаn bo`lаdi? A) Umumiy tаsdiq va inkоr hukmlаr *B) To`liq vа to`liqsiz C) Juz`iy tаsdiq va inkоr hukmlаr D) оddiy vа murаkkаb 15. Tеrmin qаndаy hаjmdа оlingаndа uning hаjmi bоshqа tеrmining hаjmigа to`liq mоs bo`lаdi yoki mutlаqо mоs bo`lmаydi? A) Оddiy B) To`liqsiz *C) To`liq D) Murаkkаb 16. Tеrmin qаndаy hаjmdа оlingаn bo`lsа, undа uning hаjmi bоshqаsining hаjmigа qismаn mоs kеlаdi yoki undаn qismаn istisnо qilinаdi? A) To`liq B) Murаkkаb C) Оddiy
*D) To`liqsiz 17. Оddiy hukmlаrdа tеrminlаr hаjmi qаndаy bildirilаdi? *A) toliq hаjm «+», toliqsiz hаjm «-» B) Sub`еkt - «S», prеdikаt - «P» C) lоtin аlifbоsidаgi А,E,I,O hаrflаri D) «p» vа «q» 18. Predikatning mazmuniga ko`ra oddiy hukm turlari qanday?. A) umumiy tasdiq, umumiy inkor, juz`iy tasdiq, juz`iy inkor hukmlari *B) atributiv hukmlar, mavjudlik hukmlari va munosabat hukmlari C) oddiy va murakkab hukmlar D) Birlashtiruvchi (kon`yunktiv), ayiruvchi (diz`yunktiv), shartli (implikativ) va ekvivalent hukmlar 19.Mаntiqiy bоg`lоvсhining mаzmunigа ko`rа murаkkаb hukmlаrning аsоsiy qаndаy turlаrini fаrq qilish mumkin? A) Umumiy tаsdiq, umumiy inkоr B) atributiv hukmlar, mavjudlik hukmlari va munosabat hukmlari *C) birlаshtiruvсhi, аyiruvсhi, shаrtli, ekvivаlеntlik D) Juz`iy inkоr, Juz`iy tаsdiq 20. Birlаshtiruvсhi hukmlаrni mаntiqiy bоg`lоvсhilаr vоsitаsin аniqlаng? A) «аgаr … undа» B) «yo»,«yoki»,«yoхud» C) «аgа rvа fаqаt аgаr …» *D) «vа»,«hаm»,«hаmdа» 21. Ikki va undan ortiq oddiy hukmlarning «vа»,«hаm»,«hаmdа» kabi mantiqiy bog`lovchilar vositasida o`zaro birikishidan hosil bo`lgan hukm – bu :? *A) Birlashtiruvchi (kon`yunktiv) hukmlar B) Ayiruvchi (diz`yunktiv) hukmlar C) SHartli (implikativ) hukmlar D) Ekvivalentlik hukmlar 22. Аyiruvсhi hukmlаrni mаntiqiy bоg`lоvсhilаr vоsitаsin аniqlаng? A) «vа»,«hаm»,«hаmdа» *B) «yo»,«yoki»,«yoхud» C) «аgаr … undа» D) «аgar vа fаqаt аgаr …» 23. «Yo»,«yoki»,«yoхud» mantiqiy bog`lamalar vositasida oddiy hukmlardan tashkil topgan mulohaza – bu :? A) Birlashtiruvchi (kon`yunktiv) hukmlar B) SHartli (implikativ) hukmlar *C) Ayiruvchi (diz`yunktiv) hukmlar D) Ekvivalentlik hukmlar 24. Shаrtli hukmlаrni mаntiqiy bоg`lоvсhilаr vоsitаsin аniqlаng? A) «vа»,«hаm»,«hаmdа» B) «yo»,«yoki»,«yoхud» C) «аgаr vа fаqаt аgаr …» *D) «аgаr … undа» 25. Ikki oddiy hukmning «аgаr … undа» » mantiqiy bog`lamasi orqali birikishidan tashkil topgan hukm – bu :? *A) Shartli (implikativ) hukmlar B) Birlashtiruvchi (kon`yunktiv) hukmlar C) Ayiruvchi (diz`yunktiv) hukmlar D) Ekvivalentlik hukmlar 26.Ekvivаlеntlik hukmlаrni mаntiqiy bоg`lоvсhilаr vоsitаsin аniqlаng? A) «yo»,«yoki»,«yoхud» *B) «аgаr vа fаqаt аgаr …» C) «аgаr … undа» D) «vа»,«hаm»,«hаmdа» 27. «Agar va faqat agar ... unda» mantiqiy bog`lovchisi yordamida ikki oddiy hukmning o`zaro bog`lanishidan hosil bo`ladigan hukm – bu: A) Birlashtiruvchi (kon`yunktiv) hukmlar B) Ayiruvchi (diz`yunktiv) hukmlar *C) Ekvivalentlik hukmlar D) Shartli (implikativ) hukmlar 28. Kon`yunktiv bu? A) Ayiruvchi hukmlar B) Shartli hukmlar C) Ekvivalentlik hukmlar *D) Birlashtiruvchi hukmlar 29. Diz`yunktiv bu? *A) Ayiruvchi hukmlar B) Birlashtiruvchi hukmlar C) Ekvivalentlik hukmlar D) Shartli hukmlar 30. Implikativ bu? A) Ekvivalentlik hukmlar *B) Shartli hukmlar C) Birlashtiruvchi hukmlar D) Ayiruvchi hukmlar 31.Implikativ hukmning asosi - ? A) konsekvent B) kvantor *C) antetsedent D) predikat 32. Implikativ hukmning natijasi -? A) antetsedent B) kvantor C) predikat *D) konsekvent 33. Bir vа undаn оrtiq сhin mulоhаzаlаrdаn mа`lum qоidаlаr yordаmidа yangi bilimlаrni kеltirib сhiqаrishdаn ibоrаt bo`lgаn tаfаkkur shаkli? *A) Хulоsа сhiqаrish B) Bеlgi
C) Hukm D) Tushunсhа 34.Xulosa chiqarish jarayoni nimalardan tashkil topadi? A) asoslar va xulosaga o`tish *B) asoslar, xulosa va asoslardan xulosaga o`tishdan C) asoslar, kvantor va xulosa D) asoslar va xulosa 35. Umumiy bilimdan juz`iy bilimga o`tishning mantiqan zaruriy xususiyatga egaligi? A) analogiya B) induktsiya *C) deduktsiya D) sintez 36. Bevosita xulosa chiqarishning qanday mantiqiy usullari mavjud: 1) Aylantirish (obversio), 2) almashtirish (conversio), 3) predikatga qarama-qarshi qo`yish (contrapositio) 4) mantiqiy kvadrat orqali xulosa chiqarish A) 2, 3
B) 1, 3 C) 1, 2
*D) 1, 2, 3,4 37. Qanday manqitiy usul, unda berilgan mulohazaning miqdorini saqlagan holda, sifatini o`zgartirish bilan tangi mulohaza hosil qilinadi? *A) Aylantirish B) almashtirish C) predikatga qarama-qarshi qo`yish D) mantiqiy kvadrat orqali xulosa chiqarish 38. Qanday mantiqiy xulosa chiqarish usuli, unda xulosa berilgan mulohazadagi subiekt va predikatning o`rnini almashtirish orqali keltirib chiqariladi? A) Aylantirish *B) almashtirish C) predikatga qarama-qarshi qo`yish D) mantiqiy kvadrat orqali xulosa chiqarish 39. Bevosita xulosa chiqarishning mantiqiy usullaridan qaysi bir usul qo`llanilganda berilgan mulohaza avval aylantiriladi, so`ngra almashtiriladi? A) Aylantirish B) almashtirish *C) predikatga qarama-qarshi qo`yish D) mantiqiy kvadrat orqali xulosa chiqarish 40. O`z aro mantiqiy bog`langan ikki qat`iy mulohazadan uchinchi – yangi qat`iy mulohaza zaruriy tarzda kelib chiqadi? A) Aksioma B) Tezis C) Demonctraciya *D) Sillogizm 41. Juz`iy bilimdan umumiy bilimga mantiqan o`tish - ? *A) induktsiya B) deduktsiya C) analogiya D) sintez 42. Predmet va hodisalarni o`rganishning eng oddiy, ko`p qo`llash mumkin bo`lgan usuli? A) Eksprement *B) Kuzatish C) Analiz D) Sintez 43. Predmetlarning o`xshash xossalariga asoslanib xulosa chiqarish – bu: A) deduktsiya B) induktsiya *C) analogiya D) abstraktsiyalash 44.Lotincha – «yagonda asosga keltirish» ma`nosin anglatuvchi termin? A) analogiya B) deduktsiya C) sintez *D) induktsiya 45. Yunoncha - «moslik, o`xshashlik» ma`nosin anglatuvchi termin? *A) analogiya B) deduktsiya C) sintez D) induktsiya 46. Oddiy hukm - bu? A) Tаrkibidаn ikki yoki undаn оrtiq hukmni аjrаtish mumkin bo`lgаn mulоhаzа *B) Tаrkibidаn yanа bir hukmni аjrаtib bo`lmаydigаn mulоhаzа C) Umumiy bilimdan juz`iy bilimga o`tishning mantiqan zaruriy xususiyatga egaligi D) Juz`iy bilimdan umumiy bilimga mantiqan o`tish 47. Murаkkаb hukm - bu? A) Umumiy bilimdan juz`iy bilimga o`tish B) Tаrkibidаn yanа bir hukmni аjrаtib bo`lmаydigаn mulоhаzа *C) Tаrkibidаn ikki yoki undаn оrtiq hukmni аjrаtish mumkin bo`lgаn mulоhаzа D) Juz`iy bilimdan umumiy bilimga mantiqan o`tish 48. Deduktsiya bu ? A) Predmet va hodisalarni o`rganishning eng oddiy, ko`p qo`llash mumkin bo`lgan usuli B) Juz`iy bilimdan umumiy bilimga mantiqan o`tish C) Predmetlarning o`xshash xossalariga asoslanib xulosa chiqarish *D) Umumiy bilimdan juz`iy bilimga o`tish 49. Induktsiya bu? *A) Juz`iy bilimdan umumiy bilimga mantiqan o`tish B) Umumiy bilimdan juz`iy bilimga o`tish C) Predmetlarning o`xshash xossalariga asoslanib xulosa chiqarish D) Predmet va hodisalarni o`rganishning eng oddiy, ko`p qo`llash mumkin bo`lgan usuli 50. Analogiya bu? A) Umumiy bilimdan juz`iy bilimga o`tish *B) Predmetlarning o`xshash xossalariga asoslanib xulosa chiqarish C) Juz`iy bilimdan umumiy bilimga mantiqan o`tish D) Predmet va hodisalarni o`rganishning eng oddiy, ko`p qo`llash mumkin bo`lgan usuli 51. Hukm deb nimaga aytiladi? A) Predmetning eng muhim belgilarining miqdoriga *B) Narsa va hodisalarning turli belgilari, xususiyati va munosabatlari haqidagi tasdiq yoki inkor shaklidagi fikriga C) fikrning chin yoki xato bo’lishiga D) Predmetning eng muhim belgilarining sifatiga 52.Hukmning xarakterli belgisi nimada? A)Predmetni to’g’ri aks ettirishda B)Obyektiv voqelikka fikrning to’g’ri yoki xato munosabatida *C)Tasdiq yoki inkor bo’lishligida D)Fikrning chin yoki xato bo’lishligida 53.Hukm predmeti deb nimaga aytiladi? A)narsa va hodisalar miqdoriga *B)inson hukmi aks ettiriladigan obyektga C)predmetlar mohiyatiga D)belgilar xususiyatiga 54.Mantiqda terminlar qanday ma’noda qo’llaniladi? A)fikr ma’nosida B)xulosa ma’nosida *C)tushunchalar ma’nosida D)hukmlar ma’nosida 55.Hamma hukmlar nima orqali ifodalanadi? *A)gap orqali B)tushuncha orqali C)predmetlar orqali D)belgilar orqali 56.Hamma gap ham hukm bo’la oladimi? A)Ha, bo’la oladi *B)Yo’q bo’la olmaydi C)Faqat, tasdiq ma’nosida bo’lsa D)Inkor ma’nosida bo’lsa 57.Hukmlar qanday qismlarga ajraladi? *A)Oddiy va murakkab B)Sifat va miqdor C)Tasdiq va inkor D)Hajmli va hajmsiz 58.Hukmlar sifat jihatidan necha qismga bo’linadi? A)oddiy, murakkab, sifat. *B)tasdiqlovchi va inkor qiluvchiga C)sifat va miqdor D)yakka, juz’iy, umumiyga 59.Hukmlar son jihatidan necha qismga bo’linadi? *A)yakka, juz’iy,umumiyga B)tasdiq va inkor hukmlarga C)chin va hato hukmlarga D)sifat va miqdor 60.Yakka hukm deb nimaga aytiladi? *A)biror predmetga hos bo’lgan xususiyatini aks ettiradi B)predmetlar sinfiga hos bo’lgan belgini ifodalaydi C) predmetlar miqdoriga,sifatiga qarab umumlashgan hukm D)faqat, predmetlar sifatiga hos belgini ifodalaydi 61.Juz’iy hukm deb nimaga aytiladi? A)alohida olingan predmet bo’laklari ifodalansa B)alohida olingan fikrning qismi ifodalansa *C)predmetlar sifatining ma’lum qismi ifodalansa D)alohida-yakka predmetlar belgilari yig’indisiga 62.Umumiy hukm deb nimaga aytiladi? *A)bayon etilgan fikr predikat shaklida hamma aytilgan sinfini o’z ichiga olsa B)predmetlar sinfini to’la qamrab olsa C) predmetlar sinfini qisman qamrab olsa D)predmetlarning mavhum belgisini qamrab olsa 63.Hukmlar son va sifat jihatidan o’zaro munosabatlariga qarab necha qismlarga bo’linadi? *A)4taga B)6 taga
C)2 taga D)3 taga
64. Xulosa chiqarish deb nimaga aytiladi? *A)bir yoki bir necha hukmlardan obyektiv voqelikdagi narsa va hodisalar haqida yangi hukmni vujudga keltirish jarayoniga B)Fikrning tugallaganlik xarakteriga C)noma’lum bilimdan ma’lum bilimga kelish jarayoniga D)chin fikrlardan tug’ri natija olish jarayoniga 65. Xulosa chiqarishning tarkibi nimadan iborat? *A)asoslar va natija-xulosadan B)chin va hato fikrlardan C)xulosadan D)chin asoslardan 66. Bevosita xulosa chiqarish deb nimaga aytiladi? A)xulosaning asoslari chin bo’lishiga B)agar, xulosa ikki asos yordamida chiqarilsa C)subyekt va predikatning o’rtasidagi aloqato’g’ri tuzilsa *D)agar natija va xulosa bir asos yordamida chiqarilsa 67. Mantiqiy kvadratdagi hukm munosabatlariga qarab xulosa necha xil bo’ladi? A) bir xil: vositali B) ikki xil: aylantirish va predikatga qarama-qarshi qo’yish orqali *C)uch xil: qarama-qarshilik,zidlik, bo’ysinish D)ikki xil: bevosita va bilvosita 68. Har bir to’g’ri tuzilgan sillogizm qancha termindan bo’lmog’i kerak? *A)uch termindan B)to’rt termindan C) ikki termindan D)bitta termindan 69.Sillogizm xulosasi to’g’ri bo’lishi uchun uning katta va kichik asoslardagi hukmlar qanday bo’lishi shart? A)bo’linmagan bo’lishi shart B) albatta,to’g’ri bo’lishi shart C) to’g’ri bo’lishi shart emas D)bo’lingan bo’lishi shart 70. Ikki inkor etuvchi hukmdan umuman xulosa chiqarish mumkinmi? A)mumkin
*B)mumkin emas C)ehtimol, mumkin D)ayrim hollarda chiqarish mumkin 71) Deduktiv xulosa chiqarish bu qanday xulosa chiqarish? *A) vositali B) bilvosita C) to’g’ridan-to’g’ri D) boshqa hukmlar yordamida 72) Mantiqda deduktiv xulosa chiqarish, qanday xulosa chiqarish deb ataladi? A) bilvosita *B) bevosita C) sillogizm D) chin yoki hato xulosa chiqarish 73) Silloqizm deb nimaga aytiladi? A) xulosa chiqarishga B) bevosita xulosa chiqarishga *C) ikki yoki undan ko’p asoslardan yangi xulosa chiqarishga D) bilvosita xulosa chiqarishga 74) Sillogizm yo’li bilan xulosa chiqarishda fikrimiz yakkalik tomongami yoki umumiylik tomon boradimi? *A) umumiydan yakkalikka B) yakkalikdan umumiylikka C) juz’iylikka umumiylikdan D) umumiylikdan juz’iylikka 75) Sillogizm tarkibi nimalardan tarkib topgan? A) tushuncha turlaridan *B) ikki asos, xulosa va uch atamadan C)murakkab hukmlardan D) oddiy hukmlardan 76) Sillogizm terminlari deb nimaga aytiladi? A) sillogizm tarkibidagi hukmlarga B) sillogizm tarkibidagi obyektiv bog’lanishlargs *C) xulosa chiqarish uchun xizmat qiladigan tushunchalarga D) xulosa chiqarish uchun xizmat qiladigan hukmlarga 77) Sillogizm katta termini deb nimaga aytiladi? *A) sillogizm xulosasining kesimini ifoda etuvchi tushunchaga B) sillogizm xulosasiga C) sillogizmning chinligiga D) sillogizmning to’g’rililigiga 78) Sillogizm kichik termini deb nimaga aytiladi? A) agar tushuncha ikki asos uchun umumiy bo’lib xulosada uchramasa *B) agar tushuncha sillogizm xulosasining subyektini ifoda etsa C) agar tushuncha sillogizm xulosasining predikatini ifoda etsa D) sillogizm xulosasiga 79) Sillogizm o’rta termini deb nimaga aytiladi? A) sillogizm xulosasining predikatiga B) sillogizm xulosasining subyektiga *C) agar tushuncha ikki asos uchun umumiy bo’lib, xulosada uchramasa D) agar tushuncha sillogizm xulosasining subyektini ifoda etsa 80) Sillogizm qoidalarining asosini nima tashkil etadi? A) katta va kichik terminlar *B) sillogizm aksiomalari C) sillogizm nazariyalari D) o’rta termin 81. Sillogizm undagi terminlar munosabatiga ko’ra nechta qoidadan iborat? A) ikkita qoidadan B) to’rtta qoidadan C) bittadan *D) uchta qoidadan 82. Har bir to’g’ri tuzilgan sillogizmqancha termindan iborat bo’lmog’i kerak? *A) uch termindan B) to’rt termindan C) ikki termindan D) bittatermindan 83. Sillogizm moduslari deb nimaga aytiladi? A) hukmlarning sifatiy holatiga B) hukmlarning chin yoki hatoliga C) hukmlarning obyektiv holatiga *D) hukmlarning son va sifat jihatidan farqlanidigan turlariga 84. Induktiv xulosa chiqarish bu qanday xulosa chiqarish? *A) bilvosita B) bevosita C) juz’iy xulosa chiqarish D) yakka xulosa chiqarich 85. Induktiv xulosa chiqarishda bilimimiz qaysi tomonga qarab boradi? A) umumiydan yakkaga *B) yakka va xususiydan umumiyga C) umumiydan juz’iyga D) umumiydan umumiylikka 86) Induksiyning obyektiv asosi nima? A) predmetlar hislatini aks ettiroshda B) narsa va hodisalarning yakka xususiyati o’rganiladi *C) yakkalik, xususiylik va umumiylikbirligidir D) narsa va hodisalarning umumiy xususiyati o’rganiladi Tuzuvchi: B.Kazbekov Lekciya va seminar mavzu: Argumentlash va bilimlar taraqqiyotining mantiqiy shakllari 1. Birоr fikr, mulоhаzаni yoki mulоhаzаlаr tizimini vоkеlikkа bеvоsitа murоjааt kilish yuli bilаn yoki chinligi аvvаldаn tаsdiklаngаn bоshkа mulоhаzаlаr yordаmidа аsоslаb bеrishgа аytilаdi *A) Dаlillаsh B) Isbоtlаsh C) Tushunchа D) Fikr
2.Dаlillаsh qаndаy turlаri bo’lаdi? A) аpаgоgik vа аyiruvchi isbоtlаsh *B) bеvоsitа yoki vоsitаli C) mаntiqiy isbоtlаsh D) tеzis, аrgumеnt, dеmоnsrаciya 3.Qаndаy dаlillаsh hissiy bilish, ya`ni kuzatish, tаjribа-ekspеrimеnt оrqаli аmаlgа оshirilаdi. A) isbоtlаsh B) vоsitаli dаlillаsh *C) bеvоsitа dаlillаsh D) mаntiqiy isbоtlаsh 4.Qаndаy dаlillаsh esа chinligi аvvаldаn tаsdikdаngаn bоshkа mulоhаzаlаrgа аsоslаnаdi vа hulоsа chikаrish kurinishidа nаmоyon bulаdi. A) bеvоsitа dаlillаsh B) isbоtlаsh C) mаntiqiy isbоtlаsh *D) vоsitаli dаlillаsh 5.Dаlillаshning birinchi usuli bеvоsitа dаlillаsh qаndаy bilimlаrgа аsоslаnаdi? *A) empirik B) nаzаriy bilimlаrgа C) ekspеrеmеnt D) isbоtlаsh 6.Dаlillаshning ikkinchi usuli vоsitаli dаlillаsh qаndаy bilimlаrgа аsоslаnаdi? A) empirik *B) nаzаriy bilimlаrgа C) ekspеrеmеnt D) mаntiqiy isbоtlаsh 7.Dаlillаshning xususiy ko`rinishi ? A) empirik B) nаzаriy bilimlаrgа *C) mаntiqiy isbоtlаsh D) ekspеrеmеnt 8. Birоr fikr, mulоhаzаning chinligini аvvаddаn tаsdikdаngаn bоshkа mulоhаzаlаr оrqаli аsоslаshgа аytilаdi A) bеvоsitа dаlillаsh B) vоsitаli dаlillаsh C) eksprement *D) mаntiqiy isbоtlаsh 9. Dalillаshning tаrkibi neche еlеmеntdаn tаshkil tоpgаn? *A) 3 B) 1
C) 2 D) 4
10. Dalillаshning tаrkibi qаndаy еlеmеntdаn tаshkil tоpgаn? A) mаntiqiy isbоtlаsh *B) tеzis, аrgumеnt, dеmоnsrаciya C) аpаgоgik vа аyiruvchi isbоtlаsh D) bеvоsitа yoki vоsitаli 11. Chinligi аsоslаnishi lоzim boˋlgаn hukm? A) dеmоnsrаciya B) аrgumеnt *C) tеzis D) mаntiqiy isbоtlаsh 12.Isbоtlаshning mаrkаziy figurаsi hisоblаnаdi. Butun diqqаt-etiibоr uning chinligini koˋrsаtishnа qаrаtilаdi? A) аrgumеnt B) mаntiqiy isbоtlаsh C) dеmоnsrаciya *D) tеzis 13. Tеzisning chinligini аsоslаsh uchun kеltirilgаn hukmlаr? *A) аrgumеnt B) dеmоnsrаciya C) tеzis D) mаntiqiy isbоtlаsh 14. Chinligi oˋz-oˋzidаn rаvshаn boˋlgаn, isbоtlаshni tаlаb qilmаydigаn fikrlаrdir? A) Tеzis
*B) Аksiоmаlаr C) Dеmоnsrаciya D) Tеоrеmаlаr 15. Tеzis bilаn аrgumеntlаr oˋrtаsidаgi mаntikiy аlоqаdаn ibоrаt? A) Аrgumеntlаr (аsоslаr) B) Tеоrеmаlаr *C) Dеmоnsrаciya D) Аksiоmаlаr 16. Tеzis bu? A) Tеzis bilаn аrgumеntlаr oˋrtаsidаgi mаntikiy аlоqаdаn ibоrаt B) Chinligi аsоslаnishi lоzim boˋlgаn hukm C) Chinligi oˋz-oˋzidаn rаvshаn boˋlgаn, isbоtlаshni tаlаb qilmаydigаn fikrlаrdir *D) Tеzisning chinligini аsоslаsh uchun kеltirilgаn hukmlаr 17. Аrgumеntlаr (аsоslаr) bu? *A) Tеzisning chinligini аsоslаsh uchun kеltirilgаn hukmlаr B) Chinligi аsоslаnishi lоzim boˋlgаn hukm C) Chinligi oˋz-oˋzidаn rаvshаn boˋlgаn, isbоtlаshni tаlаb qilmаydigаn fikrlаrdir D) Tеzis bilаn аrgumеntlаr oˋrtаsidаgi mаntikiy аlоqаdаn ibоrаt 18. Аksiоmаlаr bu? A) Chinligi аsоslаnishi lоzim boˋlgаn hukm *B) Chinligi oˋz-oˋzidаn rаvshаn boˋlgаn, isbоtlаshni tаlаb qilmаydigаn fikrlаrdir C) Tеzisning chinligini аsоslаsh uchun kеltirilgаn hukmlаr D) Tеzis bilаn аrgumеntlаr oˋrtаsidаgi mаntikiy аlоqаdаn ibоrаt 19. Dеmоnstrаciya bu? A) Chinligi аsоslаnishi lоzim boˋlgаn hukm B) Tеzisning Chinligini аsоslаsh uchun kеltirilgаn hukmlаr *C) Tеzis bilаn аrgumеntlаr oˋrtаsidаgi mаntikiy аlоqаdаn ibоrаt D) Chinligi oˋz-oˋzidаn rаvshаn boˋlgаn, isbоtlаshni tаlаb qilmаydigаn fikrlаrdir 20. Аntitеzis qаndаy shаkldа ifоdаlаngаn boˋlishigа qаrаb qаndаy isbоtlаsh fаrq qilinаdi? A) bеvоsitа yoki bаvоsitа isbоtlаsh B) mаntiqiy isbоtlаsh C) tеzis, аrgumеnt, dеmоnsrаciya *D) аpаgоgik vа аyiruvchi isbоtlаsh 21.Qаysi isbоtlаshdа tеzis vа аntitеzis oˋrtаsidаgi munоsаbаtgа аsоslаnilаdi? *A) аpаgоgik isbоtlаsh B) bаvоsitа isbоtlаsh C) аyiruvchi isbоtlаsh D) bеvоsitа isbоtlаsh 22. Tеzis sоf аyiruvchi hukmning (kuchli diz`yunkciyaning) bir а`zоsi boˋlib, uning chinligi bоshqа а`zоlаrning (аntitеzisning) hаtоligini koˋrsаtish оrqаli аsоslаnаdi? A) bаvоsitа isbоtlаsh *B) аyiruvchi isbоtlаsh C) аpаgоgik isbоtlаsh D) bеvоsitа isbоtlаsh 23. Isbotni buzishga qaratilgan mantiqiy amal? A) Argument B) Tezis
