DORIVOR TIRNOQGUL - SALENDULA
OFFICINALIS L.
Dorivor timoqgul -
Salendula Officinalis L.
astradoshlar -
Asteraceae
(murakkabguldoshlar -
Compositae)
oilasiga kiradi.
Bir yillik, bo‘yi 30-50 (ba’zan 60) sm ga etadigan o ‘t o ‘simlik.
Ildizi shoxlangan o ‘q ildiz. Poyasi qattiq, tik o ‘suvchi, asos qismidan
boshlab shoxlangan, qirrali bo‘lib, yuqori qismi bezli tuklar bilan
qoplangan. Bargi oddiy, bandli, cho‘ziq-teskari tuxumsimon,
sertuk, poyada ketma-ket joylashgan. Poyaning yuqori qismidagi
barglari bandsiz, tuxumsimon yoki lansetsimon, gullari savatchaga
to‘plangan. Mevasi - pista.
Iyun oyidan boshlab, kech kuzgacha gullaydi, mevasi iyuldan
boshlab etiladi.
Geografik tarqalishi.
Bizda yowoyi holda o ‘smaydi. Manzarali
o ‘simlik sifatida Moldova, Ukraina, Rossiyaning Yevropa qismining
janubiy tumanlarida hamda Kavkazda, dorivor o‘simlik sifatida esa
Krasnodar oMkasida, Poltava va Moskva viloyatlarida o‘stiriladi.
Mahsulotning tashqi ko‘rinishi.
Tayyor mahsulot diametri 5
sm (3-8 sm) bo‘lgan gulbandsiz yoki 3 sm dan oshiq bo‘lmagan
bandli sariq yoki to‘q sariq rangli butun savatchalardan tashkil
topgan. Savatchaning o ‘rama barglari kulrang-yashil tusli, bir-ikki
qavat joylashgan bo‘lib, tor lansetsimon shaklli va o‘tkir uchli.
Gul o ‘mi yassi, bir oz botiq va tuksiz. Savatcha chetidagi tilsimon
gullari 25-250 ta, 2-3 qator (maxsus navlarida 15 qatorgacha) b o iib ,
yuqori qismida 2-3 tishchasi bor. Savatchaning o ‘rtadagi gullari
naychasimon, besh tishli. Mahsulot kuchsiz, yoqimli hidga hamda
bir oz sho‘r va achchiq mazaga ega.
XI DF ga ko‘ra, mahsulot namligi 14%, umumiy kuli 11%, 10
li xlorid kislotada yerimaydigan kuli 2%, gul bandining qoldiqlari,
jumladan, tahlil vaqtida savatchalardan ajratilgan gul bandlari
6% dan, gullari to ‘kilib ketgan savatchalar 20%, qo‘ng‘ir rangga
aylangan savatchalar 3%, poya va barg aralashmalari 3%, organik
aralashmalar 0,5% va mineral aralashmalar 0,5% dan oshmasligi
hamda 70% spirt yordamida ajratib olingan ekstrakt moddalari 35%
dan kam bo‘lmasligi lozim.
188
|
