iborasini shior qilib olgan.
Bunday misollardan yana bir nechtasini keltirib o‗tish mumkin.
Yuqorida aytilganlardan kelib chiqadiki, samara va samaradorlik qotib
qolgan kategoriyalar qatoriga kirmaydi hamda faqatgina pul ko'rinishida
o‗lchanmaydi. Samaradorlik va sifatli mehnat tufayli korxona
birinchidan, o‗zining iqtisodiy barqarorligi va bozordagi raqobatchilikka bardosh berishini
ta‘minlaydi,
ikkinchidan, o‗z imidjini yaxshilaydi va hamkorlar bilan aloqalarini
mustahkamlaydi,
uchinchidan, xodimlaming iqtisodiy va ijtimoiy ahvolini
yaxshilaydi. Demak, ishlab chiqarish samaradorligini oshirish yo‘llarini qidirish,
xarajat va natijalarni to‗g‗ri solishtirish, mulkchilik shakli, qaysi tarmoqqa
tegishliligi, hududiy joylashishi va faoliyatidan qat‘i nazar, har bir korxona uchun
muhim vazifa hisoblanadi.
Ishlab chiqarishning iqtisodiy samaradorligi murakkab kategoriyadir. Unda
ishlab chiqarish natijalariga hamda xarajatlariga ta‘sir ko‗rsatuvchi omillar
mujassamlangandar. Unda ishlab chiqarish natijalarining o‗sishi, mahsulot
sifatining yaxshilanishi hamda mahsulot assortimenti tuzilishining ijtimoiy
ehtiyojlar tuzilishiga to‗g‗ri keladi.
3. Ishlab chiqarish samaradorligi va uning ko‘rsatkichlari. Samaradorlikning iqtisodiy mazmuni sifatida har doim ishlab chiqarishning
pirovard natijasi bilan unga avanslangan resurslar, mablag‘lar yoki qilingan
xarajatlar o‘rtasidagi nisbat tushuniladi. Ishlab chiqarish samaradorligi olingan
foydaning (F) ishlab chiqarishga sarflangan resurslar qiymatiga (I) nisbati bilan
aniqlanadi, ya‘ni:
R =
100%,
37
I. Karimov. «Barcha reja va dasturlarimiz Vatanimiz taraqqiyotini yuksaltirish, xalqimiz farovonligini oshirishga
xizmat qiladi» - 2010-yilning asosiy yakunlari va 2011-yilda O'zbekistonni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning eng
muhim ustuvor yo'nalishlariga bag'ishlangan Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ma'ruzasi // Xalq so'zi, 2011- yil
22-yanvar.
54
bu yerda: R-foyda normasi; I-iqtisodiy resurs sarflari.
Misol uchun, A korxonada yil davomida 800 mln. so‘mlik resurs xarajat qilib, 200
mln. so‘m hajmida foyda olingan bo‘lsin. U holda foyda normasi 25% (200
100/800) ni tashkil etadi.
Ishlab chiqarish samaradorligini oshirishning manba va usullarini
tavsiflovchi umumiy iqtisodiy qonunlardan biri
