Tasdiqlayman” Koson 2-son kasb-hunar maktabi direktori I. M. Karimov

2.Aylanish oʼqiga ega boʼlgan jismlarning muvozanatiga doir misollar keltiring. 3.Polistpastda koʼchmas bloklar soni ortib borsa,uning kuchini orttirib berish kattaligi qanday oʼzgaradi?

Tinglaydilar Jadvalni chizib oladilar

1-Ilova

Mexanika-matematika fanlari uchun janob sanaladi.
(Leonardo da-Vinchi)


20.Mavzu;MOMENTLAR QOIDASIGA ASOSLANIB ISHLAYDIGAN MEXANIZMLAR


Reja;1.Richag.
2.Bloklar.
3.Polispat.


Tayanch tushunchalar: Richag,Blok, polispat,Ko’char va ko’chmas bloklar

2-Ilova

Guruhlarda ishlash qoidasi

• 
  Sherigingizni diqqat bilan tinglang.
  
• 
  Guruh ishlarida o’zaro faol ishtirok eting, berilgan topshiriqlarga javobgarlik bilan yondoshing.
  
• 
  Agar sisga yordam kerak bo’sa, albatta guruh a’zolariga murojaat qiling
  
• 
  Agar sizdan yordam so’rashsa, albatta yordam bering.
  
• 
  Guruhlar faoliyati natijalarini baholashda hamma ishtirok etishi shart!
  

• 
  Shuni tushunmog’ingiz lozim:
  

Boshqalarga o’rgatish orqali o’zimiz o’rganamiz;
Biz bir kemadamiz: yoki birgalikda suzib chiqamiz, yoki birgalikda cho’kib ketamiz;



3-Ilova

“Xar kim xar kimga o’rgatadi” usuli qoidasi:

• 
  Kichik guruh a’zolari olingan topshiriq bo’yicha mustaqil bittadan ma’lumot yozishadi;
  
• 
  Kichik guruh ichida ma’lumotlarni jamlaydilar, muhokama qiladilar;
  
• 
  To’plangan ma’lumotlar soni kichik guruh a’zolari soniga teng bo’lishi kerak;
  
• 
  Barcha jamlangan ma’lumotlarni guruhdan bittadan vakil chiqib, taqdimot qiladilar;
  

ʼ

“Xarkimxarkimgao’rgatadi” usuliuchuno’quvtopshirig’i:

1-Kichikguruhuchuno’quvtopshirig’i

Blok deganda nimani tushunasiz


2-Kichikguruhuchuno’quvtopshirig’i

Richag nima?

3
Polispat nima
-Kichikguruhuchuno’quvtopshirig’i
4-Kichikguruhuchuno’quvtopshirig’i

Ko’char va ko’chmas bloklar haqida gapirib bering



6-sinfda Siz oddiy mexanizmlardan richag, qo‘zg‘aluvchan va qo‘zg‘almas bloklar, chig‘iriq va lebyodka bilan tanishgansiz. Ularning ishlashiga e’tibor berilsa, barchasida aylanish o‘qlari mavjud bo‘ladi.Bunday jismlarning muvozanatda bo‘lishi uchun ularga ta’sir etayotgan kuchlarning vektor yig‘indisi nolga teng bo‘lishi yetarli emasligi ham aytilgan edi. Bunda kuch qo‘yilgan nuqtaning, aylanish o‘qidan qanday uzoqlikda bo‘lishiga ham bog‘liq bo‘ladi.Kuch qo‘yilgan nuqtadan, aylanish o‘qigacha bo‘lgan eng qisqa masofaga kuch yelkasi deb ataladi. Bunda, kuch va yelka har doim o‘zaro perpendikulyar bo‘ladi.


2-Slayd


Kuch momenti birligi [M] = 1 N · m.4.6-rasm.Jism kuch momenti ta’sirida aylanish o‘qi atrofi da buriladi. Bunda jismga ta’sir etayotgan kuch momenti, juft kuch ta’siriga o‘xshash bo‘ladi. Juft kuch deyilganda, yo‘nalishi qarama-qarshi, kattaliklari teng, lekin bir o‘qda yotmaydigan kuchlar tushuniladi.Bunga misol tariqasida avtomobil rulining burilishini keltirish mumkin (4.6-rasm).

