Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Psixologiya va texnika fanlari


Texnika fanlari bilan psixologiyaning o’zaro aloqasi va hamkorligi ayniqsa, asr oxiriga kelib yaqqol sezilmoqda. Bir tomondan murakkab texnikani boshqaruvchi inson ongi muammosini yechishda, ikkinchi tomondan, psixik hayotning murakkab qirralarini ochishda maxsus texnik vositalardan foydalanish zarurati bu ikki yo’nalishning erishgan yutuqlarini birlashtirishni nazarda tutadi. Masalaning yana bir alohida tomoni ham borki, u ham bo’lsa, texnika progressiga intilayotgan bir vaqtda murakkab texnika va mashinalar bilan “muloqot” qilayotgan shaxs faoliyatini yanada mukammallashtirish va uning imkoniyatlariga moslash masalasi ham ana shu hamkorlikda hal qilinishi lozim bo’lgan masaladir. Ayniqsa, mustaqil O’zbekiston uchun murakkab zamonaviy texnika sir-asrorlarini biladigan, uning jamiyat va fan ravnaqiga xizmatini ta’minlash qanchalik dolzarb bo’lsa, ana shu texnikaga har bir oddiy fuqaro ongi, tafakkuri va qobiliyatlarini moslashtirish va “odam – mashina” dialogining eng samarali yo’llarini izlab topishi juda muhim. Texnika bilan bemalol “tillashadigan” malakali mutaxassislar tayyorlash borasida ham texnika fanlari pedagogika va psixologiya fanlari metodlaridan foydalana olsagina, muvaffaqiyatga erishadi.


Psixologiya va iqtisodiyot


Iqtisodiyot bilan psixologiyaning o’zaro aloqasi va hamkorligi ham XX asrning yangiliklaridan bo’lib, ayniqsa, bozor munosabatlariga bosqichma-bosqich o’tish sharoitida iqtisodiy ong, iqtisodiy tafakkur hamda iqtisodiy xulqning o’ziga xos namoyon bo’lish qonuniyatlarini o’rganishda ikkala fan ham tenglikda xizmat qiladi. O’zbekiston Prezidenti I.Karimov mustaqillikning dastlabki yillaridayoq fuqarolarda, birinchi navbatda, yoshlarda yangicha iqtisodiy tafakkur shakllanishining jamiyat iqtisodiy taraqqiyotidagi ahamiyatiga e’tiborni qaratgan edilar. Demak, yangi davr shaxsini tarbiyalash va uning jamiyatgi moslashuvi masalasida psixologiya iqtisodiyot fanida qo’lga kiritgan yutuqlar, yangiliklar va iqtisodiy samaraga erishish omillarini hisobga olsa, iqtisodiyot o’z navbatida iqtisodiy islohotlarning obyekti hamda subyekti bo’lmish inson omilidagi barcha psixologik o’zgarishlarni aniqlash, tahlil qilish va shu asnoda bashorat qilish vazifasini yechishi kerak. Bundan tashqari, menejment, marketing, boshqaruv sohasidagi har bir izlanish, xoh u iqtisodchi tomonidan amalga oshiriladimi, xoh psixologlar tomonidanmi, baribir, ishlab chiqarishning samaradorligini oshirishda shaxsning individual qobiliyatlarini inobatga olish, insonlar o’rtasidagi o’zaro munosabatlarning sirlarini mukammal bilish, inson resurslari masalalriga to’g’ri omilkorona yondashishni taqozo etadi. Bu esa o’z navbatida shaxs va guruhlar psixologiyasini bilish va ishlab chiqarishning iqtisodiy omillarini odam qobiliyatiga muvofiqlashtirishni nazarda tutadi.
Yuqorida ta’kidlangan fan tarmoqlari psixologiya bevosita uzviy aloqada rivojlanadigan fanlarning asosiy qismi xolos. Bugungi kunda har bir fan rivoji uchun inson omilini hisobga olish zarur ekan, psixologiya o’sha barcha fanlar bilan aloqada va hamkorlikda rivojlanadi. 1.2-rasmda psixologiya aloqador bo’lgan asosiy fan tarmoqlari aks ettirilgan.
Mazkur fikrlar va psixologiya bevosita aloqador bo’lgan fanlarning xarakteriga suyangan ravishda bugungi kunda psixologiyadan ajaralib chiqqan alohida tarmoqlar to’g’risida ham fikr yuritish mumkin.