Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti turkshunoslik fakulteti turk-ingliz yo`nalishi 2-kurs talabasi sevinch mengirovaning “qadimgi sharq adabiyoti” fanidan tayyorlagan taqdimot ishi

Juft kategoriyalar

Falsafada o`z xususiyatiga ko`ra, “juft kategoriyalar” deb ataladigan, umumiy bog`lanish va aloqadorlik munosabatlarini ifodalovchi tushunchalar ham mavjud. Ular narsa va hodislarning muayyan yo`nalishdagi eng muhim, zaruriy, nisbatan barqaror va davriy takrorlanib turuvchi bog`lanish va aloqadorlik munosabatlarini ifodalaydi. Falsafa kategoriyalari mazmunida ichki birlik, bog`lanish, aloqadorlik va munosabatlarning yaxlitligi bilish jarayonining uzluksizligini ta’minlaydigan umumiy qonuniyat tarzida vujudga kelgan.

Umumiylik – olamdagi alohida, individual tarzda namoyon bo`layotgan narsa-hodisalarning turfa, xilma-xil umumlashtiruvchi xossa hamda xususiyatlarning mushtaraklashgan holda nomoyon bo`lishidir.

Xususiylik
Umumiylik
Alohidalik

Umumiylik – olamdagi alohida, individual tarzda namoyon bo`layotgan narsa-hodisalarning turfa, xilma-xil umumlashtiruvchi xossa hamda xususiyatlarning mushtaraklashgan holda nomoyon bo`lishidir.

Alohidalik va umumiylik o`rtasida bog`lanish, aloqadorlik va munosobat “xususiylik” kategoriyasi orqali ifodalanadi. Bu kategoriyalarning mazmuni olamning birligi, ularning mantiqiy ifodasi konkretlik bo`lib hisoblanadi.

“Alohidalik”, “xususiylik”, “umumiylik” narsa va hodisalarning makon-zamon konkretligini ifodalaydigan, nisbatan mustaqil mantiqiy tushunchalar tarzidagina namoyon bo`lishi mumkin.

Sistema –grekcha so`z bo`lib, mantiqiy ma`nosi butunlik, yaxlitlik, elementlardan tashkil topgan birikma degan ma’nolarni anglatadi. Narsa va hodisalarning bog`lanishlari, aloqadorligi va munosabatlarining tartibli tadrijiy rivojlanishini ifodalaydi. Struktrura – lotin tilidan so`z bo`lib, tuzilish, tartib degan ma’noni anglatadi. Narsa va hodisalarning bog`lanishi, aloqadorligi va munosabatlari tizimining makon va zamondagi birligini ta’minlaydigan sistemaning mavjudlik holatidir. Borliqni tashkil etgan elementlarning munosabatlariga, makon va zamon xususiyatlariga qarab, ularni ichki struktura va tashqi strukturaga ajratish mumkin.

Sistema
Struktura
Element
Falsafa kategoriyalari
Sabab
Borliq
Mohiyat
Hodisa
Mazmun
Shakl
Oqibat