Termiz davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti iqtisodiyot kafedrasi

Narxlar 
indeksi
joriy davrdagi iste‘mol narxlarini bazis davrdagi iste‘mol narxlariga 
nisbati orqali aniqlanadi:
NI = 
TN
TN
100%,
 
bu erda: 
NI – narxlar indeksi; 
TN
j
– joriy davrdagi iste‘mol tovarlari narxi; 
TN
b 
– bazis davrdagi iste‘mol tovarlari narxi. 
Narxlar o‘zgarishini hisobga olish qamroviga ko‘ra narxlar indeksining 
quyidagi turlarini hisoblash mumkin: 
- iste‘mol narxlari indeksi; 
- ulgurji narxlar indeksi; 
- narxlar indeksi – YAIM deflyatori; 
- eksport va import narxlar indeksi. 
Narxlar indeksidan foydalangan holda 
inflyatsiya sur‘atini (IS)
quyidagi 
formula orqali aniqlash mumkin: 
IS = 
𝑇𝑁
−𝑇𝑁
𝑇𝑁
100% 

---

115 
Masalan, iste‘mol tovarlarining narx indeksi 2008 yilda 112,6% ga, 2007 
yilda 116,8% ga teng bo‘lsa, inflyatsiya sur‘ati quyidagicha bo‘ladi: 
Inflyatsiya sur‘ati = 
%
7
,
3
100
6
,
112
6
,
112
8
,
116



foiz. 
1.
Talab inflyatsiyasi.
Narx darajasining an‘anaviy o‘zgarishi jami talab 
ortiqchaligi bilan tushuntiriladi. Iqtisodiyotning ishlab chiqarish sohasi 
mahsulotning real hajmini ko‘paytirib, ortiqcha talabni qondira olmaydi. Chunki 
barcha mavjud resurslar to‘liq foydalanilgan bo‘ladi. Shu sababli bu ortiqcha talab 
narxning oshishiga olib keladi va talab inflyatsiyasini keltirib chiqaradi. Talab 
inflyatsiyasini quyidagi chizma orqali izohlash mumkin (13.2.1-chizma).
Narx 
darajasi
AS

 
3