50
qonunchilik kiradi. Amaliyotda faqat oz miqdordagi iqtisodiy tovarlar toza jamoat
mollari hisoblanadi.
Zamonaviy dunyoda
davlatning iqtisodiy funktsiyalari
ancha kengroq.
Ular
orasida:
infratuzilmani
rivojlantirish
,
ta'limni
moliyalashtirish
,
ishsizlarga beriladigan nafaqalar
,
jamiyatning kam daromadli a'zolari uchun
har xil turdagi pensiya va nafaqalar
va boshqalar. Ushbu xizmatlarning ozgina
qismi
jamoat mollari
hisoblanadi. Ularning aksariyati jamoaviy ravishda emas,
balki alohida iste'mol qilinadi. Odatda davlat inflyatsiyaga qarshi va monopoliyaga
qarshi siyosat olib boradi va ishsizlikni kamaytirishga intiladi.
Raqobatning etishmasligi
ham bozordagi muvaffaqiyatsizlikdir. Bozor
narxlari imkoniyat narxini aks ettirishi kerak. Agar zararli tashqi ta'sirlar paydo
bo'la boshlasa, narxlar muqobil narxlardan pastga tushadi. Raqobat etarli darajada
yuqori bo'lmagan taqdirda, narxlar asossiz ko'tarila boshlaydi, bu esa bozor
fiyaskosiga olib kelishi mumkin.
2. Samaradorlikning iqtisodiy va ijtimoiy tushunchasi, korxona ishlab
chiqarish faoliyatida mohiyati va ahamiyati
Hozirgi jahon iqtisodiyotining globallashuvi sharoitida har qanday jamiyatda
ham ijtimoiy ishlab chiqarish samaradorligini oshirish iqtisodiy taraqqiyotning
asosini yaratadi.
«Biz islohotlami inqilobiy usulda, ya‘ni
«shok terapiyasi»
yo‗li bilan
amalga oshirishdan ongli ravishda voz kechib, tadrijiy taraqqiyot yo‗lini tanlab
olganimiz tufayli xalqimizni qanday ogir oqibatlarga olib kelishi mumkin bo‗lgan
iqtisodiy va ijtimoiy to‗fonlardan asrab qolishga muvaffaq bo‗lganimizni bugun
hayotning o‗zi tasdiqlab bermoqda».
36
Shu sababli ham, iqtisodiyotning erkinlashtirilishi sharoitida ijtimoiy ishlab
chiqarishning samaradorligini oshirish jiddiy masalalardan biri hisoblanadi.
Hozirgi paytda ko‗pgina resurslar chegaralangan, ulaming aksariyati (metall,
qurilish materiallari va boshqalar) xorijdan keltiriladi. Shuning uchun mavjud
resurslardan oqilona foydalanish, mehnat unumdorligini oshirish, milliy va xorijiy
sarmoyalarni ustuvor sohalarga joylashtirish kabi samaradorlikni oshirish
vositalariga yetarli darajada e‘tibor berish talab qilinadi.
«Samara», «samaradorlik», «ijtimoiy-iqtisodiy samaradorlik» kabi
tushunchalarning orasidagi farqni anglab olish zarur.
Samara -
bu, ishlab chiqarilayotgan mahsulot (ish, xizmat), foyda va
daromad hajmini oshirish, mahsulot tannarxini kamaytirish, sifatsiz mahsulot
ishlab chiqarishni kamaytirish yoki umuman, yo‗q qilish bilan bogiiq boMgan
korxona faoliyatining ijobiy natijalaridir. Bu yutuqlar natural shaklda
Dostları ilə paylaş: 
