Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

15.8. Salomatlik gigiyenasi va profilaktikasi

Murakkab o’zgarishlar, evrilishlar, psixogen ta’sirlar inson ongini jumbushga keltirgan sharoitda qanday qilib sog’liqda risoladay tutish mumkin, deb berilgan savolga psixologlar ham, tibbiyot xodimlari ham bir ovozdan xursand bo’lishni bilish kerak, kayfiyatning yaxshi tizginini qo’ldan chiqarmaslik kerak, deb javob berishlari tayin. Ayniqsa, tongning yorishishi va bahorning go’zalligiga quvonish eng mos keluvchi omillardir, deyishadi olimlar. Zero, xush kayfiyat – inson dili va tani uchun eng samarali, yaxshi malhamdir. Yana u har bir insonga xos va o’ta tushunarli holat.

Agar atrofdagilarga e’tibor bergan xushchaqchaq odamlar hayotdagi turli mashaqqatlar, qiyinchilik, muammolarga nisbatan dadil turib bera olishlari bilan boshqalardan farq qiladilar.Ularda tibbiyot xodimlari tili bilan aytilganda “qo’rquv garmoni”, “o’zini yo’qotib qo’yish garmoni” bo’lmaydi. Amerikalik olimlar 20 yil mobaynida 5 mingdan ortiq talabalarning xulq-atvorni kuzatib shu narsani aniqlaganlarki, odatda jizzaki, urushqoq, agressiv talabalarda oliygohni bitirib chiqib ketgandan keyin ham ularning qoni tarkibida xolesterin miqdori ham. qon bosimi ham yuqori bo’larkan, aynan o’shalar turli xil zararli odatlarga beriluvchan bo’lar ekanlar. Ana shu garmonlarning bo’lmasligini psixologlar quyidagi omillar tushuntirishadi:


Taassurotlarning xilma-xilligi

Ko’rgan barcha narsalardan o’ziga yarasha taassurot ola biladigan, yaxshi va go’zal narsalardan zavqlanishni biladiganlarda barcha ruhiy va fiziologik jarayonlar yaxshi kechadi. Psixolog olim, akademik P.K.Anoxinning yozishicha, turmush tarzimiz qanchalik shiddatli va tug’yonlarga to’la bo’lmasin, agar biz muayyan siqilishlar, asab tarangliklari davri bilan xotirjamlik, dam olishni oqilona uyg’unlashtira olsak, bir davrni boshqachasi bilan almashtira olsak, gipertonik kasalliklarga chalinmaslik mumkin. Chunki har qanday ish, u qanchalik mas’uliyatli va og’ir bo’lmasin, uning ma’lum yakuni bo’ladi, undan keyin dam olish me’yorini aniq bilishimiz kerak.

Asablarga, tan-vujudga tin berishning muhim omillaridan biri uxlashdir. Agar odam bir sutkada o’rtacha 7-8 soat uxlasa, salomatligiga foyda bo’lishini unutmasligi kerak. 5 soatdan kam uxlash ham, 10 soatdan ortiq uxlash ham organizmga foydali emas. Bundan tashqari, har bir odamning bo’sh vaqtini o’tkazadigan ermagi bo’lishi kerak. Masalan, mashhur vrach S.P.Botkin bo’sh vaqtlarida matematika bilan, oftalmolog-xirurg V.P.Filatov rasm chizish bilan shug’ullangan.


Musiqani sevish

Har qanday yaxshi ohang va kuy charchoqni oladi, uyquni keltiradi, yurak faoliyatini muvofiqlashtiradi. U odamdagi taranglikni susaytirib, kayfiyatni yaxshilaydi, odamni tetik qiladi. Faqat shuni unutmaslik lozimki, o’ta shovqinga boy, baland qilib eshitiladigan musiqa, odamning qulog’ini qomatga keltirib, aksincha, uni charchatishi, asabiy qilib qo’yishini unutmaslik kerak. Yoshlar ana shunday musiqaga o’ch bo’lishadi, lekin uni yoshlikning zavqi bilan bog’laydigan bo’lsak, u ham muayyan me’yorda bo’lgani yaxshi.

Tabiatni sevish

Tabiatni sevish, daraxt barglarining shivirlashlari-yu, atrof muhitning go’zal ko’rinishlari, yilning har bir faslida undan eng chiroyli manzaralarni ajrata bilish inson ruhiyatini tinchlantiradi, rohat baxsh etadi. Imkon qadar odam yon atrofidagi istirohat bog’imi, dala-qirmi, ko’m-ko’k yashil daraxtlar og’ushidami, hattoki, kompyuter oldida turgan yam-yashil gulgami qarab, ulardan bahra olishni bilishi kerak. Ayniqsa, ochiq, oftobli kun inson organizmiga kuch beradi, ne baxtki, serquyosh yurtimizda bunday imkoniyat juda ko’p.