Toshkent farm atse vtikainstituti

Dorivor xushbo‘y ruta o‘simligini yetishtirish. 
R uta tabiiy 
holda 0 ‘rta Y er dengizi, Janubiy Y evropa, Osiyo m am lakatlarida, 
sh u ju m lad an 0 ‘zbekistonda ham yovvoyi holda o ‘sadi. Rossiya, 
U kraina va B elorussiya davlatiarida keng m aydonlarda k o 'p ro q
ekilib kelinm oqda. H ozirgi kunda 0 ‘zbekiston R espublikasinm g 
ayrim
sug‘oriladigan 
tuproqlarining 
kichik 
m aydonlarida 
ekilm oqda. 
D orivor 
ruta 
o ‘simligini 
unum dor, 
m exanik 
tarkibi o ‘rtacha va stukturali tuproqlarda ekilsa yoki dukkakli 
o ‘sim liklardan b o ‘shagan yerlam i ajratilsa, yaxshi o ‘sadi va 
undan k o ‘proq xom -ashyo y ig ‘ib olish mum kin. D orivor ruta 
o ‘sim ligi ekiladigan yerlam i kuzda tayyorlashdan oldin gektariga 
20-30 tonna g o ‘ng va 40-50 kg fosfor o ‘g ‘iti berib. 25-28 sm 
chuqurlikda haydab q o ‘yiladi. Erta bahorda, y a ’ni m art oylarining 
boshlarida yerlam i boronalab va m ola bilan tekislab begona 
o ‘tlardan tozalab, tuproq harorati (10-15 sm qatlam ida) 15-20°S 
b o ‘lganda ruta u ru g ‘i 1-1,5 sm chuqurlikda, qator oralari 15 sm 
egatlar o ralig‘i 70 sm qilib sabzavot ekish m oslam alarida ekiladi. 
R uta o ‘sim ligi u ru g‘idan k o ‘payadi. 0 ‘sim likning u m g ‘i ju da 
rnayda b o ig a n lig i uchun u sekinlik bilan o ‘sadi. Tuproqda nam
etarli b o ‘lsa urug la r 6-8 kundan keyin unib chiqadi. N am garchilik 
etarli bo‘lm agan yerlarda ekish bilan bir vaqtda sug ‘orish uchun 
egatlar olinadi. 0 ‘sim lik yerdan unib chiqqandan keyin unga 
ishlov berish boshlanadi. Rutani yaxshi rivojlanishi, undan sifatli 
va m o 'i hosil yetishtirish m aqsadida qator oralari kultivatsiya 
bilan yum shatiladi v a begona o ‘tlardan tozalanadi. Chunk i begona 
o ‘tlar va hasharotlar k o ‘proq zarar etkazishi mum kin.
0 ‘sim lik 2-3 ta chin barg chiqarganda qator oralari o ‘tlardan 
tozalanib yagana qilinadi va har bir tupda 2-3 tadan o ‘simlik

---

qoldiriladi. A gar urug‘iar to ‘!iq unib chiqm agan yerlar b o ‘lsa, 
u m aydonlam i to id iris h uchun (rem ong) yaganalash natijasida 
ortib qolgan baquvvat o ‘sim liklardan foydalanish m aqsadga 
m uvofiq b o ‘ladi.
Ruta o ‘sim ligini o ‘suv davrida yaxshi o ‘sishi va rivojlanishi 
uchun gektariga 40 kg hisobidan so f azot va 20 kg dan kaliy 
o ‘g ‘iti bilan oziqlantiriladi.
Ikkinchi oziqlantirish ruta o ‘simligi shonaga kirgan davrda 
gektar hisobiga 30 kg azot va 20 kg dan fosfor o ‘g ‘iti bilan 
oziqlantiriladi.
O ziqlantirish har bir su g ‘orishdan oldin am alga oshirilishi 
lozim. S ug‘orishdan keyin ru ta о ‘sim ligining oralari yum shatiladi 
va begona o ‘tlardan tozalanadi.
R uta o ‘sim ligi oziqa elem entlarga talabchan b o ‘lganligi 
uchun oxirgi oziqlantirishni gullash oldidan 30 kg dan azot va 
kaliy o ‘g ‘iti berish bilan tugatiladi.
V egetatsiya davom ida rutani havo harorati va tuproq nam ligini 
hisobga olgan holda birinchi yili 7-8 m arta su g ‘oriladi. Ruta 
o ‘sim ligi ikkinchi yili m eva beradi.
Ikkinchi va undan keyingi yillarda su g‘orish va oralariga 
ishlov berish soni ancha kam ayadi va uni oziqlantirish xom- 
ashyosi о ‘rib olingandan keyin am alga oshiriladi. Uning xom- 
ashyosi vegetatsiya davom ida gullash fazasigacha ikki m arta 
о ‘rib olinadi. Rutaning m ahsuloti yer yuzasidan 5 sin qoldirilib 
pi chan yoki silos o ‘radigan kom bayn bilan y ig ‘ib olinadi. Ruta 
o ‘sim ligini о ‘suv davrida yaxshi parvarish qilinsa, (o ‘g ‘itlash, 
su g ‘orish, oralariga ishlov berish, zararkunanda va kasalliklarga 
qarshi) gektaridan 4-5 tonna k o ‘k massa, 600-700 kg quruq 
m ahsulot (barg, gul) va 80-90 kg urug‘ y ig ‘ib olish m um kin. Ruta 
o ‘sim ligiga barcha m adaniy o ‘sim liklarga o 'x sh ab vegetatsiya 
davom ida о ‘rgim chakkana, hasharot lichinkalari, barg shirasi 
k o ‘proq zarar keltiradi. K asallikni oldini olish uchun 10% li 
oltingugurt kalloid suspenziyasi va detsit eritm asi bilan ishlanadi.
56

---