48
49
|
Temmuz 2016
|
Sayı 19
BURSA
’
DA ZAMAN
|
Temmuz 2016
|
Sayı 19
BURSA
’
DA ZAMAN
İznik Gölü Bazilika kalıntısında,
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın
izni ile İznik Müze Müdürlüğü’nün
başkanlığında sürdürülmekte olan
su altı kazılarının ilk 3 aylık döne-
minin sonuna geldik. Orta nefte,
bemanın hemen önünde 3x3 met-
re ölçülerindeki sondaj alanında
devam eden sualtı kazılarında 50
santim derinliğe inilmiştir. Kazılar
esnasında kuzey güney doğrultu-
sunda ilerleyen moloz taşlardan
örülü kuru duvarın ortaya çıkması
sondajın en beklenmedik bulun-
tusu olmuştur. Bizleri şaşırtan bir
diğer buluntu grubu ise sikkeler
olmuştur; kazıların başlamasından
itibaren çok kısa bir süre geçmiş
olmasına rağmen sayı 110 adeti
bulmuştur. Bu sayı küçük bir alan
için oldukça fazladır. Ancak yoğun-
luğun nedenini şimdilik bilemiyo-
ruz.
Sikke buluntuları sayı olarak olduk-
ça fazla olsa da kondisyonları iyi
durumda günümüze ulaşabilenle-
rin sayısı oldukça azdır. Büyük bir
bölümünün yüzeyinde, bir betim
olduğu bile anlaşılamayacak oran-
da aşırı korozyon dikkat çekmek-
tedir. Bir bölümünde ise sadece
motif olduğu seçilebilmektedir.
Bu yazıda ön ve arka yüzleri tam
okunabilen sikkeler tanıtılacaktır.
Bazilika kalıntısı sikke buluntuları
arasında en erken tarihli olanlar
Roma İmparatoru Antonius Pius
Dönemi’ne (İ.S. 138 – 161) aittir.
Bronzdan darp edilen sikkenin çapı
9 milimetre ve ağırlığı 3 gramdır.
Ön yüzde, İmparator Antoninus
Pius’un defne çelenkli sağa
bakan portresi ve etrafın-
da AYT(ομρατωρ) KAI(σαρ)
T(ιτος) AI(λιος) ΑΔΡ(ιανος) -
ANTONINOC CE(ßαστος) lejan-
tı bulunmaktadır. Arka yüzde
ise etrafına yılanın dolandığı
bir sunak ve çevresinde CΩT-
HPI – ACKΛH(πιω) / NIKAIEIC
lejantı vardır.
Bazilika kazısında bulduğumuz
sikkenin daha iyi kondisyon-
daki bir benzeri Wildwinds’in
web sayfasında yayınlanmıştır.
Buna göre, ön yüzde sağa
profilden sakallı Antoninus
Pius’a ait portresi yer almak-
tadır. Arka yüzde ise ortada
duran bir sunağa dolanan
Asklepios veya Hygeia’nın
yılını bulunmaktadır:
Bilindiği gibi, Antoninus Pius
Dönemi’nde İmparatorlu-
ğun birçok bölgesinde salgın
hastalıklar baş göstermiştir.
Bu salgın döneminde üzerinde
Sağlık Tanrılarının (Asklepios,
Hygieia veya Telesphoros)
veya Asklepios ve Hygieia
yılanının betimi bulunan sikke-
lerin Nikaia’da da darp edilmiş
olması, hastalığın İznik’e kadar
yayıldığına işaret etmektedir.
Nikaia’lılar bu seri sikke ile sal-
gın hastalıktan kurtulmalarına
yardımcı olduğuna inandıkları
Tanrı Asklepios’a şükran duy-
gularını ifade etmeye çalışmış-
lardır.
Antoninus Pius Dönemi’nde
(İ.S. 138 – 161) darp edilen
bir sikkenin Büyük Constantin
Dönemi’nde(İ.S. 307/310-335)
inşa edildiği düşünülen bir
yapıda bulunması nasıl açıklana-
bilir? Bu konuda sikke üzerindeki
delik önemli bir ipucudur. Delik,
sikkenin tedavülden kalktıktan
sonra kolye olarak kullanılmış
olabileceğini düşündürmektedir.
Kutsal motiflerin bulunduğu
objelerin Geç Antik Çağ’da diğer
bir ifade ile Hıristiyanlığa geçişte
din adamları tarafından liturjik
obje olarak kullanıldığı bilinmek-
tedir. Bu nedenle Antoninus Pius
sikkesinin, kilisede görev yapan
rahiplerinin birisinin kolyesine
ait bir parça olduğunu düşünü-
yoruz.
