TeleviZİya nəZƏRİYYƏSİNİN Əsaslari
Yüklə 3,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
23 formalarını diktə edir. Demokratik cəmiyyətdə isə kanalların çox luğu bir gerçəyə bir neçə fərqli münasibəti, plüralistik yanaşmanı ortaya qoyur. Mahiyyət etibarilə postmodern modernizmdən özü nün plüralizmi ilə seçilir. Çağdaş insanın özünün sevdiyi gerçəyi çatdıran vasitə onun üçün önəmlidir. İnteraktiv, kabel və ən yeni olan internet televiziyası plüralizm yaradır, seyrçiyə seçmək im kanı verir. Plüralizm özünü təkcə yanaşma tərzində deyil, həm də yaradıcı həlldə, bədii imkanların müxtəlifliyində, mövzu və onun təfsirindəki çoxçeşidlilikdə əks etdirməlidir. Yeknəsəqlik, təkrarçılıq teleyayımın gücünü, seyrçi marağını zəiflədir, onu gərəksiz vasitəyə çevirir. Yaradıcı axtarışlar, yeni metodlar, yeni likçilik ən əsas da müxtəliflik, rəngarənglik teleyaradıcılığın baş lıca meyarı olmalıdır. Boz, məzmunsuz verilişlər seyrçinin sonu görünməyən kanal axtarışına gətirib çıxarır. Beləliklə, teleyaradıcılığa postmodernist yanaşmanın daha mü fəssəl, dəqiq, onun təbiətini daha izahedici olduğu ümumi qə naətinə gəlirik. Teleyayımın yaradıcı, sosial, kulturoloji anlamını postmodernist anlamın təhkiyəsindən kənarda çözmək televiziya şünaslığı dalana aparar, hərtərəfli izaha imkan verməyən yanaş ma olar. Televiziya strukturca kadrın düzülüşü, yayım şə bəkəsi, idarəetmə metoduna görə fraqmental, informasiyanın translya siyasının intertekstual təbiətinə görə simulyakor və seyrçiyə se çim imkanı vermək baxımından plüralistdir. Konkret misallar üzərində deyil, sadəcə, nəzəri yanaşma ilə bu eyniliyi göstərməklə sonrakı fəsillərdə struktur, idarəetmə, yaradıcı meyarların mü əyyənləşdirilməsi ilə fikrimizi dərinləşdirəcəyik. Mozaikli posts truktural yanaşmanın şahidi olmaq üçün hər kəsin evində olan tele vizorun düyməsini sıxmaq kifayət edir. Televiziya nəzəriyyəsində konkret misallar üzərində qurulan təhlildə, ümumi yaradıcı, bədii prosesi izah etdikdə bu cəhətləri nəzərə almaq qaçılmazdır. Teletənqidin metodologiyası filologiyanın, sənətşünaslığın, so siologiyanın metodları üzərində qurulmaqla, özünün spesifik cəhətlərini, imkanlarını nəzərə almaqla formalaşır. Televiziya sin tetik incəsənət növü olmaqla audiovizual keyfiyyətinə görə bir neçə sənətin qovuşuğunda yarandığından təhlildə də bu cəhətləri nəzərə almaq, gedən prosesləri izləmək və bu kontekstdən bax maq doğru olardı. Görkəmli tədqiqatçı Ənvər Bağırov kütləvi informasiya va si tələri, əsasən də televiziyanın tədqiqatı ilə bağlı çoxsaylı əsər lə rində metodologiyanı və onun əsas istiqamətlərini təyin edərək, onu marksizmleninizm metodologiyası üzərində qurulan sosial 24 informasiya nəzəriyyəsi ilə təhlil etməyə çalışmışdır. Sosialsiyasi dəyişmələr bu yanaşmanın bütöv olmadığını göstərdi və bazar iq tisadiyyatı yolunu seçmiş cəmiyyətin KİV üzərində yeni vəzifələr qoymasından doğan nəzəriyyə, təhlil boşluqları dərhal nəzərə çarpdı. Lakin Ə. Bağırov təhlilin istiqamətlərini düzgün müəyyən etdiyindən, ilk dəfə KİVin öyrənilməsində əsas istiqamətləri təklif edən mediatənqidçi kimi elmi yaddaşda qalacaqdır. Onun nəzəriyyəsinə əsasən təhlildə dörd əsas istiqamət götürülməlidir: • Sosioloji – informasiyanın istehsalı və istehlakı prosesi analizin əsas predmetidir; • Kulturoloji – informasiyanın özünün analizi ilə məşğuldur; • Tarixi – genetik analizlə məşğuldur; • Futuroloji – proqnostik analizlə məşğuldur. (398, I – səh. 67) Sosioloji istiqamət təhlili televiziyanın yayımladığı proqramla rın, xəbərlərin, ümumilikdə informasiyanın fərdin şüurunda bu raxdığı izi öyrənməyə imkan verir. Burada təkcə auditoriyanın öyrənilməsi və ya sorğureytinq göstəricisi əsas götürülməməlidir, həm də yaradıcı heyətin, telekanalın yaradıcı siyasəti, onun vermək istədiyi sosial informasiyanın məzmunideya çözümü aparılmalı dır. Yalnız bu yolla şüura təsirin əsl gücünü, mahiyyətini anlamaq olar. O. Larsen “Kütləvi kommunikasiya vasitələrinin sosial təsiri” əsərində artıq KİVin tərbiyəsi ilə böyümüş insanların psixologi yasını, dünyagörüşünü, təfəkkürünü öyrənməklə kommunikasiya vasitələrinin təsir imkanlarını ölçməyi təklif edirdi. (497, səh. 123) P. Lazorsfeld isə bu fikri inkar edərək heç bir KİVin sosial təsiri və onun nəticəsində böyük dəyişmələrin olmadığını söyləməklə bu fərziyyələri şişirtmə hesab edirdi. (498, səh.185) Lazorsfeldlə qismən razılaşaraq seyrçidə TVinformasiya qorunma baryerlərinin bi çimləndiyini söyləməliyik. Lakin bir çox tədqiqatçılar televiziya nın manipulyasiya mexanizmlərindən istifadə edərək bu maneələri aşmaqla şüura təsir etməsi fikrini təsdiq edirlər. R. Baker bu pro sesi “inadkar seyrçinin ram edilməsi” adlandırır. (476, səh.319) Bir çox tədqiqatçılar manipulyasiya nəticəsində təsirin uğuru və onun məhsulu kimi hissləri və düşüncəsi dəyişmiş yeni nəsli misal olaraq göstərirlər. Fərqli, ziddiyyətli elmi qənaətlər olduqca mü hüm bir sahə olan təsir mexanizmləri və onun nəticələrini daim diqqətdə saxlamağı, analizi, sınaqları davam etdirməyi tələb edir. Bu mənada sosioloji təhlil gərəkli və televiziyaşünaslığın ayrılmaz sahəsidir. Sosioloji təhlildə televiziyanı ayrıca bir proses kimi de yil, kütləvi kommunikasiya vasitəsi olaraq araşdırmaq, onun yara dıcı siyasətini, sosial mesajını öyrənmək gərəkdir. G. Gerbner öz Yüklə 3,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|