*C) Raddiya D) demontsraciya 24. Raddiya qanday usul bilan amalga oshiriladi? A) faktlar orqali rad etish B) Tezisni antitezisni isbotlash orqali rad etish C) Tezisdan kelip chiqadigan natijalarning xatoligini ko`rsatish orqali rad etish *D) Tezisni, Argumentlarni, Demonstraciyani rad etish 25. Tezisni rad etishning qanday usullari mavjud? *A) B, C va D javoblar B) Tezisdan kelip chiqadigan natijalarning xatoligini ko`rsatish orqali rad etish C) faktlar orqali rad etish D) Tezisni antitezisni isbotlash orqali rad etish 26. Qaysi rad etish usuli eng ishonchli va samarali bo`lib o`tgan voqealarga, statistik ma`lumotlarga asoslabib tezis rad etiladi? A) Tezisni antitezisni isbotlash orqali rad etish *B) faktlar orqali rad etish C) Tezisdan kelip chiqadigan natijalarning xatoligini ko`rsatish orqali rad etish D) Demonstraciyani rad etish 27.Tezisdan kelib chiqadigan natijalarning chin emasligi asoslab beriladi? A) faktlar orqali rad etish B) Demonstraciyani rad etish *C) Tezisdan kelip chiqadigan natijalarning xatoligini ko`rsatish orqali rad etish D) Tezisni antitezisni isbotlash orqali rad etish 28. Rad etilayotgan tezisga zid bo`lgan yangi tezis (antitezis) olinadi va isbotlanadi? A) Tezisdan kelip chiqadigan natijalarning xatoligini ko`rsatish orqali rad etish B) Demonstraciyani rad etish C) faktlar orqali rad etish *D) Tezisni antitezisni isbotlash orqali rad etish 29. Qaysi rad etish tezisni isbotlash uchun opponent tomonidan keltirilgan argumentlar tanqid qilinib, ularning xatoligi yoki tezisni isbotlash uchun etarli emasligi aniqlanadi? *A) Argumentlarni rad etish B) Demonstraciyani rad etish C) Tezisni rad etish D) Faktlar orqali rad etish 30. Rad etishning qaysi usulida isbotlashda yol qo`yilgan xatolar aniqlanadi. Bunda rad etilayotgan tezis chinligining uning asoslash uchun keltirilgan argumentlardan bevosita kelib chiqmasligi asoslab beriladi? A) Tezisni rad etish *B) Demonstraciyani rad etish C) Argumentlarni rad etish D) Faktlar orqali rad etish 31.Javobi bevosita mavjud bilimda bo`lmagan va echish usuli noma`lim bo`lgan savol? A) Narariya B) Gipoteza *C) Muammo D) Tezis 32.Muammoni muvaffaqiyatli hal qilishning zarur shartlaridan biri uni? A) tassavur qilish B) tushunish C) anglas va sezish *D) to`g`ri qo`yish va aniq bayon qilish 33.O`rganilayotgan hodisaning sabablari va xususiyatlarini tushuntiradigan asosli taxmin tarzidagi bilim shakli? *A) Gipoteza B) Narariya C) Muammo D) Tezis 34. Har qanday taxmin emas, balki ma`lum bir darajada asoslangan, o`zining muayyan mantiqiy kuchiga rga mulohaza, faraz? A) Muammo *B) Gipoteza C) Narariya D) Tezis 35.Tabiat, jamiat, bilish hodisalarining qonuniyatlari haqida bildirilgan asosli taxmin? A) Juz`iy gipoteza B) Ishchi gipoteza *C) Umumiy gipoteza D) Ilmiy gipoteza 36.Ayrim faktlar, konkret predmet va hodislarning kelib chiqishi, xususiyatlari haqidagi bildirilgan taxminiy fikr? A) Umumiy gipoteza B) Ishchi gipoteza C) Ilmiy gipoteza *D) Juz`iy gipoteza 37.Ma`lum bir predmet sohasiga oid tushunchalar, qonunlar, gipotezalar, g`oyalarni sistemaga solib, u haqida yaxlit tasavvur hosil qiladigan, yangi fundamental umumlashmalar yaratishga olib keladigan, shu sohadagi hodisalarni tushuntirish, oldindan ko`rish imkonini beradigan ishonchli bilim? *A) Narariya B) Tezis
C) Gipoteza D) Muammo 38.Qurilish metodiga ko`ra nazariyalarni qanday turga ajratish mumkin? A) аpаgоgik vа аyiruvchi isbоtlаsh *B) Mazmundor, gopotetik-deduktiv, aksiomatik, formallashgan nazariyalar C) tеzis, аrgumеnt, dеmоnsrаciya D) Umumiy va Juz`iy nazariyalar 39.Ma`lum bir sohaga oid faktlar tizimga solinadi, umumlashtiriladi va tushuntiriladi? A) Gopotetik-deduktiv nazariyalar B) Aksiomatik nazariyalar *C) Mazmundor nazariyalar D) Formallashgan nazariyalar 40.Tabiatshunoslikda uchraydigan va turli xil mantiqiy kuchga ega gipotezalar tizimidan iborat bo`lib, unda mantiqan kuchlilaridan mantiqan kuchsizroqlari deduksiya qilinadi? A) Mazmundor nazariyalar B) Aksiomatik nazariyalar C) Formallashgan nazariyalar *D) Gopotetik-deduktiv nazariyalar 41.Nazariya elementlarining katta qismi kichkina boshlang`ich asosdan – aosiy aksiomalardan dedktiv yo`l bilan keltirilib chiqariladi? *A) Aksiomatik nazariyalar B) Gopotetik-deduktiv nazariyalar C) Formallashgan nazariyalar D) Mazmundor nazariyalar 42. Ilmiy nazariyaning tarkibiy qismlarini ko`rsating: 1) empirik asos; 2) boshlang`ich nazariy asos; 3) nazariyaning mantiqiy apparati; 4) olingan natijalar A) 1, 2, 4 B) 1, 2, 3 C) 2, 3, 4 *D) 1, 2, 3, 4 43.Savolning alohida bir turi bo`lib, uni hal qilish savolning asosini mantiqan o`zgartirishni, etishmayotgan ma`lumotlar bilan to`ldirishni, muhim tomonlarini ajratishni, muhim bo`lmaganlarini chiqarib tashlahni taqoza etadi? A) Savol B) Muammo *C) Masala D) Nazariya 44. Predmet haqidagi avvalgi bilimni qo`yilgan savolga muvofiq holda aniqlashtiradigan, to`ldiradigan yangi hukm (mulohaza)dan ibarat? A) Savol
B) Masala *C) Javob D) Muammo 45. Raddiya bu? A) Chinligi аsоslаnishi lоzim boˋlgаn hukm B) Tеzisning chinligini аsоslаsh uchun kеltirilgаn hukmlаr C) Chinligi oˋz-oˋzidаn rаvshаn boˋlgаn, isbоtlаshni tаlаb qilmаydigаn fikrlаr *D) Isbotni buzishga qaratilgan mantiqiy amal 46. Faktlar orqali rad etish– bu? *A) o`tgan voqealarga, statistik ma`lumotlarga asoslabib tezis rad etiladi B) Tezisdan kelib chiqadigan natijalarning chin emasligi asoslab beriladi C) Rad etilayotgan tezisga zid bo`lgan yangi tezis (antitezis) olinadi va isbotlanadi D) Ma`lum bir sohaga oid faktlar tizimga solinadi, umumlashtiriladi va tushuntiriladi 47. Tezisdan kelip chiqadigan natijalarning xatoligini ko`rsatish orqali rad etish– bu? A) o`tgan voqealarga, statistik ma`lumotlarga asoslabib tezis rad etiladi *B) Tezisdan kelib chiqadigan natijalarning chin emasligi asoslab beriladi C) Rad etilayotgan tezisga zid bo`lgan yangi tezis (antitezis) olinadi va isbotlanadi D) Ma`lum bir sohaga oid faktlar tizimga solinadi, umumlashtiriladi va tushuntiriladi 48. Tezisni antitezisni isbotlash orqali rad etish – bu? A) o`tgan voqealarga, statistik ma`lumotlarga asoslabib tezis rad etiladi B) Tezisdan kelib chiqadigan natijalarning chin emasligi asoslab beriladi *C) Rad etilayotgan tezisga zid bo`lgan yangi tezis (antitezis) olinadi va isbotlanadi D) Ma`lum bir sohaga oid faktlar tizimga solinadi, umumlashtiriladi va tushuntiriladi 49. Savol o`zining asosiga ko`ra qanday turlarga bo`linadi? A) aniqlovchi va to`ldiruvchi B) oddiy va murakkab C) chin va xato *D) to`g`ri va noto`g`ri 50. Qurilish metodiga ko`ra nazariyalarni nesha turga ajratish mumkin? *A) 4
B) 2 C) 3
D) 51.Argumentasiya jarayoni nima? A)bahslashuvdir *B)munozara jarayonida dalil,asos keltirish. C)insonlar o’rtasida munosibat o’rnatishdir. D)fikrni to’g’ri etkazish 52. Qaysi birlari argument-dalil shakllari hisoblanadi? A)demonstrasiya, nazariya, qonunlar B)gipoteza, sillogizmlar, tushunchalar C)subyektiv fikrlar *D)so’zlar,shifr, sxema, fakt-hodisa, voqealar, aksiyomalar 53.Asoslash,dalil keltirish qancha shaxs ishtirokini talab qiladi? *A)ikki kishidan ortiq B)yuzlab shaxslar o’rtasida C) bitta kishi bo’lsa ham bo’laveradi D)kishilarning soni uncha ahamiyatga ega emas 54.Argumentasiyaning muhim vazifasi nima? A)yangi bilimlar hosil qilish B)munozaralarda yutib chiqish C)suhbatdoshda ishonch hosil qilish *D)fikrni asoslab berish 55. Argumentasiya qanday jarayon? *A)dalil keltirishning mantiqiy asosi isbotlash va raddiya jarayonidir B)bahs, munozara,yutib chiqish jarayonidir C)informasiya jarayonidir D)fikrni charqlash va aniq qilish jarayonidir 56.Raddiya qanday jarayon? A)bahs, munozarada engilish jarayoni *B)ma’lum munosabat, belgining mavjud emasligini isbotlashdir C)suhbatdoshda ishonchzilikni keltirib chiqarish jarayoni D)obyektiv voqelikka mos kelmaslik jarayoni 57.Isbotning mantiqiy ma’nosi nima? *A)isbotning natijasini ko’rsatishdir B)munozarani tashkil qilishdir C)bahslashuvni bir yoqlama qilishdir D)isbotning to’g’ri tuzilishidir 58.Isbot deb nimaga aytiladi? A)to’gri va aniq fikrga *B)tajribada tekshirilib, chinligi aniqlangan hukmlar orqali ikkinchi bir hukmning chinligini aniqlashga C)tajribada tekshirilib, chinligi aniqlanmagan hukmlar orqali ikkinchi bir hukmning chinligini aniqlashga D) tajribada tekshirilmagan, chinligi aniqlanmaga ehtimoliy hukmlar orqali ikkinchi bir hukmning chinligini aniqlashga 59.Isbot bu qanday bilish? A)murakkab bilishdir B)oddiy bilishdir C)bevosita bilishdir *D)bilvosita bilishdir 60.Isbot etish tarkibi nimalardan iborat? *A)tezis, asos, demonstrasiyadan B)aksioma, gipoteza,munozaradan C)ilmiy haqiqat tomondan chih bo’lgan hukmlardan D)tahminlar va shubhalardan 61. Tezis deb nimaga aytiladi? A) isbot etish jarayoni va usuliga *B) chinligi isbot etishga muhtoj bo’lgan hukm yoki mulohazaga C) isbot talab qilmaydigan o’z-o’zidan chin bo’lgan hukmlarga D) isbotlangan hukm va mulohazalarga 62. Aksiomaga nominal ta’rif berilgani qaysi? A) narsalar-hodisalar orasidagi munosabatni aks ettiradigan chin fikrlar B) chinligi isbot etishga muhtoj bo’lgan hukm yoki mulohazaga C) o’z-o’zidan aniq bo’lgan haqiqat *D) bu yunoncha “aksioma”-isbot talab qilmaydigan o’z-o’zidan ma’lum haqiqat degani 63. Aksiomaga berilgan ta’riflardan qaysi biri real ta’rif? *A) narsalar va hodisalar orasidagi munosabatni aks ettiruvchi hamda insonning bilish amaliyotida ko’p marotaba takrorlanishi natijasida shakllanib qolg’an isbotsiz, o/z-o/zidan aniq bo’lgan haqiqat B) narsalar-hodisalar orasidagi munosabatni aks ettiradigan chin fikrlar C) ) bu yunoncha “aksioma”-isbot talab qilmaydigan o’z-o’zidan ma’lum haqiqat degani D)nazariya va ta’limat doirasida chinligi isbotlangan hukm yoki mulohaza 64. Aksioma qachon postulat shakliga aylanadi? A) xulosa chiqarishning tezisi bo’lganda *B) xulosa chiqarishning mantiqiy asosi, argumenti bo’lganda C) xulosa chiqarishning natijasi bo’lganda D) xulosa chiqarishning ibtidosi bo’lganda 65. Demonsyrasiya hukm yoki isbotning nimasini tashkil etadi? A)ayrim qismini B) bir qismini C) xulosani *D) isbotning mohiyatini 66. induktiv isbot etish nima? *A) umumiy mulohazalar ayrim faktlarni kuzatish yoki eksperiment qilish orqali isbotlashdir B) induktiv xulosa chiqarishdir C) umumiy xulosa chiqarishdir D) yakka,juz’iy xulosa chiqarishdir 67. Deduktiv isbot etish nima? A) sillogizm shalidagi xulosa chiqarishdir *B) asoslar umumiy shakldagi chin hukmlardan, tezislar esa yakka yoki juz’iy shakldagi chin hukmlardan yashkil topgan C) xulosa chiqarish natijasidir D) umumiy mulohazalar ayrim faktlarni kuzatish yoki eksperiment qilish orqali isbotlashdir 68. Antitezis deb nimaga aytiladi? A) tezis mazmunan aniq va ravshan bo’lishiga B) isbot talab qilmaydigan o’z-o’zidan chin bo’lgan hukmlarga *C) tezisga qarama-qarshi bo’lgan hukmga D) tezis isbot jarayonining oxirigacha bir xil bo’lishiga 69. Demonstrasiya qoidalari nimani talab qiladi? A) tezis chinligini isbot etuvchi dalilning shu tezisga dahldor emasligini ko’rsatish orqali rad etishni *B) tezis va argumentning mantiqiy bog’lanishidan kelib chiqadigan demonstrasiyaning chin bo/lishiga e’tibor berishni C) tezislarni faktlar orqali rad etishni D) Tezisni mustaqil isbot etishdir 70. Raddiya nima? *A) tezisning asossizligini aniqlovchi isbotning maxsus shaklidir B) tezisning tuzulishini inkor qiluvchi jarayondir C) tezisning hatoligini ehtimoliy aniqlashdi D) tezisning mohiyatini inkor qilish jarayonidir 71. Isbot yoki rad etishda- demonstrasiyada uchratdigan hatolik – terminlarni to’rtlashtirish hatoligi qayerdan kelib vhiqadi? A) asoslarning noto’g’riligidan B) demonstrasiya qoidalarini bo’zishdan C) tezisning noto’g’riligidan *D) sillogizm qoidalrini bo’zishdan 72.Parallogizm deb nimaga aytiladi? A) fikr, mulohazaning chinligiga B) ongli ravishda mantiqiy hatolikka yo’ qo’yishga C) tezisning hatoligini parallel ravishda aniqlashga *D) mulahazani isbotlash jarayonida bilmasdan turib yo’l qo’yilgan mantiqiy hatolikka 73. Sofizm deb nimaga aytiladi? A) bu tafakkur madaniyatining yuqori emasligidir B) tushunmasdan yo’l qo’yilgan mantiqiy hatolikka C) ongli ravishda mantiqiy hatolikka yo’ qo’yishga *D) mulohazaning isbotlash jarayonida bilib turib , ataylab hatoga yo’l qo’yish, noto’g’ri fikr yuritishga 74.Paradoks nima? A) chin hukmlardan tashkil topgan to’g’ri mulohazadir B) hato hukmlardan tashkil topgan hato mulohazadir *C) hal qilib bo’lmaydigan zid fikrlardan tashkil topgan mulohaza bo’lib, unda ma’lum bir holatning chinligi ham, yolg’anliga ham isbotlanishi mumkin D) tushunmasdan yo’l qo’yilgan mantiqiy hatolikka 75. Ilmiy munozara nima? A) mantiqiy isbotlash jarayonining juz’iy qismi B) mantiqiy raddiya jarayonining yakka qismi *C) ilmiy masalalarni hal etish, ilmiy muammolarni to’g’ri echish, istalgan haqiqatni aniglash, qo’yilgan ilmiy tezisni isbotlashning eng muhim vositasi D) ilmiy tadqiqot jarayonidagi munosabat 76. Ilmiy munozaraning asosiy jazifasi nimadan iborat? A) faraziy fikrlarni olg’a surishdan B) ijod erkinligini ta’minlashdan *C) fanning turli sohalaridagi ta’limot, nazariya, masalalarini haqiqiyligini aniglashdan D) intellektual kuchlarni saralashdan 77. Problema- muammo deb nimaga aytiladi? *A) obyektiv reallikni bilish, ilmiy o’rganish jarayonida kelib chiqadigan masala yoki masalalar yig’indisidir B) obyektiv reallikni bilish jarayonida qo’lga kiritilgan chin xulosadir C) obyektiv reallikni bilish jarayonida qo’lga kiritilgan hato xulosadir D) obyektiv reallikni bilish jarayonida qo’lga kiritilga taxminiy xulosadir 78. Inson bilimining asosiy vazifasi nima? *A) obtektiv reallikni to’g’ri bilish, obyektiv haqiqatga erishish B) boshqalardan aqliy kuchliligini namoyish qilish C) fanda yuqori martabalarga erishish D) bahs-munozaralarda ustun kelish 79. Gipoteza nima? A) chinligi isbotlangan faraziy mulohaza qoidalardir B) chinligi isbotlangan to’g’ri mulohaza qoidalardir C) chinligi haliisbotlanmagan hato i mulohazadir *D) biror obyektiv hodisaning noma’lum sababi haqidagi faraziy, ehtimoliy xarakterdagi bilimdir 80. Gipoteza keng ma’noda qayerda qo’llaniladi? A) fan sohasida, ilmiy tekshirish jarayonida *B) biror narsa to’g’risidagi tahmin, gumon, faraz kundalik hayotda ishlatiladi C) voqelikni badiiy obrazlar orqali D) voqelikni tasavvur obrazlar orqali 81. Gipoteza tor ma’noda qayerda qo’llaniladi? A) obyektiv reallikni in’ikos etishi jarayonida B) fanda mutloq ixtirolarni nazariy asoslashida C) hodisalar to’g’risidagi kundalik hayot keltirib chiqargan ehtimoliy fikrdir *D) ilmiy tekshirishda, o’rganilayotgan hodisaning sababaini aniqlashga qaratilgan ilmiy faraz ma’nosida ishlatilad 82. Gipotezaning muhim ahamiyati nimada? A) obyektiv reallikni in’ikos qilishida B) obyektiv reallik haqida ishonchli bilim berishida *C) ilmiy nazafiyaning vujudga kelishiga xizmat qilishida D) fanda mutloq ixtirolarni nazariy asoslashida 83. Ilmiy gipoteza nima beradi? A) obyektiv dunyo to’g’risida aniq fikrlar beradi B) obyektiv dunyo to’g’risida chinligi noma’lum bilimlar beradi *C) obyektiv dunyo qonunlari haqida faraziy bilim beradi D) obyektiv dunyo to’g’risida aniq bilimlar beradi 84. Gipotetik bilim bu qanday fikr? A) chin, paradox fikr *B) faraziy, gumon fikr C) chin, ehtimoliy fikr D)Hato, paradoks fikr 85. Gipotezaning muhim belgilaridan birinchisi qanday ifodalanadi? A) chin, ehtimoliy bo’lishligi *B) bilim taraqqiyotining muhim shakli bo’lishiga C) reallik haqidagi ishonchli bilim berishiga D) faraziy hukmlarning chin hukmga aylanishi 86. Gipotezaning muhim belgilaridan ikkinchisi qanday ifodalanadi? A) ) uning yordamida yangi bilimga o’tiladi B) mantiqiy uslubiy qurol bo’lishligini C) uning yordamida yangi bilimga o’tish mumkin *D) Uning taxminiy faraziy bo’lishidir 87. Gipotezaning muhim belgilaridan uchinchisi qanday ifodalanadi? *A) uning yordamida yangi bilimga o’tiladi B) uning tekshiriladigan hodisalar hislatini tushuntirishi C) ko’p bilimga tomon borish jarayonidir D) uning tahminiy, faraziy gumonli bo’lishi 88. Gipotezaning muhim belgilaridan to’rtinchisi qanday ifodalanadi? A) ko’p bilimga tomon borish jarayonidir B) farazning chin yoki hato ligini isbot etish maqsadida olib boriladigan tekshirishi *C) uning tekshiriladigan hodisalar hislatini tushuntiruvchi mantiqiy metod quroli bo’lishini D) uning tahminiy, faraziy gumonli bo’lishi 89. Gipotezaning tarkibi asosan qanday elementlardan iborat? A) farazlardan, nazariyalardan, qonunlardan B) ehtimoliy, voqeiy, zaruriy hukmlardan *C) faraz, ehtimollik, predmetlar va ular o’rtasidagi sababiy bog’lanishlarni tushuntiradigan yangi bilim D) kuzatish, eksperiment, natija va aniq tekshirilgan faktlar 90. gipotezalarni mantiqda necha turga bo’lish mumkin? A) bir turga; tahminiy gipotezaga *B) uch turga: umumiy, xususiy va ishchi gipotezalarga C) ikki turga; ilmiy va oddiy gipotezalarga D) bir turga: murakkab gipotezaga 91. Nazariya nima? A) muhim voqealar va hodisalar haqidagi modal hukmlar munosabatidir B) fan taraqqiyotida ehtimoliy to’plangan chin bilimlar sistemasidir *C) obyektiv jarayonning mohiyati, qonuniyatlari haqida bir butun tasavvur beruvchi ilmiy bilimlarning oily darajada sistemalashtirilgan va umumlashtirilgan shaklidir D) farazning chin yoki hato ligini isbot etish maqsadida olib boriladigan tekshirishi 92. Induktiv nazariyalar qanday shakllanadi? *A) konkret, empirik material,qator faktlar asosida B) matematiuk bilimlar, texnik bilimlar asosida C) asosan empirik bilimlar zaminida D) fanda mutloq extioriy nazariyalar asosida 93. Indukjtiv nazariyalar ko’proq qaysi fanlarda foydaliniladi? A)ijtimoiy fanlarda *B) tabiatshunoslik fanlarida C) oraliq fanlarida D) aniq fanlarda 94. Deduktiv nazariyalar qanday shakllanadi? A) gipotezalarda keng foydalanish orqali B) voqelikni badiiy bilifh orqali *C) aksiomalar, prinsiplar sistemasidan keng foydalanish orqali D) fanda faktlar, isbotlangan nazariyalar asosida 95. Deduktiv nazariyalardan ko’proq qaysi fanlarda foydalaniladi? *A) tabiatshunoslik, matematika, texnik fanlarda B) ijtimoiy fanlarda C) falsafada D) kriminalistikada 96. Gipotetik-induktiv metod ko’proq qaysi fanlarda foydalaniladi? A) tabiatshunoslik *B) asosan tajribaga asoslangan empiric fanlarda C) matematika D) falsafada 97. Gipotetik-induktiv metod nimalarni o’z ichiga oladi? A) fakt, gipoteza, faraziy fikrlarni B) faqat aksioma chinfikrlarni *C) aniqlangan faktlarni analiz qilish, induktiv yo’l bilan umumlashtirish va uning asosida boshlangich qonunlarni belgilash, so’ng turli gipotezalar yordamida boshqa bilimlarni mantiqiy yo’l bilan keltirib chiqarishni D) ko’p bilimga tomon borish jarayonlarini 98. Aksiomatik metod asosdida shakllangan nazariyalar qanday paydo bo’ladi? *A) bu metod eng rivoj topgan tabiiy fanlarda qo’llanilib asosan matematik til, simvollar, aksipomalardan keng foydalanish asosida B) faqat aksioma asosida C) umuman hamma fanlar aksiomalar asosida D) mutloq extioriy nazariyalar asosida 99. Mantiq ilmiy bilimlar rivojlanishida qanday o’rin tutadi? A) goho aktiv, goho passiv rol o’ynaydi *B) ularni sistemalashtirish, asoslab berish, tahlil etishda katta rol o’ynaydi C) faqat ijtimoiy fanlar uchun ahamiyatli D) fakt, gipoteza, faraziy fikrlarning rivojlanishida 100. To’g’ri isbot deb nimaga aytiladi? A) tezis chinligini bevosita asosdan kelib chiqishga B) xulosa chiqarishning natijasiga *C) hukmlarning o’zaro tengligi va aynanligiga qarab xulosa chiqarish va bu xulosaning chin ekanini isbotlashdir D) to’gri va aniq fikrga Tuzuvchi: B.Kazbekov Etika fanining predmeti va jamiyat hayotidagi ahamiyati 1. Kimlar axloq haqidagi ta’limotni fan darajasiga ko`targanlar va qanday ataganlar? *A) Qadimgi yunonlar, «Etika» B) Qadimgi rimliklar «Moral`» C) Qadimgi misrliklar «Etika» D) Arablar «Axloqshunoslik» 2. Axloqshunoslik predmeti A) insonning muomala va ruhiy xususiyatlari majmui, fe’li, tabiati *B) axloqning kelib chiqishi va mohiyati, kishilik jamiyatidagi axloqiy munosabatlar C) Insonlar o`rtasidagi muloqat mazmuni D) Odob-axloq to`g`risidagi donishmandlar o`gitlari 3. «Etika» atamasini fanga kiritgan olim - A) TSitseron B) Platon *C) Aristotel` D) Sokrat 4. «Moral`» atamasini fanga kiritgan olim - A) Platon B) Aristotel` C) Sokrat *D) TSitseron 5. Inson haqida yoqimli taassurot uyg‘otadigan, lekin jamoa, jamiyat va insoniyat hayotida burilish yasaydigan darajada muhim ahamiyatga ega bo`lmaydigan, milliy urf-odatlarga asoslangan chiroyli xatti-harakatlarni o`z ichiga oladi. Bu - *A) Odob B) Xulq
