Tizimli tahlil yondashuvning mohiyati

2. Tizimli tahlil mohiyati va turlari.
Tizim mohiyati: Istalgan konseptual yoki fizik mohiyat o’zaro bog’liq elementlardan tashkil topgan bo’ladi. O’zaro bog’liqlikka ega bo’lgan obektlar tizimosti bo’lib hisoblanadi. Misol uchun: bizni o’rab turgan tog’ tizimlari, ko’l tizimlari va quyosh tizimi mavjud. Bunday talqinda tizim bo’lib: turli qurilma va ulamalardan yig’ilgan mashinalar; hujayralar tuzilmasidan tuzilgan tirik organizm hisoblanadi. Tizim tushunchasi inson turli faoliyatida keng tarqalgan reja, usul, ketma-ketlik, tartib bilan uzviy bog’liq.
To’liqlik va alohidalik:
Ko’p tizimlar alohida mavjud bo’ladi, ammo ko’plab kommunikatsiya (kommunikativlkik tushunchasi shundan kelib chiqadi) texnologiyalari va tashqi muhit bilan uzviy bog’langan bo’ladi.
Ierarxiyalilik:
Ierarxiya tuzilishida joriy tizimlarning dekompozitsiyasi tushuniladi. Bu erda bo’r qancha darajalar mavjud bo’ladi va ostki daraja yuqori darajaga doim bo’ysungan.

1. 
   Tizimli-genetik yondashuv:
   

Har bir tizim o’zgarmas va butunlay berilgan bo’lmaydi. U hech qachon doimiy va o’zgarmas qolmaydi. Har bir tizim nafaqat funsiya bajaradi, ham harakatta, rivojlanishda bo’ladi. U o’zining boshlanishi, o’zining yashash va vaqti, taraqqiyoti va yuksalishi, qulash va yakuniga egadir. Bu esa tizimning zaruriy atributi hisoblanadi. Har bir tizim o’z tarixiga egadir.

2. 
   Tizimli-axborot yondashuv:
   

Tizimning yashashi axborotni qabul qilish, qayta ishlash, o’zatish va axborotlarni saqlkashsiz tasavvur qilib bo’lmaydi. Axborot – tizim elementlarining o’zaro aloqani ta’minlaydi, har bir element axborot bilan to’liq bo’ladi, tizim esa tashqi muhit bilan yaxlit bo’ladi. Tizimni mohitanini uning axborot muhitini o’rganmasdan ochib berib bo’lmasligini ta’kidlash zarur.

3. 
   Tizimli- kommunikativ yondashuv:
   

Har bir tizim boshqa mukammalroq tizim elementini o’z ichiga oladi, shu vaqtni o’zida past darajadagi tizim osti elementlarini o’zida aks ettiradi. Boshqacha qilib aytganda, hech qaysi tizim bo’lak emas, ko’p tomonlaman turli tizimlar va tizim hisoblanmagan ta’limlar bilan bog’liq.

4. 
   Tizimli-tuzilmali (elementli) yondashuv:
   

Tizimning to’liqligini ta’minlash uchun uning tarkibiy tuzilmasi elementlari, qismlari ajralmas qismi hisoblanadi. To’liq tizim o’z elementlarining integratsiyalashgan mahsuloti.

5. 
   Tizimli-boshqaruv yondashuvi:
   

Tizim doimiy ravishda o’ziga nisbatan harakatga keltirish harakatlarini his etadi. Bu eng avvalo tizimning ichki qoniqmaganlik holati bilan bog’liq.

6. 
   Tizimli-funksional yondashuv:
   

To’liq tizim – maqsadga ega tizimdir, u ma’lum maqsadlarga erishish yo’lida bo’ladi. Maqsad – tizimda asosiy tizimga oid omil vazifasini bajaradi.
Ammo maqsad o’zining yutuqlari darajasida harakatlarni talab etadi.

7. 
   Tizimli-integrallashgan yondashuv:
   

Tizimning mexanizmlar, saqlash omillari, mukammalashtirishdir. Tizimliintegrallashgan yondashuv – bu tadqiqotning shunday usuliki, unda butun tizimning umumiy xususiyatlaridir. Uning vazifasi tizim ostinigina emas, butun bir tizimni yaxshilash kiradi.