«Tasdiqlayman» Oʻquv ishlari boʻyicha direktor oʻrinbosari, dotsent

O’rtacha namuna tanlash. O’rtacha namuna non zavodi (novvoy-xona) yoki savdo korxonasida DAST ko’rsatmalari bo’yicha har bir non to’plamidan olinadi. Non to’plami deb, zavod yoki novvoyxonada bir brigada tomonidan, smenada og’irligi 40 t gacha tayyorlangan har xil non va non mahsulotlariga; savdo tarmog’ida bir korxonada tayyorlangan va qabul qilingan bir xil non mahsulotlariga aytiladi. O’rtacha namuna deb, tashqi belgilari bilan butun to’plamni ta’riflaydigan sifatni aniqlash uchun ajratilgan non to’plamining bir qismiga aytiladi.
Laboratoriya namunasi deb, laboratoriya tahlili uchun ajra-tilgan o’rtacha namunaning bir qismiga aytiladi. Laboratoriya namunani tuzish mahsulotning o’rtacha namunasidan tanlash yo’li bilan amalga oshiriladi. Og’irligi 400 gr dan ortiq va donabay mahsulotlardan 1 dona, og’irligi 200 dan 400 gr gacha donabay mahsulotlardan 2 ta namuna ajratiladi.


Nonni organoleptik baholash. Nonni organoleptik baholash-da uning tashqi qiyofasi: sirti, ranggi, shakli, qobiq va mag’iz holati, yopilishi, egiluvchanligi, ta’mi va hidi tekshiriladi.

Tashqi qiyofasi. Nonning tashqi qiyofasi uni ko’zdan kechirish yo’li bilan aniqlanadi. Bunda nonning shakli, sirtining xusu-siyati va qobiq ranggi inobatga olinadi. Topilgan kamchiliklar – ifloslanganligi, qobig’ining g’adir-budirligi, yirik yoriqlar, yangi ezilish va boshqalar. Sirti tekis yoki oz g’adir-budir, yirik yoriqsiz bo’lishi kerak.

Eslatma. Yuqori qobiqda bir yoki bir necha yo’nalishda o’tgan va 1 sm enlikdagi yoriqlar yirik hisoblanadi. Agar qo’porilganligi shakli nonning butun yon tarafi bo’yini yoki shaklsiz nonda 1 sm dan ko’p yirik hisoblanadi. Shaklsiz nonda quyi qobig’ning butun aylanasi bo’yicha qo’porilishi ruxsat etiladi. Ranggi bir tekis, och sariqdan to’q jigarranggacha (non turiga qarab, kuymagan va rangsiz emas) bo’ladi. Shakli tegishli shaklga mos, tuxumsimon nonlarda to’g’ri va uzun.
Qobiq qalinligi non turiga qarab 3-4 mm dan oshmasligi zarur. Qobiq qalinligi nonni ko’ndalanggiga kesib aniqlanadi. Shu maqsadda mahsulot ko’nadlanggiga o’tkir pichoq bilan kesiladi, qobiq qalinligi uch joyda o’lchanadi va o’rtacha arifmetik hisob-lashda 3-4 mm dan oshmasligi kerak. Agar ifloslanish yoki mag’izdan qobiq ajralishi kuzatilsa, unda bu kamchiliklar ishi daftarida qayd etiladi.

Mag’iz holati nonni ko’ndalang kesib aniqlanadi (43-rasm). Bunda asosiy e’tibor qanday yopilganligi, egiluvchanligi, g’ovaklarni bir tekis joylashishi, katta bo’shliqlari, zuvalachalari, tuz qo’shish va toblanish bor yoki yo’qligiga qaratilishi zarur.

Non yaxshi yopilgan bo’lishi, mag’zi yopishqoq bo’lmasligi va qo’l tekkanda namligi bilinmasligi shart. Non mag’zini barmoq bilan bosib yoki mag’izdan soqqachalar yasash bilan aniqlanadi. Yomon yopilgan non qo’lga yopishib, bosishda mag’zi ezilgancha qoladi.
G’ovaklik bir tekis bo’lib, nonning yuqori qismida u yirikroq bo’lishi mumkin. Nonda bo’shliqlar va ortiqcha toblanish belgilari – g’ovaksiz zich joylari bo’lmasligi kerak.

25.1.-rasm. O’z-o’zidan qizigan va normal undan yopilgan nonlarning