C) Axloq D) Etos
6. Oila, jamoa, mahalla-qo`y miqyosida ahamiyatli bo`lgan, ammo jamiyat va insoniyat hayotiga sezilarli ta’sir ko'rsatmaydigan yoqimli insoniy xatti-harakatlarning majmui – bu: A) Odob
*B) Xulq C) Axloq
D) Etos 7. Jamiyat, zamon, ba’zan insoniyat tarixi uchun namuna bo`la oladigan umumbashariy ahamiyatga ega ijobiy xatti-harakatlar yig‘indisi, insoniy kamolot darajasini belgilovchi ma’naviy hodisa – bu: A) Odob B) Xulq
*C) Axloq D) Etos
8. Bugungi kunda axloqshunosiik falsafiy fan sifatida qaysi yo`nalishda ish olib boradi: 1) axloqni bayon qiladi; 2) axloqni tushuntiradi; 3)axloqni o ‘rgatadi? A) 1, 2
B) 2, 3 C) 1, 3
*D) 1, 2, 3 9. Aristotel` fikricha, inson kamolotga, yuksak ezgulik va erkinlikka bilish faoliyati, voqelikka faol munosabati orqali, hirs-u ehtiroslar ustidan hukmronlik qila olishi tufayli erishadi. Bu esa insonda … mavjudligini ko`rsatadi. *A) ixtiyor erkinligi B) Iroda
C) Ehtiyojlar D) Axloqiy ong 10. Nima uchun Aristotel` qullarni axloqdan tashqaridagi mavjudot deb e`tirof etgan? A) CHunki qullar aql jihatdan past saviyaga ega *B) polis fuqaroligi huquqiga ega bo`lmagan qullar odam hisoblanmaydi C) Chunki qullar aql jihatdan saviyasiz D) Qul faqat ozodlikka erishgandagina insonga aylanadi. 11. Epikur talqinida. fazilatlarning mohiyati- A) insonni adolatli jamiyat sari yo`naltirishdan iboratdir. B) Insonni axloqiy erkinlikka yetaklashdan iboratdir *C) insonni lazzatga olib borishdan, xotiijamlikka hamda ruhning faoliyatli holatiga xizmat qilishdan iboratdir D) Ijtimoiy munosabatlar doirasini kengaytirishga yo`naltirishdan iboratdir 12. Qul bilan ozod kishining ma’naviy tengligini ta ’kidlagan faylasuf kim? A) Lukretsiy Kar B) TSitseron C) Epikur *D) Seneka 13. «Erkin inson faqat o`zi to`sqinliksiz hukmronlik qila oladigan narsalar ustidangina hukmron bo`ladi. Hech qanday to`sqinliksiz esa yolg‘iz o`z ustidan hukmronlik qilishi mumkin. Shu sababli o'zining emas, boshqalarning ustidan hukmron boiishni xohlagan kishi, bilginki, erkin emas: u o`zining odamlar ustidan hukm yurgizish istagiga quldir» - ushbu fikrlar kimniki? *A) Epiktet B) Seneka C) Lukretsiy Kar D) TSitseron 14. Temuriylar davrida yaratilgan eng ajoyib va o`ziga xos pandnomalardan biri, uning o`ziga xosligi shundaki, undagi qalamga olingan barcha fazilatlar bir buyuk inson – Alisher Navoiy qiyofasi misolida ochib beriladi, talqin etiladi, - bu: A) Gulxaniyning «Zarbulmasal» asari *B) Xondamirning «Makorim ul-axloq» asari. C) Saadiyning «Guliston» asari D) Xondamirning «Turkiy guliston yohud axloq» asari. 15. Falsafiy-axloqiy oqimlar borasida musulmon Sharqida qaysi yo`nalish alohida o`rin tutadi: 1) diniy-hadisiy, 2) mashshoiyyunlik, 3) tasavvuf axloqshunosligi. A) 2, 3
B) 1, 3 *C) 1, 2,3 D) 1, 2 16. Axloqshunoslikda ixtiyor - A) Zaruriyat B) Iroda
C) Istak *D) Erkinlik 17. Axloqiy anglash, axloqiy hissiyot va axloqiy xatti-harakatlar – bular: *A) Axloqning tuzilishi B) Axloqning tamoyillari C) Axloqning kategorilari D) Axloqning shakllari 18. Axloqning o`ziga xos xususiyatlarini ko`rsating:1) qat’iyamrlik, 2) me’yoriylik, 3)baholash, 4)umuminsoniylik, 5) mintaqaviylik va milliylik. A) 1, 2, 3 *B) 1, 2, 3, 4,5 C) 1, 2, 3, 5 D) 1, 2, 3, 4 19. Axloqning asosiy vazifalari – 1) tarbiyaviy, 2) kommunikativ, 3)bilish, 4) boshqarish, 5) insoniylashtirish A) 1, 2, 3, 4, B) 1, 2, 3, 5 *C) 1, 2,3, 4, 5 D) 1, 2, 3, 4 20.Ular tamoyillarga nisbatan ancha sodda, umumlashmagan, tor qamrovli. Ularni kundalik hayotimizda muayyan axloqiy fazilatlarni aks ettirgan tushunchalar va tamoyillarning amalga oshish murvatlari ham deyish mumkin, ular axloqiy talablaming eng oddiy, lekin keng tarqalgan shakli sifatida ro'yobga chiqadi – bu: A) Axloqiy fazilatlar B) Axloqiy tushunchalar C) Axloqiy amallar *D) Axloqiy me`yorlar 21. Muhabbatning obyekti doimo - *A) go`zallik, manfaatsiz go zallik. B) Vafodor yor C) Xudo
D) Vatan, ota-ona 22.Quyida axloqning qaysi kategoriyasi ifodalangan: «u insoniy mohiyatning erkin tarzda namoyon bo`lishidir, u zo`ravonlik yoki zo`rma-zo`rakilik bilan chiqisha olmaydigan hodisa. U me’yorlar, an’analar, qonunlarga bo`ysunmaydi, lekin, yuksak axloqiylik ifodasi tarzida insonga ulkan mas’uliyat yuklaydi, uni jasoratga chorlaydi, u – insonni tashqi va transtendental olam bilan bog‘laydigan, uni yolg‘izlikdan olib chiqadigan buyuk kuch. A) Oriyat *B) Muhabbat C) Ideal D) Ma`suliyat 23. Insonga eng kuchli ma’naviy lazzat bag'ishlaydigan, uni ijtimoiy shaxsga aylantirib, haqiqiy baxtga olib boruvchi fazilat; shaxsni komillikka, jamiyatni esa yuksak taraqqiyotga yetkazuvchi yuksak qadriyat. U insonning axloqiy faoliyati tufayli muayyanlashadi, yuzaga chiqadi – bu: A) Muhabbat B) Ma`suliyat *C) Ezgulik D) G`urur 24.Axloqning qaysi kategoriyasi so`z etilmoqda: «Uning o`zi biror-bir qadriyatni anglatmaydi, lekin qadriyatlar orasidagi nisbatni belgilaydi, ularni baholash maqomiga ega. Shu bois unda jamiyatni tartibga soluvchilik xususiyati bor; unda ham axloqiy, ham huquqiy talablar mujassamlashgan»? A) Tenglik B) Ezgulik C) Muhabbat *D) Adolat 25. Adolatning mezoniylik xususiyati, ayniqsa, qaysi sohada darhol ko'zga tashlanadi? *A) Huquq B) Siyosat C) Ma`naviyat D) Iqtisodiyot 26. Ezgulik va yovuzlikning yana bir o`ziga xos tomoni shundaki, bu juftlik tushuncha inson faoliyatini … xususiyatiga ega. A) O`zgartirish *B) Baholash C) Tarbiyalash D) Yumshartish 27. Qaysi javobda baholashtabiatiga ega bo`lgan tushunchalar aks ettirilgan? A) Ideal, hayot mazmuni, baxt, qadr-qimmat B) Ideal, hayot mazmuni, baxt *C) Ezgulik va yovuzlik, nomus, burch, vijdon, qadr-qimmat D) nomus, burch, vijdon, qadr-qimmat, hayot mazmuni, baxt, 28. Burch – bu: A) shaxsning o z qadr-qimmatini anglab yetishi, shu qadr-qimmatning jamiyat tom onidan tan olinishi yoki olinmasligiga nisbatan bo'ladigan munosabati bilan belgilanadi. B) Zigmund Froyd ta’biri bilan aytganda, a’lo men, men ustidan nazorat o`matib, uni boshqarib turuvchi ikkinchi bir, yuqori darajadagi men. C) insonning tashqi, jamiyatga bog‘liqligi *D) jamiyat, davlat va shaxslarga nisbatan muayyan individdagi munosabat, ular oldidagi majburiyat. 29. Nomus – bu: *A) shaxsning o z qadr-qimmatini anglab yetishi, shu qadr-qimmatning jamiyat tom onidan tan olinishi yoki olinmasligiga nisbatan bo'ladigan munosabati bilan belgilanadi. B) Zigmund Froyd ta’biri bilan aytganda, a’lo men, men ustidan nazorat o`matib, uni boshqarib turuvchi ikkinchi bir, yuqori darajadagi men. C) insonning tashqi, jamiyatga bog‘liqligi D) jamiyat, davlat va shaxslarga nisbatan muayyan individdagi munosabat, ular oldidagi majburiyat. 30. Quyida qaysi tushuncha tasvirlangan: «shaxsdan o`zining boshqa odamlarga nisbatan kamsitilmasligini, atrofdagilardan barcha insonning teng huquqliligi tamoyilini o`ziga nisbatan qo'llashlarini talab qiladi»? A) Nomus *B) Qadr-qimmat C) Obro` D) Or
31. Qadr-qimmat insoniy … jamiyatdagi ijtimoiy-axloqiy munosabatlarda in’ikos etish shaklidir. A) Iftixorning B) Nomusning *C) G‘uruming D) Vijdonning 32. Muammolilik xususiyati bilan ajralib turadigan tushunchalarni ko`rsating: A) Ideal, hayot mazmuni, baxt, qadr-qimmat B) Ezgulik va yovuzlik, nomus, burch, vijdon, qadr-qimmat C) nomus, burch, vijdon, qadr-qimmat, hayot mazmuni, baxt, *D) Ideal, hayot mazmuni, baxt 33. Undagi nomavjud, xayoldagi insonga voqelikdagi real, mavjud inson, hayotdagi hodisalar qiyoslanadi, ya’ni bor narsa yo`q narsa bilan o`lchanadi – bu: *A) Ideal B) Orzu C) Maqsad D) Istak 34. Inson ideal sari intiladi, o‘z hayotini unga qiyoslaydi, unga taqlid qiladi. U inson hayotidagi eng oliy axloqiy talabki, uning bajarilishi shaxsni … yetkazadi. A) Baxt-saodatga *B) Komillikka C) Insoniylikka D) Buyuklikka 35. Inson o`z hayoti ma’nosini qay darajada tushungani va shu ma’nodan umri mobaynida qoniqish hosil qilib borishi – bu: A) Muhabbat B) Ezgulik *C) Baxt D) Iftixor 36. «Baxt – har bir inson intiladigan maqsad, zotan u muayyan komillikdir», deb ta`kidlagan faylasuf - A) Aristotel` B) Ibn Sino C) Beruniy *D) Forobiy 37. Axloqshunoslikda baxt mezoniy tushunchasini alohida o`rganadigan yo`nalish–bu *A) Evdemonizm B) Utilitarizm C) Gedonizm D) pragmatism 38. Insonning yuksak ijtimoiy vazifasini belgilaydigan va barqaror etadigan g‘oyalar, qarashlar va e’tiqodlar majmui, shaxs erki, qadr-qimmati, uning baxtli bo`lish huquqini talab etish imkonining mavjudligiga yengilmas ishonch – bu: A) Millatparvarlik *B) Insonparvarlik C) Erkparvarlik D) Vatanparvarlik 39. Insonning eng oily huquqi — erkin, ozod yashash huquqini himoya qilish – bu: A) Insonparvarlik B) Vatanparvarlik *C) Erkparvarlik D) Millatparvarlik 40. Har bir shaxs insoniy huquqlarini ta’minlash uchun kurashishi - A)Inson huquqlarining kafolati B) Fuqarolik burch C) Konstitutsiyaviy huquqning namoyon bo`lishi *D) Insonparvarlikning asosiy vazifasi 41. Har jabhada Vatan erishgan muvaffaqiyatlardan quvonch, muvaffaqiyatsizliklardan qayg‘u hissini tuyush, Vatan bilan g‘ururlanish, uning har bir qarich yeriga, binosining har bir g'ishtiga, qadimiy obidalariga, ilm-fan va san’atdagi yutuqlariga mehr bilan qarash, ularni ko`z qorachig‘idek asrab-avaylash bular hammasi *A) Vatanparvarlik B) Erkparvarlik C) Insonparvarlik D) Millatparvarlik 42. Boshqalarni kamsitmagan holda, o`z millati ravnaqi uchun kurashish, buyo`lda, lozimbo`lsa, o`z hayotini ham fido qilish– bu: A) Erkparvarlik *B) Millatparvarlik C) Insonparvarlik D) Vatanparvarlik 43. O`z millatini ajratib olib, unga buyuklik maqomini berishga intilish – bu: A) Vatanparvarlik B) Millatparvarlik *C) Millatchilik D) Insonparvarlik 44. Mehnatdan maqsad - A) rivojlanish B) O`zgalarga nafi tegish C) O`zligini namoyish etish *D) ehtiyojni qondirish 45. Kishidagi o`z qavmdoshiga achinish hissidan, unga baxt va farovonlik tilash tuyg‘usidan kelib chiqadi, mohiyatan beminnat xayriyaga asoslanadi. O‘z manfaatidan o`zga manfaatini ustun qo'yib, «o`z og‘zidagini o'zga og'ziga tutib» yashash– bu: *A) Jo`mardlik B) Insonparvarlik C) Millatparvarlik D) O`zbekchilik 46. «...Xohi zulm bilan olingan bo`lsin (kuchishlatib, xoinona undirish va bosqinchilik-ogrilik yo`llari bilan olish); xoh zavq va o`yin yo`Ii bilan olinsin (qimor va shunga o'xshash narsalar bilan bo`lganiday); xoh hiyla va nayrang yo`llari bilan olinsin (tovlamachilik va aldamchilik, tarozidan urish kabi); o`z moli va boyligini harom ishlarga (ichkilikbozlik, qimor, fohishabozlik) xarjlanishi – hammasi harom yeyishga kiradi» - ushbu misralar kimga tegishli? A) Imom Buxoriy *B) Imom G`azzoliy C) Imom at-Termiziy D) Imom al Motrudiy 47. Rostgo`ylik - A) insonning keyinchalik kasb etgan fazilati B) insonning o`z ongiga, ruhiga singdirgan, ijtimoiy-hayotiy xususiyati *C) insonning mohiyatida berilgan fazilat D) insonning davriy-tajribaviy xususiyati 48. Bu me’yor xulqiy go`zallikning asosiy belgilaridan hisoblanadi. U, garchand, bir qarashda, uyat hissi bilan o xshash bo lsa-da, aslida o`zini ko`proq andisha va iboga yaqin fazilat tarzida namoyon qiladi, unda axloqiy mohiyat estetik xususiyat — nafosat bilan uyg‘unlashib ketadi. A) Insoflilik B) Kamtarinlik C) Pokizalik *D) Hayolilik 49. «Hayo – dilni ravshan qiladurgan bir nurdurki, inson har vaqt shul ma’naviy nurning ziyosiga muhtojdur... Iffatning pardasi, vijdonning niqobi hayodir» - ushbu misralar kimning qalamiga mansub? *A) A. Avloniy B) A.Navoiy C) Kaykavus D) A.Fitrat 50. U o`z individual ehtiyojlarini hamma narsadan yuqori qo`yadigan axloqiy xislatillatni anglatuvchi tushuncha; biror-bir insonning moddiy-maishiy manfaatlarining boshqalarnikidan ustun qo`yilishini bildiruvchi manfaatparastlikdan va o‘z shaxsini mutlaqlashtirishiga qaratilgan shaxsiyatparastlikning ba’zi unsurlaridan iborat salbiy xatti-harakatlar majmuyidir. Bu - A) Mag`rurlik *B) Xudbinlik C) Shuhratparastlik D) Kibru-havo 51. Shon-shuhrat ketidan quvadigan va bu yo`lda har qanday axloqsizlikdan qaytmaydigan insonlar toifasining xislati – bu: A) Kibru-havo B) Xudbinlik. *C) Mag`rurlik D)SHuhratparastlik 52.Axloq tuzilmasi necha omildan iborat? *A) axloqiy anglash, axloqiy hissiyot, axloqiy xatti-harakat. B) ma’suliyat, vijdon, insof C) odob, hurmat, izzat D) rostgo’ylik, kamtarinlik, insoflilik 53. Axloqning o’ziga xos xususiyatlari deganda nimani tushunamiz? A) O`zgalarga nafi tegish *B) qat’iy amrlik, me’yorlik, baholash C) O`zligini namoyish etish D) ehtiyojni qondirish 54. Axloqning asosiy vazifalari,quyidagi javoblarning qaysi birida to’g’ri berilgan? *A) tarbiya, axloqiy qadriyatlar, axloqiy kommynikativ, axloqiy bilish,axloqiy boshqarish, insoniylashtirish B) muomala majmui, fe’l, tabiat, muloqat C) e’yiqod, ezgulik, shafqat, adolat D) ixtiyoriy erkinlik, axloqiy tanlov,axloqiy ravnaq 55. Nitshe odamlarni necha toifaga bo’lgan? *A) oxirgi odamlar, yaxshi odamlar, odamdan yuksak odam B) bilimdon odam va nodon odam C) axloqiy darajasi yiksak va axloqiy darajasi past odam D) yovoyi odamlar, ibtidoiy odamlar, hozirgi odamlar 56. Axloq deganda nimani tushunamiz? A) xudoning insonga bergan in’omi B) insonlar o’rtasidagi turli xil munosabatlari *C) ijtimoiy ong shakllaridan biri, insonnig yurish-turish qoidalari va xulq-atvor me’yorlari D) yaxshilik va yomonlikning mezoni 57. Axloq ko’proq qaysi fanlar bilan bog’liq? A) manbashunoslik va siyosatshunoslik *B) pedagogika va huquqshunoslik C) ijtimoiy-psixologiya va iqtisodiyot D) san’atshunoslik va dinshunoslik 58. Axloqning ijtimoiy hayotdagi roli nimadan ihorat? A) insonga omad va baxt-saodat keltiradi B) kishini hato qilmasga undaydi *C) insionni ma’naviy kamolatga yetkazadi, jamiyatda barqarorlikni ta’minlatdi D) yoshlarni o/z nafsini tiyishga va insofli bo’lishga undaydi 59. Insonning har bir qilmishi, xatti-harakatlarining ibtidosi? A) insonnig to’g’ma qobiliyatlari *B) axloqiy tanlov C) aql-zakovati, bilimlari D)ota-onasi bergan tarbiyasi 60. Axloqning ijtimoiy manbalari nimaga bog’liq? A) jamiyatning siyosiy tuzumiga B) insonnig shaxsiy va ijtimoiy manfaatlari o’rtasidagi uyg’unlik darajasiga *C) ijtimioy muhit va jamoatchilik fikriga D) ta’lim-tarbiya xususiyatlariga 61. Axloqning ma’naviy manbalari nimaga bog’liq? A) insonnig diniy dunyoqarashiga B) hayotiy tajribalarga C) insonnig hayot mazmuni va hayotiy maqsadini qanday tushunishiga *D) ijtimoiy faolligi, maqsadlari va intilifhlariga 62. Axloqiy me’yor-qoidalar qachon paydo bo’lgan? A) odamzodning paydo bo’lishi bilan *B) insoniyat jamiyatining shakllanishi bilan C) din bilan bir davrda D) quldorlik tuzumi shakllanadigan keyin 63. Axloq va siyosat o’rtasidagi o’zaro aloqadorlik qanday namoyon bo’ladi? A) yuksak maqsadlarga axloqiy pok vositalar bilangina erishish kerak B) yuksak maqsadlarga erishish uchun har qanday vositadan foydalanishi mumkin *C) maqsad yuksak ideallar bilan bog’liq bo’lsa yetarli, qolgani myhim emas D) maqsad- vositani belgilaydi 64. Nima uchun , Sharq mutafakkirlari, shaxsning axloqiy tarbiyasiga alohida e’tibor qaratganlar? A) axloq iqtisodiy munosabatlarni tartibgasoladi *B) axloq ijtimoiy barqarorlik va rivohlanishning garovidir C) axloqsiz oilada totuv yo’q D) axloq yoshlarni zararli odatlardan asraydi 65. Axloq shaqs ma’naviyati bilan bog’liqmi? A) ular orasida farq yo’q *B) axloq shaxs ma’naviyatining o’zagini tashkil etadi C) ma’naviyat-inson ruhiyati bilan, axloq- harakatlarp bilan bog’liq D) bu- shaxsning bilim darajasi bilan belgilanadi 66. Eng qadimgi axloqiy ta’limotlar qayerda yuzaga kelgan? *)Qadimgi Misr, Hindiston va Xitoyda B) Qadimgi Yunon va Rimda C) Angliya, Fransiya va Italiyada D) AQSH da 67. Eng qadimgi taniqli axloqshunos mutafakkirlarni aniqlang? A) Fales, Anaksimandr, Geraklit *B) Sokrat, Aristotel, Epikur C) Demokrit,Anaksimen,Lukresiy D) Gelvesiy, Spinoza, Kant 68. Axloqshunoslik bo’yicha birinchi darslikni kim yozgan? A) Geraklit *B) Aristotel C) Demokrit D) Epikur 69. Axloq-bu baxt-saodatga erishish yo’llarini o’rgatuvchi fandir” –degan fikrning muallifini aniqlang? A) Geraklit *B) Aristotel C) Demokrit D) Epikur 70. Axloqning asosida shaxsiy manfaat yotadi, degan fikrni kim birinchi bor ilgari surgan? A) Golbax, Gelvesiy B) Forobiy, Alisher Navoiy C)Platon, Aristotel *D)Kant, Feyerbax 71. Axloqiy taraqqoyot g’oyasiga kim asos slogan? A) Kant B) Gegel
*C) Ibn Sino D) Jomiy
72. “Axloqiy amr” tushunchasini kim yaratgan? *A) Kant
