Telman orucov
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
68 saydıqları mənəvi irsləri qoruyub saxlaya və inkişaf etdirə biləcəklərmi? Beləliklə dünyanın qarşısında kimin onun taleyinə hakim kəsiləcəyini müəyyən etmək kimi çətin vəzifə durur. Bu sərəncamıçı xalqların özümü, yoxsa varlı insanların kiçik qruplarpımı olacaqdır. Ona görə də dəyərlər ətrafında mübarizə hzakimiyyət uğrunda mübarizə ildə çuğlaşır. Yəqin ki, xalqlar öz mənəvi silahlarını asanlıqla yerə qoymayacaqlar və bu prosesin də sakit keçəcəyinə ümid bəsləyənlər ciddi surətdə yanıldıqlarını şahidi olacaqlar.Antiqlobalizm indiki xırda nümayiş qığılcımlarından iri hərəkat tonqallarına çevrilə bilər. Axı çox sayda millətlər üçün ənənələr həyatın mənası rolunu oynayır, milli dəyərlər onların canına və qanına hopmuşdur, çünki insanlar həyatlarının ilk günlərindən milli və dini ruhda tərbiyə olunurlar. Millətləri «öz nəslini tanımayan İvanlar» kimi təsəvvür etmək, bu qüdrətli fenomenin həyatiliyinə və dözümlülüyünə qeyri –ciddi münasibətdən başqa bir şey deyildir. Onu da nəzərdən qaçırmaq olmaz ki, qloballaşma kobud formada cəhd edir ki, milli dəyərləri düzləndirsin. Mövcudluğuna təhlükə yarandıqda millət canlılara məxsus bir instiktlə özünü qorumağa çalışır və milli problem iqtisadi və demoqrafik problemlərlə yanaşı çox mühüm əhəmiyyət kəsb etməyə başlayır. Avropada artıq «mədəni vətəndaşlığın» yaradılması barədə elmi ideya meydana gəlmişdir. Bu ideyaya görə milli mədəniyyətlərin islahata uğraması yolu ilə kosmopolit mədəniyyətlər yaradılacaqdır. Millətçilik, milli özşüur probleminə gəldikdə bu tədricən özbaşına tarnsformasiya edəcək, dəyişiləcəkdir. Lakin istənilən süni müdaxilə ciddi gərginliyə və müvafiq olaraq milli qarşıdurmaya gətirib çıxaracaqdır. Heç bir xalq mədəniyyət aləmində universallığa və ya «etalonluğa» iddia edə bilməz. Beləliklə, ayrı-ayrı sivilizasiyaların dərk edilməsi heç də qlobal dünyanın dərk edilməsi demək deyildir. Hər bir sivilizasiya öz unikallığı ilə gözəldir, planet adlanan çəmənlikdə yüzlərlə, minlərlə çiçəklər öz rəngarəngliyi və ətri ilə onu daha gözəl və cazibədar edir. Mədəni əlaqələr, qarşılıqlı təsirlər isə bu rəngarəngliyi daha da zənginləşdirir. Qlobal dünya bütövlük kimi bir də onunla fərqlənir ki, o bütün sivilizasiyaların sadə cəmindən üstündür. Dünya dili problemi də çox sayda mübahisələr doğurur. Msilli dilin hökmən ölməsi barədə istənilən tələb və ya nəzəri müddəa qeyri-elmiliyi, məntiqsizliyi ilə seçilir. Hər bir milli dil, hər bir milli dialekt mövcudluq, yaşamaq barədə mütləq hüquqa malikdir. Cəmiyyət bu bəşəri mədəni dəyərləri bir tarixi əmanət kimi qoruyub saxlamağa qayğı göstərilməlidir. Həqiqi qloballaşmanın «tələbi» ondan ibarətdir ki, dünya sosiumunun hər bir üzvünün ən azı iki dilə yiyələnməsi zəruridir, onlardan biri, meydana çıxması qaçılmaz olan dünya dili olacaqdır. Dillərin, milli mədəniyyətlərin itməsi, yoxa çıxması ilə qloballaşma tarixi inkişafın meydana gətirdiyi sivilizasiyalar aləminin zənginliyini bir andaca yoxa çıxaracaq, əvəzində yeksənəklikdən xəbər verən yeni cəmiyyət yaradacaqdır. Bütün planeti əhatə edən bu cür cəmiyyətdə nəsli və tayfası olmayan «ümumi insanlar» və ya həm də artıq nitqlərdə işlədilən «boz irq» əmələ gələcəkdir. 