İyi durumda korunan sikkelerde
büyük çoğunluğu I. Constanti-
nus(İ.S. 307/310-335) dönemin-
de darp edilenler oluşturmakta-
dır. Büyük Constantin olarak da
bilinen imparatora ait iki farklı
seriye sahibiz. 16 milimetre çap ve 1,4
gram ağırlığa sahip ilkinde, sağa profilden,
rozetli diadem ve zırh giysili imparato-
ra ait bir büst bulunmaktadır. Portrenin
çevresinde “CONSTANTINVS MAX AVG”
lejantı yer alır. Arka yüzde ise miğferli, sağ
ellerinde mızrak, sollarında kalkan tutarak
birbirlerine bakar şekilde duran
askerlerin arasında iki standart
bulunmaktadır. Betimin çev-
resinde “GLORIA EXERCITVS”
(ORDUNUN ŞANI) lejantı vardır.
Alt tarafta bandın altında ise
“SMANA” lejantı yer alır. Böylece
sikkenin darphanesi ve 330-335
tarihleri arasında darp edildiği
anlaşılmaktadır.
İznik örnekleri oldukça aşınmış
olsa da kondisyonu iyi durumda
olan benzer örnekler bulunmak-
tadır. Coinarchive’de yayınlanan
benzer bir örnekte, imparatorun
portre tipi ve arka yüzde yer
alan asker ve standartlar daha
açık bir şekilde görülebilmekte-
dir.
Büyük Constantin Dönemi’ne
(İ. S. 307/310-337) ait diğer
sikkenin ağırlığı 2,5 gr ve çapı 21
milimetredir. Konstantinopolis
darbı olan bu follisin ön yüzünde defne
yapraklarından bir diadem ile imparatorun
sağ tarafa doğru büstü yer almaktadır.
Arka yüzde ise ortada ayakta duran zırhlı
bir asker durmaktadır; sağ elinde ucu aşağı
çevrilmiş bir mızrak, solunda bir kalkan tu-
tar. Başını soluna doğru çevirmiştir. Betimin
çevresinde “GLORIA EXERCITVS”
(ORDUNUN ŞANI) yazısı yer alır.
Aşağıda bandın altında darpha-
ne ve 327 yılında darbına işaret
eden “CONS” lejantı bulunmak-
tadır.
Serinin Bazilikada bulunan
örnekleri etkili şekilde aşın-
mış olsa da, değişik müze ve
koleksiyonlarda bulunan benzer
örnekler yardımıyla bu seri daha
iyi anlaşılabilmektedir. Coinarc-
hives’de yayınlanan benzer bir
örnekte, imparatorun portresi ve
arka yüzde yer alan asker açık
bir şekilde belli olmaktadır.
Sonuç olarak sikke buluntularına
göre İznik Gölü’nde bulunan Ba-
zilikanın en azından Büyük Kons-
tantin döneminde aktif olarak
kullanıldığını söyleyebiliyoruz.
Buna göre su altında keşfedilen
bazilika, Hıristiyanlığın kabulün-
den sonra İznik’te inşa edilen
en erken tarihli kiliselerden birisi olmalıdır.
Antoninus Pius sikkesi ile bazilikada her ne
kadar daha erkene giden buluntular söz ko-
nusu olsa da, bunlarla henüz daha erkene
işaret eden bir inşaat evresinden bahset-
mek sakıncalı sonuçlar doğurabilir.
TEŞEKKÜR
Sualtı kazıları Bursa Büyükşe-
hir Belediyesi’nin desteği ile
sürdürülmektedir. Büyükşehir
Belediyesi çalışanları adına
Belediye Başkanı Sayın Recep
Altepe’ye minnettarız. Kültür ve
Turizm Bakanlığı adına destek
ve yardımlarından dolayı İznik
Müze Müdürü Sayın Haydar
Kalsen’e, Bakanlığı temsilen Kazı
Başkanlığı’nı üstlenen Mehmet
Hasan Bozkurt’a çok teşekkür
ederiz. Bu arada kazı çalış-
malarını bugüne kadar büyük
fedakarlıklarla devam ettirmeye
çalışan sualtı kazısı heyet üyeleri
Arş. Gör. Serkan Gündüz, Can
Ciner, Semih Togan, Çağrı Aydın,
Murat Akın, Gurbet Kılınç, Erhan
Gürman, İbrahim Semih Onur’a
özellikle teşekkür etmek isteriz.
araştırma / İznik Gölü Bazilika Kazısı Sikke Örnekleri / Mustafa ŞAHİN
Mustafa ŞAHİN
Uludağ Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, 16059 Görükle Bursa
mustafasahin@uludag.edu.tr
İZNİK GÖLÜ BAZİLİKA
KAZISI SİKKE ÖRNEKLERİ
Duvar Kalıntısının ve Sikkelerin Bulunduğu 4A Açması
Antoninus Pius Sikkesi, ön yüz
Antoninus Pius Sikkesi, arka yüz
Kondisyonu iyi durumda olan Antoninus Pius Sikkesi
Büyük Konstantin Sikkesi, ön yüz
Büyük Konstantin Sikkesi, arka yüz
Kondisyonu iyi durumda olan Büyük Konstantin sikkesi
Büyük Konstantin Sikkesi, ön yüz
Büyük Konstantin Sikkesi, arka yüz
Kondisyonu iyi durumda olan Büyük Konstantin sikkesi