B) Gegel C) Sokrat D) Platon 73. Axloqning asosida sevgi va muxabbat yotadi, degan fikrning muallifi kim? A) Feyerbax B) Platon C) Sokrat *D) Sa’diy Sheroziy 74.Eng qadimgi axloqiy ta’limotlar qanday yozma manbada ifoda etilgan? A)Kaykovusning “Qobusnoma”sida *B) “Avesto”da C)”Injilda” D) Aristotelning “Axloqi kabir”ida 75. Eng qadimgi xalqlarning o’z Vatani va o’z xalqiga muhabbat fazilatlarini ifodalaydigan ogzaki ijodiyot namunalarini aniqlang? A) “Guro’g’li” dostoni B) “ASlpomish” dostoni *C) “To’maris” va “ Shiroq” afsonalari D) “Qirqqiz” dostoni 76. Axloqiy ongning o’ziga xosligi, betakrorligi nimada? *A) bevosita insonga bog’liqligida, uning mohiyatini belgilashligida B) doimligida, kishining kundalik hayoti bilan chambarchas bog’liqligida C) tarixiy jihatdan eng qadimiyligida D) ijtimoiy ongning boshqa shakllari bilan uzviy bog’liqligida 77. Siyosiy va axloqiy ongning bir-biriga ta’sirini aniqlang? A) siyosiy mafkura axloqqa ta’sir qilmaydi B) siyosat nafaqat axloqqa, ijtomoiy ongning boshqa shakllariga ham ta’sir ko’rsatadi C) siyosiy ong va siyosiy qarashlar yuksak axloqiy me’yorlarni o’zida mujassamlashtirmog’i lozim *D) insonparbarlik g’oyalarini o’zida mujassam etgan siyosat ijtimoiy taraqqiyot va baxt-saodatning asosidir 78. Axloqiy va huquqiy me’yorlarning bir-biriga ta’sirini aniqlang A) Har ikkisi ham kishilarning muayyan jamiyatda rioya qilishlari lozim bo’lgan yurish-turish qoidalarini ifoda etadi *B) huquqiy me’yorlar axloqan yuksak adolat tamoyillariga asoslanmog’i lozim C) huquqiy me’yorlarning axloqiy qoidalarga hech qanday ta’siri yo’q D) huquqiy qonunlar jamiyat a’zolarining hayotiy ichki ehtiyojlariga aylanib bormog’i lozim 79. Axloq va fannig bir-biriga munosabatini aniqlang? *A) ilm-fan axloqiy barkamollik negizidir B) yuksak axloqiy me’yorlarni o’zida mujassamlashtira olgan odamgina ijtimoiy taraqqiyotga xizmat qiladi C) fanning axloqqa hech qanday aloqasi yo’q D) axloq fan rivojiga ta’sir qilmaydi 80. Axloq va san’atning bir-biriga ta’sirini aniqlang? *A) haqiqiy san’at insonni yuksak axloqiy ruhda tarbiyalaydi B) yuksak axloqiy g’oyalarni o’zida mujassamlashtirmagan san’at asarlari hech qanday qiymatga ega emas C) mumtoz san’atgina axloq uchun xizmat qiladi D) ba’zi san’at asarlari axloqqa ta’sir ko’rsatadi 81. Axloq va din o’rtasidagi aloqadorlikni aniqlang? A) diniy qarashlar to’la-to’kis o’zida axloqiy ta’limotlarni mujassamlashtiradi *B) har ikkilasining maqsadi insonni to’g’ri yo’lga boshlashdir C) yuksak axloqiy komillik-maqsad, din esa-vositadir D)diniy axloq va umuminsoniy axloq bir-biridan mustaqil mavjud bo’ladi 82. Axloq bilan tarbiyaning bir-biriga munosabatlarini aniqlang? A) axloq tarbiyaning nazariy asosi *B) tarbiya axloqiy me’yorlarning ideal asosi C) axloq va tarbiya bir butun yagona jarayon bo’lmog’ilozim D) axloq va tarbiya jamiyat bilan birga paydo bo’lgan 83. Vatanparvarlik tuyg’isini qanday tushunasiz? A) tug’ilib o’sgan yerni sevish va e’zozlash B) o’z xalqi va millatni sevish va ardoqlash C) bunday tuyg’u nisbiy xarakterga ega, kishining tug’ilib o’sgan joyi emas, uning farovan yashagan joyi uning Vatani *D) insoningo’z ona tili, tarixi va madaniyatiga, xalqi va millatiga bo’lgan muhabbati, ularni e’zozlash 84. Insonparvarlik tuyg’usini qanday tushunasiz? A) insonning o’zi uchun, o’z urug’-aymog’i uchun qayg’urishi B) imkoniyati cheklangan insonlarga g’amxo’rligi *C) insonlarni sevishi, yordamga muxtoj kishiga mehr-shavqat qilib yordam bera olishi, rostgo’y, adolatparvar, axloqan barkamol insonparvar degan nomga sazovar bo’la olishi D) insonparvar bo’lish qiyin, chunki bu mavhum tushuncha, chiroyli ibora xolos:odamlar o’rtasidagi raqobat hissi kuchliroqgir 85. Mehr-oqibat deganda nimani tushunasiz? A) insonlar o’rtasidagi mehr-oqibat beg’araz tarzda bo’lishi lozim B) mehr-oqibat moddiy farovanlikka bog’lik, xotamtaylik ozi quruq joyda bo’lmaydi *C) insonning o’z kasbiga, mehnatiga, ota-onasi va farzandlariga, qarindosh-urug’lariga hamda muhtoj barcha kishilarga sidqidildan qilgan munosabati va beg’araz yordami D) mehr-oqibat kishining ma’naviy etukligi va yuksak madaniyatining natijasidir 86. Axloqiy erkinlik deganda nimani tushunasiz? *A) axloqiy qonun-qoidalarga bo’yruqsiz, ichki ehtiyojasosida rioya qilishni B) nimani xohlasang shuni qilish C) ijtimoiy qonunlarga itoat qilmaslik D) anglangan zaruriyatni 87. Axloqiy mas’uliyat nima? A) insonning o’z xatti-harakatiga javobgarlik B) inson faoliyatining tagdirga bog’liqligi C) insonning vaziyatni boshqarishga yo’naltirilgan harakati D) insonning o’z shaxsiy manfaatlarini ijtimoiy manfaatlar bilan uyg’un bo’lishiga mas’ulligi 88. Axloqiy me’yorlar insonning qanday munosabatlarida namoyon bo’ladi? *A) mehnatga, o’z Vatani va xalqiga, o’z kasbi-kori va oilasiga munosadatlarida B) har qanday vaziyatda g’olib bo’lib chiqishga intilishida C) o’z do’sti va sevgilisiga sadoqatli bo’lishida D)ilm olishga, kasb-hunar o’rganishgaintilishida 89. Axloqiy barkomillik negizida nima yotadi? A) taqdir taqozasiga amal qilish B) o’qish, o’rganish va yangilikka intilish *C) mehnat qilish,yangiliklar yaratish,jamiyatga foyda keltirish va bundan ma’naviy qoniqish hosil qilish D) moddiy boylik va ma’naviy etuklik 90. Oddiy axloq me’yorlarini aniqlang? A) o’z burchiga sadoqatliligi B) hayot mazmunini to’g’ri anglash C) halollik, haqiqatguylik, insonparvarlik,saxiylik, mehmondo’stlik, xo’shmuomalalikkamtarlik D) o’z hayot maqsadini to’g’ri tanlash 91. Axloq qanday kuchga ega? A) muayyan siyosiy tuzum tomonidan himoya qilinadi *B) bilim va tarbiyaga C) zo’rlik kuchiga D) mafkuraviy immunitetga 92. Axloqiy me’yorlarni buzgan shaxslarga qarshi qanday chora va tadbirlar ko’riladi? A) huquqiy jazo beriladi B) mahalla tomonidan javobgarlikka tortiladi *C) jamoatchilik hukmi asosiy vosita hisoblanadi D) ota-ona tegishli tanbeh bermog’i lozim Tuzuvchi: B.Kazbekov Nikoh va oila axloqiy asoslari, uning yoshlar tarbiyasidagi o`rni 1. Oila fuqarolik jamiyatning, davlatning eng muhim - *A)Yacheykası B)Buwını
C)Faktorı D)Shárti
2.Fuqаrоlik jаmiyatning, dаvlаtning еng muhim hujаyrаsi? A) Dаvlаt *B) оilа C) mаktаbgаshа tа`lim muаssаsi D) mаktаb 3. Оilа ush jihаti? 1) o`zining bеvоsitа ko`rinishi bo`lmish nikоhni 2) оilаviy mulk vа аnjоmlаr hаmdа ulаr hаqidаgi g`аmхоrlikni 3) bоlаlаr tаrbiyasini o`z ishigа оlаdi 4) nikоhgа kiruvshilаrning o`z-аrо rоziligi 5) nikоh yoshigа еtgаnliklаri A) 4,5
B) 3,4,5 *C) 1,2,3 D) 2,3,4 4.Qоnungа binоаn nikоh tuzish shаrtlаridаn еng muhimlаri? 1) оtа-оnаlаr rоziligi 2) mаhаllа rоziligi 3) qаrindоshlаr rоziligi 4) nikоhgа kiruvshilаrning o`z-аrо rоziligi 5) nikоh yoshigа еtgаnliklаri A) 2,3,4 B) 3,4,5 C) 1,2,3
*D) 4,5 5.Qоnungа binоаn nikоh yoshi ? *A) yigitlаr uchun -18 yosh, qizlаr uchun -17 yosh B) yigitlаr uchun -19 yosh, qizlаr uchun -18 yosh C) yigitlаr vа qizlаr uchun -18 yosh D) yigitlаr uchun -17 yosh, qizlаr uchun -16 yosh 6.Qоnungа binоаn yigitlаr uchun nikоh yoshi ? A) yigitlаr uchun -17 yosh *B) yigitlаr uchun -18 yosh C) yigitlаr uchun -19 yosh D) yigitlаr uchun -20 yosh 7.Qоnungа binоаn qizlаr uchun nikоh yoshi ? A) qizlаr uchun -16 yosh B) qizlаr uchun -18 yosh *C) qizlаr uchun -17 yosh D) qizlаr uchun -19 yosh 8.Nikоh tuzish shаrtlаridаn еng muhim mаsаlаsining huquqiy vа ахlоqiy tоmоnining o`zgаrmаs shаrti? A) ishоnsh B) e`tiqоd C) оtа-оnа vа qаrindоshlаr rоziligi *D) rоzilik 9.Еzgu mаqsаdgа yo`nаltirilgаn, zimmаsigа zurriyot qоldirishdеk yuksаk mа`suliyat yuklаngаn, ахlоq bilаn shеgаrаlаngаn qo`shiluv, birlаshuv? *A) nikоh B) muхаbbаt C) bоlа D) mаhаllа 10. “Industriаl jаmiyatdа muhаbbаt kаmdаn kаm ushrаydigаn hоdisа еkаnini, nikоhning аsоsidа – mоliyaviy, siyosiy, iqtisоdiy sаbаblаr yotishini tа`kidlаydi”? A) Хеgеl
*B) Еriх Frоm C) Jоrj Bаyrоn D) А.Shimmеl 11. “Bа`zi so`fiy-tеоsоfik оqimlаrning tаrаfdоrlаridа mаhsulоt bеrаdigаn hаr bir хаtti-хаrаkаtni «nikоh» dеyu аtаshgа mоyillik bоr. Ulаrning fikrishа, po`lаt bilаn shаqmоktоsh birlаshsа, bu nikоhdаn yanаdа еtikrоq fаrzаnd, yani оlv dunyogа kеlаdi. Еrkаklik vа аyollik unsurlаrining birlаshuvi hаyotni yanаdа yuqоrirоq pоg`оnаgа shiqаruvshi оmildir”? A) Еriх Frоm B) Jоrj Bаyrоn *C) А.Shimmеl хоnim D) Хеgеl
12. Nikоh birlаshuvdаn mаqsаd ? A) оilаviy mоl-mulkni birgаliktа ko`pаytirish B) оtа-оnаlаr vа qаrindоshlаrni rоzi qilish vа ulаrgа хizmаt qilish C) бахтли яшаш *D) hаyotdа o`zlаridаn yaхshirоq, mukаmmаlrоq bo`lgаn, o`zlаri еrishоlmаgаn ro`yobgа shiqаrаdigаn оdаm nusхаlаrini yarаtish 13.Оilаni tutib turuvshi jоnli muхаbbаt? *A) fаrzаnd B) nikоh shаrtnоmаsi S) vidео vа rаsmlаr D) mаhаllа 14. Оilа tаrqаlishi sаbаblаri? 1) оilаning ахlоqiylik nuqtаy nаzаridаn tаrkаlishi 2) оilаning tаbiiy tаrqаlishi 3) nikоh bеkоr qilinishi munоsаbаti bilаn оilа tаrqаlаdi A) 1,2 *B) 1,2,3 C) 2,3 D) 3
15.Оilаning tаrqаlishi sаbаblаridаn qаysi biri bоlаlаr bаlоg`аtgа еtgаsh, еrkin shахs sifаtidа yangi оilаgа аsоs bo`lishlаri – o`g`il bоlаlаrning uylаntirilishi, qizlаrning turmushgа uzаtilishi nаzаrdа tutilаdi? A) оilаning tаbiiy tаrqаlishi B) nikоh bеkоr qilinishi munоsаbаti bilаn оilа tаrqаlаdi *C) оilаning ахlоqiylik nuqtаy nаzаridаn tаrqаlishi D) оtа-оnа vа qаrindоshlаr rоziligi 16.Оilаning tаrqаlishi sаbаblаridаn qаysi biri оtа-оnаning yoki оtаning vаfоti tufаyli оilа mulkining mеrоs tаrzidа bir yoki bir nеshа fаrzаndgа o`tishi munоsаbаti bilаn оilа tаrqаlishi mumkin? A) оilаning ахlоqiylik nuktаy nаzаridаn tаrkаlishi B) nikоh bеkоr qilinishi munоsаbаti bilаn оilа tаrqаlаdi C) оtа-оnа vа qаrindоshlаr rоziligi *D) оilаning tаbiiy tаrqаlishi 17. Oilаning ахlоqiylik nuqtаy nаzаridаn tаrqаlishi bu? *A) o`g`il bоlаlаrning uylаntirilishi, qizlаrning turmushgа uzаtilishi nаzаrdа tutilаdi B) оtа-оnаning yoki оtаning vаfоti tufаyli C) nikоh bеkоr qilinishi munоsаbаti bilаn оilа tаrqаlаdi D) оtа-оnа vа qаrindоshlаr rоziligi 18. Oilаning tаbiiy tаrqаlishi A) o`g`il bоlаlаrning uylаntirilishi, qizlаrning turmushgа uzаtilishi nаzаrdа tutilаdi *B) оtа-оnаning yoki оtаning vаfоti tufаyli C) nikоh bеkоr qilinishi munоsаbаti bilаn оilа tаrqаlаdi D) оtа-оnа vа qаrindоshlаr rоziligi 19. Ibtidoiy odamlarning qotinlari qisqa muddatli “estrus” holatini o’zlarida his qilganlar. “Estrus” qanday hodisa? *A) qo’shilishga kuchli moyillikning o’yg’onishi B) erkaklar oldinda uyalish sezimlari bo’lmagan C) qisqa muddatda, qavmida rahbarlik mavqega ega bo’lishi D) erkaklarga nisbatan “tanlash”erkeklerge sali’sti’rg’anda “tan’lap” qatnasta boli’w 20. Ekzogam neke degenimiz ne? A) tek bir uri’w wa’killeri arasi’ndag’i’ ji’ni’si’y qatnas B) uri’w qa’wi’mi’ basshi’si’ iyelik etken hayallar topari’ *C) ha’r qi’yli’ qa’wimler wa’killeri arasi’nda turaqli’ tu’rde ji’ni’sli’q qatnas D) toparli’q neke 21. Endogam neke degen ne? A) uri’w qa’wi’mi’ basshi’si’ iyelik etken hayallar topari’ *B) tek bir uri’w wa’killeri arasi’nda’g’i’ ji’ni’si’y qatnas C) ha’r qi’yli’ qa’wimler wa’killeri arasi’nda turaqli’ tu’rde ji’ni’sli’q qatnas D) toparli’q neke 22. Toparli’q neke degenimiz ne? *A) eki qa’wim ortasi’ndag’i’ nekelik qatnasi’qlardan ibarat bolg’an B) tek bir uri’w wa’killeri arasi’ndag’i’ ji’ni’si’y qatnas C) uri’w qa’wi’mi’ basshi’si’ iyelik etken hayallar topari’ D) ha’r qi’yli’ qa’wimler wa’killeri arasi’nda turaqli’ tu’rde ji’ni’sli’q qatnas 24. Shan’araq- ja’miyettin’ du’r ha’m ga’whari’ degen tsitata avtori’n tabi’n’? A) Sitseron B) Platon C) J.Santayana *D) V.Gyugo 25.Neke ko’p ta’shwish tuwdi’radi’, biraq nekesiz turmi’sta da hesh qanday shadli’q joq degen kim? A) Salvador Dali B) Gi de Mopasan *C) S.Jonson D) Likpan 26. Shan’araq ta’biyatti’n’ belgili do’retpelerinen biri degen so’zdi kim aytqan? *A) J.Santayana B) Dostoevskiy C) I.Kant D) Volter 27) Ha’r qanday neke u’stinen bir na’rse ani’q a’mir etip turi’wi’ lazi’m: ha”r bir adam o’z ti’ni’shli’g’i’ ushi’n emes, ba’lki ma’mleket ma’plerin go’zlegen halda nekeden o’tiwi kerek degen so’z avtori’ kim? *A) Platon B) V.Gyugo C) Likpan D) Salvador Dali 28. Shan’araqti’ xarakterleytug’i’n tu’rli o’lshemler bar, o’lshemi toli’g’ina qaray qanday shan’araqlarg’a bo’linedi? A) perzentli, nuklear, B) ko’p a’wladli’, 3-4 balali’ *C) toli’q, toli’q emes ha’m qayta du’zilgen( ekinshi shan’araq) D) nuklear (ata-ana ha’m balalardan ibarat bolg’an) ha’m ko’p a’wladli’( eki ha’m onnan arti’q a’wladlardan ibarat shan’araq ag’zalari’ birge jasawshi’) 1Shan’araqti’ xarakterleytug’i’n tu’rli o’lshemler bar, o’lshemi a’wladlar sani’na qaray qanday shan’araqlarg’a bo’linedi? *A) nuklear (ata-ana ha’m balalardan ibarat bolg’an) ha’m ko’p a’wladli’( eki ha’m onnan arti’q a’wladlardan ibarat shan’araq ag’zalari’ birge jasawshi’) B) toli’q, toli’q emes ha’m qayta du’zilgen( ekinshi shan’araq) C) ko’p a’wladli’, 3-4 balali’ D) perzentsiz, bir balali’, 3-4 balali’, 5 ha’m onnan arti’q balali’ shanaraqlar 2Shan’araqti’ xarakterleytug’i’n tu’rli o’lshemler bar, o’lshemi balalar sanina qaray qaray qanday shan’araqlarg’a bo’linedi? *A) perzentsiz, bir balali’, 3-4 balali’, 5 ha’m onnan arti’q balali’ shanaraqlar B) ko’p a’wladli’, 3-4 balali’ C) nuklear (ata-ana ha’m balalardan ibarat bolg’an) ha’m ko’p a’wladli’( eki ha’m onnan arti’q a’wladlardan ibarat shan’araq ag’zalari’ birge jasawshi’) D) toli’q, toli’q emes ha’m qayta du’zilgen( ekinshi shan’araq) 3Shan’araqti’ xarakterleytug’i’n tu’rli o’lshemler bar, o’lshemi erli-zayi’plardi’n’ sotsiyalli’q kelip shi’g’i’w’na qaray qanday shan’araqlarg’a bo’linedi? A) joqari’, orta-arnawli’,orta, tamamlanbag’an orta, arnawli ja’rdemshi mektep mag’li’wmati’na,tu’rli da’rejedegi mag’li’wmatqa iye bolg’an shan’araqlarg’a B) jas, orta jastag’i’, jetilisken jastag’i’ (kekseler shan’arag’i’) C) qala, awi’l, aralas tiptegi shan’araqlar *D) jumi’shi’lar, diyqanlar, xi’zmetkerlar, zi’yali’lar,aralas tiptegi shan’araqlar 4Shan’araqti’ xarakterleytug’i’n tu’rli o’lshemler bar, o’lshemi erli-zayi’plardi’n’ mag’li’wmat da’rejesine qaray qanday shan’araqlarg’a bo’linedi? A) jas, orta jastag’i’, jetilisken jastag’i’ (kekseler shan’arag’i’) *B) joqari’, orta-arnawli’,orta, tamamlanbag’an orta, arnawli ja’rdemshi mektep mag’li’wmati’na,tu’rli da’rejedegi mag’li’wmatqa iye bolg’an shan’araqlarg’a C) qala, awi’l, aralas tiptegi shan’araqlar D) jumi’shi’lar, diyqanlar, xi’zmetkerlar, zi’yali’lar,aralas tiptegi shan’araqlar 5Shan’araqti’ xarakterleytug’i’n tu’rli o’lshemler bar, o’lshemi shan’araqti’n’ “jasi’na” qaray qanday shan’araqlarg’a bo’linedi? A) qudalardi’n’ bir-birine say ekenligi yamasa olar arasi’nda u’lken ayi’rmashi’li’qqa baylani’sli’ bir-birine say yaki say emes shan’araqlar *B) jas, orta jastag’i’, jetilisken jastag’i’ (kekseler shan’arag’i’) C) er adam basqarg’an, hayal adam basqarg’an, biarxat (bashi’li’qti’ birge atqaratug’i’n shan’araqlar D) bir milletli yaki internatsional shan’araqlar 6Shan’araqti’ xarakterleytug’i’n tu’rli o’lshemler bar, o’lshemi jigit-qi’zdi’n’ ata-anasi’ shan’arag’i’ni’n’ materialli’q da’qejesi jag’ina qaray qanday shan’araqlarg’a bo’linedi? *A) qudalardi’n’ bir-birine say ekenligi yamasa olar arasi’nda u’lken ayi’rmashi’li’qqa baylani’sli’ bir-birine say yaki say emes shan’araqlar B) C)
7Shan’araqti’ xarakterleytug’i’n tu’rli o’lshemler bar, o’lshemi regionalli’q jaqtan qaray qanday shan’araqlarg’a bo’linedi? A) B) *C) qala, awi’l, aralas tiptegi shan’araqlar D) 8Shan’araqti’ xarakterleytug’i’n tu’rli o’lshemler bar, o’lshemi nekeden qanaatlani’w da’rejesihe qaray qanday shan’araqlarg’a bo’linedi? A) *B) aji’rasi’w jag’dayi’ndag’i’, ortasha ha’m nekeden qanaatlani’wi’ joqari’ da’rejadegi shan’araqlar C) D)
A) B) C) *D) er adam basqarg’an, hayal adam basqarg’an, biarxat (bashi’li’qti’ birge atqaratug’i’n shan’araqlar 10Shan’araqti’ xarakterleytug’i’n tu’rli o’lshemler bar, o’lshemi shan’araqta erli-zayi’plar arasi’ndag’i’ qatnaslarg’a baylani’sli’g’i’na qaray qanday shan’araqlarg’a bo’linedi? A) B) shan’araq ag’zalari’ni’n’ o’z-ara pikiri ha’m o’z-ara tu’siniwge bolg’an talaplari’n qandi’ri’w *C) avtoritar, demokratiyali’q, liberal, aralas tiptegi shan’araqlar D) 11Shan’araqti’ xarakterleytug’i’n tu’rli o’lshemler bar, o’lshemi erli-zayi’plardi’n’ milletine qaray qanday shan’araqlarg’a bo’linedi? *A) bir milletli yaki internatsional shan’araqlar B) C) D) 12Shan’araqti’ xarakterleytug’i’n tu’rli o’lshemler bar, o’lshemi yuridikali’q jaqtan ra’smiylestirgenine qaray qanday shan’araqlarg’a bo’linedi? *A) si’naqtag’i’ shan’araq, nekeli shan’araq, nekeden ti’s shan’araq B) C) D) 13Shan’araqti’n’ reproduktiv wazi’ypasi’na neler kiredi? *A) insaniyatti’ dawam ettiriw, olardi’ ilimiy ha’m ma’deniy tabi’slar menen tani’sti’ri’w, den sawli’g’i’n saqlap turi’wdan ibarat B) C) D) 14Shan’araqti’n’ ekonomikali’q wazi’ypasi’na neler kiredi? A) B)
*D) shan’araq byudgeti, da’ramatti’ rejeli jumsaw,ku’ndelikli qa’rejetlerge, za’ru’rli buyi’mlarg’a pul aji’rati’w, u’nemlep jumsaw 15Shan’araqti’n’ ta’rbiyali’q wazi’ypasi’na neler kiredi? A) B)
D) 16Shan’araqti’n’ rekreativ wazi’ypasi’na neler kiredi? *A) o’z-ara fizikali’q, materialli’q, ruwxi’y ha’m psixologiyali’q ja’rdem ko’rsetiw, bir-birinin’ salamatli’g’i’n bekkemlew, dem ali’wdi’ sho’lkemlestiriw B) C) D) 17Shan’araqti’n’ kommunikativ wazi’ypasi’na neler kiredi? A) B)
*D) shan’araq ag’zalari’ni’n’ o’z-ara pikiri ha’m o’z-ara tu’siniwge bolg’an talaplari’n qandi’ri’w 18Shan’araqti’n’ reguliyativ wazi’ypasi’na neler kiredi? A) *B) shan’araq ag’zalari’ arasi’ndag’i’ o’z-ara mu’na’sibetlerdi basqari’w sistemasi’n, sonday-aq da’slepki ja’miyetlik qadag’alawdi’, shan’araqta u’stemlik ha’m abi’roydi’ a’melge asi’ri’wdi’ o’z ishine aladi’ C) shan’araq ag’zalari’ni’n’ o’z-ara pikiri ha’m o’z-ara tu’siniwge bolg’an talaplari’n qandi’ri’w D) 19Shan’araqti’n’ feliotsitologiyali’q wazi’ypasi’na neler kiredi? *A) shan’araq ag’zalari’ni’n’ shaxsiy baxi’tqa erisiwlerine umti’li’w B) o’z-ara fizikali’q, materialli’q, ruwxi’y ha’m psixologiyali’q ja’rdem ko’rsetiw, bir-birinin’ salamatli’g’i’n bekkemlew, dem ali’wdi’ sho’lkemlestiriw C) D) insan ruwxi’yati’, oni’n’ qarasi’, insanni’n’ tu’sinigi ha’m isenimine baylani’sli’ ko’nlikpeler kompleksli tiykari’nan shan’arata qa’liplesedi 20Shan’araqti’n’ relaksatsiya wazi’ypasi’na neler kiredi? *A) shan’araq ag’zalari’ni’n’ ji’ni’sli’q, emotsional xi’zmetin, ruwxi’y-fizikali’q quwati’n, miynet qa’biletin ja’ne qayta tiklew B) C) shan’araq ag’zalari’ni’n’ o’z-ara pikiri ha’m o’z-ara tu’siniwge bolg’an talaplari’n qandi’ri’w D) 21Muhabbat- bul ha’m ju’rek, ha’m aqi’l, ha’m denege bir waqti’n’ o’zinde hu’jim etiletug’i’n en’ ku’shli, zawi’qli’, sezim tuyg’i’laridi’n’ biri dep ta’riyplegen kim? A) J.Santayana B) Dostoevskiy C) I.Kant *D) Volter 22To’mendegilerden EROS tu’sinigine duris keletug’i’n juwapti’ ani’qlan’: A) muhabbat sezimlerinin’ onsha teren’ bolmag’an muhabbat oyi’ni’ si’pati’nda qabi’llanatu’g’i’n sezimleri obyektinin’ an’sat almasi’wi’ mu’mkin bolg’an tu’ri B) si’rtqi’ ko’rinisinen ku’shli an’lanbag’an, biraq isenimli muhabbat - dosli’q tu’ri *C) ku’shli muhabbat sezimleri boli’p, bul sezimler tiykari’nda jatqan motiv muhabbat obyektine denelik jaqtan iye boli’w. D) LYUDUS ha’m STORGElerden ibarat ba’rha’ sanani’n’ qadag’alawi’nda bolg’an, su’ygen adamni’n’ ma’plerin go’zlegen maqsetleri tuykarinda ju’zege kelgen muhabbat sezimleri. 