Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti samarqand filiali iqtisodiyot fakulteti
Yüklə 80,15 Kb. Pdf görüntüsü
|
| Darsning maqsadi:
ASMda infratuzilmani tashkil qilish va samarali boshqarish yoʻllarini oʻranish. Savol bayoni: 1. Agrosanoat majmui infratuzilmasining mohiyati, ahamiyati va asosiy elementlari. Qishloq xoʻjaligi mahsulotini ishlab chiqarish, tayyorlash, qayta ishlash va sotish jarayonida turli toifadagi korxona va tashkilotlar ishtirok etadi. Ushbu korxona va tashkilotlarni yagona bozorga birlashtiruvchi, ularning oʻzaro munosabatlarini amalga oshirishga koʻmaklashuvchi tashkilotlar infratuzilma muassasalari hisoblanadi. Ularning bir qismi qishloq xoʻjaligi korxonalari uchun texnika, oʻgʻit , yonilgʻi, pul mablagʻi va shu kabi resurslar yetkazib bersa, boshqalari esa qishloq xoʻjaligi mahsulotini qayta ishlash maqsadida sotib oladi yoki sotishga koʻmaklashadi va ijtimoiy xizmat koʻrsatadi. Infratuzilma — (lot. infra — ostida, struktura — tuzilishi, oʻzaro joylashuvi;.ingl. infrastructure) — takror ishlab chiqarish (yoʻllar, aloqa transport, ta’lim, sogʻliqni saqlash sohalari va boshqalar) sharoitlarini ta’minlaydigan ishlab chiqarish va noishlab chiqarish majmuidir. Boshqacha qilib aytganda, infratuzilma ishlab chiqarishning normal ishlashi va tovarning normal aylanishi hamda odamlarning normal hayotiy faoliyatini yuritish uchun sharoitni yaratib berishga qaratilgan sohalar hamda ushbu sohalarga kiruvchi korxonalarning va tashkilotlarining majmuasi. Infratuzilma muassasalari xizmatlarining yetarli boʻlishi va uning sifati korxonani bozor munosabatlari sharoitida samarali ishlashini ta’minlashning zaruriy shartlaridan hisoblanadi. Har qanday hududda mavjud infratuzilma muassasalari ularning xizmat koʻrsatish sohalari nuqtai nazaridan uch guruhga boʻlinadi. Birinchi guruh — bu ishlab chiqarish infratizilmasi muassasalaridir. Bu korxonalar ishlab chiqarishni amalga oshirish bilan bogʻliq xizmatlar koʻrsatuvchi muassasalar boʻlib, ular oʻz xizmatlari uchun ma’lum miqdorda pul mablagʻlari olishadi. Ikkinchi guruhga hududdagi ijtimoiy soha muassasalari kiradi. Ular ishchi va mutaxassislar tayyorlash, maorif, ta’lim, aholi sogʻligʻini saqlash va shu kabi xizmatlar koʻrsatish bilan shugʻullanadilar. Ushbu muassasalarni pul mablagʻlari bilan ta’minlash davlat yoki mahalliy byudjet hamda boshqa manbalar hisobidan amalga oshiriladi. Uchinchi guruh infratuzilma muassasalari bozorda mahsulot, pul va ishchi kuchlari harakatini ta’minlovchi korxona va tashkilotlarni oʻz ichiga oladi. Ular jumlasiga hududdagi tijorat banklari, tadbirkorlarni qoʻllab-quvvatlovchi turli jamgʻarmalar, investitsiya fondlari, tovar-xom-ashyo, koʻchmas mulk va qimmatli qogʻozlar birjalari, brokerlik idoralari, auditorlik, axborot-maslahat hamda reklama tashkilotlari va boshqalar kiradi. Ular oʻz faoliyatini toʻliq xizmat koʻrsatishdan tushadigan mablagʻlar hisobidan amalga oshiradi. Hozirgi adabiyotlarda asosan infratuzilmaning toʻrtta turiga ta’rif berib kelmoqdalar, (14.1 - rasm). 1.Ishlab chiqarish infratuzilmasi bevosita ishlab chiqarish jarayoniga xizmat koʻrsatuvchi tarmoqlarni oʻz ichiga oladi. Uning tarkibiga: - moddiy-texnika ta’minoti; - mahsulotni tashish, saqlash va qayta ishlash; - texnik xizmat koʻrsatish; - suv va elektr ta’minoti kabi boʻlinmalar kiradi. Bu turdagi xizmatlarni ishlab chiqarish infratuzilmasiga kiritishdan asosiy maqsad – bu xizmatlar ishlab chiqarish jarayoniga bevosita ijobiy ta’sir etadi. Ishlab chiqarish infratizilmasi oʻziga xos bir qator belgilarga ega: bu turdagi xizmatlar bevosita mahsulot ishlab chiqarmaydi, lekin ishlab chiqarish jarayoniga bevosita ijobiy ta’sir etadi; koʻrsatilgan xizmatlar samaradorligi faqat xizmat qilayotgan tarmoq, korxona, xizmat koʻrsatish punktlari ta’sirida amalga oshadi; infratuzilma tarmoqlarining rivojlanish darajasi asosiy ishlab chiqarish jarayonining rivojlanish darajasi bilan belgilanadi. infratuzilma tarmoqlari, boʻgʻinlarini ishga safarbar qilish, talablarning tezligi bevosita tovar ishlab chiqarish jarayonida paydo boʻladigan talab darajasi bilan belgilanadi. Yüklə 80,15 Kb. Dostları ilə paylaş:
|