Texnologiyalarni q

Tahlil va natijalar 
Dunyoda raqamli texnologiyalardan foydalanadigan banklar soni muttasil ortib 
bormoqda. Hozir Yevropa raqamli bankingni rivojlantirish bo‘yicha AQSHdan oldinda, 
Fransiya, Germaniya, Niderlandiya va Ispaniya kabi mamlakatlarda elektron banklar soni ikki 
baravar ko‘p, Norvegiya, Finlyandiya va Shvetsiyada banklarning 95 foizi mijozlar bilan o‘zaro 
aloqada, (70%) tranzaksiyalar va moliyaviy banking orqali xizmatlar ko‘rsatish orqali bunga 
Evrozona qonunchiligi katta yordam beradi, bu butun Evropa Ittifoqida raqamli bank 
1
Дубинин М.В. Банковские технологии: сущность, история развития и перспективы // Финансы и кредит. №34 
(274), 2007. – 58 с. 

---

“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” (Economics and Innovative Technologies) ilmiy elektron jurnali 
http://iqtisodiyot.tsue.uz/journal
  
340
 
xizmatlarini ko‘rsatishni osonlashtiradi. Shunga qaramay, banklar filial va filiallardan 
butunlay voz kechmaydilar, lekin katta ehtimol bilan ular o‘z tarmoqlarini qisqartiradilar yoki 
savdo nuqtalari sonini ko‘paytirmasdan ularni hozirgi holatida saqlaydilar. Texnik taraqqiyot 
bank sektorini o‘z mijozlarini onlayn-segmentga o‘tkazishga qanchalik turtki bermasin, 
filiallar tarmog‘ining mavjudligi va rivojlanishi yagona kredit tashkiloti xizmatlarining 
mavjudligi ko‘rsatkichlaridan biri hisoblanadi, buning sababi quyidagi holatlarga: 

aholining katta qismi anʼanaviy xizmatlar tarafdori bo‘lib qolmoqda; 

bir qator kredit tashkilotlarida ko‘plab funksiyalar Internet orqali mavjud emas; 

masofaviy identifikatsiyalash endigina rivojlana boshladi. 
Bugungi kunda O‘zbekiston bank sektorida Anorbank, Uzumbank va Gruziyaning TBS 
banki kabi raqamlashtirish imkoniyatlaridan faol foydalanadigan yuqori texnologiyali banklar 
guruhi shakllantirilmoqda, bu esa umumiy IT platformalarida sinxronlashtirish imkonini 
beradi. 
Shuningdek, so‘nggi 20 yil ichida texnologiya butun dunyoda bank sohasiga ham 
tasavvur qilib bo‘lmaydigan darajada o‘zgarishlarni olib kirdi. Internet va mobil aloqa butun 
dunyodagi odamlar va tashkilotlarni bog‘laydigan eng chekka burchaklarga etib keldi. Bu esa 
mijozlarning uzoq navbatlardagi kutishlarini va tashkilotlarning ishlash prinsiplarini 
o‘zgartirdi. Mobil aloqa va tegishli infratuzilmalar yordamida esa fintech
texnologiyasi(moliyaviy texnologiyalar) bank sektoriga kirib, xaridorlarga qulay bo‘lgan turli 
xil mahsulotlarni ishga tushirdi. 
Raqamli texnologiyalarni turli darajada rivojlantirish har qanday kredit muassasasi 
tomonidan amalga oshiriladi, jahon bank xizmatlari bozorida 2018 yilda to‘liq 4.0 bank 
modeliga o‘tishga qaror qilgan banklarning ko‘plab misollari mavjud. Buddybank raqamli 
bankining yaratilishi, UniSredit a Espone guruhi tashabbusi bilan yaratilgan loyiha ajoyib 
loyiha edi. Bank smartfon orqali masofadan turib joriy hisobvaraq ochish, debet yoki kredit 
kartasini chiqarish, to‘lovlarni amalga oshirish va boshqa xizmatlardan foydalanish imkonini 
beruvchi onlayn yordamchi sifatida joylashtirilgan va ko‘plab virtual bank xizmatlarini taqdim 
etadi. 
Hozirgi vaqtda gorizontal biznes madaniyatiga asoslangan samarali boshqaruv va 
operatsion modelni yaratish bilan bir qatorda, eng ilg‘or axborot texnologiyalaridan 
foydalangan holda tubdan yangi IT-platforma asosiy mahsulotdan foydalanish 
muvaffaqiyatning asosiy omili hisoblanadi. 
Shuni hisobga olish kerakki, O‘zbekistonda Internetga kirishning nisbatan past 
ko‘rsatkichlari mavjud – 70%, Evropa mamlakatlarida esa bu taxminan 90% ni tashkil qiladi, 
shuning uchun mavjud bo‘lganlar ko‘lamini kengaytirish va yangi moliyaviy texnologiyalarni 
joriy etish uchun, Internet mavjudligini kengaytirish bo‘yicha chora-tadbirlar ishlab chiqish 
zarur, moliyaviy tashkilotlarning ham bir-biri bilan, ham mijozlar bilan munosabatlarini to‘liq 
raqamlashtirish rejalashtirilgan, bu esa banklarni ochiq ekotizimlarga aylantiradi, bunda 
hamma ko‘ra oladi. 
Biroq, bank sektorini raqamlashtirishdagi o‘zgarishlar ikki xil xarakterga ega: 
- bir tomondan, raqamlashtirish ijobiy natijalar beradi, xususan, banklar va ularning 
mijozlari shubhali noqonuniy operatsiyalarda ishtirok eta olmaydi;
- boshqa tomondan, bank sektorining virtual makonga o‘tishi yangi inqirozning paydo 
bo‘lishiga yordam berishi mumkin.

---