23To’mendegilerden LYUDUS tu’sinigine duris keletug’i’n juwapti’ ani’qlan’: *A) muhabbat sezimlerinin’ onsha teren’ bolmag’an muhabbat oyi’ni’ si’pati’nda qabi’llanatu’g’i’n sezimleri obyektinin’ an’sat almasi’wi’ mu’mkin bolg’an tu’ri B) ku’shli muhabbat sezimleri boli’p, bul sezimler tiykari’nda jatqan motiv muhabbat obyektine denelik jaqtan iye boli’w. C) EROS ha’m STORGEler ji’yi’ndi’si’nan ibarat, ku’shli ko’rinetu’g’i’n su’ygen adam muhabbat obyektine ha’mme na’rsesin ha’m ha’tte o’zin de bag’ishlaw’g’a tayar bolg’an sezimler tu’ri D) si’rtqi’ ko’rinisinen ku’shli an’lanbag’an, biraq isenimli muhabbat - dosli’q tu’ri 24To’mendegilerden STORGE tu’sinigine duris keletug’i’n juwapti’ ani’qlan’: A) EROS ha’m LYUDUStan ibarat boli’p, su’ygen adam’ni’n’ su’yiw obyektinen g’a’rezliligi menen xarakterlenedi, biraq eros penen lyudustan bul tu’rdin’ parqi’, su’ygen adamda o’zine isenimi jeterli da’rejede bolmaydi’ B) muhabbat sezimlerinin’ onsha teren’ bolmag’an muhabbat oyi’ni’ si’pati’nda qabi’llanatu’g’i’n sezimleri obyektinin’ an’sat almasi’wi’ mu’mkin bolg’an tu’ri C) ku’shli muhabbat sezimleri boli’p, bul sezimler tiykari’nda jatqan motiv muhabbat obyektine denelik jaqtan iye boli’w. *D) si’rtqi’ ko’rinisinen ku’shli an’lanbag’an, biraq isenimli muhabbat - dosli’q tu’ri 25To’mendegilerden PRAGMA tu’sinigine duris keletug’i’n juwapti’ ani’qlan’: A) EROS ha’m STORGEler ji’yi’ndi’si’nan ibarat, ku’shli ko’rinetu’g’i’n su’ygen adam muhabbat obyektine ha’mme na’rsesin ha’m ha’tte o’zin de bag’ishlaw’g’a tayar bolg’an sezimler tu’ri *B) LYUDUS ha’m STORGElerden ibarat ba’rha’ sanani’n’ qadag’alawi’nda bolg’an, su’ygen adamni’n’ ma’plerin go’zlegen maqsetleri tuykarinda ju’zege kelgen muhabbat sezimleri. C) ku’shli muhabbat sezimleri boli’p, bul sezimler tiykari’nda jatqan motiv muhabbat obyektine denelik jaqtan iye boli’w. D) muhabbat sezimlerinin’ onsha teren’ bolmag’an muhabbat oyi’ni’ si’pati’nda qabi’llanatu’g’i’n sezimleri obyektinin’ an’sat almasi’wi’ mu’mkin bolg’an tu’ri 26To’mendegilerden MANIYA tu’sinigine duris keletug’i’n juwapti’ ani’qlan’: A) ku’shli muhabbat sezimleri boli’p, bul sezimler tiykari’nda jatqan motiv muhabbat obyektine denelik jaqtan iye boli’w B) muhabbat sezimlerinin’ onsha teren’ bolmag’an muhabbat oyi’ni’ si’pati’nda qabi’llanatu’g’i’n sezimleri obyektinin’ an’sat almasi’wi’ mu’mkin bolg’an tu’ri *C) EROS ha’m LYUDUStan ibarat boli’p, su’ygen adam’ni’n’ su’yiw obyektinen g’a’rezliligi menen xarakterlenedi, biraq eros penen lyudustan bul tu’rdin’ parqi’, su’ygen adamda o’zine isenimi jeterli da’rejede bolmaydi’ D) EROS ha’m STORGEler ji’yi’ndi’si’nan ibarat, ku’shli ko’rinetu’g’i’n su’ygen adam muhabbat obyektine ha’mme na’rsesin ha’m ha’tte o’zin de bag’ishlaw’g’a tayar bolg’an sezimler tu’ri 27To’mendegilerden AGAPE tu’sinigine duris keletug’i’n juwapti’ ani’qlan’: *A) EROS ha’m STORGEler ji’yi’ndi’si’nan ibarat, ku’shli ko’rinetu’g’i’n su’ygen adam muhabbat obyektine ha’mme na’rsesin ha’m ha’tte o’zin de bag’ishlaw’g’a tayar bolg’an sezimler tu’ri B) muhabbat sezimlerinin’ onsha teren’ bolmag’an muhabbat oyi’ni’ si’pati’nda qabi’llanatu’g’i’n sezimleri obyektinin’ an’sat almasi’wi’ mu’mkin bolg’an tu’ri C) ku’shli muhabbat sezimleri boli’p, bul sezimler tiykari’nda jatqan motiv muhabbat obyektine denelik jaqtan iye boli’w D) si’rtqi’ ko’rinisinen ku’shli an’lanbag’an, biraq isenimli muhabbat - dosli’q tu’ri 28Muhabbat sezimlerinin’ qaysi’lari’ erkeklerde ko’birek ushi’rasadi’? A maniya ha’m storge B) lyudus ha’m pragma C) eros ha’m storge *D) eros ha’m lyudus 29Muhabbat sezimlerinin’ qaysi’lari’ hayallarda ko’birek ushi’rasadi’? A) lyudus ha’m pragma *B) pragma, storge ha’m maniya C) eros ha’m lyudus D) eros ha’m pragma Tuzuvchi: B.Kazbekov Lekciya mavzu: Estetikaning predmeti, maqsadi va vazifalari 1. Estetika” atamasini birinchi bo`lib kim ilmiy muomalaga kiritgan?. *A)Baumgarten B) Leybnis C) Aristotel` D) Feyerbax 2. Baumgarten estetikani qaysi jihatdan olib qaradi? A) San`at falsafasi sifatida *B) hissiy idrok etish nazariyasi sifatida C) San`at nazariyasi sifatida D) Garb falsafasi sifatida 3. Estetika nima? A) Inson axloqi, ezgulik va yovuzlikni anglash to`g`risidagi fan B) Voqelikni estetik idrok etishning tabiati va qonuniyatlari to`g`risidagi fan *C) Go`zallik, voqelikni estetik idrok etishning tabiati va qonuniyatlari, go`zallik qonunlari asosida ijod qilish to`g`risidagi fan D) Badiiy asarlarni yaratish 4. Estetikaning fan sifatida inson hayot faoliyati sharoitlarini optimallashtirishning estetik, iqtisodiy, texnik, gigienik muammolarni tahlil qiladigan sohasi qanlay nomlanadi? A) San`at estetikasi B) Nazariy-informativ estetika C) Texnika estetikasi *D) Amaliy estetika 5. Estetika gumanitar fan sifatida o`z predmetini anglashning alohida usuliga ega, va u - *A) Dunyoni simvollar orqali tasvirlash B) His etish C) Hayajonlanish D) Badiiy dunyoni ratsionallashtirish 6.O`z mohiyatiga ko`ra estetikaning qaysi kategoriyasi kengroq tushuncha hisoblanadi? A) Did *B) Go`zallik C) Uyg`unlik D) ko`rkamlik 7.Quyidagi tushunchalar orasidan estetika kategoriyalarini ko`rsating: A) Foydalilik, zararlilik B) Ezgulik, yovuzlik *C) Go`zallik, ko`lgulilik D) Baxt, ideal 8.Qaysi kategoriyalar estetika kategoriyasi emas? A) Go`zallik, o`lug`vorlik B) Did, uyg`unlik C) Fojeaviylik, kulgulilik *D) Simpatiya, simmetriya 9.Inson tafakkuri va mehnatining mahsuli natijasida yaratilgan go`zallik qaysilar ustuvor bo`ladi? *A) aql, ruh va hissiyot B) makon va zamon C) makon, aql, zamon D) hissiyot, makon, zamon 10.Inson tafakkuridan tashqarida, insonga bog`liq bo`lmagan holda yuzaga keladigan go`zallik qaysilar salmoqli o`rinni egallaydi. A) aql, ruh va hissiyot *B) makon va zamon C) makon, aql, zamon D) hissiyot, makon, zamon 11.Axloqiylik va go`zallikning farqi nimada? A) Axloqiylik ijtimoiy hodisa, go`zallik esa – tabiiy B) Axloqiylik faqat insonlarga xos hodisa, go`zallik esa – barcha jonli mavjudotlarga *C) Axloqiylik faqat insonning xatti-harakati, qilmishi orqali yuzaga keladi; Go`zallik esa, o`zini harakatsiz ham namoyon etaveradi. D) SHakli va mazmunida 12.«Go`zallik hamisha foydalidir» degan fikr qadimgi zamon faylasuflaridan kimga tegishli? A) Aristotel` B) Pifagor C) Platon *D) Sokrat 13.Kimning fikriga ko`ra, asl go`zallik his etilguvchi narsalar dunyosida bo`lmaydi, u g‘oyalar olamiga taalluqli? *A) Platon B) Sokrat C) Aristotel` D) Demokrit 14. U go`zallik masalasini o`z tadqiqotlari markaziga qo'yadi. U go`zallikni tartib, mutanosiblik va aniqlikda ko`radi. Go'zallikning nisbatan yuksak ifodasi esa, tirik jonzotlarda, ayniqsa, insonda namoyon bo`ladi. G o`zallikning yana bir belgisi, uning fikriga ko`ra, miqdorning cheklanganligi. Gap kim to`g`risida ketmoqda? A) Sokrat *B) Aristotel` C) Platon D) Demokrit 15.Forobiy qarashlarida ezgulik bilan go`zallik - A) O`z-aro aloqador, lekin jiddiy farqlarga ega hodisalardir B) Mustaqil hodisalar *C) ma’lum ma’noda aynanlashtiriladi, biri ikkinchisida yashovchi hodisalar sifatida talqin etiladi. D) Ushbu masala so`z etilmagan 16.Forobiy qarashlarida «Boyning boyligini bezab, kambag‘alning kambag‘alligini yashiradigan» go`allik – bu: A) Odat B) Qilmish C) Xulk *D) Adab 17.Mutlaq go`zallik faqat Allohga taalluqli bo`lishini, boshqa go'zalliklarning hammasi nisbiy ekanini aniq-ravshan bayon etgan sharq mutafakkiri kim? *A) G`azzoliy B) Ibn Sino C) Forobiy D) Ar-Roziy 18.Kalokagatiya nima? A) Taqlid *B) Ichki va tashqi narsalar uyg`unligi C) Tashki go`zallik D) Tasavvur 19.«Kalokagatiya» atamasi «komil badiiy go`zallik» degan ma`noni anglatadi va bu atama qaysi tildan olingan? A) Lotin
B) Olmon *C) YUnon D) Frantsuz 20.Estetik baholash «shkalasi»: A) Foydali-zararli B) Ijobiy-salbiy C) To`g`ri-noto`g`ri *D) Go`zal-xunuk 21.Estetik ong tarkibiga nima kirmaydi? *A) Ko`nikmalar B) Tuyg`ular C) Did, ideal D) Qarashlar 22.Tit Lukresiy Kar o`zining “Narsalarning tabiati” asarida san’atning kelib chiqishini nima deb izohlaydi? A) Hayotni in`ikos qilish *B) tabiatga taqlid C) Tabiat shakllarini qayta yaratish D) Inson ehtiyojining qoniqtirilishi 23.Renessans davri boshqacha qanday nomlanadi? A) Antik davr B) O`rta asrlar *C) O`yg`onish D) Ma`rifatparvarlik 24.Yangi davrning ikki asosiy badiiy yo`nalishini aniqlang: A) Romantizm, sentimentalizm B) Klassitsizm, sentimentalizm C) Klassitsizm, gumanizm *D) Klassitsizm, romantizm 25.San`at nima? *A) San`at voqelikni idrok etishning shunday turidirki, uning maqsadi, go`zallik qonuniga muvofik borliqni va insonning o`zini ijodiy ravishda o`zgartirish jarayonida, uning qobiliyatini rivojlantirishni shakllantirishdir B) San`at – bu ijodiy jarayon C) San`at estetikaning shunday turidirki, maqsadi insonning ijtimoiy siyosiy va aqliy qobiliyatini taraqqiy ettirishdir D) San`at estetikaning shunday turidirki, narsa va xodisalarning zoxiriy tomonlari o`zgartirib o`rganadi 26.Estetikaning san`atga munosabati qanday: 1) estetika san’atning paydo bo`lishidan tortib, uning turlari vu janrlarigacha, san’at asarining ichki murvatlaridan tortib, san’atkorning ijodkorlik tabiatigacha bo`lgan barcha jarayonlarni o`rganadi; 2) estetika san’at uchun umumiy qonun-qoidalarni ishlab chiqadi va tatbiq etadi; 3) estetika san’at asarini idroketayotgan kishi ruhidagi o'zgarishlarni nafosat nuqtayi nazaridan tadqiq qiladi. A) 1, 3 *B) 1,2, 3 C) 1, 2 D) 2,3
27. Madaniyat va san`at - A) O`z predmetiga ko`ra farqlanadi B) Sinonim tushunchalar *C) O`zviy aloqador, ammo aynan emas D) O`zaro aloqadorlikka ega emas 28.San`at nimaga yo`naltirilgan? A) Narsalar mohiyatini o`rganishga B) Narsalardagi umumiylik va qonuniylikni anglashga C) Narsalar o`rtasidagi aloqadorlikni ifodalashga *D) Badiiy obrazlarni yaratishga 29.San`at sotsiologiyasi nima? *A) San`at sotsiologiyasi estetikaning shunday qismlaridandirki, u san`at bilan jamiyat orasidagi munosabatni o`rganadi B) San`at sotsiologiyasi estetikaning tarkibiy qismlaridan hisoblanadi C) San`at sotsiologiyasi estetikaning shunday tarkibiy qismidirki, u san`atning o`zga fanlarga bo`lgan munosabatini o`rganadi D) San`at sotsiologiyasi san`atning boshqa fanlarga bo`lgan munosabati o`rganadi 30.Uning ideali — ma’nan va jisman go`zal inson. U insonni san’atning asosiy obyekti sifatida olib qaraydi, san’atning estetik va axloqiy me’zonlari masalasini o`rtaga tashlaydi hamda shular orqali ijodiy jarayonni ochib berishga urinadi.Gap kim haqida bormoqda? A) Platon *B) Sokrat C) Aristotel` D) Demokrit 31.San`atdagi xunuklikni ilk bor ijodiy anglagan mutafakkir kim? A) Sokrat B) Pifagor *C) Aristotel` D) Platon 32.Odamlarga lazzat bag`ishlay o`tirib, san`at qanday funktsiyani bajaradi? A) Tarbiyaviy B) Kompetnsatorlik C) Estetik *D) Gedonistik 33.Ma`rifat va ta`lim vositasi sifatida namoyon bo`la o`tirib, san`at kanday funktsiyani bajaradi? *A) Tarbiyaviy B) Kommnikativ C) Bilish-evristik D) o`zgartuvchi 34.San`atda fojia va fojeiy qahramon obrazini ifodalash qanday jihatlar bilan belgilanadi: 1)fojiaviy asar hayot va ijtimoiy aloqalarni qamrab olishi va real tasvirlashi; 2) inson shaxsini to`laqonli ravishda ifodalashi; 3) davrining yorqin insonparvar orzulari bilan axloq qoidalari o`rtasidagi to`qnashuvning natijasini yoritishi; 4) ma’naviy jasorat, g‘ururli, erkparvar inson timsolini yaratishi; 5) insoniy idealga intilish va unga bo`lgan ishonchning mustahkamligi. A) 2, 3, 4, 5 *B) 1, 2, 3, 4, 5 C) 1, 4, 5 D) 1, 2, 3, 4 35.«Katarsis» tushunchasini san’atga nisbatan birinchi marotaba ishlatgan – bu A) TSitseron B)Baumgarten *C) Aristotel` D) Gegel` 36.San`atning fazoli turlari - A) Kino, teatr, raqs B) Freska, grafika C) Adabiyot, musiqa *D) Haykaltarashlik. tasviriy san`at, me`morchilik 37.San`atning vaqtli turlari - *A) Adabiyot, musiqa B) Kino, teatr, raqs C) Freska, grafika D) Haykaltarashlik. tasviriy san`at, me`morchilik 38.San`atning fazoli-vaqtli turlari - A) Adabiyot, musiqa *B) Kino, teatr, raqs C) Freska, grafika D) Haykaltarashlik. tasviriy san`at, me`morchilik 39.Asosan muhrlar, idish-tovoqlardagi rasmlar va relyeflardagi tasvirlar qaysi davr va hudud tasviriy san`atiga xos bo`lgan? A) Qadimgi Yunoniston tasviriy san`atiga B) Qadimgi Bobil tasviriy san`atiga *C) Qadimgi Somir tasviriy san’ati D) Qadimgi Misr tasviriy san`atiga 40.Gilgamesh haqidagi doston - A) Qadimgi YUnoniston badiiy adabiyoti namunasi B) Qadimgi Bobil badiiy adabiyoti namunasi C) Qadimgi Misr badiiy adabiyoti namunasi *D) QadimgiSomirbadiiy adabiyoti namunasi 41.Qaysi davlatda me’morlik yuksak taraqqiyot va texnik mukammallikka erishgan? *A) Qadimgi Misrda B) Qadimgi Rimda C) Qadimgi Yunonistonda D) Qadimgi Xitoyda 42.Jo`mard o`g‘lon tarbiyasining asosini Konfutsiy nimada ko`radi: 1) qo`shiq, 2) udum, 3) musiqa? A) 1, 3
*B) 1, 2, 3 C) 2
D) 3 43.Odamlar hayoti va faoliyati uchun zarur bo`lgan binolar va imoratlarni barpo etish qaysi san`at turining vazifasiga kiradi? A) Haykaltarashlik B) Amaliy *C) Me`morchilik D)Bezakli 44.O`z tabiatiga ko`ra sintetik bo`lgan san`at turi – bu: A) Musiqa B) Tasviriy san`at C) adabiyot *D) Kino 45.Voqelikning konkret individual hodisalarda umumiylashtirilgan holda aks ettirilishi qanday nomlanadi? *A) Badiiy obraz B) Badiiy ifodalash C) San`at turi D) San`at shakli 46.Badiiy did, ijodiy ruh, qadriyaviy mo`ljallarni shaklantira o`tirib, san`at kanday funktsiyani bajaradi? A) Tarbiyaviy *B) Estetik C) Axboriy D) gedonistik 47.Inson tanasining ohangli va ritmli harakatlari bo`lib, u odamlar xarakterlarini, ularning tuyg`ulari va fikrlarini yoritib beradi, - bu: A) pantomimo B) kino
*C) Raqs D) teatr
48.Rasm san`ati - A) me`morchilik B) Freska C) Haykaltarashlik *D) Grafika 49.Predmet va hodisalarni hamli-fazoli ifodalash - *A) Haykaltarashlik B) Me`morchilik C) Grafika D) Tasviriy san`at 50.Asosiy badiiy-ifodalash vositasi – bu: A) Plakat *B) Rang C) Panno
D) gravyura Tuzuvchi: B.Kazbekov Seminar mavzu: Estetik tarbiyaning turlari va yo`nalishlari 1. Jаmiyatdа mа`nаviy muhitni раydо qilishgа ko`mаk bеruvshi muhim unsur bo`lib, u insоn didini shаkllаntiruvshi, rivоjlаntiruvshi hаmdа аnа shu оrqаli insоnni jаmiyat munоsаbаtlаrigа yaqinlаshiruvshi kushdir? *A) Еstеtik tаrbiya B) ахlоqiy tаrbiya С) muоmаlа оdоbi D) оmmаviy mаdаniyat 2. Tаrbiyaning еstеtik shаkli ijtimоiy jаrаyonlаrdа ishtirоk еtаr еkаn, u o`z nаvbаtidа, o`zining аsоsiy mаqsаdi nimа dеb bilаdi? A) insоnlаrdа mеhnаtgа bo`lgаn yangishа tuyg`uni shаklаntirishdаn ibоrаt *B) kishilаrgа jаmiyatdа оlib bоrilаyotgаn ijоbiy ishlаrdаn zаvqlаnish, dеmоkrаtik munоsаbаtlаоgа nisbаtаn qiziqish tuyg`usini uyg`оtishni С) fuqаrоlаrdа yuksаk did vа idеаlni shаkllаntirish D) mа`nаviy dunyoni insоn tоmоnidаn еstеtik аnglаsh 3. Еstеtik tаrbiyaning рirоvаrd mаqsаdi ? A) fuqаrоlаrdа yuksаk did vа idеаlni shаkllаntirish B) insоnlаrdа mеhnаtgа bo`lgаn yangishа tuyg`uni shаklаntirishdаn ibоrаt *С) insоn mа`nаviy оlаmini bоyitishgа qаrаtilgаn bo`lmоg`i lоzim D) insоn tаfаkkurini go`zаllаshtirish 4.Еstеtik tаrbiya vоsitаlаri ikki хil хususiyati bilаn аjrаlib turаdi. Birinshidаn? A) sаn`аt insоnni еstеtik jihаtdаn kаmоlоtgа yеtkаzish jаrаyonigа muаyayan mаfkurаviy mаzmun bаg`ishlаshi bilаn birgа insоn mа`nаviy qаdriyatlаrini ro`yobgа shiqаrishdа yaqindаn yordаm ko`rsаtаdi. B) zаmоnаviy fаnlаrning еstеtik хususiyatlаrni hissiy idrоk qilishning fаоl, tаjribаlаr аsоsidа e`tkаzib bеrishi bilаn diqqаtgа sаzоvоrdir С) sаn`аt ijtimоiy аnglаshning bоshqа shаkllаrigа qаrаgаndа insоngа bir munshа yaqinrоq hаmdа tеzrоq tа`sir ko`rsаtа оlish ikоnigа e`gа D) ulаr vоqеlikdа sоdir bo`lаyotgаn hоdisаlаr to`g`risidаgi mа`lumоtlаrni insоngа tushunаrli tаrzdа e`tkаzib bеrаdi 5.Еstеtik tаrbiya vоsitаlаri ikki хil хususiyati bilаn аjrаlib turаdi. Ikkinshidаn? *A) zаmоnаviy fаnlаrning еstеtik хususiyatlаrni hissiy idrоk qilishning fаоl, tаjribаlаr аsоsidа e`tkаzib bеrishi bilаn diqqаtgа sаzоvоrdir B) ulаr vоqеlikdа sоdir bo`lаyotgаn hоdisаlаr to`g`risidаgi mа`lumоtlаrni insоngа tushunаrli tаrzdа e`tkаzib bеrаdi С) sаn`аt ijtimоiy аnglаshning bоshqа shаkllаrigа qаrаgаndа insоngа birmunshа yaqinrоq hаmdа tеzrоq tа`sir ko`rsаtа оlish ikоnigа e`gа D) sаn`аt insоnni еstеtik jihаtdаn kаmоlоtgа yеtkаzish jаrаyonigа muаyayan mаfkurаviy mаzmun bаg`ishlаshi bilаn birgа insоn mа`nаviy qаdriyatlаrini ro`yobgа shiqаrishdа yaqindаn yordаm ko`rsаtаdi. 6.Еstеtik tаrbiyaning аsоsiy vоsitаlаri tаrkibi? 1) sаn`аt 1) infоrmаsiоn tехnоlоgiyalаr 3) tаbiаt 4) mеhnаt 5) sроrt
A)1,5 *B) 1,2,3,4,5 С) 3,4 D)1,2,4,5 7.Shахsning еstеtik tаrbiyasini sаn`аt vоsitаsidа аmаlgа оshirishning аfzаl tоmоnini ikki хususiyat bilаn ifоdаlаsh mumkin. Birinshidаn? A) ulаr vоqеlikdа sоdir bo`lаyotgаn hоdisаlаr to`g`risidаgi mа`lumоtlаrni insоngа tushunаrli tаrzdа e`tkаzib bеrаdi B) zаmоnаviy fаnlаrning еstеtik хususiyatlаrni hissiy idrоk qilishning fаоl, tаjribаlаr аsоsidа e`tkаzib bеrishi bilаn diqqаtgа sаzоvоrdir *С) sаn`аt ijtimоiy аnglаshning bоshqа shаkllаrigа qаrаgаndа insоngа birmunshа yaqinrоq hаmdа tеzrоq tа`sir ko`rsаtа оlish ikоnigа e`gа D) sаn`аt insоnni еstеtik jihаtdаn kаmоlоtgа yеtkаzish jаrаyonigа muаyayan mаfkurаviy mаzmun bаg`ishlаshi bilаn birgа insоn mа`nаviy qаdriyatlаrini ro`yobgа shiqаrishdа yaqindаn yordаm ko`rsаtаdi. 8.Shахsning еstеtik tаrbiyasini sаn`аt vоsitаsidа аmаlgа оshirishning аfzаl tоmоnini ikki хususiyat bilаn ifоdаlаsh mumkin. Ikkinshidаn? A) ulаr vоqеlikdа sоdir bo`lаyotgаn hоdisаlаr to`g`risidаgi mа`lumоtlаrni insоngа tushunаrli tаrzdа e`tkаzib bеrаdi B) zаmоnаviy fаnlаrning еstеtik хususiyatlаrni hissiy idrоk qilishning fаоl, tаjribаlаr аsоsidа e`tkаzib bеrishi bilаn diqqаtgа sаzоvоrdir С) sаn`аt ijtimоiy аnglаshning bоshqа shаkllаrigа qаrаgаndа insоngа birmunshа yaqinrоq hаmdа tеzrоq tа`sir ko`rsаtа оlish ikоnigа e`gа *D) sаn`аt insоnni еstеtik jihаtdаn kаmоlоtgа yеtkаzish jаrаyonigа muаyayan mаfkurаviy mаzmun bаg`ishlаshi bilаn birgа insоn mа`nаviy qаdriyatlаrini ro`yobgа shiqаrishdа yaqindаn yordаm ko`rsаtаdi. 9.Еstеtikаning tаdqiqоt оb`еkti? *A) insоn tаfаkkurini go`zаllаshtirish B) mа`nаviy dunyoni insоn tоmоnidаn еstеtik аnglаsh С) fuqаrоlаrdа yuksаk did vа idеаlni shаkllаntirish D) hаyot hаqiqаtlаrini qаytаdаn tiklаsh оrqаli nаmоyon bo`lаdi 10.Еstеtik tаrbiyaning рrеdmеti? A) insоn tаfаkkurini go`zаllаshtirish *B) mа`nаviy dunyoni insоn tоmоnidаn еstеtik аnglаsh С) fuqаrоlаrdа yuksаk did vа idеаlni shаkllаntirish D) hаyot hаqiqаtlаrini qаytаdаn tiklаsh оrqаli nаmоyon bo`lаdi 11.Еstеtik tаrbiyaning аsоsiy vаzifаsi? A) insоn tаfаkkurini go`zаllаshtirish B) mа`nаviy dunyoni insоn tоmоnidаn еstеtik аnglаsh *С) fuqаrоlаrdа yuksаk did vа idеаlni shаkllаntirish D) hаyot hаqiqаtlаrini qаytаdаn tiklаsh оrqаli nаmоyon bo`lаdi 12.Еstеtik tаfаkkurini yuksаltirishdаgi qаysi vоsitа аvvаlо, vоqеаlikni bаdiiy qiyofаlаr yordаmidа аks еttirаdi, o`zidа mоddiylik vа mа`nаviylikning еstеtik mаzmunini nаmоyon qilаdib ijtimоiy hаyotgа yangishа ko`rk bаg`ishlаydi, ulаrni kаytаdаn tаshkil еtаdi vа o`zgаrtirаdi. A) sроrt B) tаbiаt С) mеhnаt *D) sаn`аt 13. Vоkеаlikkа еstеtik munоsаbаtning kеngqаmrоvli sоhаsi bo`lib, u insоnni nаfоsаtli hаmdа bаdiiy didini shаkllаntirishdа muхim vоsitа vаzifаsini bаjаrаdi? *A) sаn`аt B) tаbiаt С) mеhnаt D) sроrt 14.Sаn`аtning tаrbiyaviy-g`оyaviy funksiyasi? A) insоn tаfаkkurini go`zаllаshtirish *B) hаyot hаqiqаtlаrini qаytаdаn tiklаsh оrqаli nаmоyon bo`lаdi С) mа`nаviy dunyoni insоn tоmоnidаn еstеtik аnglаsh bilаn bеlgilаnаdi D) hаyotni bаdiiy ijоd qоnunlаri bilаn аks еttirishi nаtijаsidа vujudgа kеlаdi 15.Еstеtik hаqiqаt bu? A) insоn tаfаkkurini go`zаllаshtirish B) mа`nаviy dunyoni insоn tоmоnidаn еstеtik аnglаsh bilаn bеlgilаnаdi *С) hаyotni bаdiiy ijоd qоnunlаri bilаn аks еttirishi nаtijаsidа vujudgа kеlаdi D) hаyot hаqiqаtlаrini qаytаdаn tiklаsh оrqаli nаmоyon bo`lаdi 16. Ахbоrоt vа kоmmunikаsiya tехnоlgiyasi bugungi kundа insоniy vа iqtisоdiy tаrаqqiyotning muhim vоsitаsigа аylаnishi nаtijаsidа ? A) insоnlаrdа mеhnаtgа bo`lgаn yangishа tuyg`uni shаklаntirishdаn ibоrаt B) kishilаrgа jаmiyatdа оlib bоrilаyotgаn ijоbiy ishlаrdаn zаvqlаnish, dеmоkrаtik munоsаbаtlаоgа nisbаtаn qiziqish tuyg`usini uyg`оtishni С) mа`nаviy dunyoni insоn tоmоnidаn еstеtik аnglаsh bilаn bеlgilаnаdi *D) оdаmlаrning turmush tаrzini, o`z-аrо аlоqаsini hаttо tаshqi ko`rinishini hаm tubdаn o`zgаrishigа оlib kеlаdi 17.Elеktrоn ахbоrоt vоsitаlаri qаndаy хususiyatshа e`gаki, uning tа`sir dоirаsi bunshаlik tеz tаrаqqiyotigа mutахаssislаrning fikrigа ko`rа, аvvаlо? 1) nаrхning аrzоnligi 2) аsоsiy mаhsulоt – bilim,ахbоrоt, mоdа vа imidj 3) yangi iqtisоdiyot - u ахbоrоtgа e`gа bo`lishni хоhlаydigаn оdаmlаrgа imtiyoz bаg`ishlаydi 4) shinаkаm glоbаl хаrаktеrgа еgа еkаnligi *A) 1,2,3,4 B) 1,4 С) 2,3,4
D) 2,3 18. Jаmiyat ishidаgi kishkinа jаmiyat bo`lib, u bugun shахsning ijtimоiy-siyosiy fаоlligini оshirishgа, uning ijtimоiy-huquqiy mаdаniyatini shаkllаntirishgа ko`mаk bеruvshi mаkоn sifаtidа hаm yuksаk аo`аmiyat kаsb еtаdigаn еstеtik tаrbiya vоsitаsi? A) mеhnаt *B) mаhаllа С) sроrt D) tаbiаt 19. Mеhnаtgа ijоdiy yondаshuv? A) kishilаrgа jаmiyatdа оlib bоrilаyotgаn ijоbiy ishlаrdаn zаvqlаnish, dеmоkrаtik munоsаbаtlаоgа nisbаtаn qiziqish tuyg`usini uyg`оtishni B) mа`nаviy dunyoni insоn tоmоnidаn еstеtik аnglаsh bilаn bеlgilаnаdi *С) jаmiyat mа`nаviy qiyofаsini bеlgilоvshi оmil hisоblаnаdi D) оdаmlаrning turmush tаrzini, o`z-аrо аlоqаsini hаttо tаshqi ko`rinishini hаm tubdаn o`zgаrishigа оlib kеlаdi 20.O`zbеkistоndа bаrро еtilаyotgаn jаmiyatning iqtisоdiy аsоsi – ijtimоiy yonаltirilgаn bоzоr iqtisоdiyotidir. Ushbu jаrаyondа еng muhim vа dоlzаrb vаzifа ? A) kishilаrgа jаmiyatdа оlib bоrilаyotgаn ijоbiy ishlаrdаn zаvqlаnish, dеmоkrаtik munоsаbаtlаоgа nisbаtаn qiziqish tuyg`usini uyg`оtishni B) mа`nаviy dunyoni insоn tоmоnidаn еstеtik аnglаsh bilаn bеlgilаnаdi С) jаmiyat mа`nаviy qiyofаsini bеlgilоvshi оmil hisоblаnаdi *D) insоnlаrdа mеhnаtgа bo`lgаn yangishа tuyg`uni shаkllаntirishdаn ibоrаt 21. “Fahm” qanday munosabat orqali namoyon bo`ladi? *A) haqiqatga B) ezgulikka C) go`zallikka D) yaxshilikka 22. “Farosat” qanday munosabat orqali namoyon bo`ladi? A) haqiqatga *B) ezgulikka C) go`zallikka D) yaxshilikka 23. “Did” qanday munosabat orqali namoyon bo`ladi? A) haqiqatga B) ezgulikka *C) go`zallikka D) yaxshilikka 24. “Fahm” qanday qobiliyatni yuzaga chiqaradi? A) estetik qobiliyat B) hissiy C) aqloqiy *D) aqliy 25. “Farosat” qanday qobiliyatni yuzaga chiqaradi? *A) aqloqiy B) estetik qobiliyat C) hissiy D) aqliy 26. “Did” qanday qobiliyatni yuzaga chiqaradi? A) aqloqiy *B) estetik qobiliyat C) hissiy D) aqliy
