Termiz davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti iqtisodiyot kafedrasi

Sof 
monopoliya– 
tarmoqdagi yagona ishlab 
chiqaruvchi 
yoki 
sotuvchining 
narx 
va 
ishlab 
chiqarish 
hajmini 
belgilashdagi 
yakkahukmronlik holati hisoblanadi
31
. 
O‘zbekistonda sof monopoliyalar sifatida 
«O‘zbekiston havo yo‘llari» DAK, «O‘zbekiston temir yo‘llari» DAK, Toshkent 
aviatsiya ishlab chiqarish birlashmasini misol keltirish mumkin. Darhaqiqat, ular 
o‘z tarmoqlaridagi tegishli faoliyatlarning yagona ishlab chiqaruvchisi 
hisoblanadilar. SHuningdek, ba‘zi hollarda tarmoqdagi monopolist ishlab 
chiqaruvchilar sonining ko‘payib borishi monopolistik raqobat holatining vujudga 
kelishiga sabab bo‘ladi.
 Monopolistik raqobat – tarmoqdagi ishlab chiqaruvchi 
31
McConnell, Brue. Economics: principles, problems and policies. 20th edition. America, New York: McGraw-Hill, 2014.page 
501-502 

---

39 
yoki sotuvchilar soni ko‘p hamda ular o‘rtasida ma‘lum darajada raqobat 
mavjud bo‘lgan, biroq har bir ishlab chiqaruvchi yoki sotuvchi o‘z tovar yoki 
xizmatining alohida, maxsus xususiyatlari mavjudligi sababli ularning narxi 
va ishlab chiqarish hajmini belgilashdagi ma‘lum darajada hukmronlik holati 
hisoblanadi.
Bunga misol tariqasida ko‘plab mebelь, kiyim-kechak turlari, kir 
yuvish vositalari va boshqa mahsulotlar ishlab chiqaruvchilarini keltirish mumkin.
 
Oligopoliya– tarmoqdagi bir necha yirik ishlab chiqaruvchi yoki 
sotuvchining narx va ishlab chiqarish hajmini belgilashdagi hukmronlik 
holati hisoblanadi.
Oligopolistishlab chiqaruvchilarga O‘zbekistonda tsement 
(asosan Bekobod, Quvasoy, Ohangaron, Navoiy shaharlarida joylashgan), ko‘mir 
(Angren shahri, Surxondaryo viloyatining Sariosiyo (Sharg‘un) va Boysun (To‘da) 
tumanlarida joylashgan) ishlab chiqarishni misol keltirish mumkin.