69 Bu kimi ideyalar adamlarda sosial gücsüzlük hissini böyüdür və onların yayılması qloballaşmanın tənqidçiləri üçün əlverişli iqlim, münbit mühit yaradır. Onlar sınanmış müdafiə sindromu kimi mütləq millətçilik şüarlarından ibarət olan qalxana əl atır, ritorika cəngavərlərinə çevrilir və bütün vasitələrlə yeni qlobal gerçəkliyin ifşa edilməsinə girişirlər. Onlar bütün eyblərin məsuliyyətini Amerikadan və Avropadan olan acgöz istismarçıların üstünə yıxır və bu vaxt demoqoqiya oyunlarında çoxlarına köməyə gələn demokratiya bayrağı altında gizlənməklə, yaxşı sığınacağa sahib olurlar. Onlar qloballaşmanı texnoloji inqilabın nəticəsi faktı kimi deyil, xalqlara qarşı qlobal qəsd kimi qələmə verməklə özlərinə daha çox tərəfdarlar ordusu cəlb etməyə çalışırlar. Antiqlobalistlər prosesin real və uydurulmuş qüsurlarını bir yerə qataraq, bunu həm də antiamerikan doktrinası ilə əvəz etməyə cəhd edirlər və bu vaxt ABŞ- ı az qala ən ümdə qlobal düşmən kimi qələmə verməkdən çəkinmirlər. Hətta qloballaşmanın uğurlu addımlarına görə Amerika üzərinə neqativ damğa vurmaq əlahiddə cəsarət hesab edilir. Bunun obyektiv səbəbləri vardır. Nəzərlərdə Amerika hər problemə çarə , dərdələrə panatseya tapan sehrli bir qüvvə kimi maddiləşir. Dünya ictimaiyyəti gözələyir ki, hər bir qorxu yayan problem, bu istər Pakistandakı zəlzələ, İndoneziyadakı tsunami, yaxud Darfurdakı müharibə olsun, həmin andaca həll edilməlidir. Əgər bu baş vermirsə təqsirkar hökmən ABŞ olur. Qloballaşma obyektiv proses xarakteri daşısa da, heç də kor təbii qaydada getmir. Dünyanın inkişaf etmiş dövlətləri onun genişlənməsində və irəliləməsində xüsusilə maraqlıdırlar. Qloballaşmanın əsas hərəkətverici qüvvəsi, lokomotivi, düşüncələrdə onun rəmzi kimi xarakterizə olunan Amerika Birləşmiş Ştatlarıdır. Bu vəzifəni daşımaq asan məsələ olmadığı kimi ,olduqca məsuliyyətli bir işdir və ABŞ-dan öz siyasətinə daha ehtiyatlı və diqqətli yanaşmağı tələb edir. Bütün narazılıq dalğalarına baxmayaraq qloballaşmaya liderlik etmək bəşəriyyət qarşısında xidmət xarakteri daşıdığından müsbət qiymətləndirilməlidir. Bu ağır məsuliyyət yükünü daşımağa onun iqtisadi və hərbi qüdrəti, texnoloji inqilabda aparıcı rol oynaması imkan verir. Amerika qloballaşmanın ziddiyyətlərini müəyyən qədər yoluna qoymaq iqtidarındadır, bir şərtlə ki, straterləri məqsəd xırda, ötəri maraqlara qurban verilməsin, tabe edilməsin, qüdrətin böyüklüyünə müvafiq dividend gətirən siyasət həyata keçirilsin. Təəssüf ki, ABŞ bəzən hansısa bir məsələdə öz hegemonluğuna ziyan dəyəndə və ya beynəlxalq müqavilələr onun ambitsiyaları ilə ziddiyyət təşkil edəndə, qloballaşmaya sədaqətini unutmaq kimi bağışlanmaz səhvə yol verir. İqtisadi cəhətdən zəif olan dövlətlər ABŞ-ın diqtəsi ilə razılaşmadıqda və ya onun təsir zonasına ehtiyatsız müdaxilə etdikdə ciddi cəzalanmadan yayına bilmirlər. ABŞ-ın iqtisadi-hərbi ekspansiyası təcavüz şəklini aldıqda bu daha ağır nəticələrə səbəb olur. 20 mart 2003-cü ildə İraqa qarşı başladığı ikinci müharibə bu ölkəni viran qoymaqla yanaşı heç bir məqsədə hətta yaxınlaşa bilmədiyindən beynəlxalq aləmdə bu, fövqəldövlətin nüfuzuna ağır zərbə vurdu. Həqiqətə uyğunluğu əvvəldən şübhə doğuran və sonralar azacıq da olsa təsdiqini tapmayan bəhanələrlə ABŞ və Böyük Britaniyanın hərbi qüvvələri uzaq ərəb ölkəsinin, suveren dövlətlərin torpaqlarına müdaxilə edərək, əslində işğal Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|