27. “Farosat” tushunchasi qanday belgilanadi? A) Estetik qobiliyat B) Estetik ideal *C) Estetik baho D) Estetik qadriyat 28. Insonning estetik tarbiyasiga ta`sir etishning psixologik jihatlari: 1) sezgilar 2) kuzatish 3) Tashviqot 4) yashirin kadr orqali ta`sir qilish A) 1,2
B) 1,2,3 C) 4
*D) 1,2,3,4 29. Quyidagilardan qaysi tushuncha - haqiqatga munosabat orqali namoyon bo`ladi? *A) Fahm B) Farosat C) Did D) Fikh
30. Quyidagilardan qaysi tushuncha - ezgulikka munosabat orqali namoyon bo`ladi? A) Fahm
*B) Farosat C) Did
D) Fikh 31. Quyidagilardan qaysi tushuncha – go`zallikka munosabat orqali namoyon bo`ladi? A) Fikh B) Fahm
*C) Did D) Farosat 32. Quyidagilardan qaysi tushuncha – aqliy qobiliyatni yuzaga chiqaradi? A) Fikh
B) Did C) Farosat *D) Fahm 33. Quyidagilardan qaysi tushuncha – axloqiy qobiliyatni yuzaga chiqaradi? *A) Farosat B) Did
C) Fahm D) Fikh
34. Quyidagilardan qaysi tushuncha – estetik qobiliyatni yuzaga chiqaradi? A) Fikh
*B) Did C) Fahm
D) Farosat 35. Inson ma`naviy olamini boyitishga qaratilg`an bo`lmog`i …? A) Estetikaning tadqiqot obyekti B) Estetik tarbiyaning predmeti *C) Estetik tarbiyaning pirovard maqsadi D) Estetik tarbiyaning vazifasi 36. Inson tafakkurini go`zallashtirish …? A) Estetik tarbiyaning pirovard maqsadi B) Estetik tarbiyaning predmeti C) Estetik tarbiyaning vazifasi *D) Estetikaning tadqiqot obyekti 37. Ma`naviy dunyoni inson tomonidan anglash? *A) Estetik tarbiyaning predmeti B) Estetikaning tadqiqot obyekti C) Estetik tarbiyaning pirovard maqsadi D) Estetik tarbiyaning vazifasi 38. Fuqarolarda yuksak did va idealni shakllantirish …? A) Estetik tarbiyaning predmeti *B) Estetik tarbiyaning vazifasi C) Estetik tarbiyaning pirovard maqsadi D) Estetikaning tadqiqot obyekti 39. San`atning qaysi funksiyasi - hаyot hаqiqаtlаrini qаytаdаn tiklаsh оrqаli nаmоyon bo`lаdi? A) Sаn`аtning na`munaviy tamoyil funksiyasi B) Sаn`аtning mafkuraviy funksiyasi *C) Sаn`аtning tаrbiyaviy-g`оyaviy funksiyasi D) Sаn`аtning ta`limiy funksiyasi 40. Hаyotni bаdiiy ijоd qоnunlаri bilаn аks еttirishi nаtijаsidа vujudgа kеlаdi A) Estetik baho B) Estetik did C) Estetik qadriyat *D) Estetik haqiqat 41. Nafosat tarbiyasi insonda nimalarni shakllantirishga ko‘mak beradi? A) hayot va san’atdagi go‘zalliklardan bahramand bo‘lish, ularni baholay bilish hamda o‘zi ham go‘zalliklar yaratish tuyg‘ularini B) C)
42. Estetik tarbiya mohiyatan nimaga bog’liq? A) B) *C) insoniy ideal bilan bog‘liq bo‘lib, estetik ideal egasi nafis didga, pokiza tuyg‘ularga egaligi bilan ajralib turadi. D) 43. Estetik tarbiya insonda qanday tuyg’ularni o’yg’otishi lozim? *A)go‘zallik, ulug‘vorlik, fojiaviylik, kulgililik B) C) D) 44.Estetik tarbiyaning muhim jihatlari? A) B)
*D) jamiyatda ma’naviy muhitni paydo qilishga ko‘mak beruvchi muhim unsur bo‘lib, u inson didini shakllantiruvchi, rivojlantiruvchi hamda ana shu orqali insonni jamiyat munosabatlariga yaqinlashtiruvchi Kuchdir
45. Estetik tarbiyaning pirovard maqsadi? *A) inson ma’naviy olamini boyitishgaqaratilgan bo‘lmog‘i lozim B) C)
46. Estetik tarbiyaning asosiy vositalari? A) B) C) *D) san’at, informatsion texnologiyalar, mahalla, tabiat, mehnat,sport 47. Sport — estetik tarbiyaning zamonaviy vositasi, uning asosiy maqsadini ko’rsating? A) B) *C) avlodni jismonan baquvvat, sog‘lom, vatanning jasur himoyachisi qilib tarbiyalashdir. D) 48. Tabiat -- estetik tarbiyaning vositasi sifatida, shaxs tarbiyasiga ta’sir etuvchi tomonini ko’rsating?. A) *B) tabiat bilan ongli tarzda murosa qilmaslik shaxsni nafosatli jihatdan mukammal bo‘lib yetishishiga monelik ko'rsatadi. C) D) 49. Mahallaning estetik tarbiyadagi o’rni, nimalarda o’z aksini topadi? *A) mahalla insonlarda o‘ziga qarashli hududning tozaligi, obodligi, turmush nafosati va muomala estetikasini, isrofgarchilikka, dabdababozlikka yo‘l qo‘ymagan urf-odatlarning shakllanishiga olib keliuvchi omil bo‘lib hisoblanadi B) C)
50. Axborot texnologiyalarning yoshlarning estetik tarbiyasiga ta’sir etuvchi vazifasini aniqlang? *A) axborot texnologiyalar badiiy-estetik oziq beradigan va hordiq chiqaradigan makon vazifasini bajaradi B) C)
51. San’atning estetik tarbiyadagi ahamiyati: A) B) *C) san’at insonning estetik tuyg‘ularini maqsadli, ijobiy tomonga yo‘naltiradi, uning kelajakda buyuk ishlarni amalga oshirishiga ko‘mak beradi. D) 52. Lekciya va seminar mavzu: Axloqiy madaniyat va qadriyatlar 1.Axloqiy madaniyatning eng muhim unsurlaridan biri, u mohiyatan, o`zaro hamkorlikning shakllaridan biri.Bu - *A) Muomala odobi B) Madaniyat C) Etiket D) Kasbiy axloq 2.Axloqiy madaniyat yaqqol ko`zga tashlanadigan munosabatlar ko'rinishidan biri, u ko`proq insonning tashqi madaniyatini, o`zaro munosabatlardagi o'zini tutish qonun-qoidalarining bajarilishini boshqaradi. A) muomala odobi *B) Etiket C) Madaniyat D) Kasbiy axloq 3. Shaxs va jamiyat axloqiy hayotida o`zini amaliy axloq tarzida namoyon etuvchi ma`naviy hodisa sifatida baholanishi lozim bo`lgan axloq sohasi – bu: A)Etiket B) Bioetika *C) Kasbiy odob D) Global etika 4. Axloqiy tarbiya insoniyat tarixi mobaynida ikki muhim masalaga javob izlaydi. Bular? A) qanday yashamoq kerak B) nima qilmog`- u С) nima qilmmaslik lozim *D) A,B va C 5.Axloqiy tarbiyaning barcha zamonlar uchun dolzarb bo`lgan yoli, bu? *A) Namunaviylik tamoyil B) Avtoritar tamoyil C) Liveral tamoyil D) Demokratik tamoyil 6.Axloqiy muhit davrini yaratish bu? A) Noosfera *B) Etosfera C) Biosfera D) Vitasfera 7.Tibbiy axloq, tabobat muammolariga doir axloqiy yondashuvlar? A) Axloqiy muhit B) Axlqoiy tarbiya *C) Biologik axloq D) etiket 8.Biologik axloq muammolari ikki yo`nalishdan iborat. Birinchisi? A) qanday yashamoq kerak, nima qilmog`- u, nima qilmmaslik lozim B) Tibbiy axloq, tabobat muammolariga doir axloqiy yondashuvlar C) «tashqi»insonlarning o`z-o`ziga va o`zaro munosabatlaridagi tibbiyot bilan bog`liq «ichki» *D) Insonlarning kichik biologik olam sifatidagi katta biologik olamga bo`lgan munosabatlari bilan bog`lik 9. Biologik axloq muammolari ikki yo`nalishdan iborat. Ekinchisi? *A) «tashqi»insonlarning o`z-o`ziga va o`zaro munosabatlaridagi tibbiyot bilan bog`liq «ichki» B) Insonlarning kichik biologik olam sifatidagi katta biologik olamga bo`lgan munosabatlari bilan bog`lik C) Tibbiy axloq, tabobat muammolariga doir axloqiy yondashuvlar D) qanday yashamoq kerak, nima qilmog`- u, nima qilmmaslik lozim 10. Biotibbiy axloqning global muammolaridan biri – totli o`lim bu? A) Abort
*B) Evtanaziya C) Bioetika D) biotibbiy Tuzuvchi: B.Kazbekov Ma`ruza va seminar mavzusi №17: Tabiat va texnogen tsivilizatsiya estetikasi 1. «Texnogen» tushunchasi qachon paydo bo`ldi? *A) 15 yilga yaqin muqaddam B) 25 yil muqaddam C) 50 yil muqaddam D) tahminan 10 yil muqaddam 2. Qanday termin bundan 15 yilga yaqin muqaddam payda bo`lgan? A) texnik taraqqiyot *B) texnogen C) globalizatsiya D) informatsion jamiyat 3. Texnikaviy tushunchasi nimani anglatadi? *A) moddiy va ma`naviy ne`matlarni yaratish uchun qo`llaniladigan mehnat qurollari (asboblar, mashinalar, mexanizmlar) va usullardan iborat ekanlikni B) texnika va texnologiyaning kompleksli ta`sirining natijasi ekanligini C) qo`yilgan maqsadlarga erishish uchun zarur texnika yordamida muayyan ketma-ketlikda amalga oshiriladigan jarayonlarning yig`indisi asosisda yaratilganlik D) ob`ektning, jarayonning yoki hodisaning texniko-texnologik xarakterini aniqlovchi hamda texnika va texnologiyaning kompleksli o`z-aro ta`siri natijalarining o`z-aro bog`liqligini ifodalovchi tushunchalarga qo`llaniladigan tasvirlovchi xususiyat 4. Texnik-texnologik tushunchasi nimani anglatadi? A) moddiy va ma`naviy ne`matlarni yaratish uchun qo`llaniladigan mehnat qurollari (asboblar, mashinalar, mexanizmlar) va usullardan iborat ekanlikni *B) texnika va texnologiyaning kompleksli ta`sirining natijasi ekanligini C) qo`yilgan maqsadlarga erishish uchun zarur texnika yordamida muayyan ketma-ketlikda amalga oshiriladigan jarayonlarning yig`indisi asosisda yaratilganlik D) ob`ektning, jarayonning yoki hodisaning texniko-texnologik xarakterini aniqlovchi hamda texnika va texnologiyaning kompleksli o`z-aro ta`siri natijalarining o`z-aro bog`liqligini ifodalovchi tushunchalarga qo`llaniladigan tasvirlovchi xususiyat 5. Texnologik tushunchasi nimani anglatadi? A) moddiy va ma`naviy ne`matlarni yaratish uchun qo`llaniladigan mehnat qurollari (asboblar, mashinalar, mexanizmlar) va usullardan iborat ekanlikni B) texnika va texnologiyaning kompleksli ta`sirining natijasi ekanligini ?C) qo`yilgan maqsadlarga erishish uchun zarur texnika yordamida muayyan ketma-ketlikda amalga oshiriladigan jarayonlarning yig`indisi asosisda yaratilganlik D) ob`ektning, jarayonning yoki hodisaning texniko-texnologik xarakterini aniqlovchi hamda texnika va texnologiyaning kompleksli o`z-aro ta`siri natijalarining o`z-aro bog`liqligini ifodalovchi tushunchalarga qo`llaniladigan tasvirlovchi xususiyat 6. Texnogen tushunchasi nimani anglatadi? A) moddiy va ma`naviy ne`matlarni yaratish uchun qo`llaniladigan mehnat qurollari (asboblar, mashinalar, mexanizmlar) va usullardan iborat ekanlikni B) texnika va texnologiyaning kompleksli ta`sirining natijasi ekanligini C) qo`yilgan maqsadlarga erishish uchun zarur texnika yordamida muayyan ketma-ketlikda amalga oshiriladigan jarayonlarning yig`indisi asosisda yaratilganlik *D) ob`ektning, jarayonning yoki hodisaning texniko-texnologik xarakterini aniqlovchi hamda texnika va texnologiyaning kompleksli o`z-aro ta`siri natijalarining o`z-aro bog`liqligini ifodalovchi tushunchalarga qo`llaniladigan tasvirlovchi xususiyat 7. Quyida qanday tushuncha tasvirlangan: «moddiy va ma`naviy ne`matlarni yaratish uchun qo`llaniladigan mehnat qurollari (asboblar, mashinalar, mexanizmlar) va usullardan iborat ekanlik»? * A) texnikaviy B) texniko-texnologik C) texnologik D) texnogen 8. Quyida qanday tushuncha tasvirlangan: «texnika va texnologiyaning kompleksli ta`sirining natijasi»? A) texnikaviy *B) texniko-texnologik C) texnologik D) texnogen 9. Quyida qanday tushuncha tasvirlangan: «qo`yilgan maqsadlarga erishish uchun zarur texnika yordamida muayyan ketma-ketlikda amalga oshiriladigan jarayonlarning yig`indisi asosisda yaratilganlik»? A) texnikaviy B) texniko-texnologik *C) texnologik D) texnogen 10. Quyida qanday tushuncha tasvirlangan: «ob`ektning, jarayonning yoki hodisaning texniko-texnologik xarakterini aniqlovchi hamda texnika va texnologiyaning kompleksli o`z-aro ta`siri natijalarining o`z-aro bog`liqligini ifodalovchi tushunchalarga qo`llaniladigan tasvirlovchi xususiyat»? A) texnikaviy B) texniko-texnologik C) texnologik *D) texnogen 11. Texnogen madaniyat qanday omillar ta`sirida shakllanadi: 1) liberal-iqtisodiy tsivilizatsiyanining rivojlanish qonuniyatlari; 2) kishilar hayott faoliyatining burjua-texnogen tarizi; 3) industriallashtirish, urbanizatsiya va informatizatsiya? A) 3 B) 1,3
*C) 1,2,3 D) 2,3
12. An`anaviy va texnogen tsivilizatsiyaning farqlari qanday xarakterge ega? A) evolyutsion B) revolyutsion C) izchil *D) radikal 13. Texnogen tsivilizatsiyaning rivojlanishi qaysi davrdan boshlanadi? *A) XVII asrdan B) XVIII asrdan C) XIX asrdan D) XX asrdan 14. Texnogen tsivilizatsiya qanday uchta bosqichni bosib o`tadi: 1) industriallikgacha; 2) industriallikdan oldingi; 3) industriallik; 4) postindustriallik A) 1,2,3
*B) 2,3,4 C) 1,3,4
D) 1,2,4 15. Texnogen jamiyat o`z mohiyatida qanday jamiyat sifatida aniqlanadi? A) ratsional-amaliy B) ijodiy rivojlanuvchi shaxslardan iborat *C) o`z asoslarini doimo o`zgartiruvchi D) zamonaviy ilmiy-texnikaviy revolyutsiya yutuqlariga asoslanuvchi 16. Texnogen jamiyatda nima narsa insonning eng asosiy vazifasi sifatida qaraladi? A) tabiyatga ehtiyotli munosabat B) insonning ijodiy faoliyati C) insonning estetik faoliyati *D) insonning o`zgartiruvchi faoliyati 17. Texnogen tsivilizatsiyaning zamonaviy rivojlanishining asosida nima yotadi? *A) texnologiyaning rivojlanishi B) nanotexnologiyalar C) liberal demokratiya D) fuqarolik jamiyati 18. «Texnologiya» tushunchasining asosiy ma`nolarini ko`rsating: 1) Texnik bilimlarning, qoidalarning va tushunchalarning yig`indisi; 2) Muhandislik kasblar amaliyoti, shu jumladan texnik bilimlarni qo`llashning me`yorlari, sharoitlari va zaminlari; 3) Texnik vositalar, asboblar va buyumlar (texnika); 4) Texnik personalni va jarayonlarni tashkillashtirish va yirik masshtabli tizimlarga integratsiyalash; 5) Ijtimoiy hayotning texnik faoliyatning to`planishi samarasi sifatidag`ы sifatini tavsiflovchi ijtimoiy sharoitlar. A) 1, 2, 3, 4 *B) 1, 2, 3, 4, 5 C) 2, 3, 4 D) 1, 2, 3, 5 19. Yerdagi va ko`zga ko`rinadigan Koinotdagi insonni qo`rshagan barcha narsalar - A) muqarrar ravishda o`ziga estetik munosabatni paydo etadi B) o`ziga estetik munosabatni paydo etmaydi *C) aktual yoki potentsial ravishda estetik tuyg`ularni uyg`otadi, estetik munosabat ob`ekti bo`la oladi D) estetik munosabat ob`ekti bo`ladi 20. Arxeologiya, etnografiya va san`at tarixi sohasidagi ilmiy ma`lumotlar shuni ko`rsatadiki, tabiat go`zalligi insonga … namoyon bo`lib bordi A) azadlan B) birdaniga C) uzilishlar bilan *D) izchil 21. Nima sababdan tabiatni ma`naviy, shu jumladan estetik o`zlashtirish mumkin bo`ladi? *A) tabiatni insoniylashtirish, uni insoniy faoliyatga aylantirish tufayli B) antroposotsiogenez jarayonlari tufayli C) tabiiy tanlash tufayli D) insonning yashash arealining kengayishi tufayli 22. Quyidagi iboraning muallifi kim: «Inson o`z tabiatiga ko`ra – ijodkor. U barcha joyda, u yoki bu tarzda, o`z hayotiga go`zallikni olib kirishga intiladi»? A) A.P.CHexov *B) M.Gor`kiy C) M.Behbudiy D) R.Tagor 23. Qaysi san`at tabiat idealini erkin stixiya, boy va rang-barang tirikchilikning ravnaq topishi sifatida e`tirof etadi? A) Ma`rifatparvarlik davri san`ati B) XVII-XVIII asrlardagi frantsuz klassitsizmi *C) XIX asrdagi rus klassik san`ati D) Qadim yunon san`ati 24. Ekzoestetika nima? A) Yerdan tashqaridagi koinot ob`ektlarining axloqiy qiymatini o`rganadigan ilmiy fan B) Yerdan tashqaridagi koinot ob`ektlarining yerdagi tabiiy jarayonlarga ta`sirini o`rganadigan ilmiy fan C) Yerdan tashqaridagi koinot ob`ektlarining ijtimoiy jarayonlarga ta`sirini o`rganadigan ilmiy fan *D) Yerdan tashqaridagi koinot ob`ektlarining estetik qiymatini tekshiradigan ilmiy fan 25. Ekzoestetika qanday vazifalarni bajaradi? *A) tabiat go`zalligining bir qancha kengroq a`nosini, uning atrof muhitni estetik tashkillashtirishdagi rolini aniqlashga imkoniyat beradi B) landshaft dizaynini shakllantirishning asosi bo`lib xizmat qiladi C) koinot ob`ektlariga estetik munosabatni shakllantiradi D) tabiatni yaxlit idrok etishni shakllantiradi 26. Turmush nima? A) odaning butun hayoti *B) inson hayotining bevosita ishlab chiqarish va ijtimoiy faoliyat doirasidan tashqari bo`lgan katta qismi C) turor joylarning tuzilishi, uning jihozlanishi, kundalik hayot buyumlari D) bo`sh vaqtni tashkillashtirish va uning mazmuni 27. Inson hayotining bevosita ishlab chiqarish va ijtimoiy faoliyat doirasidan tashqari bo`lgan katta qismi - bu: A) kundalik hayot B) bo`sh vaqt *C) turmush D) axlokiy hayot 28. Qanday davlat o`zining barcha fuqarolari to`g`risida g`amxo`rlik qilishi, qashshoqlikni bartaraf qilish yo`nalishida maqsadga yo`naltirilgan siyosat olib borishi kerak, chunki qashshoqlik boshqa salbiy ko`rinishlari va oqibatlaridan tashqari maishiy hayotni estetik qurishni ham chegaralaydi. A) totalitar B) huquqiy C) har qanday *D) ijtimoiy 29. Qaysi sohaning darajasi bo`yicha biz jamiyatdagi estetik va axloqiy madaniyatning u yoki bu darajasi to`g`risida ko`rgazmali turda mulohaza yurita olamiz? *A) maishiy hayot (turmush) B) ijtimoiy C ) ma`naviy D) iqtisodiy 30. Maishiy hayot sohasining ahvoli nimadan guvohlik beradi? A) jamiyatdagi estetik madaniyat darajasi to`g`risida *B) jamiyatdagi estetik va axloqiy madaniyat darajasi to`g`risida C) jamiyatdagi axloqiy madaniyat darajasi to`g`risida D) jamiyatdagi iqtisodiy madaniyat darajasi to`g`risida 31. Qanday hodisa kishilarning ijtimoiy ahamiyatga molik madaniy ehtiyojlarini va manfaatlarini qoniqtirish bo`yicha vaziyatning qoniqarsizligidan guvohlik beradi? A) joylrda madaniyat saroylari va klublarning yopilishi, ularning aholiga xizmat ko`rsatishining tijoriy yo`naltirilishi B) Tungi klublarning, kazinolarning va massaj niqobida jinsiy xizmatlar taqdim etuvchi «tibbiy-sog`lomlashtiruvchi» muassasalarning ko`plab ochilishi C) mehnatkashlarning asosiy ommasining uylariga kino- va televideo shaklida erzats-madaniyatning yetkazilib berilishi *D) barcha qayd etilganlar 32. Muloqatning ijtimoiy ahamiyati, uning axlokiy va estetik parametrlari nima bilan shartlanadi? A) muloqatga ehtiyoj bilan B) ma`naviy ehtiyojlarning rivojlanganligi bilan C) individlarning ideal intilishlarining rivojlanganligi darajasi bilan *D) individlarning ma`naviy ehtiyojlarining va ideal intilishlarining rivojlanganligi darajasi bilan 33. Insonning xulq-atvori, xatti-harakatlari nafaqat tashki ta`sir, balki … ham natijasidir *A) ichki niyatlarning energiyasining B) odamlar o`rtasidagi muloqatning C) odamlarning ehtiyojlarining namoyon bo`lish darajasining D) vokelikning odamlar ma`naviy dunyosida aks etish darajasining 34. Bugingi kunda ko`zga tashlanayotgan tekin daromad, moddiy boylik orttirishga bslanыp atыrg`an tegin dәramat, materiallыq baylыq arttыrыo`g`a bolg`an instinktlarning to`qtovsiz kengayishi bilan bog`liq nafs anarxiyasi nimalardan guvohlik beradi: 1) kishilar o`rtasidagi muloqatda talab darajasidagi ma`naviy tartibning mavjud emasligidan; 2) o`z-o`zini nazorat kilishning zaifligidan; 3) axloqiy va estetik madaniyatning sezidarli defitsitidan? A) 1,2
B) 2,3 *C) 1,2,3 D) 1,3 35. G`arb intellektuallari iste`molchilik va konformizm birinchi planga chiqqan, ma`naviy manfaatlar amaliy, utilitar manfaatlar bilan almashgan jamiyatni qanday odamlar rezervatsiyasi deb nomlamoqda? A) egotsentrik B) «keng qamrovli» C) gedonist *D) «bir o`lchamli» 36. Kim, uning o`zining ta`biri bilan aytganda, o`zidan «qul»ni tomchilab siqib chiqargan? *A) A.P.CHexov B) M.Gor`kiy C) Platon D) Farabiy 37. Tarbiya ko`rganlikni, odoblilikni A.P.CHexov shaxsning qanday ishining natijasi deb hisoblagan? A) emotsional ishining *B) katta irodaviy ishining C) katta aqliy ishining D) psixik ishining 38. Qanday muloqat qat`iy me`yoriylashtirilgan, funktsional-rolli qoidalarga bo`ysuntirilgan? A) norasmiy mulokat *B) xizmat bobidagi mulokat C) shaxsiy mulokat D) etiket 39. Kishining ishlab chiqarishdagi xulq-atvoriga estetik mezonlarni majburiy joriy ettirish qanday maqsadlarni ko`zlaydi: 1) qo`lay psixolog muhitni yaratish, 2) surbetlik, qo`pallik, so`kinish ko`rinishlariga qarshi turish, 3) ijtimoiy aloqalarni mustahkamlash *A) 1, 2, 3 B) 1, 3
