TeleviZİya nəZƏRİYYƏSİNİN Əsaslari
Yüklə 3,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
54 Bu fərq qarşılıqlı dözümsüzlüklərə və gərginliklərə səbəb ola bilər və olur da. Televiziya öz mifini, stereotiplərini quraraq ona baxan seyrçinin düşüncəsini öz arzusunda qurur. Politoloq L. Saqal de yir: “Jurnalistlər musiqi bəstələmirlər, ifa da etmirlər, onlar yal nız səsi gücləndirirlər”. Bir çox hallarda televiziya yaradıcı işçiləri nəyi təbliğ etdiklərini, nə dediklərini və bunun sonrakı təsirini qiymətləndirə bilmirlər. Korkoranə informasiyanı ötürürlər. Te leobraz və onun sosial maskası özü də bilmədən informasiya ötü rür, manipulyativ mərhələdə öz payı ilə iştirak edir. Hətta adi bir hadisənin işıqlandırılması zamanı montaj vasitəsilə qurulan dra maturgiya müəyyən manipulyativ istiqamətə yönəlir. Reportyor montaj yolu ilə tamam başqa, gizli olan informasiyanı ötürə bilər. Bəzən hər TV öz yaradıcı siyasətinə uyğun xəbərvermə metodunu seçir, bununla da eyni bir hadisəni hər TV öz mənafeyinə uyğun şəkildə təqdim edir və manipulyasiya prosesi başlayır. Lakin bu proses elə ustalıqla icra olunmalıdır ki, müəyyən bir fikrin təlqin olunmağı bilinməsin. Televiziya önündə olan seyrçi də ustalaşaraq hər informasiyanı qəbul etmir. Bu mənada “nocomment” xəbər bloklarına daha çox baxılır. Əlavə şərh verilmədən, montaj yolu ilə aksentlərlə zənginləşməyən informasiyanı izləməyi daha effek tiv sayan seyrçi bununla da özünü manipulyativ təsirdən sığorta lamış olur. Amma “nocomment”lərin də öz fəndləri var. Bu da informasiyanın, görüntünün düzülüşü ilə əldə olunur. Televiziya hadisənin çözümündənsə, onun özünü göstərir. Əsas diqqəti də tələsən, işgüclə məşğul olan insanların üzərinə qoyur. Həm də əyləncənin – əsas gəlir gətirən yayımın vaxtına girməmək üçün xəbər buraxılışlarının yayım vaxtı qısa olur. Xəbər buraxılışlarının quruluşu, şərhlər və icmallar nə düşünmək lazım olduğunu diktə edir. Bununla da müstəqil düşünmək istəyini öldürür, gerçək sosi alsiyasiiqtisadi problemlərdən insanı uzaqlaşdırır. TVnin təqdim etdiyi həyat tərzini, davranışı təkrarlamaq seyr çinin əsas fəaliyyətlərindən birinə çevrilib. Ölüm hadisələri, sui qəsdlərin yardımı, bu barədə danışılması və bədii nümunələrin göstərilməsi bu cür hərəkətləri tirajlayır. Suisid baş verməsi ilə bağlı xəbərlərin verilməsi bu hadisəni populyarlaşdırır. Ölkəmizdə “Aşkıməmnu” (Türkiyə) çoxseriyalı filminin həyəcanlı finalında baş qəhrəmanın özünü öldürməsindən sonra ötən üç ay ərzində özünə qəsd edənlərin (xüsusən də sevgi kontekstində) sayı şiddətlə artmış və yetmiş səkkiz belə hadisə qeyd olunmuşdur. Həmçinin qısqanclıq zəminində qətllərin sayının artması məhz bu seria lın totalpsixoloji təsirindən irəli gəlirdi. Yaxud “Qurdlar vadisi” 55 (Türkiyə) çoxseriyalı filmində baş verən cinayətlərin təkrarlanması halları dözülməz həddə çatmışdır. Hətta birinci çoxseriyalı filmin neçə ailədə problemlər yaratdığını hesablamaq çətindir (556). Özünəqəsdə cəhd etməyən insanlarda əsəb pozuntusu, dağınıqlıq hökm sürür ki, bu da avtoqəzalara və ya hər hansı ehtiyatsızlıq ucbatından özünə xəsarət yetirməyə gətirib çıxara bilər. Deyilən müddətdə baş verən suisidlərin üçdörd gün fasilələrlə baş ver məsini aşağıdakı kimi izah edək: bu, birbaşa psixoloji hadisədir. D. Filipsin tədqiqatından məlum olur ki, yeniyetmə qızların arasın da hansısa özünəqəsddən sonra növbəti hadisə yeddi gün ərzində baş vermişdir və bu məlumat yayımlandıqdan sonra 12585 nəfər məhz bu xəbəri eşidib özlərinə qəsd ediblər. Tərəddüd içində olan bir insan kiminsə özünə qəsd məlumatını oxuyunca, bunun yeganə çıxış yolu olduğunu düşünüb oxşar addım atır. Qəzet və telexəbər onunçün bir növ nümunə rolunu oynayır. Psixologiya elmi bu ha disəni “Verter sindromu” adlandırır (116). Məhz 1774 cü ildə Hö tenin “Gənc Verterin iztirabları” romanı çap olunan kimi Avropa da göy frak, dairəvi şlyapa, sarı jilet, başı qatlanan çəkmələr dəbə minməklə bərabər, qarşılıqlı sevgini qazanmayan gənclərin özünü öldürməsi də dəbə mindi. Elə məhz buna görə də roman Avropa nın bir neçə ölkəsində qadağan olundu. Televiziya gün ərzində on larla təlqin obyektini insanlara təqdim edir. Müsbətlimənfili bu obyektlər cəmiyyətə köçür və hər kəs özünü birinə oxşadır (bura da seçdiyi obrazın yaşıd olması olduqca önəmli amildir). Yaponi yada bir müddət öncə bir məktəbli Təhsil nazirinə məktub yolla yıb məktəbdəki zorakılığa dözməyərək özünü öldürmək istədiyini yazmışdır. Bundan sonra nazir dərhal mətbuat konfransı çağıraraq canlı yayımla məktəblini bu addımdan çəkindirdi və nazirliyin veb səhifəsində çağırış yerləşdirildi. Sonradan nazirə ünvanlanan məktubların sayı ilə bərabər, özünə qəsd edənlərin də sayı artdı. Baş verənlərin qarşısını almaq üçün tədbirlər görülsə də, polis və valideyn müdaxiləsi olsa da, heç nə kömək etmədi. Bir il ərzində özünü öldürən məktəblilərin sayı 608ə çatdı. Mətbuat hansı sa bir faktı yazdıqca oxşar hadisələr yenidən vüsət alırdı. Lakin məsələ adiləşəndən və hayküy səngiyəndən sonra ölümlərin sayı kəskin azaldı. Bir növ, KİV məktəbdə qorxudulan uşaqlara gələcək fəaliyyət ssenarisini təqdim edirdi (555). TV həm də yeni model insan yaradıb. Özü də uşaqlıqdan cizgi, uşaq filmləri hesabına yetişən yeni insan modeli təqdim olunub. Nəsli, inamı bilinməyən, baxışları, emosiyası, tələbatı biçimli, su bay 3549 yaşları arasında, qida, içki və şəxsi gigiyena qaydalarını Yüklə 3,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|