70
K
KARVAN YOLLARI (Carvan ways) – səhrada və ya digər
çətin keçilən yollarda yük heyvanları karvanlarının (qruplarının)
(əsasən, dəvə, eşşək, at) köməyi ilə yükün və insanların daşınması
üçün istifadə edilən məlumat yolları (təbii yollar və cığırlar).
səhralaşmanın
вя ерозийанын yaranması üçün xətt mənbəйi ola
bilər.
KƏND TƏSƏRRÜFATI VƏ SU TƏDQİQATLARI DE-
PARTAMENTİ (Department of Agriculture & Water Research)
–
Qяtяr sənaye və kənd təsərrüfatı yanında, 1971-1974-cü illərdə
“Kənd təsərrüfatı hidroresurslarının şərhi proqramı”; 1978-1981-
ci illərdə “Kənd təsərrüfatı və su ehtiyatlarının idarə edilməsi
proqramı” adlarını daşıyıb. Tədqiq etdiyi sahələr: səhralaşma,
aqronomiya, bağçılıq, kənd təsərrüfatında minerallaşmış sudan
istifadə. Illik məruzələri nəşr edir.
Yerləşdiyi ərazi: Doxa, Qatar.
KİMYƏVİ SƏHRALAŞMA (Chemical desertification) –
havada kimyəvi çirkləşdiricilərin, sənaye tullantılarının, pestisid,
gerbisid, metal qalıqlarının,
синтетик йуйуъу васитялярин və analoji
çirkləşdiricilərin yayılması, çayların və kollektor-drenaj sularının
çirklənməsindən yaranan antropogen səhralaşma növlərindən biri.
“KOMPLEKS İNKİŞAF YOLU İLƏ SƏHRALAŞMAYA
QARŞI MÜBARİZƏ” LAYİHƏSİ (Combat on desertification
through integrated development) – səhralaşmaya qarşı mübarizə
sahəsində BMTİP çərçivəsində sovet elmi təşkilatlarının uzun-
müddətli əməkdaşlığına əsas qoyan BMTİP/SSRİ layihəsi. Bu,
praktiki olaraq, Sovet İttifaqının arid ərazilərin mənimsənilməsi
zamanı kənd təsərrüfatının inkişafının sənayeləşmə və urbanizasi-
ya ilə uyğunlaşmasına və bununla əlaqəli olan mümkün ekoloji
nəticələrə aid olan, səhralaşmaya (bax) qarşı mübarizə üzrə
fəaliyyət Planında qeydə alınmış tövsiyələrin reallaşmasına
qoyuluş olmuşdur. Layihə 1980-1984-cü illərdə beynəlxalq
71
layihələr mərkəzi (bax) ilə birgə AN TSSR
ЕА-nın Səhralar
İnstitutu tərəfindən həyata keçirilmişdir. Bu müddət ərzində Sovet
İttifaqında inkişaf etməkdə olan Afrika, Asiya və Latın Amerikası
ölkələrindən 300-ə yaxın mütəxəssis hazırlanmış, arid rayonlarda
səhralaşma proseslərinin inkişafı, qarşısının alınması və ləğv
edilməsində sənayeləşmə və urbanizasiya təcrübələri öyrənilmiş
və ümumiləşdirilmişdir (“Arid ərazilərin mənimsənilməsi və
səhralaşmaya qarşı mübarizə: kompleks yanaşma” 1986);
“Kompleks inkişafın regional sxeminin tərtib olunması üzrə
rəhbərlik” (1983) hazırlanmışdır ki, bunun da əsasında Mali və
Peru Respublikalarının ayrı-ayrı regionları üçün regional sxemlər
tərtib olunmuşdur.
KÖÇƏRİLİK (Nomadism) – bir çox xalqların təsərrüfat
fəaliyyətləri (heyvandarlıq) ilə əlaqədar olan həyat tərzi. İbtidai
icma quruluşu dövründə ilkin ictimai əmək bölgüsü zamanı
meydana gəlmişdir. Afrika və Asiyanın bir çox inkişaf etməkdə
olan ölkələrində hələ də, qalmaqdadır.
KÖÇ
ЯРИ MALDARLIQ (Transhumanes) – müxtəlif möv-
sümlərdə istifadə olunmuş yarımsəhra, səhra və həmçinin bəzi
düzən və dağ regionlarında təbii otlaqlara heyvanların sürülməsi
ilə mal-qaranın saxlanması sistemi; mal-qaranın mövsümi sürül-
məsi.
KSEROFTİZASİYA (Xerophytization) – quraqlığın şid-
dətlənməsi ilə əlaqədar bitki örtüyündə baş verən dəyişikliklər.
M
MARGİNAL TORPAQLAR (Marginal lands) – əhəmiyyət-
siz təbiət və antropogen istilik və rütubət balansının hətta
əhəmiyyətsiz təbii və ya antropogen təsir nəticəsində pozulмайа
аз dayanıqsız olан kənar torpaqlar. Torpaq, iqlim və digər
72
şərtlərə görə (yarımsəhra, quru savanna və s.) kənd təsərrüfatı
istehsalı
цчцн ялчатмаз шяраитя малик çətin olan torpaq sahəsi.
MARGİNAL ZONA (Marginal zone) – landşaft zonaları
arasında sərhəd zolağı
вя onun hüdudlarы дахилиндя təbiət
sistemləri çox zəifdir və dayanıqsız vəziyyətdə yerləşirlər (məs.
Afrikanın Sudan-Saxel zonası –
Бюйцк сящранын cənuba doğru
1968-1973-cü illər arasında uzunmüddətli quraqlıq (bax) və onun
ardınca 1982-1984-cü illərdə səhralaşma prosesinin geniş
inkişafına gətirmişdir)
MELİORASİYA
(Amelioration, Reclamation, Land
Improvment, Irrigation and Drinage) – kənd təsərrüfatının və ya
ərazinin ümumi sağlamlandırılmasının inkişafı üçün daha səmərəli
şəraitlərin yaradılması məqsədilə ərazilərdə su rejiminin
yaxşılandırılmasına istiqamətlənmiş tədbirlər sistemi.
M.-nın əsas növləri: suvarma (bax), su təminatı (bax), torpaq-
ların
quruдулмасы (bax), eroziyaya, сцрцшмяляря, yuyulmalara,
subasmalara və s. qarşı mübarizə,
сяпялянян qumların möhkəm-
ləndirilməsi (bax) və həmçinin torpaqların fiziki-kimyəvi xassə-
lərinin
йахшылашдырылмасы.
MEŞƏ QORUYUCU BİTKİLƏRİ (Protection forestry) –
torpaqların quraqlıqdan, eroziyadan, quml
ашмадан yaranmasın-
dan və s.-dən qorumaq üçün ağac və kolların süni şəkildə
əkilməsi. Meşə qoruyuъu bitkilərin fəaliyyətinin əsas prinsipi
su və istilik balansının yenidən yaradılmasıdır.
MEŞƏLƏRİN BƏRPASI (Aforestation) – süni şəkildə meşə
salınması.
MEŞƏLƏRİN BƏRPASI (Reforestation, forest regeneration,
afforestation) – insanlar tərəfindən və ya təbii fəlakətlərin
nəticəsində qismən və ya tamamilə məhv olmuş rayonlarda meşə
bitkilərinin meydana gəlməsini təmin edən tədbirlərin məcmusu.
Dostları ilə paylaş: |