Teqvim-2015. pdf

228
Siyasət.Hüquq.Hərbi iş
Hərbi xadim
120 
illiyi
Cəmşid Naxçıvanski
1895-1938
AV
Q
U
S
T
Cəmşid Cəfərqulu oğlu Naxçıvanski 
1895-ci il avqust ayının 10-da Naxçıvan 
şəhərində anadan olmuşdur. 1915-ci ildə 
Yelizavetqrad (Qərbi Ukrayna) qvardiya 
məktəbini bitirmişdir. 
1914-1918-ci illərdə Birinci Dünya 
müharibəsində müsəlmanlardan təşkil 
olunmuş süvari eskadronun komandiri ol-
muş, “Brusilov cəbhəsi” nin yarılmasında 
iştirak etmiş, 4-cü dərəcəli “Müqəddəs 
Georgi” ordeni ilə  təltif olunmuşdur. 
Avstriya-Rumıniya cəbhəsində üç dəfə 
yaralanan Naxçıvanski igid süvari zabiti 
kimi gümüş silahla mükafatlandırılmış, 
II, III, IV dərəcəli Anna, II dərəcəli Sta-
nislav ordenləri ilə təltif olunmuşdur.
Cənub-Qərb cəbhəsi dağıdıldıqdan 
sonra  ştab-rotmistri başçılıq etdiyi alay-
la birlikdə Azərbaycana qayıtmış, 1918-
ci il sentyabrın 15-də türk qoşunları  və 
Azərbaycan  Əlahiddə korpusu ilə birgə 
Bakını daşnaq, eser-menşeviklərdən 
ibarət olan və ingilislərə arxalanan 
“Sentrokaspi diktaturası” qüvvələrindən 
təmizləmişdir. Azərbaycanın müstəqilliyi 
uğrunda da inamla vuruşmuşdur. 1920-
ci ilin martında onun Qarabağda (Şuşa-
da) yerləşən alayı daşnaklara və daxili 
düşmənlərə qarşı döyüş əməliyyatlarında 
fəal iştirak etmişdir.
1920-ci il Aprel işğalından sonra 
onun süvari alayı bolşeviklərin tərəfinə 
keçmişdir. N.Nərimanov  Şuşaya, onun 
dərhal Bakıya qayıtması, milli ordu his-
sələrinin təşkilinə başlaması haqqında 
teleqram gondərmişdi. O, Azərbaycanda 
baş verən antisovet üsyanların yatı-
rılmasında iştirak etmişdir. O, Bakıda 
yaradılmış Azərbaycan Birləşmiş Ko-
manda Məktəbinin rəisi, 1921-ci ilin de-
kabrında isə Azərbaycanın ilk milli atıcı 
diviziyasının komandiri təyin edilmiş, 
yüksəkixtisaslı  hərbi kadr hazırlığında 
mühüm rol oynamışdır.
1923-1928-ci illərdə Moskvada Ali 
Hərbi Akademiyanın qısa müddətli kurs-
larında oxumuş, Azərbaycana qayıtdıq-
dan sonra yenidən diviziya komandiri 
olmuşdur.
1923-1929-cu illərdə “Hərbi bilik” 
jurnalının redaktorlarından biri olmuşdur. 
1931-ci ildə Moskvaya M.V.Frunze adı-
na Ali Hərbi-Siyasi Akademiyaya oxu-
mağa göndərilmişdi. 1933-cü ildə oranı 
fərqlənmə diplomu ilə bitirdikdən sonra, 
orada müəllim saxlanılmış, üç il Ümumi 
taktika kafedrasına rəhbərlik etmiş, aka-
demiyada  əsas fakültənin kurs rəisi ol-
muşdur. 1935-ci ildə Naxçıvanski briqa-
da komandiri (Kombriq) hərbi vəzifəsinə 
təyin olunmuşdu. 1938-1939-cu illərdə o, 
repressiyaya məruz qalmışdır.
Naxçıvanski Azərbaycan SSR və Za-
qafqaziya SFSR Mərkəzi İcraiyyə Komi-
tələrinin üzvü idi. “Qırmızı bayraq”, “Qır-
mızı  Əmək Bayrağı”, “Qırmızı Ulduz” 
ordenləri ilə təltif edilmişdir.
Cəmşid Naxçıvanski 26 avqust 1938-
ci ildə Moskvada güllələnmişdir. 1956-
cı ildə  Cəmşid Naxçıvanski tam bəraət 
almışdı. Adına Bakıda hərbi lisey (Nax-
çıvanda  filialı) açılmışdır. Bakıda və 
Naxçıvanda adına küçə vardır. Həmçinin 
Naxçıvanda ev-muzeyi yaradılmışdır.
Ə d ə b i y y a t
Naxçıvanski Cəmşid 
Cəfərqulu oğlu                  
//Azərbaycan Xalq 
Cümhuriyyəti Ensiklope-
diyası: 2 cilddə.- Bakı, 
2005.- C.2.- S.253-254.
Nəzirli, Ş. General Cəmşid 
xan Naxçıvanski (Sonuncu 
Kəngərli generalı) /Nəzirli 
Ş. 1920-ci ildə Qarabağ 
döyüşləri.- Bakı, 2009.- 
S.317-330.
Nəzirli, Ş. General Cəmşid 
xan Naxçıvanski: (So-
nuncu Kəngərli generalı) 
/Ş.Nəzirli //Ədalət.-2013.- 
16 yanvar.- S. 5.
Иванов, Р.Н. Именем 
Союза советских... 
Жизнь и гибель комбрига 
Нахичеванского 
/Р.Н.Иванов.-М.: Герои 
отечества, 2007.- 832 с.
Рустамов, Р. Генерал, 
сын и отец генерала: 
Верный присяге 
/Р.Рустамов //Зеркало.-
2012.- 8 мая.- С.3.
İ n t e r n e t d ə
www.anl.az
www.az.wikipedia.org
www.milliqahraman.az
www.muallim.edu.az
10

