TeleviZİya nəZƏRİYYƏSİNİN Əsaslari
Yüklə 3,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
41 ilə deyil, həm də şüurları müəyyən ictimai mövqeyə yönəltməsi ilə də yərləndirilməsi doğru hesab edilə bilər. Televiziyanın ifadə və təsvir vasitələri – işıqlanma, qavrama rakursu, öz dili olan tele montaj, kameranın hərəkəti (operativ kamera, bir də özünəməxsus qayda) daha geniş imkanlar yaradır. Bu imkanlar operativliyi təmin etməklə bərabər ifadəlilik, bədii mükəmməllik baxımından hətta kinematoqrafiyanı üstələyir ki, bunun bariz nümunələrinin şahidi oluruq. Ritmik axıcılıq, bir obyektdən digərinə “gizlənmiş” montajla sıçramaq qabiliyyəti televiziyanın ifadə imkanlarını daha da artırır. TV faktoqraf, gerçəyə yaxın, xronikal olmaqla bərabər faktın çatdırılmasında da ifadəlilik tapmağı ilə seçilir. Ən qaynar informasiya, yaxud isti xəbər, quru fakt, yaxud xronika TV ope rator, montajçı, qrafikaçı və ya rejissor tərəfindən janr tələblərinə uyğun ifadələşdirilə bilər ki, bu da güclü emosional təsir yaratma ğa qadirdir. Bu “qüdrət” insan təfəkkürünü basmaqəlib etmək gücünə ma lik olduğu, eyni zamanda, yeknəsəq ruhi əhval və ictimai şüurda ştamplar yaratmaq imkanından geniş istifadə etdiyi üçün yayım vahidlərinin estetik vektoru və bədii tərtibatı olduqca vacib şərtdir. 1960cı illərdən bu yöndə vurulan həyəcan təbilləri televiziyanın “qlobal kənd”, “zombiləşmiş insan” yaratdığını bəyan edirdi. Ar tıq XXI əsrdə yaşayan insanlar televiziyanın tərbiyə edərək bö yütdüyü nəsildir. Bu nəslin istehlakından tutmuş mədəniyyətə münasibətinə qədər olan hər bir fəaliyyətini televiziya idarə edir. Reklamlar nə olacağını, seriallar necə yaşayacağını, yayımlanan musiqi, əyləncə, mədəni proqramlar zövqünü, mədənimaarif, tədris proqramları intellektual dünyagörüşünü biçimləndirir. Televiziya həmçinin sosial itaət, bərabər yaşamaq, dözümlülüyü də təlqin etdiyindən inteqrasiya prosesini sürətləndirir. Deməli, televiziya əsas yönəldici, rəyyaradıcı qüvvə kimi özünün ictimai məzmunu baxımından faydalı, həmçinin bədii səviyyəyə malik olmalıdır. Bədii səviyyə bir çoxlarının hesab etdiyi kimi mücərrəd deyil, konkretdir və bu yöndə mübahisələr səslənsə də, onun incəsənət növü kimi estetik prinsiplərə söykənmiş meyarlarla ölçülməsi gərəkdir. Televiziyanın yayım vahidinin bədii səviyyəsi onun tərkibinə daxil olan sənət növlərinin bədii kamilliyi, qanunauy ğunluqları, estetik vektora uyğunluğu ilə hesablanır. Televiziya tətbiqi sənət kimi bizimlə hər gün ünsiyyətdə olan, məhrəm, həmçinin evdə qavranılan incəsənət növü olduğundan onun bütün vaxtlarda “nə deməsi” mühümdür. Biz TVyə ba 42 xanda kino və ya teatrda olduğu kimi özümüzü “hazırlamırıq”, gözlənilməzlik bizi hər bir vaxt yaxalaya bilir. Bu cəhət TVnin mə dəni mahiyyətini daha da artırmış olur. Hər gün evimizdə ol duğu üçün TVnin canlılığı, üzviliyi, məhrəmliyi olduqca mühümdür. Məşhur kinorejissor S. Eyznşteyn TV yarananda, orada aktyorun üzərinə düşən vəzifələri qeyd edəndə məhz bu cəhətləri düşün müşdür. Axı ekranda olan şəxs nə deməyindən və kimliyindən asılı olmayaraq həyatımıza gəlir. Ona görə də ora çıxan şəxsin can lılığı, ruhi ünsiyyətcilliyi, təbii danışığı, basmaqəlibçilikdən uzaq ifadələri qavramamızda iştirak edə bilər. Məşhur estetik alim Y. Boryev televiziyanın istedad meyarlarını qeyd edərək aşağıdakı cəhətləri göstərir: “Telesənət xadimi akt yorun, jurnalistin, rejissorun xüsusiyyətlərini özündə birləşdirərək cəzbedici erudisiyalı insanlarla ünsiyyətdə asan və təbii, reaksi yada anilik, hazırcavablıq, iti zəka improvizəyə qadir, nəhayət vətəndaşlıq, publisistik cəhətlərinə malik olmalıdır”. (120, səh. 294) Bu baxımdan TV sahəsinin tənqidi metodologiyasında televizi ya kanalının təhlili əsas yer tutur. Telekanalın keyfiyyəti, həmçinin ayrılıqda istər informasiya proqramı, istərsə də publisistik, bədii verilişlərin yaradıcı səviyyəsi təhlil obyektinə çevrilməklə, tam mənzərənin yaranmasına imkan verə bilər. Mövzu və biçim bu rada başlıca obyekt olaraq televiziyaşünaslıqda çözüm hədəfi seçilməli, yalnız bundan sonra onun ictimaisosial əhəmiyyəti barədə mülahizələrə yer verilməlidir. Bütünlüklə telekanalda və informasiya proqramlarında publisis tik mövzunun mövcudluğu, onun əhəmiyyətliliyi, qaldırılan prob lemin yeniliyi, əhatəliliyi, əsaslandırılması, mülahizə və dəlillərin inandırıcı olması, mövzunu müzakirə edən şəxslərin peşəkarlığı əsas aparıcı cəhət kimi ortaya çıxır və ünvanlanan tamaşaçı audito riyasının dəqiq təyini zamanı uğur gətirir. Bu, daha çox informativ, inteqrativ, təşkilati və sosialpedaqoji fəaliyyətə yönəlmiş veriliş, tokşou, icmal, şərh buraxılışlarında tələb olunan cəhətlərdir. Möv zunun mövcudluğu, onun yeniliyi, əhəmiyyəti və aktuallığı TV üçün olduqca vacib şərtdir ki, bunların olmaması onun əsas üstün lüyünü azaltmış olur. Mövzu dəlillərə, mülahizələrə əsaslandığı kimi onun çözümü də inandırıcı, peşəkar səviyyədə aparılmalı dır. Əks halda bu, mövzu ətrafında gəzişmədən başqa heç bir yük daşımayaraq tamaşaçını maraqlandırmayacaq. Həmçinin bu tip yayımda süjet və reportajlarda hadisəlilik, informasiyalılıq, möv zunun əhatəliliyi, operativliyi, orijinallığı qorunmalıdır. Bu, süjet və reportaja qoyulan əsas tələb olduğundan onun çözümü məhz Yüklə 3,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|