3
Hozirgi o'zbek yozuvida 10 xil tinish belgisidan foydalaniladi:
1)
nuqta - (.);
2)
vergul - (,);
3)
nuqtali vergul - (;);
4)
ikki nuqta - (:);
5)
tire - (-);
6)
so'roq belgisi - (?);
7)
undov belgisi - (!);
8)
ko'p nuqta - (...);
9)
qavs - ( ),
10)
qo'shtirnoq - (" ", " ").
Har bir tinish belgisi muayyan qoidalar asosida qo'llanadi.
Tinish
belgilarining qo'llanishiga oid qoidalar to'plami punktuatsiya deyiladi.
Tinish belgilari -
muayyan tilda yozma nutqni to’g’ri, ifodali,
mantiqli bayon
qilishda, uni ixchamlashda, yozma nutq qismlarining o’zaro
mantiqiy grammatik
munosabatlarini ko’rsatish uchun xizmat qiladigan muhim grafik vositalar. Tinish
belgilari markaziy, asosiy belgilar tizimiga (harflar va tinish belgilari)
mansub
bo’lib, u qo’shimcha, yordamchi belgilar tizimidan (
raqamlar, turli fanlarga oid
ilmiy
belgilar, bosmaxona belgilari) ma’lum jihatlari bilan farq qiladi. Tinish
belgilarning yozuvda qo’llanishi o’ziga xos tizimga ega. Bu tizim — tinish belgilar
miqdori, qo’yilish tartibi va qo’llanish prinsiplari yigiindisi — punktuatsiyani
vujudga keltiradi. Bular yozuvning boshqa vositalari (harflar, raqamlar, diakritik
belgilar) hamda til birliklari (so’zlar, morfemalar) bilan ko’rsatish
mumkin
bo’lmagan turlicha fikriy munosabatlar va psixologik holatlarni ifodalashda ham
4
muhim ahamiyatga ega bo’lib, yozma nutqning tushunilishini osonlashtiradi.
Tinish belgilarining asosiy vazifasi nutqning mazmuniy bo’linishini ko’rsatish,
shuningdek, uning sintaktik tuzilishi va intonatsion
jihatini aniqlashga yordam
berishdir.
Hozirgi o’zbek yozuvida tinish belgilari soni 10 ta:
