«Tasdiqlayman» Oʻquv ishlari boʻyicha direktor oʻrinbosari, dotsent

Ishni bajarish uchun uslubiy kursatma

Un tortishda bug’doy doni aralashmalarining partiyalarini hisoblashning bir nechta usuli bor. Hisobning to’g’riligini tekshirish uchun aralashmaning sifat ko’rsatgichlarini o’rtacha o’lchangan qiymatlari topiladi va ularni un tortish partiyalaridagi donnning talab qilingan normaviy ko’rsatkichlariga to’g’ri kelishi aniqlanadi.
Aralashmaning sifat ko’rsatkichlarini o’rtacha o’lchangan qiymatlari qo’yidagi formula orqali aniqlanadi:
Bu yerda: X, X,... X_n - bug’doy doni aralashmasidagi komponent lar ko’rsatkichlarining aniq qiymati;


m₁, m₂, ... m_n – bug’doy doni aralashmasidagi komponent larning massasi, kg;

nm – un tortish uchun bug’doy doni aralashmasi partiyasining massasi, kg yoki 100 %.
Bug’doy aralashmasi partiyalarining to’g’ri tuzilganligini aniqlash uchun laboratoriya tegirmonida bug’doy aralashmasidan un tortiladi. Bunda donning sifat ko’rsatkichi tahlil qilinadi, unning chiqishi va sifat ko’rsatkichlari aniqlanadi.


3. Bug’doy doni aralashmasi partiyalarining hisobi
Bug’doy aralashmasi partiyalarining hisobi uch usulda bajariladi: a) Tenglamani yechish usuli;
b) Teskari proportsiya tuzish usuli;
v) Grafik usuli.
A. Tenglamani yechish usuli
Un tortish uchun bug’doy aralashmasi partiyalarini retseptlarini yechishda tenglamalar sistemasidan foydalanamiz.
M = m₁ + m₂ + ... + m_n

MX_ur = m₁ * X₁ + m₂ *X₂ + ... + m_n * X_n
Agar bug’doy aralashmasi partiyalari 2 komponentdan tashkil topsa, sistema quyidagicha hisoblanadi:

m₂ = M – m₁
Misol: Navli un tortish uchun o’rtacha o’lchangan shaffoflik ko’rsatkichi 55 % bo’lgan ikki komponentli bug’doy donidan bug’doy aralashmasi partiyasini tuzing.
Birinchi bug’doy donining shaffofligi 71 %, ikkinchi bug’doy donining shaffofligi 43 %. Xuddi shunday birinchi donning kleykovinasi 27 %, ikkinchi donning kleykovinasi – 24 %. Un tortish partiyasining massasi 1000 t (yoki 100 %).

Birinchi komponentning massasini topamiz:

100 (55-43)

m = ──────── = 42,86 %

71 - 43
Ikkinchi komponentning massasini topamiz:
m = 100 - 42,86 = 57,14 %.
m 43 %, m 57 % qabul qilamiz, unda har qaysi komponentning massasi quyidagiga teng bo’ladi:
m = 430 t; m = 570 t.
O’rtacha o’lchangan shaffoflik qiymatini SH va kleykovina K miqdorini to’g’ri hisoblanganligini aniqlaymiz.
43 71 + 57 43

SH = ────────── = 55,0 %;

100
43 27 + 57 24

K = ────────── = 25,3 %.

100
Demak, shaffoflik ko’rsatkichi va kleykovina miqdori bo’yicha bu bug’doy doni aralashmasi partiyasi talab qilingan ko’rsatkichlarga mos keladi va qayta ishlashga tavsiya qilish mumkin.