TeleviZİya nəZƏRİYYƏSİNİN Əsaslari
Yüklə 3,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
29 da yozulur. Sənətşünaslığın qədim elm kimi yaratdığı tədqiqat metodologiyası televiziya yaradıcılığı işində olduğu kimi tətbiq oluna bilməz. Onun xüsusi, daha geniş metodologiyası yaradılma lı və ümumi prinsipləri elan olunmalı idi. Çağdaş sənətşünaslığın qarşısında bu problem öz kəskinliyi ilə dururdu. Çünki TV teatr, kino və ya digər sənət növünlərindən fərqli olaraq ictimai həyata, insan şüuruna da güclü təsir edir, hər evə qonaq gəlir, hər insanın həyatında gün ərzində saatlarla yer alır. Kompleks öyrənmə, digər elmlərin yaratdığı metodların tətbiqi televiziyanın problemlərinin elmi çözümünü əhatəli, tam edər. Metodologiyanı formalaşdırmaq üçün yuxarıda deyilən yanaşma ilə bərabər pedaqogika, filologi ya, psixologiya elmlərinin yaratdığı metodoloji prinsiplərdən də bəhrələnmək lazımdır. Bəzi tədqiqatçılar sənətşünaslığın tədqiqat hədəfinə televiziyanın yalnız bədii cəhətlərinin alınmasını düz gün hesab etsələr də, biz bu fikri qətiyyətlə inkar edir, TVnin hansı janrda, növdə yayım qurmasını nəzərə almadan, istər infor masiya, istər sosialpedaqoji yayımın mahiyyətinin, mövcudluğu nun incəsənətin, sənətşünaslığın tədqiqat hədəfinə düşən yaradıcı komponentlərin iştirakı ilə baş tutması fikrini təsdiqləyirik. Tele viziyaşünaslıq bütün digər elmlərin qovuşuğunda bu məsələləri, problemləri çözməklə teleyayımın nəzəri bazasını dolğun, hərtərəfli edə bilər. Tədqiqatçı R. Kapilova öz araşdırmalarında televiziya nın təkcə ictimai şüura təsiri deyil, onun estetik dünyagörüşünə, incəsənət növlərinə, bədii həyata təsirinin ölçüsüz olduğunu xüsusi qeyd edir, estetik təfəkkürün televiziyaya bağlılığı, onun təsiri ilə dəyişməsini sənətşünaslığın başlıca tədqiqat problemi olduğunu göstərir. (398, IIsəh. 29) Telesənətin azad yaradıcılığı, açıq struk turuallığı, çərçivəsiz qaydalar, janrların sərhədləri pozması, moza ikliyi, fraqmentallığı, çağdaş estetik axtarışlarla, istiqamətlərlə uy ğunluğu, eyniliyi onun təbiətini sənətşünaslığın tədqiqat obyektinə çevirir. Televiziya daha kütləvi, daha fəal şəkildə hər bir insanın həyatına daxil olur, onun sənətə baxış sistemini, incəsənətdən alacağı bütün dəyərləri ona təqdim edir. Sənətşünaslıq məhz bu mürəkkəb yaradıcı prosesi, yaradıcı ünsiyyəti çözərək mənzərəni müəyyən etməyə çalışmalıdır. 1.2 Müasir dövr televiziya yaradıсılığının tarixi-nəzəri problemlərinin yeni dövr Azərbaycan televiziyasının qurulması və inkişaf meyillərində iştirakı. Sovet dönəmində bütün müttəfiq respublikalarda teleyayım işi nin təşkili prosesi 1956cı ilin 14 fevralında Azərbaycana da televi
30 ziyanı gətirdi. Cəmi bir neçə saat yayım vaxtı olan yerli telestudi ya sovet ideologiyasının diktəsi ilə formalaşaraq tədricən özünün dəstxəttini, şərəfli tarixini yaratdı. Birmənalı şəkildə Mərkəzi Te leviziyanın yaradıcı siyasətini davam etdirən və hakim kommunist partiyasının televiziya işçiləri qarşısında qoyduğu vəzifələrin icrası ilə məşğul olan bütün əyalət və yerli televiziyalarında gedən yara dıcı proses Azərbaycan televiziyası üçün də xarakterik idi. “Sovet televiziyası…marksistleninçi ideologiyanı – fəhlə sinfinin, bütün zəhmətkeşlərin ideologiyasını ifadə və əks etdirir” (245, səh. 34) fikri, əslində, televiziyaya birbaşa ideoloji silah kimi verilən dəyəri göstərməklə onun müstəqil və yeni fikirlə inkişafının mümkünsüz olmasını təsdiqləyirdi. Ancaq 1960cı illərdə Sovetlər birliyində “istiləşmə” adlanan dönəmin bütün yaradıcı mühitə göstərdiyi təsirin televiziyaçıların da işində özünü əks etdirməsini misallarla təsdiqləmək olar. 1960cı illərdən başlayaraq Azərbaycan Televiziyası özünün “yaradıcıqalxınma dönəmi”ni yaşamağa başladı. Xəbərlər bura xılışından əlavə, xalq təsərrüfatının müxtəlif sahələrindən hazır lanan reportajlarla yanaşı, mavi ekranlarda o dövr üçün yeni olan televiziya filmləri göstərilməyə başlandı. Kinematoqrafiyadan fərqli olaraq televiziya filmi özünün bədiiestetik xüsusiyyətlərinə görə fərqlənir, artıq başlanğıcdan özünəməxsus görüntü plas tikasının mövcudluğu və ədəbi material olan ssenarinin çevikli yi, mənzərəliliyi ilə seçilirdi. Televiziya filminin bədii, sənədli və elmikütləvi janrları yarandı ki, bu da sənədli kinematoqrafiya nın əlvan janr politrasından irəli gəlirdi. Televiziya filminin ilk dönəmində təsvirçilik, mənzərəçilik cəhətləri qabarmağa başladı. Bədii televiziya filmlərində isə davamlılıq yarandı; bu, kino üçün real və bəzən də qəbul olunmayan cəhətlər televiziya filmi sənətini kinematoqrafiyadan uzaqlaşdırdı, ona yaradıcılıq müstəqilliyi qa zanmağa imkan verdi. Azərbaycan televiziyasının ilk illərindən başlayaraq biçim lən məsi onu təkcə kütləvi informasiya və təbliğat vasitəsi kimi de yil, cəmiyyətdə özünəməxsus yeri olan, mədəni prosesdə işti rak edən incəsənət növü kimi də təsdiqlədi. Artıq 1960cı illərin əvvəllərindən Azərbaycan televiziyasına televiziya yaradıcılığı, yayımı və təşkilatlanması standartları ilə yanaşmaq, onu ictimai, mədəni baxış bucağından araşdırmaq imkanı yarandı. Televiziya tarixini öyrənmək, mükəmməl mənzərəni yaratmaq üçün Azərbaycanda televiziyanın yaranması və inkişaf dövrünü
Yüklə 3,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|