Temperaturun öLÇÜLMƏSİ plan temperatur şkalaları və temperatur kəmiyyət vahidləri. Mexaniki kontakt termometrləri

Kəmiyyətlər	Adları
Işarələri
Rus	Beynəlxalq
Temperatur	Kelvin	K	K
İstilik miqdarı	Coul	Дж	J
İstilik tutumu, entropiya	Coul. Kelvin	Дж. K^-1	J ∙ K^-1
İstilik axını, seli	vatt	Bт	W
Istilik mübadilə əmsalı, istilik ötürmə əmsalı	Vatt kvadrat metr -koluvu	Bт∙ m^-2∙ K^-1	W∙ m^-2∙ K^-1
İstilik keçirmə əmsalı	Vatt . metr. kelvin	Bт∙ m^-1∙ K^-1	W∙ m^-1∙ K^-1
Xətti günişlənmənin temperatur əmsalı	Metr. metr. kelvin	m∙ m^-1∙ K^-1	m∙ m^-1∙ K^-1
Həcmi genişlənmənin temperatur əmsalı	Kub metr bölünsün kub metr kelvin	m^3 ∙ m^-3∙ K^-1	m^3 ∙ m^-3∙ K^-1

► mexaniki kontakt termometrlərinə aiddir: dilatometrik, bimetalik, maye –şüşəli, mayeli manometrik, kondensasiyalı manometrik və qaz.
Dilatometrik termometr (şəkil 2, a) –metallik boru şəklində böyük temperatur xətti genişlənmə əmsalının və cubuğa (farfor) –kiçik xətti genişlənmə əmsalina malik olubbir –birinə bağlanmışdır. Ucların yerdəyişmələri fərqi –borunun və çubuğun, temperatur dəyişməsi səbəindən, dəstəklidişli sistem tərəfindən qəbul edilir və hesablama qurğusuna ötürülür.
Bimetallik termometr (şəkil 2, b) ikiqat metallik –fərqli xətti genişlənmə əmsalına malik olan bütdən ibarətdir. Ən geniş yayılmış lent kimi latun (tunc) və invar lentləri hesab olunur. Temperaturun dəyişməsində lentanın forması dəyişir ki, bu da hesablama qurğusuna ötürülür.
Mayeli şüşəli termometr (şəkil 2, v) kapiliyarlı şüşə balondan –termometrik maye ilə doldurulmuş balondan ibarətdir. Mayeli (termometrik) və kapiliyarlı şüşə balonun fərqi həcmi genişlınmə əmsallarına malik olması ilə əlaqədar olaraq temperaturun ölçülməsi imkanı yaranır.
Mayeli manometrik termometr (şəkil 2,q) elastiki həssas elementdən və birləşdirici metallik kapiliyardan ibarət, mühitə batırılan termobalondan ibarət olub temperaturun ölçülməsinə aiddir. Bütün sistem termometrik maye ilə doldurulur. Temperaturun yüksəlməsində maye genişlənir və nəticədə elastik həssas elementin deformasiyasına gətirir.

Şəkil 2. Mexaniki kontaktlı termometrlərin sxzemi.

► Metallik müqavimət termometri (şəkil 3, a) termoretistor, mühafizə çuxolu və birləşdirici başlıqlar şəklində həssas elementdən ibarətdir.

Həssas element – metallik müqavimət termometrində istiliyə dayanıqlı izdyasiya materialından olan qəfəslə sarğılar (dolaqlar) şəklində yerinə yetirilir. Temperatura görə onun həssas elementinin müqavimətinin dəyişməsi, sabit cərəyanda gərginliyin düşməsi yaxud sabit gərginlikdə cərəyanın qiyməti haqqında mühakimə yürüdülür.