4-Slayd

Aylanish o‘qi rulning o‘rtasida bo‘lib, unga juft F1 kuchlar ta’sir etadi.
Agar aylanish o‘qiga ega bo‘lgan jismga bir nechta kuchlar ta’sir etayotgan bo‘lsa, bu kuchlarning momentlarini o‘zaro qo‘shish orqali natijaviy moment topiladi. Bunda jismni soat strelkasi yo‘nalishida aylantiruvchi kuch momentlarini musbat ishorada, soat strelkasi yo‘nalishiga qarama-qarshi yo‘nalishda aylantiruvchi kuch momentlarini manfi y ishorada olinadi.
Bu qoida Arximed tomonidan topilgan bo‘lib, momentlar qoidasi deb yuritiladi. Momentlar qoidasiga asoslanib ishlaydigan oddiy mexanizmlarga richag, ko‘chmas va ko‘char bloklar, chig‘iriq, vint (domkrat)larning ishlash tamoyili momentlar qoidasiga asoslangandir.Richag. Amaliyotda richagning uch turi ishlatiladi (4.8-rasm).
Ikki yelkali richagda (4.8-а rasm) tayanch richagning kuchlar qo‘yilgan nuqtalari oralig‘ida bo‘ladi.

5-Slayd

Aylanish o‘qi rulning o‘rtasida bo‘lib, unga juft F1 kuchlar ta’sir etadi.
Agar aylanish o‘qiga ega bo‘lgan jismga bir nechta kuchlar ta’sir etayotgan bo‘lsa, bu kuchlarning momentlarini o‘zaro qo‘shish orqali natijaviy moment topiladi. Bunda jismni soat strelkasi yo‘nalishida aylantiruvchi kuch momentlarini musbat ishorada, soat strelkasi yo‘nalishiga qarama-qarshi yo‘nalishda aylantiruvchi kuch momentlarini manfi y ishorada olinadi.
Bu qoida Arximed tomonidan topilgan bo‘lib, momentlar qoidasi deb yuritiladi. Momentlar qoidasiga asoslanib ishlaydigan oddiy mexanizmlarga richag, ko‘chmas va ko‘char bloklar, chig‘iriq, vint (domkrat)larning ishlash tamoyili momentlar qoidasiga asoslangandir.Richag. Amaliyotda richagning uch turi ishlatiladi (4.8-rasm).
Ikki yelkali richagda (4.8-а rasm) tayanch richagning kuchlar qo‘yilgan nuqtalari oralig‘ida bo‘ladi.

5-Ilova

“BUM” o’yinining borishi: Doska oldiga xar bir guruhdan bittadan vakil, ya’ni 4 ta o’quvchi chiqariladi va ketma-ketlikda turib, sanoq sonlarini aytishadi va xar 3 ga bo’linadigan son kelganda son nomini aytmasdan, “BUM” deb murojaat etishlarini ta’kidlaydi. Agarda biror o’quvchi o’yin shartini buzsa, adashsa, o’sha o’quvchi o’yindan chetlashtirilib, mavzu bo’yicha savol beriladi. Shu zaylda o’yin davom etadi va oxirida qolgan o’quvchiga 1 ta “Rag’bat” kartochkasi berilib, agar savol ham tanlashni hohlasa va savolga javob bersa, yana bitta “Rag’bat” kartochkasi beriladi, savolga javob bera olmasa, ham “Jarima” kartochkasi berilmaydi. O’yindan chetlashtirilgan o’quvchilar esa, o’yin davomida cheetlashtirilganda berilgan savolga javob berishsa, “Rag’bat”-kartochkasi, javob bera olmasa, “Jarima” kartochkasi beriladi.

“BUM” o’yinida o’yindan chetlashtirilgan o’quvchilar uchun savollar: