TeleviZİya nəZƏRİYYƏSİNİN Əsaslari
Yüklə 3,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
61 Cəmiyyətin, iqtisadi çətinliklərin, sosial problemlərin təzyiqi ilə əyilən, özünü gücsüz hiss edən seyrçiyə döyüşkən, haqq uğrunda savaşan, haqqhesab çürüdən obrazı seyr etmək yaşantısı xüsusi həzz verir, onun gərginliyini boşaldır. Ekzotik görünüş, sevgi, ro mantika və tükürpədici döyüş insanı boz gerçəklikdən uzaqlaş dırmaqla sosial fəallığı azaldır, yeni mənəvi dəyərlər sistemi ya radır və seyrçini bu sistemə tabe etdirir. Detektiv janrı daha çox dopinq, qavramanı stimullaşdıran qəhrəman kimi çıxış edir. Onun nəql fəndləri süjet və personajları özünü sevdirir. Standart araş dırma, istintaq formaları yorucu olmur, əksinə psixoloji təsiri daha da gücləndirir. Detektivin qanunu öz əlinə alıb haqqın bərpası üçün çalışması ətrafda olan haqsızlığa cavab kimi qavranılır. Kri minal və mafiya həyatından bəhs edən serialda haqqın təntənəsi ilə bərabər, pulu olmayan, qaçaqmalçılıqla məşğul olmayan orta statistik seyrçiyə bu adi, açmasını gözlədiyi əhvalat kimi maraqlı dır. Bir cəhət də qeyd olunmalıdır ki, bu tip seriallarda polis və ya istintaq məmuru obrazı bu sahədə çalışanlar üçün etalona çevri lir və onun kimi geyinmək, davranmaq, aksessuar seçmək vərdişi yaranır. Azərbaycanda “Qurdlar Vadisi” (Türkiyə) çoxseriyalı filmindən sonra bir sıra hüquq işçilərinin geyiminə, davranışına, avtomobilinə fikir versək, bu təsiri görə bilərik. Bu eyniləşdirmə həm də seyrçinin bədii zövqünün dolğun olmaması ilə izah olu na bilər. Mütaliənin azlığı, incəsənət növləri ilə maraqlanmamaq və TVdə özünü oxşatmaq istədiyi obrazın tapılması onun işini asanlaşdırır. Tədqiqatçı Andre Arkott belə qənaətə gəlib ki, pub lika gülmək, ağlamaq, qorxmaq və sarsılmaq istəyir. Serialda olan sevgi intriqası, qısqanclıq, xəyanət, şübhə seyrçinin gizli hisslərini, yasaq duyğularını, şüuraltı instinktlərini, istəklərini ödəyir. Seyr çi gizli hissini reala çevirən qəhrəmanın taleyini diqqətlə izləyir, onu sevir. Əsasən seriallar qadın auditoriyasının yasaq hisslərini canlandırır. Bu seriallar ədəbiyyatın bir qolu olan qadın roman larının janr təbiətinə uyğun olan “heppi end”lə bitməklə onlar da ümid yaradır. Əks halda qadınlar üçün ciddi əsəbi pozuntu, stress, hətta özünə qarşı daha kəskin addımlar atmağa vadar edən psixoloji durum yarana bilər. Qadın romanlarını seriallar öz dina mikası, rəngarəngliyi və ən əsası işdən ayrılmadan seyrə imkan verməsi ilə üstələyərək, əvəz etdi. Serialın möhkəm əsasları TV nin gündüz saatlarında, evdar qadının baxacağı vaxtda özünə yer tutmasına imkan verdi. “Qadın saatı“ anlayışı bir qədər dəqiq olmasa da, ümumi mənzərə belədir ki, onlar 14.00a qədər bütün məişət işlərini görüb qurtarırlar. Bu müddətdə televizor onla 62 ra qulaq yoldaşı olur və bu saatlarda görüntü yox, audio infor masiya üzərində qurulan verilişlər yayımlanır. Məsələn, faydalı məsləhətlər, mətbəx, sağlamlıq verilişləri və s. Saat 14.00dan 19.00a qədər qadının daha çox dincəliş vaxtı hesab olunduğun dan bu müddətdə serialın yerləşdirilməsi daha effektiv olur. Azərbaycan teleməkanında serialın yayım vaxtı (söhbət həftəiçi yayımlanan seriallardan gedir) saat 19.00–21.00 seçilib ki, bu da ailələrdə artıq mübahisələr yaradır. Kişilər evə dönüncə qadının seriala baxmasından narazı olur və getdikcə kişi, serialı qadının diqqətini çəkən rəqibə bənzədir. Məhz bu yöndə bir çox ziyalılar seriallar əleyhinə danışaraq onları millimənəvi dəyərlərə zidd ol maqda günahlandırırlar. Yəni qısqanclıq, dəyərləri dağıdan vasitə kimi əsas verir. Əslində isə serialın təhlükəli tərəfi tamam başqadır və bunun əsaslı tədqiqata ehtiyacı var. Bu sahədə ciddi araşdırma ların aparılması fərqli nəticələr verə bilər. Tədqiqatçılar L.Vorner, U.Henri hesab edirlər ki, serialların seyrçiləri aşağı, orta təbəqənin qadınlarıdır. Serial qəhrəmanlarının varlı və ya orta varlı insanlar dan ibarət olması, həm də bu qadınların xəyalı–təcəssümü kimi çıxış edir. 45 dəqiqə ərzində evdar qadın öz seçdiyi qəhrəmanın cildinə girib, imkanlı həyatın gözəlliyindən həzz alır. Evdar qadı nın gündəlik həyatı yeknəsəq, yorucudur, təcrübəsi ailədə gördü yüdür və onun dünyadan qırağa çıxması real deyil. Serial isə onun görmədiyi dünyanı göstərərək onu tamam yeni mühit və şəraitə salır. Beləliklə, evdar qadın bundan psixoloji güc alır. Ekranda ailə faciəsini görüb bu olayın ondan yan keçdiyinə də sevinir. Se rial qorxutma və təskinlik yolu ilə məhz aşağı, orta təbəqələrin nümayəndələrinə “Kasıb, lakin sakit yaşamağa davam et!” fikrini təlqin edir, onları sosialsiyasi baxımdan passivləşdirir. B. Nor man serialı sentimentallaşdırılmış, romantikləşdirilmiş həyatı əks etdirən vasitə kimi dəyərləndirir. TVnin emosional təsirini gücləndirən başqa amili də qeyd edək: Seyrçi kinoteatr və konsert zalında müəyyən emosional duruma düşdükdən sonra evə qayıdır, özünə gəlir, yükünü boşaldır. An caq televizor evdədir və o, seyrçini öz təsirinə salır. Seyrçinin bu təsirdən xilas olması çətinləşir. Əgər bu seyr təklikdə baş verirsə, onda aldığı emosional təsir insanı uzun müddət tərk etmir, onun psixikasını zədələyir. Bu tip təsir, daha çox, uşaq və yeniyetmələrdə özünü büruzə verir. Şüurun gücünə güvənməyən, əzilmiş idealları ilə yaşayan, öz yaratdığı texnika ilə simasını itirən bədbəxt və çağdaş insan özünə mənəvi dayaq axtarır, oxşarlarını tapmaqla, onlarla bərabər olmaq Yüklə 3,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|