C) 1, 2 D) 2, 3
40. Jonining yaqinligi, psixolog moslik, qadriyaviy yo`nalishlarining birligi yoki yaqinligi tamoyillari bo`yicha sheriklarni erkin tanlash qanday muloqat asosida yotadi? A) xizmat bobidagi mulokat B) yaqin kishilar, qarindoshlar mulokati *C) norasmiy shaxsiy mulokat D) korporativ mulokat 41. O`zganing shaxsini bosib qo`ymasdan mulokat qura olish – bu … muhim jihati *A) insoniy o`z-aro munosabatlar estetikasining B) insoniy o`z-aro munosabatlar etikasining C) insoniy o`z-aro munosabatlar psixologiyasining D) insoniy o`z-aro munosabatlar qonunlarining 42. Ma`naviy muloqatning insoniyligi va chuqurligi bevosita nimalarga bog`liq bo`ladi? A) jamiyatning rivojlanish darajasiga *B) individlarning madaniyatiga C) texnogen sivilizitsiya darajasiga D) individlarning intellekti darajasiga 43. Insonning ma`naviy ta`minlanish arsenaliga jamiyat madaniyatining qanchalik ko`proq hajmi kirgani sari, shunchalik A) mulokatning shakli boy va yorqinroq bo`ladi B) muloqatning mazmun jihati boy va yorqinroq bo`ladi C) muloqatni amalga oshirish usuli nafosatliroq bo`ladi *D) barcha javoblar to`g`ri 44. Nima narsa shaxsning ijodiy salohiyatini uyg`otadi, uning o`z-o`zini tarbiyalashini rag`batlantiradi, hayotiy vaziyatlarni emotsional-estet idrok qilish qobiliyatini charxlaydi? A) musiqa B) adabiyot C) tasviriy san`at *D) san`at 45. Jamiyatda estetik omilning salohiyatini ruyobga chiqarish uchun qo`lay sharoitlarni yaratish uning qaysi institutining muhim vazifasi? *A) uning barcha institutlarining B) davlatning C) ta`lim va tarbiya tizimining D) ijtimoiy-siyosiy tashkilotlarning 46. Insonning hayot faoliyatining estetik-axboriy muhitini yaratadi va insonning (jamiyatning) ma`naviy ehtiyojlarini qoniqtirishga yo`naltirildai - A) arxitektura *B) shaharsozlik san`ati C) landshaft dizayni D) skul`ptura 47. SHahar fazosining moddiy-amaliy, utilitar funktsiyalardan printsipial farklanuvchi alohida «funktsiya»si - bu: A) atrof muhitni o`zlashtirish bilan bog`liq bo`lgan ma`naviy-amaliy faoliyat B) insonning o`z atrof-muhitini idrok etishi bilan bog`liq bo`lgan amaliy faoliyati *C) insonning o`zini o`rab turg`an muhitni idrok etishi bilan bog`liq bo`lgan ma`naviy faoliyat D) insonning atrof muhitni o`zgartirishi bilan bog`liq bo`lgan amaliy faoliyati 48. SHahar muhitini «ma`naviy» iste`mol qilish qanday komponentlardan tashkil topadi: 1. Biopsixologik komfort. Muhitning jismoniy tavsifi, funktsional yoroqliligi. «SHahar fazosi ergonomikasы»; 2. Emotsional komfort. Muhitning estetik tavsifi; 3. Madaniy-axboriy sharoitlar. Fazoda amaliy mo`ljal olish. A) 1, 2
B) 2, 3 C) 1, 3
*D) 1, 2, 3 49. SHahar qurilishida estetik masalalarga yetarli e`tibor qaratmaslik, shahar qurilishi amatiyotida pragmatik (utilitar) yondoshuvning ustuvor bo`lishi nimalarga olib keladi? *A) shahar fazosining estetik degradatsiyasiga B) atrof muhitning estetik degradatsiyasiga C) tabiiy muhitning estetik degradatsiyasiga D) qishloq fazosining estetik degradatsiyasiga 50. SHahar muhitining o`z qiyofasini yo`qotishi misolini ko`rsating: 1) shaharlarda bir tipdagi turor joylarning ommaviy qurilishi; 2) shaharlarda bir tipdagi ijtimoiy va ishlab chiqarish imoratlarining ommaviy qurilishi; 3) bir tipdagi loyihalashtirish usullarining qo`llanishi A) 1, 2
B) 2, 3 C) 1, 3
*D) 1, 2, 3 51. Predmetlarni, inter`erni badiiy konstruktsiyalash; predmetli muhitning estetik qiyofasini loyihalashtirish – bu: *A) dizayn B) loyiha C) moda D) modellashirish 52. «Dizayn» terminini etimologik ma`nosi – loyihalash, chizish, o`ylab qo`yish, shuningdek loyiha, reja, rasm. Termin qaysi tildan olingan? A) lotin B) yunon *C) inglis D) nemets 53. Predmetli dunyoni loyihalash bo`yicha faoliyat turi - A) konstruktsiyalash *B) dizayn C) loyihalashtirish D) modellashtirish 54. Dizayn qachon payda bo`lgan? A) XX asrning oxirida *B) XX asrning boshida C) XIX asrning oxirida D) XX asrning o`rtasida 55. Dizayn qanday muammolarni yechadi? A) ishlab chiqarish buyumlarining estetik xususiyatlarini loyihalashtirish *B) predmetli muhitda ishlab chiqarishning, iste`molning harakat qilishi, odamlarning yashashi C) konkret odamlar va jamiyatlar hayotiga yangi predmetli tashkillashtirishlarning joriy etish D) predmetli muhitning vizual va funktsional xususiyatlarini shakllantiradi 56. Dizayner – bu: A) rassom-bunyodkor B) rassom-arxitektor C) rassom-loyihalovchi *D) rassom-konstruktor 57. Dizayn funktsiyasini aks ettirmaydigan javobni ko`rsating: *A) gedonistik B) estetik C) ratsional D) belgi
58. Dizayn qanday funktsiyalarni bajaradi: 1) gedonistik, 2) estetik, 3) ratsional, 4) belgi, 5) semantik, 6) badiiy? A) 1, 2, 3, 4 *B) 2, 3, 4 C) 1, 2. 5, 6 D) 2, 3, 5, 6 59. Dizayn nimani yaratadi? A) funktsionallikni B) qo`laylikni *C) go`zallikni D) maqsadga muvofiqlikni 60. O`z uyini yoki ish joyini bezatish dizaynning qaysi funktsiyasiga misol bo`ladi? A) gedonistik B) ratsional C) belgi
*D) estetik 61. Estetika kөz-qarasыnan buyыmdы islep shыg`ыo`da qaysы momentti jiberip almao` әhmiyetli: 1. Usы buyыm ushыn basqalardan vizual parыqlanыo` qanshelli әhmiyetli? 2. Buyыm ushыn imidj va moda kөz-qarasыnan өziniӊ maӊыzlыlыg`ыn atap kөrsetio` qanshelli әhmiyetli? 3. Bul buyыm ushыn bazarda qol jeterligi qanshelli әhmiyetli? *A) 1, 2 B) 1, 3
C) 2, 3 D) 1, 2, 3 62. Dizaynerlik iskerliktiӊ maqsetlerin kөrsetiӊ: 1) buyыrtpashыnыӊ maqseti (dыqqattы tartыo`, satыlыo`dыӊ өsio`i, modag`a sәykeslik va t.b.); 2) usы konkret zattыӊ maqseti, onыӊ o`azыypasы, bul onыӊ barlыq өzgesheligi va qәsiyetlerin jүzege shыg`arыo` ushыn, solay eken tutыo`shы ushыn әhmiyetli; 3) dizaynerdiӊ maqseti – өz talantыn kөrsetio`. *A) 1, 2 B) 1, 3 C) 2, 3
D) 1, 2, 3 63. Dizaynning ushbu funktsiyasi narsaning shaklini uning maqsadiga adekvat moslikga olib keluvchi dizaynerning ishini tavsiflaydi - A) gedonistik funktsiya *B) ratsional funktsiya C) belgi funktsiyasi D) estetik funktsiya 64.Dizayner tayyorlagan shaklning talabga ega bo`lishi, narsaning ma`noli bo`lishi va muayyan ma`noga ko`rsatishi dizaynning qaysi funktsiyasini ko`rsatadi? A) gedonistik funktsiya B) ratsional funktsiya *C) belgi funktsiyasi D) estetik funktsiya 65. Quyidagilarning qaysi biri ma`noga ega va muayyan ma`noga yo`naltiradi? * A) logotip, brend B) yarlik C) slogan D) reklama 66. Dizayn san`atning qaysi turlari bilan chambarchas bog`lik va ba`zan uning bilan qo`shilib ham ketadi, bir-birlarining turlariga aylanadi? A) skul`ptura va xalq amaliy san`ati *B) arxitektura va dekorativ san`at C) shaharsozlik va arxitektura D) skul`ptura va dekorativ san`at 67. Tasviriy san`atning keng qismi bo`lib, ijodiy faoliyatning turli xil sohalarini qamrab oladi, utilitar va badiiy funktsiyalarga ega badiiy buyumlarni yaratishga yo`naltiriladi, bu: A) amaliy san`at B) Dekorativ san`at *C) Dekorativ-amaliy san`at D) Dizayn 68. Dekorativ-amaliy san`at asarlari qanday tavsiflarga javob beradi: 1) estetik xususiyatlarga ega; 2) badiiy effektni ko`zda tutadi; 3) hayotni va inter`erni bezatish uchun xizmat qiladi A) 1, 2
B) 2, 3 C) 1, 3
*D) 1, 2, 3 69. Dekorativ-amaliy san`at asarlariga nima kirmaydi? A) kiyimlik va dekorativ gazlamalar B) farfor, fayans *D) peyzaj kartinasi 70. Dekorativ-amaliy san`atning materiali bo`yicha sohalarini ko`rsating: *A) metall, keramika, tekstil`, yog`och B) o`yish, gүl yoki naqsh solish, kashtachilik, quyish, kandakorlik C) mebel`, o`yinchoqlar, taqinchoqlar, tag`ыnshaqlar, kiyim-kechak D) applikatsiya, dekupaj, keramika 71. Dekorativ-amaliy san`atning bajarilish texnikasi bo`yicha sohalarini ko`rsating: A) metall, keramika, tekstil`, yog`och *B) o`yish, gүl yoki naqsh solish, kashtachilik, quyish, kandakorlik C) mebel`, o`yinchoqlar, taqinchoqlar, tag`ыnshaqlar, kiyim-kechak D) applikatsiya, dekupaj, keramika 72. Dekorativ-amaliy san`atning funktsional belgilari bo`yicha sohalarini ko`rsating: A) metall, keramika, tekstil`, yog`och B) o`yish, gүl yoki naqsh solish, kashtachilik, quyish, kandakorlik *C) mebel`, o`yinchoqlar, taqinchoqlar, tag`ыnshaqlar, kiyim-kechak D) applikatsiya, dekupaj, keramika 73. Turli xil gazlamalar, jumladan eng dag`al va eng nafis materiallarni turli xil naqshlar bilan bezatish san`ati – bu: *A) kashtachilik B) to`quv C) sukna movut bosish D) tikish 74. Uzluksiz iplardan ularni oddiy asboblarni foydalanish orqali qo`ldan yoki maxsus mashinada ilmaklarni egish va ilmaklarni bir-biriga bog`lash orqali buyumlarni yaratish jarayoni – bu: A) kashtachilik *B) to`quv C) sukna movut bosish D) tikish 75. Tabiiy jundan skul`pturalar, aksessuarlar va kompozitsiyalar yaratish – bu: A) kashtachilik B) to`quv *C) sukna movut bosish D) tikish 76. Igna va ip, leska va h.k. yordamida materialda choklarni hosil qilish. Bu tosh davridayoq paydo bo`lgan ishlab chiqarishning eng qadimgi texnologilaridan biri. Bu: A) kashtachilik B) to`quv C) sukna movut bosish *D) tikish 77. Kvilting – bu: A) zar naqsh *B) qavima buyumlar C) quroq ko`rpa D) kilam buyumlari 78. Qandaydir bir organik materialning yuziga qizdirilgan igna yordamida rasm chizish – bu: A) dekupaj B) o`yish *C) qydirib naqsh solish D) vitraj 79. Gil`oshirovanie - A) yog`ochni kuydirib naqsh solish B) suyakni kuydirib naqsh solish C) metallni kuydirib naqsh solish *D) gazlamani kuydirib naqsh solish 80. Skrapbuking – bu: *A) fotoal`bomlarni bezatish B) kitoblarni bezatish C) devorlarni bezatish o` D) kitob javonlarini bezatish 81. O`zbekistonning qaysi hududi o`zining badiiy keramikasi bilan mashhurdir? A) Uba, Nurata, Denav *B) Rishtan, G`ijduvon, Urgut C) Buxoro, Samarqand, Farg`ona, Toshkent D) Buxoro 82. O`zbekistonning qaysi hududi o`zining kulol o`yinchoqlari bilan mashhurdir? *A) Uba, Nurata, Denav B) Rishtan, G`ijduvon, Urgut C) Buxoro, Samarqand, Farg`ona, Toshkent *D) Buxoro 83. O`zbekistonning qaysi hududi o`zining kandakorlik san`ati bilan mashhurdir? A) Uba, Nurata, Denav B) Rishtan, G`ijduvon, Urgut *C) Buxoro, Samarqand, Farg`ona, Toshkent D) Buxoro 84. O`zbekistonning qaysi hududi o`zining zardo`zlik san`ati bilan mashhurdir? A) Uba, Nurata, Denav B) Rishtan, G`ijduvon, Urgut C) Buxoro, Samarqand, Farg`ona, Toshkent *D) Buxoro 85. I.Kant kategoriyalarning nechta turini ajratadi va ular qanday? *A) uchta; tuyg`ular, idrok va aql B) ikkita; his qilish va tafakkur C) to`rtta; hissiy, ratsional, irratsional va transtsendental D) faqat bitta Tuzuvchi: A.Muratbaeva Маъруза мавзуси №18: Эстетиканинг замонавий муаммолари Семинар мавзуси. Эстетик тарбиянинг турлари ва йўналишлари 1. Insonda kundalik hayotda va san`atda go`zallikni idrok etish, baholash, tahlil qilish va yaratish qobiliyatinii rivojlantirish – bu: *A) Estetik tarbiya B) Etikaviy tarbiya C) axloqiy tarbiya D) Ma`naviy tarbiya 2. Estetik tarbiyaning asosiy maqsadi - A) insonda estetik didni shakllantirish *B) insonda estetik madaniyatni takomillashtirish C) insonni nafosatlilikni ijrok etishga o`rgatish D) insonni estetik tafakkurga o`rgatish 3. Estetik madaniyat komponentlarini ko`rsating: 1) idrok etish; 2) tuyg`ular; 3) did; 4) ideallar A) 1, 2 B) 2, 3
*C) 1, 2, 3 D) 1,3
4. Go`zallikni o`ning barcha namoyon bo`lishlarida: tabiatda, san`atda, shaxslararo mnosabatlarda ko`ra bilish qobiliyati – bu: A) estetik did B) estetik ehtiyojlar C) estetik tuyg`ular *D) estetik idrok etish 5. Go`zallikni emotsional baholash – bu: A) estetik did B) estetik ehtiyojlar *C) estetik tuyg`ular D) estetik idrok etish 6. Go`zallikni anglash, tahlil qilish va yaratish orqali estetik tuyg`ularni olish istagi va ehtiyoi – bu: A) estetik did *B) estetik ehtiyojlar C) estetik tuyg`ular D) estetik idrok etish 7. Atrof muhitning ko`rinishlarini uning estetik idealga mosligi nuqtai-nazaridan baholash va tahlil qilish ko`nikmasi – bu: *A) estetik did B) estetik ehtiyojlar C) estetik tuyg`ular D) estetik idrok etish 8. Tabiatdag`ы, insondagi, san`atdagi go`zallik to`g`risida shaxsiy tasavvurlar – bu: A) estetik did B) estetik ehtiyojlar C) estetik tuyg`ular *D) estetik ideallar 9. Estetik idrok etish – bu: *A) Go`zallikni uning barcha ko`rinishlarida: tabiatda, san`atda, shaxslararo munosabatlarda ko`ra bilish qobiliyati B) Go`zallikni emotsional baholash C) Go`zallikni anglash, tahlil qilish va yaratish orqali estetik tuyg`ularni olish istagi va zarurligi D) Atrof muhitning ko`rinishlarini uning estetik idealga mosligi nuqtai nazaridan baholash va tahlil qilish ko`nikmasi 10. Estetik tuyg`ular – bu: A) Go`zallikni uning barcha ko`rinishlarida: tabiatda, san`atda, shaxslararo munosabatlarda ko`ra bilish qobiliyati *B) Go`zallikni emotsional baholash C) Go`zallikni anglash, tahlil qilish va yaratish orqali estetik tuyg`ularni olish istagi va zarurligi D) Atrof muhitning ko`rinishlarini uning estetik idealga mosligi nuqtai nazaridan baholash va tahlil qilish ko`nikmasi 11. Estetik ehtiyojlar – bu: A) Go`zallikni uning barcha ko`rinishlarida: tabiatda, san`atda, shaxslararo munosabatlarda ko`ra bilish qobiliyati B) Go`zallikni emotsional baholash *C) Go`zallikni anglash, tahlil qilish va yaratish orqali estetik tuyg`ularni olish istagi va zarurligi D) Atrof muhitning ko`rinishlarini uning estetik idealga mosligi nuqtai nazaridan baholash va tahlil qilish ko`nikmasi 12. Estetik did – bu: A) Go`zallikni uning barcha ko`rinishlarida: tabiatda, san`atda, shaxslararo munosabatlarda ko`ra bilish qobiliyati B) Go`zallikni emotsional baholash C) Go`zallikni anglash, tahlil qilish va yaratish orqali estetik tuyg`ularni olish istagi va zarurligi *D) Atrof muhitning ko`rinishlarini uning estetik idealga mosligi nuqtai nazaridan baholash va tahlil qilish ko`nikmasi 13. Estetik ideallar – bu: *A) Tabiatdag`ы, insondagi, san`atdagi go`zallik to`g`risida shaxsiy tasavvurlar B) Go`zallikni emotsional baholash C) Go`zallikni anglash, tahlil qilish va yaratish orqali estetik tuyg`ularni olish istagi va zarurligi D) Atrof muhitning ko`rinishlarini uning estetik idealga mosligi nuqtai nazaridan baholash va tahlil qilish ko`nikmasi 14. Estetik tarbiya vazifalarini ko`rsating: 1) barkamol insonni tarbiyalash; 2) insonda go`zallikni ko`rish va baholash qobiliyatini rivojlantirish; 3) go`zallik idealini shakllantirish va estetik didni islab chikarish; 4) ijodiy qobiliyatni rivojlantirishga undash A) 1, 2, 3 *B) 1, 2, 3, 4 C) 1, 3, 4 D) 1, 2, 4 15. Qaysi javobda estetik tarbiya funktsiyasi noto`g`ri ko`rsatilgan? A) barkamol insonni tarbiyalash B) insonda go`zallikni ko`rish va baholash qobiliyatini rivojlantirish *C) san`at asarlarini yaratish D) go`zallik idealini shakllantirish va estetik didni ishlab chiqish; ijodiy qobiliyatni rivojlantirishga undash 16. Go`zallikga ashna qilish vositalari: A) tasviriy san`at (jivopis`, skul`ptura), arxitektura B) adabiyot, turli xil janrdagi muzыka C) televidenie, OAV, tabiat *D) qayd etilganlarning barchasi 17. Estetik tarbiya metodlariga nimalar kiradi: 1) shaxsiy namuna; 2) suhbatlar; 3) maktab darslari va bolalar bog`chalaridagi, to`garaklardagi, studiyalardagi mashg`ulotlar; 4) ekskursiyalar; 5) teatrga, ko`rgazmalarga, muzeylarga, festivallarga tashrif; 6) maktabdagi va MTMdagi bayramlar va kechalar *A) 1, 2, 3, 4, 5, 6 B) 1, 2, 3, 4, 5 C) 2, 3, 4, 5 D) 3, 4, 5, 6 18. Estetik tarbiya metodlarining qaysi biri eng ta`sirchan hisoblanadi? A) suhbat *B) shaxsiy namuna C) ekskursiya D) kechalar 19. Estetik tarbiya – … vazifasi A) pedagoglar va tarbiyachlarning B) madaniy-oqartuv muassasalari *C) nafaqat pedagoglar va tarbiyachilarning D) maktabning va oilaning 20. Go`zallikni his etishdan koniqish va u beradigan quvonch bilan bog`liq ichki tuyg`u – bu: A) estetik mulohaza B) estetik his qilish C) estetik idrok *D) estetik did 21. Uning mavjudligi insonning ontologik statusini aks ettiruvchi uning estetik ongining eng asosiy sifatlarining biri. Bu: A) estetik mulohaza B) estetik his qilish C) estetik idrok *D) estetik did 22. Estetik did kishining qanday qobiliyati sifatida namoyon bo`ladi? A) ma`naviy *B) bilish C) intellektual D) ijodiy 23. Did – bu: A) gnoseologik induktsiya B) gnoseologik deduktsiya *C) estetik deduktsiya D) estetik induktsiya 24. Kanttыӊ fikricha, agar did aql bilan mojaroga kelsa, unda - A) murosaga kelish zarur B) birinchisidan ham, ikkinchisidan ham voz kechish zarur C) aqlni afzal bilib, didni pisand qilmaslik kerak *D) didni afzal bilib, aqlni pisand qilmaslik kerak 25. Estetik didning rivojlanganligi yoki rivojlanbaganligi - bu uning *A) miqdoriy tavsifi B) sifatiy tavsifi C) did miqdoriy ham, sifatiy ham tavsiflarga ega emas D) ma`naviy tavsifi 26. Estetik didning yaxshi yoki yomon ekanligi – bu uning A) miqdoriy tavsifi *B) sifatiy tavsifi C) did miqdoriy ham, sifatiy ham tavsiflarga ega emas D) ma`naviy tavsifi 27. Insonning estetik didining sifatiy bahosi nimaga bog`liq bo`ladi? A) insonning ijodiy faoliyatidan B) insonning estetik tarbiyasi natijalaridan *C) insonning unga tabiyatdan yoki berilgan, yoki umuman berilmagan qobiliyatlaridan D) insonning qo`rshagan dunyoni idrok etish darajasidan 28. Estetik didning manbayi - A) ijodiyot B) kreativlik C ) qobiliyat *D) uyg`unlik 29. Nima narsa, xristian mutafakkirlari fikricha, uyg`unlik manbai bo`lib topiladi? *A) Xudo B) tabiat C) odamning psixikasi D) ijtimoiy munosabatlar 30. Nima narsa, Russoning fikricha, uyg`unlik manbai bo`lib topiladi? A) Xudo
*B) tabiat C) odamning psixikasi D) ijtimoiy munosabatlar 31. Nima narsa, YUmning fikricha, uyg`unlik manbai bo`lib topiladi? A) Xudo B) tabiat *C) odamning psixikasi D) ijtimoiy munosabatlar 32. Nima narsa, marksistlarning fikricha, uyg`unlik manbai bo`lib topiladi? A) Xudo
B) tabiat C) odamning psixikasi *D) ijtimoiy munosabatlar 33. Bizlar doimo borliqning u yoki bu hodisasini dastavval … baholaymiz. *A) estetik B) axloqiy C) huquqiy D) siyosiy 34. Sifat jihatdan yangi bo`lgan madaniyat hodisalariga to`siqlik yaratadigan estetik konservatizmga nima olib keladi? A) komfort zonasidan chiqmaslik istagi B) o`qishni va takomillashishni istamaslik *C) estetik axborotning past sifatga ega bo`lishi D) estetik axborotning rang-barangligi 35. Estetik did nomlanishi uchun estetik baholashga qobiliyatlilik o`zida qanday komponentlarga ega bo`lishi kerak: 1) ratsional, 2) emotsional, 3) intuitiv? A) 1,2 B) 2,3
C) 1,3 *D) 1,2,3 36. Quyidagi so`zlar nimani tavsiflaydi: «Hech kanday isbotlashlar va tushuntirishlar kishini o`ziga yoqmaydigan narsani go`zal deb e`tirof etishga majburlay olmaydi. SHunga qaramasdan, didning tabiatining o`zida bir kishi uchun go`zal bo`lgan narsa boshqaar uchun ham go`zal bo`lishi kerak degan e`tiqod o`rin olgan»? *A) estetik didning ziddiyatli tabiatini B) estetik didning ijtimoiy tabiatini C) estetik didning individual tabiatini D) estetik didning majburiy tabiatini 37. Estetik did tabiatining ziddiyatliligini, I.Kantning fikricha, … A) yechish mumkin *B) yechish mumkin emas C) mumkin bo`lgan narsa D) zarur narsa 38. M.S. Kagan estetik didni o`ziga xos … deb nomlagan A) «ma`naviyat asbobi» *B) «madaniyat asbobi» C) «axloq asbobi» D) «tarbiya asbobi» 39. Belgili matalga ko`ra, nima to`g`risida bahslashmaydi? *A) did B) odob
