Toshkent farm atse vtikainstituti

Illicium
verum Hook, 
daraxti (mognoliyadoshlar 
- Magnoliaceae 
oilasiga 
kiradi) mevasidan olinadi. Bu o ‘sirnlikning mevasi yulduzsimon 
anis mevasi 
(Fructus Anisi stellati) 
yoki bad’yon nomi bilan oziq- 
ovqat sanoatida ishlatish maqsadida chet eldan keltiriladi.
Anissimon (oddiy) arpabodiyon o‘simligini o‘stirish
texnologiyasi
Oddiy arpabodiyon yoki oq zira-ukrop hidi anqib turadigan 
bir yillik yoki ikki yillik o‘simlik boTib, 0 ‘zbekistonda tarqalgan
185

---

barcha sug‘oriladigan yerlarda yoki lalmikor yerlarda ham o ‘sadigan 
yorug‘sevar va qurg‘oqchilikka moslashadigan о ‘simlik hisoblanadi. 
Arpabodiyon uchun haydab ekiladigan va kuzgi ekinlardan 
bo‘shagan yerlami ajratish tavsiya qilinadi. Arpabodiyon ekiladigan 
yerlami kuzda haydashdan oldin mahalliy o‘g ‘itlar va superfosfat 
berib 25-28 sm chuqurlikda sifatli qilib haydab qo‘yiladi. Sizot 
suvlarimng sathi chuqur va yog‘ingarchilik kam bo‘ladigan yerlarda 
azot o‘g‘itidan gektar hisobiga 20-30 kg berish maqsadga muvofiq 
bo‘ladi. Arpabodiyon o‘simligini um g‘larini kuzda va erta bahorda 
ham ekish mumkin. Ekishdan oldin yer tekislanadi va begona o‘t 
qoldiqlaridan tozalanadi.
Umg‘ini mart oyining oxiri va aprelning boshlarida tuproq 
harorati 15-17°S bo‘lganda qator oralari 60-70 sm qilib 1-2 sm 
chuqurlikda sabzavot seyalkalari bilan gektariga 8-10 kg dan urug‘ 
sarflab ekiladi. Urag‘lami bir tekis ekilisbi uchun yog‘och qipiqlari, 
qum yoki chirindiga aralashtirib ekish tavsiya qilinadi.
Bahorda ekilgan urug‘lar 6-8 kunda unib chiqadi. Kuzda 
ekilgan urug‘laming bir qismi sovuq tushguncha unib chiqadi va 
maysalari to‘pgulbarg tarzida qishlaydi. Saqlab qolingari ekinlardagi 
maysalaming bir qismi to ‘pgu!barg holatida boMadi va ikkinchi 
yili gullay boshlaydi. Arpabodiyonni yaxshi o ‘sishi va rivojlanishi 
uchun uni yaganalash, begona o‘tlardan tozalash va oralariga ishlov 
berishdan boshlanadi. Birinchi kunlarda maysalaming sekin o ‘sishi 
kuzatila boshlaydi va begona o ‘tlar orasida qolib ketmasligi uchun 
yerlami kultivatsiya va yumshatib turiladi. Arpabodiyon zich 
ekilganda yoki begona o ‘tlar ko'payib ketganda bahor scryomg‘ir 
kelganda o‘simliklarda zararkunanda va kasallik paydo bo‘lishini 
oldini olish kerak bo‘lad i. 0 ‘simlik tuplarining zichligi bir metrga 
10-15 donadan ortiq bo‘masligi kerak. Birinchi yili o‘simlikning 
ildiz tizimiga zarar etkazmasdan ehtiyotkorlik bilan qator oralariga 
ishlov berish tavsiya qilinadi. Tuproqning namligi va o‘simlikning 
holatiga qarab sug‘orishni tabaqalab o‘tkazish lozim. Mavsum 
davomida 6-7 marta sug‘oriladi. Arpabodiyon о ‘suv davrida, ayniqsa 
ildiz tizimining rivojlanish fazasida suvni ko‘proq talab qiladi.
Arpabodiyon o ‘simligini maysalar unib chiqqandan keyin
186

---

ulaming yaxshi rivojlanishi uchun qator oralariga ishlov berish 
bilan bir vaqtda gektar hisobiga azot o‘g‘itidan 40 kg va 20 kg dan 
kaliy o‘g ‘iti beriladi, 0 ‘g‘itlami 7-8 sm chuqurlikda solish tavsiya 
qilinadi. Ikkinchi oziqlantirish shonalash fazasida 30 kg dan azot 
va 20 kg dan fosfor o ‘g‘iti berilganda uning o‘sishi va rivojlanishi 
yanada tezlashadi. Oxirgi oziqlantirish arpabodiyonning poyasi 
o ‘sib, gullay boshlashi davrida gektar hisobida 40 kg dan azot va 
20 kg kaliy o ‘g ‘iti beriladi. Bu davrda arpabodiyonning bo‘yi 2 
metrgacha va undan balandroq bo‘lib, ko‘plab meva tuggan fazasiga 
to ‘g‘ri keladi. Arpabodiyon meva tutgan fazasida oziqa elementlarga 
juda talabchan bo‘ladi. 0 ‘simlikni oziqlantirish sug‘orishdan oldin 
amalga oshirilishi kerak. Shulami e’tiborga olib mavsum davomida 
oddiy arpabodiyon ekilgan maydonlarga o‘rtacha gektar hisobiga 
90-100 kg azot, 70-80 kg fosfor va 50-60 kg kaliy o‘g‘iti bilan 
oziqlantirish tavsiya qilinadi.
Ikkinchi va keyingi yillarda arpabodiyon ekinzorlariga gektar 
hisobida 40 kg dan azot, 30 kg dan fosfor va 20 kg dan kaliy o ‘g ‘iti 
bilan oziqlantiriladi. Keyingi yiilari arpabodiyon ekilgan yerlarda 
uning ildiz poyalari birlashib ketishi munosabati bilan oralarini 
kultivatsiya qilish va o ‘g ‘itlash imkoniyati boTmaydi. Shuning 
uchun argotexnik tadbirlami shox-shabbalari birikib ketgunga qadar 
amalga oshirilishi tavsiya qilinadi.
M ahsulot tayyorlash. Arpabodiyon o ‘simligini urugTarini 
pishib etilish davri uzoq cho‘ziladi (avgust-oktyabr). Shuning uchun 
birinchi urug‘ yigTsh qoTda, tanlab olib boriladi. Ikkinchi galgi 
urug‘ yigTsh mexanizatsiya yordamida o‘tkaziladi, poyalarning 
yuqori qismlari mexanizm yordamida yoki qoTda o ‘riladi.
So‘ng bog‘-bog‘ qilib, xirmonga to ‘planadi. Urug‘ni quritish va 
etiltirish 1-1,5 hafta davom etadi. Undan keyin g‘alla yanchadigan 
mashinada urugTar yanchiladi, g ‘alvirlarda tozalanadi. Urug‘ni 
saqlash muddati 3 yil. Agrotexnik tadbirlami o ‘z vaqtida amalga 
oshirilsa sug‘oriladigan yerlarga ekilgan arpabodiyonning har 
gektaridan 10-15 sentner urug‘ yig‘ib olish mumkin.
187

---