---

229
Şıxəli Qurbanov 
1925-1967 
AV
Q
U
S
T
Şıxəli Qurban oğlu Qurbanov 1925-
ci il avqust ayının 16-da Bakıda, qulluq-
çu ailəsində doğulmuşdur. 1941-ci ilin 
iyul ayında könüllü cəbhəyə getmiş, ön 
cəbhədə döyüşmüşdür. 
O, 1950-ci ildə Azərbaycan Pedaqoji 
İnstitutunda (indiki ADPU) təhsil aldıq-
dan sonra, orada Azərbaycan ədəbiyyatı 
kafedrasında aspirant, eyni zamanda 
rus  ədəbiyyatının tədrisi üzrə müəllim 
kimi çalışmışdır. 1956-cı ilin iyununda 
“A.S.Puşkin və Azərbaycan poeziya-
sı” mövzusunda dissertasiya müdafiə 
edib filologiya elmləri namizədi alimlik 
dərəcəsi almışdır.
O, həm də dövlət xadimi idi. 1954-
1955-ci illərdə Azərbaycan KP Bakı 
Komitəsi təbliğat və  təşviqat  şöbəsinin 
müdiri olmuşdur. 1955-1957-ci illərdə 
Bakı  şəhəri indiki Səbail rayonu parti-
ya komitəsinin birinci katibi, 1958-ci 
ilin yanvarından Pedaqoji İnstitutda baş 
müəllim, dosent vəzifələrində çalışmış-
dır.
1957-1961-ci illərdə Azərbaycan KP 
MK təbliğat və təşviqat şöbəsinin müdi-
ri işləmiş, 1966-cı ildən Azərbaycan KP 
MK katibi və büro üzvü olmuşdur. 
Onu müasirlərindən fərqləndirən 
cəhət, heç bir üstünlüyü, imtiyazı, maaşı-
muzdu olmayan, əksinə, fədakarlıq və 
məhrumiyyət tələb edən vətəndaşlıq 
vəzifəsini daşıdığı titulların hamısından 
yüksək tutması olmuşdu.
Məlumdur ki, sabiq SSRİ dönəmində 
imperiya xalqların  əksəriyyətinə milli 
dəyərləri unutdurmağa, yaddan çıxar-
mağa cəhd göstərirdi. Mərkəzin təkid 
və tələbi ilə ölkəmizdə Orucluq, Qurban 
və Novruz bayramının qeyd olunma-
sına qadağa qoyulmuşdu.  İmperiyanın 
bu  ədalətsiz, hegemon qadağasına ilk 
dəfə barışmaz mövqe tutan, milli adət-
ənənəyə sadiq Şıxəli Qurbanov olmuş-
dur. O, uzunmüddətli fasilədən sonra 
1967-ci ildə Azərbaycanda ilk dəfə 
dövlət səviyyəsində Novruz bayramının 
keçirilməsinə müvəffəq olmuş və sübut 
etmişdir ki, Novruz bayramı heç də dinlə 
əlaqəli bayram deyil və Azərbaycan xal-
qının tarixi ənənələrə söykənən milli 
bayramıdır.
1958-1961-ci illər ərzində o, bir sıra 
səhnə əsərləri “Rəis məşğuldur”, “Əcəb 
işə düşdük”, “Özümüz bilərik”, “Olma-
dı elə, oldu belə”, “Sənsiz” pyeslərini, 
“Bahadır və Sona” librettosunu qələmə 
almışdır. 1966-cı ildə yazdığı “Milyon-
çunun dilənçi oğlu” komediyasında 
burjua əxlaqı və ailə münasibətləri ifşa 
olunmuşdur. Onun lirik şeirləri, poe-
ma, hekayə və tənqidi məqalələri dövri 
mətbuatda müntəzəm çap olunmuşdur.
Şıxəli Qurbanov 1967-ci il may ayı-
nın 24-də Bakıda vəfat etmiş, Fəxri Xi-
yabanda dəfn olunmuşdur. 
Ölümündən sonra “Lenin” ordeni və 
medallarla təltif edilmişdir. Azərbaycan 
Musiqili Komediya Teatrına, Bakı 
küçələrindən birinə onun adı verilmiş-
dir.
16
Ə d ə b i y y a t
Zərif tellər /Ş.Qurbanov; 
tərt. ed. İ.Qurbanov.- 
Bakı: Yazıçı, 1991.-264 s.
Budaqov, B. Novruz 
yaşarlı ömür /B.Budaqov; 
red. R.Kərimova.- Bakı: 
Elm, 1996.- 48 s. 
Əhmədov, Ə. Sağalmaz 
yara /Ə.Əhmədov.- Bakı: 
Adiloğlu, 2004.-45 s. 
42 illik həyat... Şıxəli 
Qurbanov çox işlər gör-
müşdü //Şərq.- 2012.- 9 
iyun.- S.17.
Mustafa, Ə. Şıxəli 
Qurbanov: sovet rejminə 
meydan oxuyan şəxs 
/Ə.Mustafa //Zaman.-
2012.- 29 mart.- S.13.
Şıxəli Qurbanov: yazıçı-
dramaturq, alim və dövlət 
xadimi //Mədəniyyət.-
2010.- 18 avqust.- S. 14.
İ n t e r n e t d ə
www.adam.az
www.az.wikipedia.org
www.science.az
90 
illiyi
Siyasət.Hüquq.Hərbi iş
İctimai-siyasi xadim

---