1-AMALIY MASHG’ULOT
Mavzu: Klassik shifrlash algoritmlarini ishlash tartibini o‘rganish: Sezar va
Vijiner algoritmi misolida
Ishdan maqsad
: Kriptografiya haqida ma’lumotga ega bo’lish,
sodda shirflash
usulidan foydalanib axborotni shifrlash va deshifrlashni o‘rganish. Sezar va Vijener
algoritmlari haqida ma’lumotga ega bo’lish
Nazariy qism
Klassik maxfiy kriptotizimlarga siljitish shifrini ham olishimiz mumkin.
Siljitish shifri ikki turga bo’linadi. Ular oddiy va murakkab siljitish shifrlaridir.
Oddiy siljitish shifrida alfavit bo’yicha siljigan harflar bilan shifrlanayotgan matn
harflari alfavitga mos ravishda almashtirish orqali shifrlash amalga oshiriladi. Bir
turli almashtirish shifri oddiy siljitish shifrining bir qismi hisoblanadi.
Oddiy almashtirishli shifr. Almashtirish usullari
sifatida quyidagi usullarni
keltirish mumkin:
Sezar usuli,
Affin tizimidagi Sezar usuli, tayanch so’zli
Sezar
usuli va boshqalar.
Sezar shifri oddiy siljitish shifrining bir qismi hisoblanadi. Bu shifrni rimlik
imperator Gole Yuliy Sezar o‘ylab topgan. Shifrlashda matnning har bir harfi boshqa
harf bilan quyidagi qoida asosida almashtiriladi. Harflarni almashtirishda kelayotgan
yozuv harflarini K-ga siljitib almashtiriladi. Bu erda K–butun
son hisoblanib uni
quyidagicha ifodalash mumkin. K=K (mod m), m -alfavit soni. Yuliy Sezar bevosita
k = 3 bo’lganda ushbu usuldan foylangan.
Sezar usulining kamchiligi bu bir xil harflarning o’z navbatida, bir xil harflarga
almashishidir.
Masalan, matn sifatida T0=KOMPUTER so’zini va K=3 deb oladigan bo’lsak
Sezar usuli natijasida quyidagi shifrlangan yozuv hosil bo’ladi: T1 = NRPSXWHU.