C) qadriyatlar D) tuyg`ular 40. Estetik tanglashga qobiliyatlilik – bu: A) ratsional qobiliyat B) ma`naviy qobiliyat *C) ijodiy qobiliyat D) intellektual qobiliyat 41. Ommaviy kommunikatsiya vositalarida qanday komponentlarni ajratamiz: 1) ommaviy axborot vositalari; 2) ommaviy ta`sir vositalari; 3) kommunikatsiyaning texnik vositalari; 4) ommaviy tarbiya vositalari? A) 1,2,3,4 *B) 1,2,3 C) 1,2 D) 2,3
42. Gazetalar, jurnallar, radio, televidenie, internet-bloglar ommaviy kommunikatsiya vositalarining qaysi komponentiga kiradi? A) ommaviy tarbiya vositalarina *B) ommaviy axborot vositalari C) ommaviy ta`sir vositalari D) kommunikatsiyaning texnik vositalari 43. Reklama, moda, kino, ommaviy adabiyot ommaviy kommunikatsiya vositalarining qaysi komponentiga kiradi? A) ommaviy tarbiya vositalarina B) ommaviy axborot vositalari *C) ommaviy ta`sir vositalari D) kommunikatsiyaning texnik vositalari 44. Internet, telefon ommaviy kommunikatsiya vositalarining qaysi komponentiga kiradi? A) ommaviy tarbiya vositalarina B) ommaviy axborot vositalari C) ommaviy ta`sir vositalari *D) kommunikatsiyaning texnik vositalari 45. Mahsulotlari standartlastirilgalda va aholining keng qatlamlariga tarqatilganida madaniyat qanday tus olib boshlaydi? *A) «ommaviy» B) qo`l yetarlilik C) tushunarli D) umue`tirof etilgan 46. «Ommaviy jamiyatda» keng ommaviy tutыnыo`g`a mөlsherlengen iste`molga mo`ljallangan qadriyatlarni ishlab chiqishning xususiyatlarini ifodalash uchun qo`llaniladigan tushuncha – bu: A) submadaniyat *B) ommaviy madaniyat C) artmadaniyat D) popmadaniyat 47. Ommaviy madaniyat mahsulotlarini ishlab chiqish, tarqatish va iste`mol qilish qanday xarakterga ega? A) ma`naviy-amaliy xarakterga B) tijoriy xarakterga *C) industrial-tijoriy xarakterga D) industrial-amaliy xarakterga 48. Ommaviy madaniyatning paydo bo`lishi va rivojlanishi nechta davrga bo`linadi? A) bunday davrlashtirish mavjud emas B) 4 C) 3
*D) 2 49. Ommaviy madaniyatning passiv tarqalishi qaysi davrni o`z ichiga oladi? *A) eng qadim davrdan – XIX-XX asrlarni B) XIX-XX asrlar – hozirgacha C) XX-XXI asrlar D) XXI asrlar 50. Ommaviy madaniyatning faol tarqalishi qaysi davrni o`z ichiga oladi? A) eng qadim davrdan – XIX-XX asrlarni *B) XIX-XX asrlar – hozirgacha C) XX-XXI asrlar D) XXI asrlar 51. Quyida «ommaviy madaniyatning» qaysi funktsiyasi tasvirlangan: «ommaviy auditoriyaga oqimdagi sotsiomadaniy voqealar haqida ma`lumotlarni yetkazib berish bilan bog`liq»? *A) informatsion funktsiya B) ma`rifiy funktsiya C) regulyativ funktsiya D) ijtimoiy-manipulyativ funktsiya 52. Quyida «ommaviy madaniyatning» qaysi funktsiyasi tasvirlangan: «ommaviy auditoriyani o`tmishning va bugingi kunning ijtimoiy ahamiyatga molik qadriyatlariga jalb qiluvchi, talab va taklif sohasida mo`ljal olishni, siyosiy mo`ljal olishni osonlashtiruvchi axborotni yetkazib berish imkoniyatining mavjudligi»? A) informatsion funktsiya *B) ma`rifiy funktsiya C) regulyativ funktsiya D) ijtimoiy-manipulyativ funktsiya 53. Quyida «ommaviy madaniyatning» qaysi funktsiyasi tasvirlangan: «me`yoriy axborotni keng yetkazib berish hisobidan amalga oshiriladi. Gap nafaqat huquqiy hujjatlarga taalluqli muntazam xabarlar va izohlar to`g`risida. Bu yerda umume`tirof etilgan axloqiy mulohazalar va baholar ham, ijtimoiy fikrni so`rovlar natijalari ham keng yoritiladi, shuningdek muayyan mavzular shakllantiriladi va umumijtimoiy ahamiyat beriladi»? A) informatsion funktsiya B) ma`rifiy funktsiya *C) regulyativ funktsiya D) ijtimoiy-manipulyativ funktsiya 54. Quyida «ommaviy madaniyatning» qaysi funktsiyasi tasvirlangan: «kommunikatorning intilishi bilan bog`liq - uning kim bo`lishidan qat`iy nazar – auditoriyani, asosan yoshlarni, muayyan narsaga ishontirish, uni muayyan xatti-harakatlarni ishlashga undash»? A) informatsion funktsiya B) ma`rifiy funktsiya C) regulyativ funktsiya *D) ijtimoiy-manipulyativ funktsiya 55. Quyida «ommaviy madaniyatning» qaysi funktsiyasi tasvirlangan: «yosh avlodning diqqatini kundalik muammolardan o`yin, fantaziya, bayramlar dunyosiga ko`chirish»? *A) rekreatsion funktsiya B) ma`rifiy funktsiya C) regulyativ funktsiya D) ijtimoiy-manipulyativ funktsiya 56. Ommaviy madaniyatning asosiy xususiyatlari 1) insoniy munosabatlarni aks ettirishning primitivligi, 2) ijtimoiy maksimalizm, 3) omad kul`ti, 4) ko`ngilocharlik va sertakalluflik A) 1,2
B) 2,3,4 C) 1,2,4
*D) 1,2,3,4 57. Ommaviy madaniyat … asoslanadi *A) sun`iy yaratilgan obrazlar va stereotiplarga B) realistik obrazlarga C) milliy obrazlarga D) fantastik obrazlarga 58. «Ommaviy madaniyatning» ijtimoiy-manipulyativ funktsiyasi - A) yosh avlodning diqqatini kundalik muammolardan o`yin, fantaziya, bayramlar dunyosiga ko`chirish * B) kommunikatorning intilishi bilan bog`liq - uning kim bo`lishidan qat`iy nazar – auditoriyani, asosan yoshlarni, muayyan narsaga ishontirish, uni muayyan xatti-harakatlarni ishlashga undash C) me`yoriy axborotni keng yetkazib berish hisobidan amalga oshiriladi. Gap nafaqat huquqiy hujjatlarga taalluqli muntazam xabarlar va izohlar to`g`risida. Bu yerda umume`tirof etilgan axloqiy mulohazalar va baholar ham, ijtimoiy fikrni so`rovlar natijalari ham keng yoritiladi, shuningdek muayyan mavzular shakllantiriladi va umumijtimoiy ahamiyat beriladi D) «ommaviy auditoriyani o`tmishning va bugingi kunning ijtimoiy ahamiyatga molik qadriyatlariga jalb qiluvchi, talab va taklif sohasida mo`ljal olishni, siyosiy mo`ljal olishni osonlashtiruvchi axborotni yetkazib berish imkoniyatining mavjudligi» 59. Ommaviy madaniyatning regulyativ funktsiyasi - A) yosh avlodning diqqatini kundalik muammolardan o`yin, fantaziya, bayramlar dunyosiga ko`chirish B) kommunikatorning intilishi bilan bog`liq - uning kim bo`lishidan qat`iy nazar – auditoriyani, asosan yoshlarni, muayyan narsaga ishontirish, uni muayyan xatti-harakatlarni ishlashga undash * C) me`yoriy axborotni keng yetkazib berish hisobidan amalga oshiriladi. Gap nafaqat huquqiy hujjatlarga taalluqli muntazam xabarlar va izohlar to`g`risida. Bu yerda umume`tirof etilgan axloqiy mulohazalar va baholar ham, ijtimoiy fikrni so`rovlar natijalari ham keng yoritiladi, shuningdek muayyan mavzular shakllantiriladi va umumijtimoiy ahamiyat beriladi D) «ommaviy auditoriyani o`tmishning va bugingi kunning ijtimoiy ahamiyatga molik qadriyatlariga jalb qiluvchi, talab va taklif sohasida mo`ljal olishni, siyosiy mo`ljal olishni osonlashtiruvchi axborotni yetkazib berish imkoniyatining mavjudligi» 60. Ommaviy madaniyatning ma`rifiy funktsiyasi - A) yosh avlodning diqqatini kundalik muammolardan o`yin, fantaziya, bayramlar dunyosiga ko`chirish B) kommunikatorning intilishi bilan bog`liq - uning kim bo`lishidan qat`iy nazar – auditoriyani, asosan yoshlarni, muayyan narsaga ishontirish, uni muayyan xatti-harakatlarni ishlashga undash C) me`yoriy axborotni keng yetkazib berish hisobidan amalga oshiriladi. Gap nafaqat huquqiy hujjatlarga taalluqli muntazam xabarlar va izohlar to`g`risida. Bu yerda umume`tirof etilgan axloqiy mulohazalar va baholar ham, ijtimoiy fikrni so`rovlar natijalari ham keng yoritiladi, shuningdek muayyan mavzular shakllantiriladi va umumijtimoiy ahamiyat beriladi * D) «ommaviy auditoriyani o`tmishning va bugingi kunning ijtimoiy ahamiyatga molik qadriyatlariga jalb qiluvchi, talab va taklif sohasida mo`ljal olishni, siyosiy mo`ljal olishni osonlashtiruvchi axborotni yetkazib berish imkoniyatining mavjudligi» 61. «Ommaviy madaniyatning» rekreatsion funktsiyasi - * A) yosh avlodning diqqatini kundalik muammolardan o`yin, fantaziya, bayramlar dunyosiga ko`chirish B) kommunikatorning intilishi bilan bog`liq - uning kim bo`lishidan qat`iy nazar – auditoriyani, asosan yoshlarni, muayyan narsaga ishontirish, uni muayyan xatti-harakatlarni ishlashga undash C) «ommaviy auditoriyaga oqimdagi sotsiomadaniy voqealar haqida ma`lumotlarni yetkazib berish bilan bog`liq» D) «ommaviy auditoriyani o`tmishning va bugingi kunning ijtimoiy ahamiyatga molik qadriyatlariga jalb qiluvchi, talab va taklif sohasida mo`ljal olishni, siyosiy mo`ljal olishni osonlashtiruvchi axborotni yetkazib berish imkoniyatining mavjudligi» 62. Ommaviy madaniyatning informatsion funktsiyasi - A) yosh avlodning diqqatini kundalik muammolardan o`yin, fantaziya, bayramlar dunyosiga ko`chirish B) kommunikatorning intilishi bilan bog`liq - uning kim bo`lishidan qat`iy nazar – auditoriyani, asosan yoshlarni, muayyan narsaga ishontirish, uni muayyan xatti-harakatlarni ishlashga undash *C) «ommaviy auditoriyag`a ag`ыmdag`ы sotsiomadaniy o`aqыyalar tuo`ralы mag`lыo`matlardы jetkerip berio` menen baylanыslы» D) «ommaviy auditoriyani o`tmishning va bugingi kunning ijtimoiy ahamiyatga molik qadriyatlariga jalb qiluvchi, talab va taklif sohasida mo`ljal olishni, siyosiy mo`ljal olishni osonlashtiruvchi axborotni yetkazib berish imkoniyatining mavjudligi» 63. «Ommaviy madaniyatning» oqibatlarining real tahdidlari nimalardan iborat? A) shaxsning madaniy aqlining noto`g`ri shakllantirilishi, milliy madaniyatning yemirilishi B) umuminsoniy madaniy qadriyatlarni shubha ostiga qo`yish; milliy ma`naviyatdan yiroqlashish; birinchi o`ringa foydaning chiqishi C) ma`naviy aql va insoniy ma`naviyat ikkinchi planda; eski va yangi avlodga bepisandlik; hayotning asosiga yengil turmushni qo`yadigan shaxslarning shakllanishi *D) qayd etilganlarning barchasi 64. Rus olimasi V. G. Fedotovaning fikricha, ommaviy madaniyat qanday kishilarni shakllantiradi? *A) ildizsiz individlarni B) zamonaviy yoshlarni C) har tomonlama rivojlangan shaxsni D) kichmadaniyat tarafdorlarini 65. Nima uchun sport to`g`risidag`ы fanlarning orasida sport estetikasi tobora muhim o`rin egallamoqda: 1) sport hozirgi vaqtda estetik tarbiyaning, aholining keng qatlamlarida estetik tuyg`ularni, didni va ehtiyojlarni shakllantirishning samarali vositalari va sharoitlarining biri bo`lib bormoqda; 2) nafosatlilik sportda tobora ko`prok uning ajralmas komponenti sifatida namoyon bo`lmoqda, bundan kon`kida figurali uchish, muzdagi raqs, badiiy gimnastika kabi sport turlarining paydo bo`lishi va jadal rivojlanishi guvohlik bermoqda; 3) zamonaviy sport estetik jihat muhim o`rin egallaydigan tomosha сифатида yuzaga chiqmoqda, sport tadbirlarini tashkillashtirish esa estetik idrok qonuniyatlarini bilishni va hisobga olishni talab qiladi; 4) sportning samarali harakat qilishi uchun estetik tomondan anglanishi va o`zlashtirilishi zarur bo`lgan o`zining, alohida predmetlik muhiti talab qilinadi * A) 1, 2, 3, 4 B) 1, 2, 3 C) 1, 2, 4 D) 1, 3, 4 66. Sport estetikasi qachon shakllangan? A) XXI asrning boshida *B) XX asrning oxirida C) XX asrning boshida D) XIX asrning oxirida 67. Sportning uning estetik mazmuni nuqtai nazaridan yashashi, harakat qilishi va rivojlanishi bilan bog`liq bo`lgan masalalar majmuasi – bu: A) sport estetikasining ob`ekti B) sport estetikasining nazariyasi *C) sport estetikasining predmeti D) sport estetikasining vazifalari 68. Predmetini sportning estetik mazmuni va estetik qadriyatlari; sportni estetik nuqtai nazardan aks ettiruvchi ong qonunlari, insonning sport sohasidagi estetik faoliyatining shakllari – bu: A) sportning estetik nazariyasi B) sportning estetik asoslari C) sportning estetik salohiyati *D) sport estetikasi 69. Zamonaviy спортнинг estetik ahamiyati o`zini eng yuksak darajada namoyish qiladigan jihatni belgilang: A) sport estetik tarbiyaning vositasi va sharoiti сифатида B) sport estetik fenomen сифатида, ya`ni спортнинг o`zining rivojlanishida nafosatlilik va funktsionallikning nisbati C) спортнинг estetik faoliyatning boshqa turlari bilan nisbati *D) barcha qayd etilganlar 70. Sportga bo`lgan keng ijtimoiy qizuquv, uning ommaviyligi, uning ko`plab ijtimoiy kontingentlarning turmush tarziga kirib borishi uni … qiladi *A) estetik tuyg`ular, didlar va ehtiyojlarni shakllantirish vositasi B) estetik fenomen C) спортнинг estetik faoliyatning boshqa turlari bilan o`z-aro ta`sir vositasi D) estetik idealni va uning muhim qismi bo`lgan jismoniy yetuklikni shakllantirishning zaruriy sharoiti 71. Sport faoliyatining shakllari, ijtimoiy faollik shakli bo`la turib, … сифатида yuzaga chiqadi: A) estetik tuyg`ular, didlar va ehtiyojlarni shakllantirish vositasi B) estetik fenomen C) спортнинг estetik faoliyatning boshqa turlari bilan o`z-aro ta`sir vositasi *D) estetik idealni va uning muhim qismi bo`lgan jismoniy yetuklikni shakllantirishning zaruriy sharoiti 72. Individlarning jismoniy takomillashishi kabi maqsadga erishish mezonlarini aniqlashga imkoniyat beruvchi faoliyatning tarixiy shakllangan shakli - bu: A) tarbiya B) shakllantirish *C) musobaqa D) olimpiada 73. Musobaqalar insoniy xususiyatlarni ularning utilitar qo`llanilishidan tashqarida qiyoslash, o`lchash usulidir. Aynan ushbu tomoni bilan u … farqlanadi. *A) o`yindan B) ijodiyotdan C) faoliyatdan D) bahsdan 74. Antik davr madaniyatida sport nima bilan taqqoslaganda ustuvor ahamiyat kasb etgan? A) mehnat *B) san`at C) o`yin
D) falsafa 75. YUnonlar go`zal obrazlar yaratishdan oldin dastlab o`zlariga go`zal qiyofa bag`ishladi degan fikr kimga taalluqli? A) Konfutsiyga B) Aristotel`ga *C) Gegel`ga D) Kantga 76. Спортнинг paydo bo`lish sabablari: A) insonning tabiatga qadriyaviy, birinchi navbatda estetik, munosabatlarining rivojlanishi B) insonning tashqi dunyoga qadriyaviy munosabatlarining rivojlanishi C) insonning o`ziga qadriyaviy munosabatlarining rivojlanishi *D) insonning tashqi dunyoga, o`ziga qadriyaviy, birinchi navbatda estetik, munosabatlarining rivojlanishi 77. Спортнинг estetik mazmunining rivojlanishidagi asosiy tendentsiyalar nima bilan chambarchas bog`liq? A) madaniyatning rivojlanishining umumiy tendentsiyalari bilan *B) madaniyatning rivojlanishining umumiy tendentsiyalari va shaxsning shakllanish jarayonlari bilan C) shaxsning shakllanish jarayonlari bilan D) jamiyatning rivojlanishining umumiy tendentsiyalari va shaxsiy o`sish jarayonlari bilan 78. Estetik ibtido nafaqat hamroq hodisa, balki sport natijalarini bevosita aniqlovchi muhim strukturaviy element hisoblanadigan, o`zlarida aynan ularning estetik muhimligi tufayli o`zlarini keltirib chikaruvchilar tomonidan kuchli ta`sir his qiladigan sport turlarini ko`rsating: A) qilichbozlik, suzish B) xokkey, futbol, voleybol, basketbol *C) figurali uchish, muzdagi raqs, figurali suzish, badiiy gimnastika D) kon`kida uchish sporti, sport gimnastikasi, suzish, kurash 79. Zamonaviy спортнинг eng asosiy, o`ta muhim tendentsiyalarining birini ko`rsating: A) texnik omillarning uning estetik tomoniga ta`sir o`tkazishi B) estetik omillarning uning mazmuniy asoslariga ta`sir o`tkazishi C) texnik omillarning uning mazmuniy asoslariga ta`sir o`tkazishi *D) estetik omillarning uning texnik asoslariga ta`sir o`tkazishi 80. Sport texnikasining jadal o`sishi va takomillashishi nimaning oqibatlaridir? *A) sport to`g`risidagi tibbiy-biologik fanlarning jadal rivojlanishi B) sport to`g`risidagi estetik fanlarning jadal rivojlanishi C) sport to`g`risidagi texnik fanlarning jadal rivojlanishi D) sport to`g`risidagi tabiiy fanlarning jadal rivojlanishi 81.Sport harakatlarining estetik ahamiyati nima bilan shartlanadi? A) harakatlarning erkinligi, yengilligi, qo`layligi B) sport kompleksi elementlari birikmasidagi mantiqiy ketma-ketlik, qat`iyatlilik C) harakatlarning koordinatsiyasi va subordinatsiyasi; originalliq *D) ko`rsatilganlarning barchasi 82. Sport inshoatlari, sport snaryadlari va uskunalari, sport atributikasi, sport belgilari, kiyimlari – bu: *A) спортнинг alohida predmetlik muhiti B) sport dunyosi C) спортнинг zarur aksessuarlari D) sport epikirovkasi 83. Reklama haqidagi fan nima deb nomlanadi? A) marketing *B) advertologiya C) reklama stilistikasi D) medialogiya 84. Advertologiya nimani o`rganadi? A) kreativlikni rivojlantirish yo`llarini B) marketing usullarini *C) reklama va reklama qilish usullarini D) reklamanыӊ stilistikasini 85. Reklama - bul *A) kommunikativ tipdagi tijoriy hunar B) regulyativ tipdagi tijoriy hunar C) manipulyativ tipdagi tijoriy hunar D) marketing tipdagi tijoriy hunar 86. Reklamanin mazmun-mohiyati qanday vazifalar bilan shartlangan? A) estetik *B) marketing C) iqtisodiy D) stilistik 87. Reklamaning asosiy funktsiyalarini ko`rsating: 1) marketing, 2) kommunikatsiya, 3) iqtisodiy, 4) ijtimoiy, 5) estetik A) 1, 3, 4 B) 1, 2, 3 *C) 1, 2, 3, 4 D) 1, 2, 3, 4, 5 88. Tadqiqotchilar G.A. Vasil`ev va V.A. Polyakovning tasnifi bo`yicha rklamaning bozor faoliyati bilan bog`liq funktsiyalarinin ko`rsating: 1) marketing, 2) iqtisodiy, 3) raqobat, 4) informatsion, 5) ta`limiy, 6) ijtimoiy, 7) nazorat qiluvchi, 8) madaniy-estetik A) 4,5,6,8 B) 3,4,5,6,8 C) 1,2,3
*D) 1,2,3,7 89. Tadqiqotchilar G.A. Vasil`ev va V.A. Polyakovning tasnifi bo`yicha rklamaning bozor faoliyati bilan bog`liq bo`lmagan funktsiyalarinin ko`rsating: 1) marketing, 2) iqtisodiy, 3) raqobat, 4) informatsion, 5) ta`limiy, 6) ijtimoiy, 7) nazorat qiluvchi, 8) madaniy-estetik *A) 4,5,6,8 B) 3,4,5,6,8 C) 1,2,3 D) 1,2,3,7 90. Reklama o`ziga xos ijtimoiy institut сифатида, savdo-sotiq faoliyati sohasidagi professional kommunikatsiya fenomeni bo`la turib, qaysi sohaga intilmaydi? A) iktisodiy *B) boshqarish C) psixologik D) estetik, verval 91. Qaysi funktsiya reklama asarini «sof san`at» sohasidan yiroqlashtiradi? A) marketing B) estetik *C) pragmatik D) ijtimoiy 92. Reklama, xabar beruvchi kommunikatsiya сифатида aniqlanar ekan, u … sifatida ham tahlil qilina oladi A) iqtisodiy kommunikatsiya B) psixologik kommunikatsiya C) ijtimoiy kommunikatsiya *D) estetik kommunikatsiya 93. Insonning estetik faoliyatining eng yuksak shakli – *A) ko`rkem фаолият B) reklamaviy фаолият C) madaniy фаолият D) mehnat faoliyati 94. Ijtimoiy axborotning estetik фаолият bilan shartlangan qismi – bu: A) reklamaviy informatsiya *B) estetik informatsiya C) axloqiy informatsiya D) pragmatik informatsiya 95. Reklama estetik informatsiyaning manbai, toshuvchisi bo`la oladi ma? A) mazmunan kelib chiqadi B) yo`q
*C) ha D) faqat tijoriy axborot bo`la oladi 96. Reklama nimaning oqibati? A) mehnat bozorining B) sotish bozorining C) estetik ongning *D) erkin bozorining 97. Estetikaning yangi yo`nalishi bo`lgan idrok estetikasi yoki funktsional, retseptiv estetika qachon paydo bo`ldi? *A) XX asrning 70-yillarida B) XX asrning 90-yillarida C) XX asrning axirida D) XIX asrning boshida 98. A.P. Valitskayaning aniqlamasi bo`yicha, «inson faoliyatining uyg`un predmetlik muhitini shakllantirishga yo`naltirilgan maxsus bilim sohasi» - bu: A) фаолият estetikasi *B) amaliy estetika C) reklama estetikasi D) qo`llanmali estetika 99. A.P. Valitskayaning aniqlamasi bo`yicha, «madaniy fenomenlardi anglashning yaxlitligini ta`minlovchi estetik metodlar va yondoshuvlarning majmuasi» - bu: A) фаолият estetikasi B) amaliy estetika C) reklama estetikasi *D) qo`llanmali estetika 100. Reklama ommaviy madaniyatning qanday xususiyatlariga ega? A) asosan ommaviy kommunikatsiya vositalari orqali tarqatiladi B) o`rtamiyona iste`molchining didiga yo`naltirilganlik, ko`ngilocharlik C) stereotiplik, voqelikni triviallashtirishga intilish D) barcha javoblar to`g`ri Tuzuvchi: A.Muratbaeva Yüklə 0,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|