Toshkent davlat transport universiteti

8.2-rasm. Unipolyar tranzistorning dinamik ish rejimi.


Shuning uchun bu sohaga erishish uchun tranzistorning zatvor - istok oralig’iga manfiy qutbi zatvorga ulangan Ye_z manba ulanadi. Uning zatvorga beradigan kuchlanishi manfiy siljitish kuchlanishi deb ataladi. Uning qiymati stok toki va stok kuchlanishi­ning o’zgarmas tashkil etuvchi qiymatlarini ifodalovchi nuqtani belgilaydi: A(I_so, U_so ). Bu nusta boshlang’ich ishchi nuqta deb ataladi (8.2 b-rasm). Agar zatvorga o’zgaruvchan kuchlanish berilsa, stok tokining o’zgaruvchan tashkil etuvchisi hosil bo’ladi va stok kuchlanishi quyidagicha ifodalanadi:
U_s=E_s-I_s·R_s va I_s= I_so+ I_s~ (8.9)
Bu koordinat boshidan o’tmaydigan to’g’ri chiziq tenglamasidir. Uning og’ish burchagi (α)R_s rezistorning kattaligiga bog’liq bo’ladi. R_s=0 bo’lganda, bu to’g’ri chiziq kuch­lanish o’qiga perpendikulyar bo’lsa, R_s=∞ da tok o’qiga perpendikulyar bo’ladi. R_s ning chekli qiymatida esa, bu to’g’ri chiziq kuchlanish o’qini U_c = E_s nuqtada, tok o’qini nuqtada kesib o’tadi. Uni yuklama chizig’i deb ataladi. Yuklama chizig’ining ishchi sohada yotadigan qismi dinamik xarakteristikadir. 8.2-rasmdan zatvor kuchlani­shi bilan stok kuchlanishi o’zaro qarama-qarshi fazada o’zgarishi, ya’ni tranzistor φ_k = π faza siljishi xosil qilishi ko’rinadi.
Tranzistorning dinamik ish rejimi dinamik para- metrlar orqali xarakterlanadi. Ularni aniqlash uchun unipolyar tranzistorning (8.5) xarakteristik tenglamasi va (8.8) dinamik rejim tenglamasidan foyda- lanamiz.
(8.8) ifodadan stok kuchlanishining orttirmasini aniqlab (8.6) ga qo’ysak, undan
(8.10)
hosil bo’ladi. Bunda S_n tranzistorning dinamik qiyalik koeffitsienta deb ataladi va hamma vaqt statik qiyalik koeffitsientidan kichik bo’ladi.
Agar (8.10) ga stok toki orttirmasini qo’ysak, quyidagi koeffitsient hosil bo’ladi:
(8.11)
Uni tranzistorning dinamik kuchaytirish koeffitsienti deyiladi. Uning kattaligi xam statik kuchaytirish koeffitsientidan kichik bo’lib, miqdori R_c yuklama qarshiligi bilan xarakterlanadi. Yuklama qarshiligi qancha katta bo’lsa, u statik kuchaytirish koeffitsientiga intilib boradi (R_c=0 bo’lsa, μ_dn=0). Bu tranzistorning kuchaytirish xususiyatlaridan faqat yuklama qarshiligi ulangandagina foydalanish mumkinligini ko’rsatadi (Minus ishora tranzistorda hosil bo’ladigan faza siljishi φ_k = π ni ifodalaydi).
Umumiy holda yuklama karshiligi kompleks kattalik bo’lgani uchun dinamik kuchaytirish koeffitsienti ham kom­pleks miqdor bo’ladi:
(8.11.a)
Agar shart bajarilsa, (8.11 a) soddalashib,
(8.11.b)
ko’rinishga keladi.
Elektron asboblarning dinamik ish rejimini bilgan holda, ularning ekvivalent sxemalarini tuzish mumkin. Masalan, (8.10) ga asosan unipolyar tranzis­torning stok zanjirini o’zaro ketma-ket ulangan R_i va R_c rezistorlarga EYuK μU_z ga teng generatorning ulanishi deb qarash mumkin (8.3 a-rasm).